(.alarm (n

(די) צעשראָקנקײַט; (דער) פּחד [pákhəd], דרומדיק: [pá:khət]; 

{לומדיש:} אַן אימת מות [anéyməs|móvəs], דרומדיק: [anáyməs|múvəs].

 

(.alarm (v

אָנוואַרפן אַ פּחד [apákhəd], דרומדיק: [apá:khət]; (\אַ שרעק \אַ מורא [amóyrə], צפונדיק: [améyrə]);

צערודערן; אַזוי ריכטיק אָנשרעקן.

 

alarm clock

(דער) וועק⸗זייגער (ל″ר: -ס); (דער) וועקער (ל″ר: -ס).

 

alas

צום באַדויערן; צום אומגליק; ליידער; צו אונדזער פאַרדרוס (\פאַרדראָס);

{לומדיש:} מעשה שטן [màysə-sótn], דרומדיק: [mà:sə-sú:tn].

 

album

(דער) אַלבאָם [albóm] (ל″ר: -ען);

  {הערה: אין מערב דער עיקר אַ היימישער זאַמלבוך פון אייגענע און משפּחהשע פאָטאָגראַפיעס; אין מזרח אויך וועגן אַ בוך אין גרויס⸗פאָרמאַט, אָפטמאָל אַ פּראַכט⸗אויסגאַבע, מיט אַ סך בילדער צי אילוסטראַציעס}.

 

alcohol

(דער) אַלקאָהאָל;

{טאָמער אין זין פון ′אַלקאָההאָלישע געטראַנקען′:}

{אָן אַן אַרטיקל:} משקה [máshkə]; לחיימס [ləkháyəmz], דרומדיק: [ləkhá:(y)əms] (ל″ר);

{אין מזרח אויך:} הונדערט גראַם;

{פאָרמעל צי אייפעמיסטיש:} שטאַרקע(רע) געטראַנקען.

 

(.alcoholic (n

(דער) אַלקאָהאָליקער (ל″ר: ø; בײַ טייל פּוריסטן: -ס); 

{בייגעוודיק:} (די\דער) שכרותדיקע(ר) [shíkrəz-dik].

 

(.alcoholic (adj

אָלקאָהאָליש; מיט אַלקאָהאָל.

 

alcoholic drinks

(די) משקה [máshkə] (ל″ר {באַציענדיק זיך לגבי אַ ריי פאַרשיידענע אַלקאָהאָלישע געטראַנקען:} (די) משקאות [mash-kó(y)əs], דרומדיק: [mash-kú:əs] (ל″ר).

 

alef, aleph

א: (אלף, אַלֶף) [áləf] — דער ערשטער אות פון יידישן אלף⸗בית; = איינס (1) אין דער סיסטעם יידישע נומעראַציע.

מען קען אײַנטיילן דעם יידישן אלף אין פינף קאַטעגאָריעס:  

(א) קמץ אלף: געשריבן „אָ“, וואָס ווערט אַרויסגערעדט: אין צפונדיקן (ליטווישן) יידיש און אין דער סטאַנדאַרדער שפּראַך („כלל יידיש“) — אַלעמאָל [o] (קורצער אָפענער /o/, דער טעכנישער סימבאָל: [ɔ]);  אין די דרומדיקע דיאַלעקטן: אָדער [o] אָדער [u] (און דעמאָלט ערשט מיט צוויי מעגלעכקײַטן, קורץ ([u]) צי לאַנג ([:u]), למשל אין פּוילישן יידיש: זאָקן [zókn], אָבער: זאָגן [zúgn], זאָטל [zú:tl], זכרון [zəkú:rn]}; 

(ב) פּתח אלף: געשריבן „אַ“, וואָס ווערט אַרויסגערעדט: אַלעמאָל [a] אין גאַנצן צפון און אין ווײַטגרעסטן טייל דרום — אַחוץ אין פּאָדאָלער⸗בעסאַראַבער דיאַלעקט („טאָטע⸗מאָמע לשון“) וואו ס′איז [o] אין אַ סך פאָנעטישע שכנותן, למשל: „האַנט“ [ónt], „מכה“ [mókə].

(ג) דער שטומער אלף (מיטן מחיצה אלף אַרײַנגערעכנט):

(1) וואָס קומט בײַם אָנהייב וואָרט פאַר: ו, וי, י, יי, ײַ, למשל: און, אויב, אין, איי, אײַז {אין  אַ ל ע  וואַריאַנטן פון יידישן אויסלייג; די ווײַטערדיקע צוויי מינים שטומער אלף זײַנען פאַרווערט געוואָרן אין דער סאָוועטיש⸗יידישער אָרטאָגראַפיע פון די סטאַלינישע יאָרן און דערנאָכדעם באַזײַטיקט געוואָרן אין דער ראַדיקאַלער ייוואָ אָרטאָגראַפיע פון די סוף דרײַסיקער יאָרן (אין ביידע פאַלן מיט דער פונקציע דערפילט דורך דיאַקריטישע צייכנס גענומען פונעם העברעאישן ניקוד};

(2) אָנהייב טראַף (זילב) פאַר די אייגענע וואָקאַלן, למשל: באַציאונג; פריאיק; און

(3) אין דער טויזנטיאָריקער פונקציע פון אָפּטיילן צוויי וואָוון (דער קאָנסאָנאַנט [v]) פונעם וואָקאַלישן ו ([u]), למשל: וואו, וואונדער, פּרואוון; אין זעלטענע פאַלן אויף אָפּצוטיילן פיר וואָוון, למשל: פּרואוואונג. דעם אלף פון (2) און (3) רופט מען אָנעט: דער מחיצה אלף.

(ד) לשון⸗קודשדיקער אלף: אין סעמיטישן קאָמפּאָנענט איז דער אָרטאָגראַפישער אלף עלול זיך באַווײַזן אַרום פאַרשיידענע וואָקאַלן, למשל: אפשר [éfshər], גאולה [g(ə)úlə], גאון [gó(y)ən], דאגה [dáygə]; סוף וואָרט, איז דאָס בדרך כלל דער אומבאַטאָנטער רעדוצירטער שווא וואָקאַל געירשנט פון אַראַמיש, למשל: אכסניא [akhsányə], אדרבא [ádərabə], מסתמא [mistámə], שקלא וטריא [sháklə-v(ə)táryə]; דאָס איז פּאַראַלעל מיטן סוף⸗וואָרטיקן עין (ע) פון דער נײַער אָרטאָגראַפיע און מיטן סוף⸗וואָרטיקן יוד (י) פון דער עלטערער פאַר⸗משכילישער אָרטאָגראַפיע.

(ה) עיר⸗ואם אלף: אין די נעמען פון שטעט און שטעטלעך, סײַ אין אַמאָליקן אשכנז, סײַ איבערן שטח פונעם גאַנצן מזרח⸗אייראָפּעאישן יידנטום ביזן חורבן, איז צוגעקומען אַ מיסטיק פון דערהייבנקײַט איבער אַ שטאָט אָדער אַ שטעטל מיט אַ לאַנגער יידישער טראַדיציע — אַן עיר ואם בישראל — וועמענס נאָמען ס′ענדיקט זיך אויפן אומבאַטאָנטן שוָא וואָקאַל, אָט דעם נאָמען צו שרײַבן דווקא מיט אַן אַלף, אַן אלף וואָס טראָגט מיט זיך פאָר אַ געפיל, שיער ניט אַזאַ וואָס כישופט אַזש אײַנעט, אַז דער יידישער מהות פון שטאָט אָדער שטעטל איז אַ המשך פון דער אַראַמיש ריידנדיקער גמרא תקופה מיט אירע שטעט נהרדעא און פּומבדיתא (מיט אַן אוראַלטער  טראַדיציע אַז דער אלף איז פאַר יידישע שטעט אין גלות, להיפּך צום הא פון די ארץ ישראלדיקע שטעט). אויף אַזאַ אופן האָט זיך דער עיר⸗ואם אלף פעסט אײַנגעפונדעוועט אין טראַדיצאָנעלן יידיש, און אין יידישן באַוואוסטזײַן, אַפילו נאָכדעם ווי די יידישיסטישע באַוועגונג האָט אָנהייב צוואַנציקסטן יאָרהונדערט גענומען איבערגיין אויפן סוף⸗וואָרטיקן ע — אויב אַפילו נאָר פון די שער⸗בלעטער און די אַמאָליקע אשכנזישע ירושה וואָס שפּאַנט דעם וואַנדער⸗וועג פון מערבדיקן ביזן מזרחדיקן אשכנז; די שטאָט נעמען מיטן אלף וואָרט⸗אויס שטעלן מיט זיך פאָר אַ לעבעדיקן גליד פון יידיש⸗טראַכטנדיקן מענטשן, ניט שייך צי אַליין שרײַבט מען מיטן מאָדערנעם, נייטראַלן ע. למשל:

אייזנא (איסני), אלטונא (אַלטאָנע), ברונא (ברין), הוראדנא (גראָדנע), ווילנא, ווארשא, וורמייזא (ווערמײַזע, וואָרמס); טארנא, מאגנצא (מאַגענצע, מײַנץ), נייטרא, סארנא, סלאבאדקא (סלאַבאָדקע [וויליאַמפּאָל, בײַ קאָוונע), פיורדא, קאוונא, קראקא, ראוונא, ריגא, רישא (ריישע), שפּירא (שאַפּיראָ, שפּײַער).

 
(Aleinu (name of prayer
(אָן אַן אַרטיקל) עלינו [òléynu], דרומדיק: [:ù:láyni], ד″מ: [:ùléyni];
{מער פאָרמעל:} עלינו לשבח [olèynu-ləshabéyəkh], דרומדיק: [u:làyni:-ləshabáyəkh], ד″מ: [ulèyni:-ləshabéyəkh];
{פראַזעס:} קומען צו עלינו (אין זין פון ′האַלטן בײַם סוף′ — צי פון דאַוונען צי פון אַוואָס⸗ניט⸗איז — ווײַל עלינו איז האַרט בײַם אויסלאָז); {הומאָריסטיש:} קומען צום אויסשפּײַען {צוליב דער אַמאָליקער טראַדיציע פון אויסשפּײַען בײַ די ווערטער „ככל המונם“ וואָס אין דער תפילה גופא}.

 

(.alert (n

{נייטראַליש:}

אַן אַנאָנס (ל″ר: -ן); אַן איבערגעבונג (ל″ר: -ען);

{לומדיש:} אַ מודעה [amədóə], דרומדיק: [amədú:ə] (ל″ר: מודעות);

{מיט מער דרינגעדיקײַט צי אַן אָנצוהערעניש אַז דאָ גיין אין וואָרענען, ניט גלאַט איבערגעבן:}

(די) אָנוואָרענונג (ל″ר: -ען);

{לומדיש:} אַן אזהרה [anaz(h)órə], דרומדיק: [anaz(h)ú:rə]; {מער לומדיש, צי וועגן אַ מער סכנותפולן ענין:} אַן התראה [anasróə], דרומדיק: [anasrú:ə].

 

(.alert (adj

וואַכיק; וואַכזאַם; אויפמערקזאַם;

{מער וועגן פאַרשטאַנד איידער די חושים:} אָנגעשפּיצט.

 

(.alert (v

{נייטראַליש:}

אַנאָנסירן;

{לומדיש:} מוסר מודעה זײַן [mòysər-mə(y)dóə-zayn], דרומדיק: [mòysər-mə(y)dú:ə-za:n], צפונדיק: [mèysər-mə(y)dóə-zayn]; 

{מיט מער דרינגעדיקײַט צי אַן אָנצוהערעניש אַז דאָ גיין אין וואָרענען, ניט גלאַט איבערגעבן:}

אָנוואָרענען; באַוואָרענען;

{לומדיש:} מזהיר זײַן [máz(h)ər-zayn]; {מער לומדיש, צי וועגן אַ מער סכנותפולן ענין:} מתרה זײַן [másrə-zayn].

 

alertness

(די) וואַכזאַמקײַט; (די) אויפגעוואַכטקײַט; (די) וואַכעדיקײַט.

 

(Alexander the Great (356 BCE – 323 BCE

אלכסנדר מוקדון [aləksándər|múgdin].

 

(Alexander Susskind of Grodno (? – 1794

דער יסוד ושורש [dər-yəsód|v(ə)shóyrəsh], צפונדיק: [dər-yəsód|v(ə)shéyrəsh];

ר′ אלכסנדר זוסקינד בן משה מהוראדנא.

 

(Alfasi, Isaac (1013–1103

דער רי″ף [dər-ríf];

ר′ יצחק אלפסי.

 

alive

בײַם לעבן; אַ לעבעדיקע(ר).

 

alive and well

{פראַזעס:} געזונט און שטאַרק; פריש און געזונט;

{מיט חברישער איראָניע:} זײַן חי וקים [khàyv(ə)káyəm]; קערט נאָך אַ וועלט. 

 

(.all (pron

אַלע [álə]; די אַלע; {עמאָטיוו:} אַלדי; טיילן ד″מ: [ólə], אויך: אילע;

 

(.all (adv

אינגאַנצן; דורכאויס; גאָר.

 

all along

די גאַנצע צײַט; פון אָנהייב אָן;

{לומדיש:} מדלכתחילה [məd(ə)lkhàt-khílə].

 

(.all day (adj

{דער יידישער סטיל נוצט דאָ אַן אַדווערביאַלע פראַזע אָנשטאָט אַן אַדיעקטיוו: (פון\אויף) אַ גאַנצן טאָג („סעמינאַר אויף אַ גאַנצן טאָג“);

{בײַ טייל נאָרמאַטיוויסטן גילט אָבער די אמונה, אַז אויב אויף ענגליש אַן אַדיעקטיוו מוז דאָך זײַן אַן אַדיעקטיוו אויף יידיש, איז אויסגעוואַקן צומאָל:} גאַנצטאָגיקע(ר) {וואָס רופט אַרויס אַ געוויסע שפּראַכיקע רחמנות בײַ די וואָס קענען די שפּראַך נאַטירלעך; בעת ווען אַ מער נייטראַלע און ווייניקער אויפפאַלנדיקע פּאָזיציע פאַרנעמט:} אַ⸗גאַנצן⸗טאָגעדיקער („גיין אויף יענעם אַ⸗גאַנצן⸗טאָגעדיקן סעמינאַר“).

 

(.all day (adv

אַ גאַנצן טאָג; 

{פראַזע:} פון אינדערפרי ביז בײַנאַכט [banákht].

 

all kinds of

אַלערליי; אַלערלייאיקע [álə(r)-léy(i)kə], דרומדיק: [álə(r)-láy(i)kə]; כלערליי [kòlə(r)léy], דרומדיק: [kòlə(r)láy]; כלערלייאיקע [kòlə(r)léy(i)kə], דרומדיק: [kòlə(r)láy(i)kə]; פאַרשיידענערליי; אַלע מיני [álə|mínə] {לומדיש: [álə|míney], דרומדיק: [álə|mínay]).

 

all my days

אַלע מײַנע יאָרן;

{לומדיש:} כל ימי [kòl|yómày], דרומדיק: [(kòl|yúmà:(y].

 

(all or nothing (not a spectral issue

אָדער גאָר אָדער גאָרני(ש)ט; אָדער אַהין אָדער אַהער;

{פראַזע; סאַרקאַסטישער ענטפער אויף דעם וואָס האַלט פון אַ מהלך ווען ס′איז בפירוש אַן ענין פון גאָר צי גאָרניט:} אַ קליין ביסעלע טראָגעדיק!; אַ ביסל שוואַנגערדיק; {לומדיש:} אַ קאַפּ מעוברת [akáp|m(ə)ubérəs], דרומדיק: [akáp|m(ə)i:béyrəs].

 

!All right

גוט!; מסכים! [máskəm]; אין אָרדענונג!; מהיכא תיתי! [màkhə|téysə], דרומדיק: [màkhə|táysə];

{מיט אַ קאַפּ ווינציקער ענטוזיאַזם:} גאַנץ גוט!; זאָל זײַן (אַזוי)!; פאַרוואָס ני(ש)ט?.

 

all right: be all right

{אין פּערזענלעכן צושטאַנד:} זײַן אין אָרדענונג; זײַן געזונט; {שמועס⸗שפּראך:} זײַן אָלרײַט; זײַן אָקיי (\אָקעי);

{וואָס שייך פּאַסיקײַט}: אין אָרדענונג; צוגעפּאַסט; פּאַסן; טויגן.

 

(all risk insurance (guarantee

(די) אַלגאַראַנטיע [algarántyə]; „אַלע ריזיקעס“.

 

all the same

אַלצאיינס; אַזוי צי אַזוי.

 

(alley(way

{טאָמער אין רשות הרבים און פאָרט ברייט גענוג אויף אַ פור (בײַ הײַינטיקן טאָג — אויף אַ טיפּישן אויטאָמאָביל), ניט שייך צי מען קען דערמיט אַדורך צו דער ווײַטערדיקער פּאַראַלעלער גאַס צי ניט:} (דאָס\די) געסעלע (ל″ר: -ך); (דאָס\די) געסל (ל″ר: -עך); (דער) זאַוואוליק (\זאַוואולעק) (ל″ר: -עס; אויך: זאַוואולקעס);

{צי אין רשות היחיד צי אין רשות הרבים, אָבער ברייט גענוג נאָר צו פוסגייער:} (די) סטעזשקע (ל″ר: -ס); (דאָס\די\דער) וועגעלע (ל″ר: -ך); (דאָס\די\דער\) וועגל (ל″ר: -עך); {טאָמער קען מען אַדורך ביז צו דער פּאַראַלעער גאַס: (דער) דורכגאַנג (ל″ר: דורכגענג, אויך: דורכגאַנגען); (אין עלטערן לשון אויך:) דורכגאַנג⸗הויף (ל″ר: -ן);

{טאָמער אַפילו אַ ספק לגבי רשות (למשל „רשות הסטאָראָזש“, ד.ד. בדרך כלל פאַר אַלעמען אָפן בײַטאָג), בדרך כלל ניט (גאַנצערהייט באַנומען) ברייט גענוג אויף אַ פור (צי אויף אַ הײַנטצײַטיקער מאַשין), אָבער כאָטש בײַטאָג שאַפנדיק אַ פרײַען דורכגאַנג צווישן צוויי (מערסטנטייל פּאַראַלעלע) גאַסן (מעגלעך אויך מיט טרעפּלעך דאָ און דאָרט:} (דער) דורכהויף (ל″ר: -ן).

 

alliance

די אַליאירטע (ל″ר); (דער) פאַרבאַנד (ל″ר: -ן); (די\דער) אַליאַנץ (ל″ר: -ן); (דער) יד אחת [yadákhəs].

  {הערה: דער באַנוץ פון „בונד“ אין דעם זין איז אַרכעאיש; אויף יידיש איז עס געבליבן דער פאַרקירצטער נאָמען פון „יידישן אַרבעטער בונד“}.

 

(allow (permit

דערלויבן [dərlóybm], אויך: [dalóybm], צפונדיק: [daléybm]; לאָזן; דערלאָזן;

{אַ קאַפּ לומדיש:} געבן רשות [gèbm|r(ə)shús], דרומדיק: [gèybm|r(ə)shís];

{לומדיש, דער עיקר וועגן פראַגן פון יידישן דין צי מען מעג צי מ′טאָר ניט, אָבער אויך (צומאָל מיט אַ קאַפּ הומאָר) וועגן גאָר אַנדערע זאַכן וואו אַן אויטאָריטעט גיט אַ דערלויבעניש וואָס ווערט געגליכן צו אַ מין לעגאַליסטישן היתר:} מתיר זײַן [mátər-zayn].

 

(allow (concede the point

צוגעבן; נאָכגעבן; מודה זײַן (אַז) [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn].

 

(allowance (regular sum of money

{טאָמער וועגן אַ רעולערער (אָפטמאָל באַשיידענער) סומע:} (דאָס\די) קעשענע⸗געלט;

{טאָמער לויטן טאָג:} טעגלעכע קעשענע⸗געלט;

{טאָמער אַלע וואָך:} וועכנטלעכע קעשענע⸗געלט; וואָכן⸗געלט.

 

allude to

געבן אָנצוהערעניש (אויף\אַז); פאַררופן זיך (אויף); געבן אַן אָנוואונק (אַז); קאַם דערמאָנען (אַז);

{לומדיש:} מרמז זײַן (אויף\אַז) [m(ə)ráməz-zayn].

 

(.allure (n

(דער) צוציאונגס⸗כח [kóyəkh], צפונדיק: [kéyəkh]; (דער) צוצי⸗כח; (די) אַטראַקציע; (דער) גלאַנץ; דער כח (אויף צו) פאַרכישופן [farkíshəfn];

{לומדיש:} (דער) כח המושך [kòyəkh-(h)amóyshəkh], צפונדיק: [kèyəkh-(h)améyshəkh].

 

alluring

צוציענדיק; צוציאיק; אַטראַקטיוו; פאַרכאַפּנדיק; פאַרכישופנדיק [far-kíshəfn-dik].

 

allusion

אַן אָנצוהערעניש (ל″ר: -ן); אַן אָנוואונק (ל″ר: -ען); אַן אַלוזיע (ל″ר: -ס);

{לומדיש:} אַ מרומז [m(ə)rúməz], דרומדיק: [m(ə)rí:məs] (ל″ר: מרומזים [m(ə)rumózəm], דרומדיק: [m(ə)ri:mú:zəm]).

 

(.ally (n

{בכלל:} מיטקעמפער (ל″ר: ø); איינער אויף זײַן (\איר\זייער) צד [tsad]; חבר אין דער מחלוקה [khàvər-ndər-makhlóykə];

{אין אַ פאָרמעלן מיליטערישן אָפּמאַך:} אַליאירטע(ר).

 

The Almighty

{בייגעוודיק:} דער אייבערשטער („בײַם אייבערשטן האָט ער געבעטן רחמים“); דער רבונו של עולם [dər-rəbòyne-shəlóyləm], צפונדיק: [dər-rəbèyne-shəléyləm];

{ע″ט און ליטעראַריש, בייגעוודיק:} דער אַלמעכטיקער;

{לומדיש:} דער רבונא דעלמא [dər-rəbòynə-d(ə)álmə], צפונדיק: [dər-rəbèynə-d(ə)álmə]; דער כביכול [dər-kavyókhl], דרומדיק: [dər-kavyúkhl].

 

!Almighty God

רבונו של עולם! [rəbóyne|shəlóyləm], צפונדיק: [rəbéyne|shəléyləm]; גאָט אין הימל!;

{אינטים:} גאָטעניו טײַערינקער!; טאַטעניו זיסינקער! [tát(ə)nyu]; אַלמעכטיקער!; דערבאַרעמדיקער!;

{לומדיש:} רבונא דעלמא! [rəbóynə|d(ə)álmə], צפונדיק: [rəbéynə|d(ə)álmə].

 

Almighty’s providence

(די) השגחה עליונה [h)azh-gòkhə-elyóynə)], דרומדיק: [h)azh-gùkhə-elyóynə)], צפונדיק: [h)azh-gòkhə-elyéynə)];

{טאָמער וועגן אַ געוויסן פאַל:} אַן השגחה עליונה.

 

(Almighty’s providence (regarding an individual

(די) השגחה פּרטית [h)azh-gòkhə-prótəs)], דרומדיק: [h)azh-gùkhə-prú:təs)];

{טאָמער וועגן אַ געוויסן פאַל:} אַן השגחה פּרטית.

 

almond

(די\דער) מאַנדל (ל″ר: -ען).

 

almost

כמעט [k(ə)mát] (דיאַלעקטיש אויך [kamát]); שיער ני(ש)ט [shí(ə)r-nit],  באַלד; קרוב [kórəv], דרומדיק: קרוב [kú:rif].

 

alms

{דער עיקר בײַ יידן:}

{מער אין אַלגעמיין, אָן אַן אַרטיקל:} צדקה [dzdókə], דרומדיק: [dzdúkə]; 

{וועגן אַ קאָנקרעטער געבונג:} אַ נדבה [an(ə)dóvə], דרומדיק: [an(ə)dúvə];

{אוניווערסאַל:}

אַן אָרעם⸗געשאַנק (ל″ר: -ען; דיאַלעקטיש אויך: ⸗געשענק);

{לומדיש:} אַ מתן אביונים [amàtn-evyóynəm], צפונדיק: [amàtn-evyéynəm].

 

alms box

{דער עיקר בײַ יידן:}

(די) צדקה⸗פּושקע [dzdókə-pùshkə], דרומדיק: [dzdúkə-pìshkə] (ל″ר: -ס);

{אוניווערסאַל:}

אַ געשאַנק⸗פּושקע (ל″ר: -ס); אַ קעסטעלע פאַר די אָרעמעלײַט.

 

 

alone

איינע(ר) אַליין; פאַר⸗זיך [fárzəkh]; („זי לעבט אין פּאַריז אַליין פון זינט דעם גט“; „דער מויער שטייט אַליין, אַרום און אַרום איז מדבר“; „טויבן פליען אין טשערעדעס, דער אָדלער פליט אַליין“);

{טאָמער איז דאָ אַן אָנוואונק אויף פּלאַנירטקײַט אָדער בכיוונדיקײַט:} אָפּגעזונדערט; אָפּגעזונדערטערהייט;

{טאָמער אין גײַסטיקן זין, וועגן אַ מענטש וואָס פון שעפערישקײַט אָדער גײַסטיקײַט וועגן זונדערט זיך אָפּ פון אַנדערע מענטשן און פון די עניני דיומא; ליטעראַריש:} אין התבודדות [in-hizbóydədəs], צפונדיק: [in-hizbéydədus]; {מער לומדיש:} בהתבודדות

{דאָס זעלביקע בײַ  ט י י ל, אָבער בײַ טייל חסידים גענוצט וועגן אַ פּריוואַטער באַגעגעניש מיטן רבין:} אין יחידות [in-yəkhídəs]; {פאַראַן אויך טייל, וואָס זײַנען מבחין צווישן „אין יחידות“ (מיטן רבין) און אויף אַ מער אַלגעמיינעם באַנוץ נעענטער מיט „בהתבודדות“:} ביחידות [bə-y(ə)khídəs] צי [biykhídəs].

 

alone: all alone

איינע(ר) אַליין; עלנט; איינזאַם.

 

along

לענגאויס [léyng-òys], אויך: [lèyng-óys]; פּאַזע.

 

along the lines of

אויפן שטייגער פון; לויטן מוסטער פון.

 

along with

מיט; אינאיינעם מיט; צוזאַמען מיט.

 

alpaca

(די) אַלפּאַקע (ל″ר: -ס).

 

(.alpha test (n

(דער אַלפאַ⸗טעסט (ל″ר: -ן).

 

(.alpha test (v

מאַכן אַ (\דעם) אַלפאַ⸗טעסט.

 

alphabet

(דער) אַלפאַבעט [alfabét];

{בנוגע יידיש, לשון⸗קודש, אַראַמיש און אַנדערע לשונות געשריבענע מיט דער יידישער שריפט:}

(דער) אלף⸗בית [áləv-bèyz], דרומדיק: [áləv-bàys]; (דער) יידישער אַלפאַבעט.

 

alphabetize

אַלפאַבעטיזירן; {בנוגע יידיש, לשון⸗קודש, אַראַמיש:} מאַכן \ (אויס)שטעלן לויטן אלף⸗בית [áləvbeyz].

{היימיש:} אלף⸗ביתעווען [àləvbéyzəvn]. {היימיש שפּאַסיק (דורכן צונויפקלאַנג מיט „בייז“, „בייזערן“:} אַלעפבייזערן [àləvbéyzərn].

 

already

שוין [shoyn], צפונדיק: [sheyn], טייל מזרחדיקע מקומות אין צפון: [sheym].

 

alright → all right

 

also

אויך; אויכעט [óykhət], צפונדיק: [éykhət]; („איך וויל אויכעט דערמאָנען, אַז….“; „דאָס איז אויכעט אמת“); {„אויכעט“ איז סײַ מער היימיש און מער עכט⸗ליטעראַריש, בעת „אויך“ געוועלטיקט אין פאָרמעלע סיטואַציעס; מען קען אגב נוצן ביידע וואַריאַנטן אין זעלביקן טעקסט לויט ריטעם און פּרעפערענץ};

דערצו [dertsú] צי [datsú]; דרומדיק: [:dertsí] צי [:datsí];

צודערצו [tsùdertsú] צי [tsùdatsú]; דרומדיק: [:tsi:dertsí] צי [:tsì:datsí]; („דאָס איז נאָר איין פּונקט. צודערצו איז וויכטיק צו דערמאָנען, אַז…“);

אין צוגאָב צו דעם; דערצו נאָך.

{הערה: דאָס אָפטסטע וואָרט, „אויך“ (\„אויכעט“) קומט בדרך כלל אינמיטן זאַץ, בשעת ווען די אַנדערע קענען קומען אויך אָנהייב זאַץ, בײַ אַ זאַץ וואָס קומט מוסיף זײַן צום געדאַנק פון פריערדיקן זאַץ; („מיר דאַרפן נאָך צען מענטשן צום כאָר. דערצו איז וויכטיק אַז זיי זאָלן זײַן פון געגנט, מען זאָל ניט דאַרפן גיין זוכן קיין טראַנספּאָרט“).

  {דער לשון⸗קודש שטאַמיקער „גם“ [gam], וואָס האָט אַנדערע (זעלטענע) באַנוצן אין יידיש, טרעפט זיך אין אַ צאָל פראַזעס, צווישן זיי: „גם אתם“ [gamátem] (′אײַך אויכעט′, ענטפערנדיק אויף אַ באַגריסונג אָדער גוטן וואונטש); „גם זו לטובה“ [gamzú|lətóyvə], דרומדיק: [gamzí:|lətóyvə], צפונדיק: [gamzú:|lətóyvə] (′דאָס איז אויכעט צום גוטן′ אַז מען טרייסט זיך צי יענעם איבער אַ שלעכטער געשעעניש); „הגם שאול בנביאים?“ [hagàm-shó(ə)l|banvíyəm] (′אויך שאול איז אַרײַן צווישן די נביאים?!′ < שמואל א′, י′: י″א), אין זין פון: ′וואָס טוט איר \ וואָס טוט יענער מיטאַמאָל אין אָטאָ דער גרופּע?!′).

  ניט צום פאַרמישן מיט דער קאָניונקציע „הגם“ [hagám], וואָס איז אַ וואָרט אינעם לומדישן, עסייאיסטישן סטיל אין זין פון ′כאָטש′}.

 

also-ran (n.)

(דער) פאַרשפּילטער (\ני(ש)ט⸗דערגאַנענער) קאַנדידאַט (ל″ר: -ן), ל“ר: …קאַנדידאַטקע (ל″ר: -ס).

 

altar

{בײַ יידן, אין תנ″ך; ליטעראַריש; פיגוראַטיוו:}

(דער) מזבח [məzbéyəkh], דרומדיק: [məzbáyəkh] (ל″ר: -ות [məzbéykhəs], דרומדיק: [məzbáykhəs];

{אוניווערסאַל:}

(דער) אַלטאַר (ל″ר: -ן);

{ע″ט און ליטעראַריש; אויך פיגוראַטיוו:} (דער\די) אָפּער⸗שטול (ל″ר: -ן).

 

alter

 בײַטן; איבערבײַטן;

{לומדיש:} אַרײַנפירן אַ שינוי [(ashínə(y];

{נאָכמער לומדיש:} משנה זײַן [məshánə-zayn]

 

alternative

(די) ברירה [bréyrə], דרומדיק: [bráyrə], ל″ר: ברירות [bréyriz]; (די\דער) אַלטערנאַטיוו [altèrnatív] (ל″ר: -ן);

{אַז ס′גייט אין אויסזוכן אַביסל אַ מער „שעפערישע“ ברירה:} (דער) אויסוועג [óyzvèg], דרומדיק: [ó:(u)(ə)zvèyk];

{לומדיש, אַז ס′גייט אין געפינען אַן אויסוועג נאָכדעם ווי מען איז שוין אַדורך די „ביידע ברירות“: (דער) כתוב השלישי [kòsəv-hashlíshə], דרומדיק: [kù:sif-(h)ashlí:shə] ′דער דריטער טעקסט′: „איז לאָמיר זיך מיישב זײַן, אפשר איז פאָרט פאַראַן אַ כתוב השלישי, וואָס מיר האָבן גלאַט פאַרזען?″}.

 

although

כאָטש {דיאַלעקטיש אויך: כאָטשע, כאָטשיק, כאָטשבע); ניט קוקנדיק וואָס – – –; ניט געקוקט אויף דעם [avdém] וואָס – – –;

{לומדיש:} הגם [hagám]

{דיאַלעקטיש און ליטעראַריש:} וויוואויל; {דיאַלעקטיש און אויך אַרכעאישער דײַטשמערישער און צײַטונגס⸗שפּראַכיקער באַנוץ}: טראָץ (דעם וואָס).

 

altogether (adv.)

אַרום און אַרום; אַרומענאַרומעט; אינגאַנצן (גענומען); בסך⸗הכל [bəsakhákl].

 

always

אַלעמאָל [álemòl], דרומדיק: [álemùl]; תמיד [tóməd], דרומדיק: [túmət];

{מיטן צוגאָבלעכן נואַנס „אָן איבעררײַסן“:} כסדר [k(ə)séydər], דרומדיק: [k(ə)sáydər]; די גאַנצע צײַט.

 

am: I am

איך בין [ígh-bín], דרומדיק אויך: [égh-bín], וואַרשעווער לשון: [yágh-bín];

{פאַרקירצט, סײַ בײַם ריידן און בײַם שרײַבן:} כ′בין [kh-bín] צי [gh-bín];

{איבערגעדרייט נאָך אַן אַדווערביאַל, צי אויף נאַראַטיווער המשכדיקײַט: בין איך [bínəkh] צי [bín-ìkh], דרומדיק אויך: [bín-èkh].

 

!Am I an idiot

בין איך אַ נאַר!; בין איך אַן אידיאָט!.

 

!Am I a shmuck

אומפאָרמעל, אינטים, בײַ טייל וואולגאַריש:} בין איך אַ שמאָק!; בין איך אַ פּאָץ!.

 

amateur

(דער) אַמאַטאָר [amatór] (ל″ר: -ן), ל″נ: אַמאַטאָרשע (ל″ר: -ס); {בייגעוודיק:} ני(ש)ט⸗קיין פּראָפעסיאָנעלער.

{אין זין פון אַ ניט⸗פּרעטענציעזן אַמאַטאָר וואָס אָנערקענט די אמתע פּראָפעסיאָנאַלן און איז פאַר זיי אַ נאָכפאָלגער:} (דער) ליבהאָבער.

 

amazing (adj.)

נסים⸗ונפלאותדיק [nìsəm-vənifló(y)ə(z)dik]; אויסערגעוויינ(ט)לעך; פאַנטאַסטיש; וואונדערלעך; וואונדער איבער וואונדער.

 

!Amazing

{אין באַוואונדערונג:} נסים ונפלאות! [nìsəmvənifló(y)əs]; אַ נס מן השמים! [anés minashomáyəm]; או⸗וואַ! וואַ!;

{לומדיש:} אַ דבר נפלא! [adòvər-níflə], דרומדיק: [adùvə(r)-níflə].

{בײַם אײַנזען אַז אַ „ניט מעגלעכע זאַך“ איז פאָרט וואָרהאַפטיק:} טויזנט⸗איין נאַכט!; אַ קשיא אויף אַ מעשה! [akáshəf-amáysə]; ניט צום גלייבן!; {פראַזע:} אַז גאָט וויל שיסט אַ בעזעם [bézm].

 

Amazon

{וועגן דעם טײַך און זײַן געגנט:} (דער) אַמאַזאָן;

{וועגן דער פירמע:} אַמאַזאָן;

{וועגן אַ הויכן מענטשן, בייגעוודיק:} אַן אַמאַזאָנעדיקע(ר);

אַ לאָקש; אַן עוג מלך הבשן [anóg|mèləkh-(h)abóshn], דרומדיק: [anók|mèyləkh-(h)abú:shn] (ל″ר: -ס);

{וועגן אַ הויכער פרוי:} אַן אַמאַזאָנקע (ל″ר: -ס).

 

ambassador

(דער) אַמבאַסאַדאָר [àmbasádər], אויך: [àmbasədór] (ל″ר: -ן [àmbasədórn]), ל″נ אויך: (די) אַמבאַסאַדאָרשע (ל″ר: -ן).

 

ambidextrous

(זײַן) אַמבידעקס; (וואָס) שרײַבט מיט ביידע הענט;

{פראַזע:} אַ געלינקטע(ר) און אַ גערעכטע(ר).

 

ambiguity

(די) צווייטײַטשיקײַט; (די) צוויידײַטיקײַט;

(די) טאָפּלטײַטשיקײַט; (די) טאָפּלדײַטיקײַט;

(די) פילטײַטשיקײַט; (די) פילדײַטיקײַט.

 

ambiguous

צווייטײַטשיק; צוויידײַטיק;

טאָפּלטײַטשיק; טאָפּלדײַטיק;

פילטײַטשיק; פילדײַטיק.

 

ambition

(די) אַמביציע (ל″ר: -ס);

{מער אַלגעמיין:} (די) אַמביציעזקײַט.

 

ambitious

אַמביציעז.

 

!Amen

{דער ענטפער אויף יידישע ברכות:} אמן [oméyn], דרומדיק: [umáyn];

{ריידנדיק ו ו ע ג ן די ווערטער (זע למשל אין קומעדיקן סימן), ווערן זיי נאָמינאַליזירט אַלץ שמות⸗דברים און ס′גילט דער מלעיל מיט דער פאַרטונקלונג פונעם וואָקאַל נאָכן טראָפּ:} [ómən], דרומדיק: [úmən]; {מער פאָרמעלע פאָרמעס, אָן דער פאַרטונקלונג:} [ómeyn], דרומדיק: [úmayn].

 

!Amen to that

הלוואי! [hal(ə)váy], דרומדיק אויך: [:h)al(ə)vá)];

מירצעשעם! [mírtsə-shèm], מער עמפאַטיש: [mìrtsə-shém], דרומדיק אויך: [mértsə-shèm], מער עמפאַטיש: [mèrtsə-shém];

אם ירצה ה′! [im(y)írtsə-shèm], דרומדיק אויך: [im(y)értsə-shèm]; מירטשעם, דרומדיק אויך: מערטשעם, {אַרכעאיש?} מאַרטשעם;

מירצעשעם בקרוב! [mírtsə-shèm|bəkórəv], דרומדיק: [mértsə-shèm|bəkú:rif];

זאָל גאָט געבן! [zòl-gót|gébm], דרומדיק: [zòl-gót|géybm]; מיטן אייבערשטנס הילף!;

אמן! [oméyn] צי [ómən], דרומדיק: [u:máyn] צי [úmən];

{לומדיש:} כן יהי רצון! [kén|yehì-rótsn], דרומדיק: [kén|yehì-rú:tsn];  בסיעתא דשמיא [bəsyàtə-dəshmáyə];

{מער לומדיש:} בעגלא בזמן קריב! [bo-agólə|bizmàn-kórəv], דרומדיק: [bu:-agú:lə|bizmàn-kú:rif];

{נאָכמער לומדיש:}  יהא רעוא! [yəhèy-rávə], דרומדיק: [yəhày-rávə].

{פראַזעס:} פון דײַן (\אײַער) מויל אין גאָטס אויער!.

 

amen corner

{בײַ קריסטלעכע געבעטן, אַן אָרט וואו ס′זיצט דער וואָס פירט אָן מיטן זאָגן „אַמען“ (און אַנדערע ליטורגישע אָפּרופן), אָבער אין ברייטערן ענגלישן באַנוץ געזאָגט געוואָרן אויף אַ גרופּע אומקריטישע נאָכפאָלגער:} די אמן זאָגער [di-ómən-zògər], דרומדיק: [di:-úmən-zùgər]; די בלינדע נאָכפאָלגער.

 

amend

אַמענדירן; אַרײַנפירן ענדערונגען;

{לומדיש:} אַרײַנפירן שינויים [shənú(y)əm], דרומדיק: [shəní:əm];

 

amendment

(די) אַמענדירונג (ל″ר: -ען);

{אַמאָפטסטן אין טראַדיציאָנעלן יידישן לעבן אָבער לאו דווקא:}

(די) תקנות [takónəs], דרומדיק: [takú:nəs] (ל″ר).

 

(Amendments (to the American constitution

(די) קאָנסטיטוציע אַמענדירונגען (ל″ר); (די) קאָנסטיטוציע תקנות [takónəs], דרומדיק: [takú:nəs] (ל″ר);

(„די ערשטע אַמענדירונג“ (\תקנה); „די פערצעטע (\פערצנטע) אַמענדירונג“ (\תקנה); וכו′).

 

amends: make amends

פאַרגיטיקן; גוט מאַכן די עוולה [ávlə]; 

{לומדיש:} מטיב זײַן [méytəv-zayn], דרומדיק: [máytəv-za:n].

 

America

 אַמעריקע; (די) פאַראייניקטע שטאַטן {ל″ר};

 {שפּאַסיק גוטמוטיק:} אַמעריקע גנב [amérikə|gánəv]  {בפרט בײַם באַוואונדערן אַ נסימדיקן אַמעריקאַנער טעכנאָלאָגישן אויפטו}; אַמעריטשקע; אַמעריטשקע גנב [améritshkə|gánəv].

{פראַזעס:} די גאָלדענע מדינה [góldənə m(ə)dínə]; קאָלומבוסעס מדינה [kəlúmbəs(əz)|m(ə)dínə].

 

(.American (adj

{אומבייגעוודיק:} אַמעריקאַנער; {בייגעוודיק:} אַמעריקאַניש. 

 

(American (person

(דער) אַמעריקאַנער (ל″ר: ø); ל″נ: (די) אַמעריקאַנערין (ל″ר: -ס), {איראָניש, אָפטמאָל מיט גוטמוטיקן הומאָר:} (די) אַמעריקאַנקע (ל″ר: -ס).

{מיט גוטמוטיקן הומאָר:} (דער) אַמעריקאַניץ, אויך: אַמעריקאַנעץ (ל″ר: אַמעריקאַנצעס);

{סלענגיש גוטמוטיק:} יענקי [yé(y)nkə] (ל″ר: -ס).

 

The Americans

{סתם:} די אַמעריקאַנער;

{זעלטענער, דער עיקר ווען שילדערן אַזאַ אָדער אַן אַנדער שטריך:} די אַמעריקאַנישע;

{מיט ווארעמען, גוטמוטיקן הומאָר:} די אַמעריקאַנצעס;

{סלענגיש:} די יענקיס.

 

amiable

צוגעלאָזן; פרײַנדלעך (אויך: פריינטלעך); ליבלעך; ליבהאַרציק;

{ליטעראַריש:} לײַטזעליק.

 

amiable person

{בייגעוודיק:} אַ ציגעלאָזענע(ר); אַ פרײַנדלעכע(ר) (אויך: פרײַמטלעכער); אַ ליבלעכע(ר); אַ ליבהאַרציקע(ר);

{ליטעראַריש:} אַ לײַטזעליקע(ר);

{לומדיש:} אַ נאה לבריות [anòə-labríyəs]; דרומדיק: [anù:ə-labríyəs]

{נאָכמער לומדיש:} [anòə-labríyoys], דרומדיק: [anù:ə-labríyoys], צפונדיק: [anò(y)ə-labríyeys].

 

amicable

גוטברודעריש; גוטוויליק; שווה⸗בשווהדיק [shòvə-b(ə)shóvə-dik], דרומדיק: [shùvə-b(ə)shúvə-dik];

 

amicably

מיט גוטן; גוטברודעריש; בשלומדיק [bəshóləm-dik], דרומדיק: [bəshú:ləm-dik]; חברמעסיק [khávər-mèsik]; פרײַנדלעך (אויך: פרײַנטלעך).

 

amicably: not amicably

ני(ש)ט מיט גוטן; ני(ש)ט גוטברודעריש; ני(ש)ט חבר⸗מעסיק [nì(sh)t|khávər-mèsik];

אָן אַ גוטן ווילן; מיט בייזן; מיט שלעכטע געפילן;

{לומדיש:} כרעיה⸗דאבוהידיק [kàrə-d(ə)abúhə-dik], דרומדיק: [kàrə-d(ə)abí:(h)ə-dik].

 

(amid(st

אינמיטן; צווישן; אינצווישן.

 

(Amidah (prayer

{אָן אַן אַרטיקל:} שמונה עשרה [shmòyn(ə)ésrə], צפונדיק: [shmèyn(ə)ésrə]; {פאָלקיש:} [shìmənésrə], אויך [shàmənésrə];

{פאָרמעל:} די עמידה [di-amídə].

 

Amidah: say the Amidah during prayer service

שטיין שמונה עשרה (ל″ע: איז געשטאַנען); אויסשטיין שמונה עשרה (ל″ע: איז אויסגעשטאַנען).

 

ammunition

(די) אַמוניציע.

 

amnesty

(די) אַמנעסטיע (ל“ר: -ס).

 

Amnesty International

(די) „אַמנעסטי אינטערנאַציאָנאַל“ אָרגאַניזאַציע.

 

among

צווישן [tsvíshn] צי [tsəvíshn]; (אויך: צעווישן);

 {דרומדיק דיאַלעקטיש}: צישן; {צפונדיק דיאַלעקטיש:} [tsuvíshn];

 

<among the <+ superlative

פון די; צווישן די; („זיי זײַנען צווישן די סאַמע בעסטע פאָרשער אויף אָט דעם געביט“).

 

among others

צווישן אַנדערע; צ.א.

 

among them

צווישן זיי; בתוכם [psóykhəm] צי [bəsóykhəm], {מער לומדיש:} [bəsóykhom];

צפונדיק: [pséykhəm] צי [bəséykhəm], {מער לומדיש:} [bəséykhom].

 

(.Amos (bibl

עמוס הנביא [òməs-(h)anóvə], דרומדיק: [ùməs-(h)anúvə]; {מער פאָרמעל:} [òmus-(h)anóvi], דרומדיק: [ùmis-(h)anúvi]; {נאָכמער פאָרמעל:} [òmoys-(h)anóvi], דרומדיק: [ùmoys-(h)anúvi], צפונדיק: [òmeys-(h)anóvi]; {בייגט זיך ווי אַ פּרט⸗נאָמען אַלץ אָביעקטיוו: עמוס⸗הנביאן}.

 

(Amos (bibl. book

(אָן אַן אַרטיקל:} עמוס [òməs], דרומדיק: [ùməs]; {מער פאָרמעל:} [ómus], דרומדיק: [úmis];{נאָכמער פאָרמעל:} [ómoys], דרומדיק: [úmoys], צפונדיק: [ómeys];

{מער פאָרמעל:} (דער) ספר עמוס [sèyfər-óməs], דרומדיק: [sàyfər-úməs]; {מער פאָרמעל:} [sèyfər-ómus], דרומדיק: [sàyfə(r)-úmis]; {נאָכמער פאָרמעל:} [sèyfər-ómoys], דרומדיק: [sàyfər-úmoys], צפונדיק: [sàyfər-ómeys];

{היימיש}: עמוס פון תרי עשר [treyósər], דרומדיק: [(tràyúsə(r].

 

(amount (n.) (sum

(דער) סך⸗הכל [sakhákl] (ל″ר: -ען [sakháklən]); (דער) באַטרעף (ל″ר: -ן); {לומדיש:} (דער) כמות [káməs];

{טאָמער דווקא געלט און ענלעכע ציילעוודיקע:} (די) סומע (ל″ר: -ס); (דער) סכום (ל″ר: -ען).

 

(amount (n.) (quantity

(דער) סכום [skhúm], דרומדיק: [skhím] (ל″ר: -ען); (דער) פאַרנעם (ל″ר: -ען);

{לומדיש:} {דער\די) כמות [káməs].

 

amount to

דערגרייכן; באַטרעפן; אויסקומען {אַמאָפטסטן אין דריטער פּערזאָן ל″י: „מען באַמערקט ניט, אָבער לסוף קומט עס אויס צו גאָר אַ סך“).

 

Amsterdam

אַמסטערדאַם [ámstərdam] (ל″ז).

{אין אַמאָליקן האָלענדישן יידיש און אין היינטיקן האָלענדיש, און צווישן קענער פון יידיש:} מקום א′ [mò:kəm áləf] ,[mó:kəm óləf]; העט מקום [het mó:kəm].

 

amulet

{טאָמער אַ יידיש קאַבאַליסטישע:} (די) קמיע [kaméyə], דרומדיק: [k(ə)máyə] (ל″ר: קמיעות);

{אוניווערסאַל:} (דער) אַמולעט [amulét]; (ל″ר: -ן).

 

(amuse (bring amusement

אַמוזירן; פאַרווײַלן; פאַרשאַפן פאַרגעניגן;

ברענגען שמחה וששון [brèyngn|sìmkhə-fsósn], דרומדיק: [brèyngn|sìmkhə-fsú:sn];

{לומדיש:} משמח זײַן [məsaméyəgh-zayn].

 

amuse: be amused

זיך אַמוזירן; זיך פאַרווײַלן.

 

!amuse: I am not amused

מיר איז דאָס ני(ש)ט קיין געלעכטער (\שפּאַס \שפּיל).

 

amusement

(די) פאַרווײַלונג (ל″ר: -ען); (די) אַמוזירונג (ל″ר: -ען);

{טאָמער וועגן אַ געפיל, אַ שטימונג:} (די) אַמוזירטקײַט.

 

amusement park

(דער) לונאַ⸗פּאַרק;

{פיגוראַט7יוו:} (דער) קוני⸗אײַלענד [kun(ə)áylənd] (ל“ר: -ס).

 

an

{אומבאַשטימטער אַרטיקל, פאַר אַ וואָרט וואָס הייבט זיך אָנעט מיט אַ וואָקאַַל:} אַן.

 

analogically

אַנאַלאָגיש; על⸗פּי אַנאַלאָגיע; על⸗פּי גזירה שווה [àlpə gzèyre-shóvə].

 

analogy

(די) אַנאַלאָגיע [analógyə]; (די) גזירה שווה [gzéyre shóvə].

 

analogy: false analogy

אַ פאַלשע גזירה שווה [gzéyre shóvə]; פאַלשע אַנאַלאָגיע [analógyə]; {איידעלערהייט:} ניט⸗געלונגענע גזירה שווה (\ אַנאַלאָגיע).

{מיט ביטול, אָפּלאַכעריש:} אַ גזירה שווה פון כעלמער רבין; י ע נ ע גזירה שווה…

 

analysis

(דער) אַנאַליז [analíz]; {אָבער ווען מעדיציניש, למשל איבערן פּאַציענטס בלוט, איז עס בדרך כלל:} [análiz].

 

analyst

(דער) אַנאַליסט (ל″ר: -ן), ל″נ: אַנאַליסטקע; {טאָמער פּסיכאָאַנאַליטיש:} (דער) (פּסיכאָ⸗)אַנאַליסט [psìkhanálist], צי: [psìkh-analíst].

 

analyze

אַנאַליזירן; אַדורכשטודירן; (גרינטלעך) פונאַנדערקלײַבן זיך; 

{פיגוראַטיוו:} אַדורכאַקערן;

{לומדיש:} חוקר ודורש זײַן [khòykər-v(ə)dóyrəsh-zayn], צפונדיק: [khèykər-v(ə)déyrəsh-zayn].

 

 (Anan ben David (±715 – ±795 CE

ענן בן דוד [ònən-bèn-dóvəd], דרומדיק: [ù:nən-bèn-dúvit]; {בייגט זיך אַלץ אָביעקט: „ענן⸗בן⸗דודן“}.

 

(.ancient (adj

{אין יידישן באַוואוסטזײַן איז דער באַגריף אַמאָפטסטנס שייך פון סאַמע בראשית ביז צום סוף פון דער תקופה פון די גאונים און בבל, און  פ אַ ר ן אויפקום פון אשכנז, ספרד וכו′:} אוראַלט; אוראַלטיש; •גאָראַמאָלעדיק [goramólədik];

{לומדיש:} קדמוניותדיק [kadmóyn(ə)yizdik]; קדמוניש [kadmóynish];

{פראַזעס:} גאָר⸗גאָר אַמאָל; פון גאָר אַמאָליקע יאָרן; (לומדיש:} פון די שנים קדמוניות [shónəm|kadmóyn(ə)yəs]; פון די ימי עולם [fundə-y(ə)mèy-óylom].

 

(?Ancient history! (Who cares what happened back then

 אַמאָליקע מעשיות! [amólikə|máysəz], דרומדיק: [amú:ligə-má:(n)səs]; מאַלע וואָס איז אַמאָל געווען!; אַ פאַראַיאָריקער שניי!; פון דעמאָלט, ווען נאַפּאָלעאָן איז געווען אַ יונגער!; פון ששת ימי בראשית [fun-shèyshəs-y(ə)mèy-bréyshəs], דרומדיק: [fin-shàyshəs-y(ə)mày-bráyshəs], (′פון די צײַטן פון די זעקס טעג פון באַשאַפונג′).

 

and

און {אין אַמאָליקן לשון אַמאָפטסטן געשריבן:} אונ′;

{צווישן צוויי שמות דברים, אויך:} מיט.

 

androgynous

אַנדראָגיניש; טומטומדיק [túmtəm-dik], דרומדיק: [tímtəm-dik].

 

anew

אויפסנײַ [af-snáy], דרומדיק: [:of-sná]; פונסנײַ [fun-snáy], דרומדיק: [:fin-sná]; {עלטערע\לענגערע פאָרמעס:} אויפדאָסנײַ, פונדאָסנײַ; איבעראַנײַס.

 

angel

(דער) מלאך [máləkh], ל″ר: מלאכים [malókh(ə)m], דרומדיק: [malúkh(ə)m]; (די) מלאכטע [máləkhtə], ל″ר: מלאכטעס;

{מעטאַפאָריש אויך ← צדיק}.

 

angel of death

{בײַ יידן:} (דער) מלאך המות [màləkh-(h)amóvəs], דרומדיק: [màl(əkh-amúvis];

{טאָמער וועגן מלאך וואָס נעמט אויף דעם נפטר אין יענער וועלט:} (דער) מלאך דומה [màləkh-dóymə], צפונדיק: [màləkh-déymə];

{אוניווערסאַל:} דער מלאך פונעם טויט.

 

angelic

מלאכים⸗; מלאכימדיק [malókhəm-dik], דרומדיק: [malúkhəm-dik]; ווי אַ מלאך [máləkh];

(ליטעראַריש:} מעשה מלאך [máyse|máləkh];

{פראַזע; דער עיקר וועגן חסדים:} אַזש ווי אַ מלאך;

{פראַזע; דער עיקר וועגן זעלטענער שיינקײַט:} אַזש ווי בײַ די מלאכים.

 

anger (n.)

(דער) כעס [káəs], דיאַלעקטיש אויך [káyəs]; (די) בייזקײַט; {ליטעראַריש:} (די) רוגזא [rúgzə]; {לומדיש, בפרט וועגן כעס פון גאָט אָדער פון אַ זייער חשובן מענטשן:} ירגזון [yirgózn];

{ע″ט; בײַ הײַנטיקן טאָג — ליטעראַריש, פּאָעטיש, עסייאיסטיש, הומאָריסטיש:} (דער) גרימצאָרן.

{דער בײַנאַנדיקער כעס צווישן צוויי מענטשן צי צדדים:} (דער) ברוגז [b(ə)róygiz].

 

anger management

(דער) •כעס⸗קאָנטראָל [káəs-kəntròl].

 

anger (v.)

אין כעס מאַכן [inká(y)(ə)s-màkhn]; אויפבייזערן [úvbeyzərn]; אַרײַנפירן אין אַ כעס \ רוגזא [rúgzə]; {מיט אַַ באַזונדערער כוונה יענעם אַרײַנפירן אין אַ כעס: אָנדרודלען [óndrùdlən].

 

(angle (geometry

(דער\די) שיפּוע [shəpúə] (ל″ר: שיפּועים [shəpúəm]); (דער) ווינקל (ל″ר: -עך; אויך: -ען).

 

(angle (viewpoint

(דער) שטאַנדפּונקט; (דער) שטייגער טראַכטן; (דער) באַנעם; (די) אויפפאַסונג; (די) פּאָזיציע [pəzítsyə].

 

angry

אין כעס [inká(ə)s], צפונדיק: [inká(y)əs]; ברוגז [b(ə)róygəz], צפונדיק: [b(ə)réygəz]; בייז;

{ליטעראַריש:} ברוגזא, ברוגזאדיק [b(ə)rúgzədik]}.

 

animal

(די) חיה [kháyə] (ל″ר: חיות [kháyəs]);

{מער פאָרמעל:} (דער) בעל⸗חי [bal-kháy] (ל″ר: בעלי⸗חיים [bàlə-kháyəm]);

 

animal: wild (dangerous) animal

אַ ווילדע חיה [kháyə] (ל″ר: חיות [kháyəs]);

{לומדיש:} אַ חיה רעה [akhàyə-róə], דרומדיק: [akhàyə-rú:ə] (ל″ר: חיות רעות [khàyəs-róəs], דרומדיק: [khàyəs-rú:əs]).

 

animal welfare

(דער) צער בעלי⸗חיים [tsár|bàlə-kháyəm].

 

animal welfare advocate

(דער) צער⸗בעלי⸗חיימניק [tsár|bàlə-kháyəm-nik] (ל″ר: -עס); ל″נ: (די) צער⸗בעלי⸗חיימניצע [tsár|bàlə-kháyəm-nitsə] (ל″ר: -ס);

 

ankle

(דאָס\דער) קנעכל (ל″ר: עך).

 

ankle bracelet

(דאָס\דער) פוס⸗רינגל (ל″ר: -עך).

 

ankle: twist one’s ankle

אויסשרויפן אַ פוס.

 

annihilate

חרוב מאַכן אינגאַנצן [khórəv], דרומדיק: [khú:rəf]; פאַרטיליקן; פאַרניכטן; {בײַ טייל חרדים:} אויסניכטן;

{ליטעראַריש:} פאַרלענדן;

{לומדיש:} עוקר מן השורש זײַן [òykər-min-(h)ashóyrəsh-zayn], צפונדיק: [èykər-min-(h)ashèyrəsh-zayn].

 

annihilation

(די) פולשטענדיקע חרוב⸗מאַכונג [khórəv], דרומדיק: [khú:rəf]; (די) פאַרטיליקונג; (די) פאַרניכטונג; {בײַ טייל חרדים:} (די) אויסניכטונג;

{ליטעראַריש:} (די) פאַרלענדונג;

{לומדיש:} (די) השמדה גמורה [hashmòdə-gmúrə], דרומדיק: [h)ashmù:də-gmí:rə)].

 

(anniversary (any

(דער) יאָרטאָג [yòr-tóg], אויך: [yór-tòg], דרומדיק: [yùə(r)-túk], אויך: [yúə(r)-tùk] (ל″ר: יאָרטעג).

 

(anniversary (of happy event, esp. round-numbered

(דער) יוביליי [yùbəléy] (ל″ר: -ען); {בײַ טייל אַרכעאיש:} (דער) יובילעאום [yùbəléyəm] (ל″ר: -ס);

(דער) יובל [yóyvl], צפונדיק: [yéyvl] (ל″ר: -ען [yóyvlən], צפונדיק: [yéyvlən]; לומדישער ל″ר: [yóyvləs], צפונדיק: [yéyvləs]).

 

(anniversary of a death (according to Jewish calendar

(דער\די) יאָרצײַט [yór-tsàyt], דרומדיק: [yúə(r)-tsà:t] (ל″ר: -ן).

 

announce

{פּשוט:} געבן צו וויסן; לאָזן וויסן;

{אָפיציעל:} אַנאָנסירן; {מער לומדיש:} מודיע זײַן [m(ə)dí(y)ə-zayn];

{לומדיש, מיט אַ חן וואָס נעמט אַרײַן די אָפיציעלקײַט אינאיינעם מיט דער פּערזענלעכער איבערגעבונג:} מוסר מודעה זײַן [mòysər-mədóə-zayn]; דרומדיק: [mòysər-m(ə)dú:ə-za:n]; צפונדיק [mèysər-m(ə)dóyə-zayn];

{אַרכעאיש:} אָנקונדיקן.

 

announcement

(די) מעלדונג (ל″ר: -ען); (די) מודעה [mədóə], דרומדיק: [mədú:ə].

 

annoy

דערגיין (עמעצן) די יאָרן; זײַן (עמעצן) אַ נודניק; פאַרנודיען (\פאַרנודזשען); זײַן (עמעצן) אַן אָנשיקעניש;

{אַרכעאיש; דיאַלעקטיש:} דערקוטשען (\דאַקוטשען).

 

annoyance

(די) אָנשיקעניש (ל″ר: -ן); (די) דענערווירונג (ל″ר: -ען); (די) אָנמוטשעניש (ל″ר: -ן).

 

annoying

וואָס דערגייט די יאָרן; וואָס איז אַן אָנשיקעניש;

{ליטעראַריש; אַרכעאיש:} זלידנע.

 

annoyingly

אויף צו להכעיס [àftsə-lókhəs], דרומדיק: [òftsə-lúkhəs]; אויף צעפּיקעניש; אויף צעפּלאַצעניש; אויף צעשפּרינגעניש.

 

(annual (n.) (publication

(די) יערלעכע אויסגאַבע (ל″ר: -ס); (די) יערלעכע פּובליקאַציע (ל″ר: -ס);

{טאָמער אין פאָרמאַט פון אַ בוך:} (דער\דאָס) יאָרבוך (ל″ר: יאָרביכער).

 

(.annual (adj

יערלעך; יאָריק; אַלעיאָריק.

 

(.annually (adv

אַלע יאָר; יערלעך; איינמאָל אין יאָר;

{לומדיש:} מימים ימימה [miy(ə)mím|yəmímə].

 

annual publication in book format

(דער\דאָס) יאָרבוך [yór-bùkh], דרומדיק: [yúə(r)-bì:kh] (ל″ר: יאָרביכער [yór-bìkhər], דרומדיק: [(yúə(r)-bì:khə(r]).

 

anonymously

אַנאָנים; אַנאָנימיש; אַלץ פּלוני אלמוני [alts-plóynə|almóynə].

 

(another (different

{טרעפט זיך סײַ בייגעוודיק סײַ אומבייגעוודיק:} אַן אַנדער.

 

(another (one more

נאָך איינע(ר);

{אין זין פון דער עצם פאַראַנענקײַט פון נאָך אַ ברירה:}

אויך אַ; („דאָנערשטיק איז אויך א טאָג!“, ד.ה. ′מען קען עס אָפּלייגן אויף דאָנערשטיק′).

 

answer (n.)

(דער) ענטפער; {דיאַלעקטיש:} ענפער [émfər];

{לומדיש:} די תשובה [tshúvə], דרומדיק: [tshí:və];

{אין דער רבנישער טראַדיציע פון אַ תשובה אויף אַ שאלה אין הלכה:} (די) שאלת⸗תשובה [shàyləs-tshúvə]; אַ\די תשובה אויף דער שאלה [tshúvə avdər sháylə].

 

answer (v.)

ענטפערן; געבן אַ תשובה [tshúvə]; משיב זײַן [méyshəv-zayn] {לומדיש, ליטעראַריש}.

 

ant

(די) מוראַשקע [muráshkə] (ל″ר: מוראַשקעס);

{ווערטל:} גיי פויליאַק, טו אַ קוק אַ מוראַשקע, און ווער אַזש אַ חכם! (< משלי ו′: ו′).

 

anteroom

(דאָס\דער\די) פירעס (געשריבן אויף: פירהויז); (דער) פאָדער⸗חדר [khéydər], דרומדיק: [(kháydə(r].

 

anthologize

מאַכן (\צוגרייטן) אַן אָפּקלײַב; אַנטאָלאָגיזירן.

 

anthology

(די) אַנטאָלאָגיע [àntəlógyə] (ל″ר: -ס); (די) קאָמפּילאַציע [kòmpəlátsyə] (ל″ר: -ס);

{דער עיקר וועגן העברעאישע און אַראַמישע זאַמלונגען פון אויסגעקליבענע כתבים אויף אַ באַשטימטער טעמאַטיק:} (דער) ילקוט [yálkət], מער פאָרמעל: [yálkut] (ל″ר: ילקוטים [yalkútəm], דרומדיק: [yalkí:təm]).

 

anthropological 

אַנטראָפּאָלאָגיש.

 

anthropology

(די) אַנטראָפּאָלאָגיע [àntro-pəlógyə].

 

anti

אַנטי(⸗); קעגן(⸗); אַרכעאיש: געגנ(⸗).

 

(anti: be anti (something

זײַן קעגן;

זײַן אַן אָפּּאָנענט פון; 

{לומדיש און גוטמוטיק⸗הומאָריסטיש:} זײַן אַ מתנגד פון [misnágəd].

 

antibody

(די) •אַנטיס (ל″ר; ל″י: (דער) אַנטי); (די) •אַקעגענערס (ל″ר; ל″י: (דער) אַקעגענער);

{אין ענגליש ריידנדיקע סביבות:} (דער) אַנטיבאָדי (ל″ר: -ס);

{אין רוסיש ריידנדיקע סביבות:} (די) אַנטיטעלע (ל″ר: -ס).

 

antibody test

(דער) •אַנטיס⸗טעסט (ל″ר: -ן); (דער) •אַקעגענער⸗טעסט (ל″ר: -ן); (דער) אַנטיבאָדי טעסט (ל″ר: -ן).

 

anti-missile defense system

(די) אַנטי⸗ראָקעטן פאַרטיידיקונגס⸗סיסטעם (ל″ר: -ען);

{פון קיצור וועגן:} (די) אַנטי⸗ראָקעטן סיסטעם (ל″ר: -ען);

 

anti-vaxxer

(דער) וואַקצין⸗קעגנער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ אויך: (די) וואַקצין⸗קעגנערין (ל″ר: -ס); {עמאָטיוו צי איראָניש:} (די) וואַקצין⸗קעגנערקע (ל″ר: -ס); (דער) אַנטי⸗וואַקציניסט (ל″ר: -ן).

 

anticipate

אַרויסקוקן (אויף); פאָראויסקוקן; ריכטן זיך (אויף); דערוואַרטן.

 

antidisestablishmentarianism

(די) קעגנערשאַפט צום בטל מאַכן די מלוכהשע אָפיציעלקײַט פון דער ענגלישער קירך.

 

antidote

(דער) אַנטידאָט (ל″ר: -ן); (דער) אַנטי⸗סם מיטל [àntə-sám]; (דער) אַנטי⸗גיפט מיטל (ל″ר: -ען);

{פגיגוראַטיוו:} אַ רפואה צו דער מכה [ar(ə)fúə|tsu-dər-mákə], דרומדיק: [ar(ə)fí:yə|tsi:-də(r)-mákə].

 

 (Antiochus Epiphanes (±215 – 164 BCE 

אנטיוכוס הרשע [antyókhəs|horóshə], דרומדיק: [antyúkhəs|(h)urú:shə]; {באַקאַנט פון דער מעשה פון חנוכה}.

 

anthropomorphic

אַנטראָפּאָמאָרפיש.

 

anthropomorphically speaking

אַנטראָפּאָפאָרמיש גערעדט;

{לומדיש:} כביכול [kavyókhl], דרומדיק: [kavyúkhl]; ריידנדיק (\רעדנדיק) מיטן כביכול.

 

anthropomorphism

(דער) אַנטראָפּאָמאָרפיזם (ל″ר: -ען);

{לומדיש:} אַ לשון כביכול [alòshn-kavyókhl], דרומדיק: [alù:shn-kavyúkhl].

 

anthropomorphize

אַנטראָפּאָמאָרפיזירן;

{לומדיש:} ריידן (\רעדן) מיטן לשון כביכול [alòshn-kavyókhl], דרומדיק: [alù:shn-kavyúkhl].

 

antihistamine

(דער) אַנטיהיסטאַמין (ל″ר: -ען).

 

antiphrasis

לשון סגי נהור [lòshn|sàgə-nóhər], דרומדיק: [(lù:shn|sàgə-nú:(h)ə(r]; אָפטמאָל געשריבן: לס″נ.

 

antisemitism

(דער) אַנטיסעמיטיזם;
{אַמאָליקער פאָלקישער טערמין וואָס ווערט נאָך אין פאַרשיידענע סיטואַציעס באַנוצט:} (די\דאָס) רשעות [ríshəs];

{אַמאָליקע לומדישע טערמינען וואָס ווערן נאָך אין פאַרשיידענע סיטואַציעס באַנוצט:} (דער) שנאת ישראל [sìnəs-(y)isró(ə)l]; (דער) שנאת ציון [sìnəs-tsíyən] {נאָכמער לומדישע ריידן אַרויס: [-sìnas]};

{אַמאָליקער אַקאַדעמישער און זשורנאַליסטישער טערמין וואָס ווערט נאָך אין פאַרשיידענע סיטואַציעס באַנוצט:} (דער) יידן⸗האַס [yídn-hàs];

 

Antwerp

אַנטווערפּן [antvérpm]; אויך: [ántvèrpm].

 

anus

(דער) אַנוס; (די) אַנאַלע עפענונג; {לומדיש אַקאַדעמיש:} (דער) פּי⸗טבעת [pì-təbáəs]; {וואולגאַריש, קען זיך באַציען סײַ אויפן פּי⸗טבעת, סײַ אויפן גאַנצן הינטערחלק:} (דער) תחת [tókhəs], דרומדיק: [tú(:)khəs].

 

anxiety

(די\דאָס) האַרצקלעמעניש; (דער) אַנגסט; (דער) ציטער; (דער) פלאַטער; (די) פאַרדאגהטקײַט [fardáygət-kayt], דרומדיק: [fardá:gət-kayt]; (די) אומרו; (די\דאָס) באַדרענגעניש.

 

(anxious (eager

נײַגעריק (צו); האָבן חשק [khéyshək], דרומדיק: [kháyshik] (צו\אויף); שטאַרק וועלן;

{לומדיש:} להוט [ló(h)ət], דרומדיק: [lú:ət] (אויף\נאָך).

 

(anxious (uneasy

באַזאָרגט; אומרואיק [úm-rùik], דרומדיק: [ím-rì:ək]; באַאומרואיקט; פאַרדאגהט [fardáygət], דרומדיק: [fardá:gət]; נערוועז; צעטומלט.

 

any

וועלכע(ר) ני(ש)ט איז; וואָסער ני(ש)ט איז; אַבי וועלכע(ר); אַבי וואָסער; וועלכע(ר) ס′זאָל ני(ש)ט זײַן;

{ליטעראַריש:} אַ ליאַדע.

 

  (anybody (/anyone

יעדער איינער; יעדערער; איטלעכער;

אַבי ווער; ווער ס′זאָל ני(ש)ט זײַן; ווער ני(ש)ט איז;

{ליטעראַריש, אַרכעאיש:} (אַ)ליאַדע ווער.

 

anyhow → anyway

 

(anymore (any longer 

נאָך; נאָך אַלץ; („צי מאַכט מען נאָך אַלץ אַזאַ מאַשין?“);

אויף ווײַטער מער ני(ש)ט [av-váyter|mér-nìt], דרומדיק: [(ov-váyter|méyə(r)-nìsh(t] („לאָמיר אָפּריידן, אַז אויף ווײַטער וועלן מיר זיך מער ניט קריגן“);

שוין ני(ש)ט; („מ′זעט שוין ניט, אַז אַ זומער זאָל אַדורך אָן גרויסע היצן“).

 

any more

מער קיין [mér|kin]; („שוין גענוג! איך וויל מער פון אים קיין צרות ניט האָבן!“).

 

anyone → anybody

 

 (anything (something / no matter what

עפּעס; עפּעס וואָס; וואָס זאָל ני(ש)ט זײַן; אַבי וואָס.

 

(anything (→ nothing at all

גאָרני(ש)ט; קיין זאַך ני(ש)ט; זע ← גאָרני(ש)ט.

 

anything: and if anything comes up

און ווי נאָר וואָס; און טאָמער וואָס.

 

anytime

ווען ני(ש)ט איז; ווען ס′זאָל ני(ש)ט זײַן; אַבי ווען; ווען נאָר; צו יעדער צײַט.

 

(anyway (in any case

סײַ ווי סײַ; אַזוי צי אַזוי; אין יעדן פאַל; אויף יעדן פאַל; ווי ס′זאָל ני(ש)ט זײַן; {בײַ טייל אַרכעאיש:} יעדנפאַלס.

 

(anyway (to sum up

אַכלל [aklál]; אַקיצור [akítsər]; דער סוף איז [dər-sóf|íz]; {אַרכעאיש:} אַלזאָ.

 

anywhere

וואו⸗ני(ש)ט⸗איז; אַבי וואו; אַוואו ס′זאָל ני(ש)ט זײַן; וואו נאָר.

 

apart

באַזונדער; אָפּגעזונדערט; אָפּגעשיידט.

 

(apart from (except

אַחוץ [akhúts], דרומדיק: [akhíts]; אויסער; מיטן אויסנאַם פון;

{לומדיש:} מחוץ [mikhúts], דרומדיק: [mikhíts].

 

apartheid

(די) אַפּאַרטהײַט.

 

apartment

(די) דירה [dírə] (ל″ר: דירות); (די) וואוינונג (ל″ר: ען).

 

apartment house

אַ הויז מיט דירות; אַ בנין מיט דירות [abí(n)yən-mid-dírəs].

 

Apocrypha

די ספרים חיצוניים [də-sfòrəm-khitsóyn(i)əm], דרומדיק [də-sfú:rəm-khitsóyn(i)əm], צפונדיק: [də-sfórəm-khitséyn(i)əm] (ל″ר);

{נייטראַל אַקאַדעמיש:} די אַפּאָקריפן (ל″ר).

 

apologetics

(די) אַפּאָלאָגעטיק;

 

apologist

(דער) אַפּאָלאָגיסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַפּאָלאָגיסטקע (ל″ר: -ס);

{לומדיש:} אַ מצדיק [amádzdik] (ל″ר: מצדיקים [madzdíkəm]).

 

apologize

{בכלל:} זיך אַנטשולדיקן;

{וועגן אַ טיפערן ענין:} בעטן מחילה; {נאָך טיפער:} בעטן פאַרגעבונג;

{טאָמער מיט אַ פּרואוו בשעת מעשה צו דערקלערן און צום טייל אַפילו באַרעכטיקן די עוולה פאַר וועלכער מען אַנטשולדיקט זיך:} זיך פאַרענטפערן;

{לומדיש:} זיך מתנצל זײַן [misnátsl-zayn];

  {הערה: בשעת ווען „בעטן מחילה“ ווערט אַמערסטן גענוצט בנוגע טיפערע ענינים, ווערן פאַרקערט די אימפּעראַטיווישע ווענדונגען „זײַ מוחל!“ און „זײַט מוחל!“ גענוצט אויף סאַמע טאָגטעגלעכע קלייניקײַטן, אַשטייגער בײַם אַ ריר טאָן אַ מענטשן דורך אַ טעות};

  {אזהרה: בײַ פּוריסטן וואָס פּסלען „אַנטשולדיקן זיך“ שווימען אויף, בלית ברירה, ניט⸗פּינקטלעכע באַנוצונגען פון „פאַרענטפערן זיך“ און „בעטן מחילה“; שפּראַך איז שוין איינמאָל אַן איידעלע סיסטעם סיסטעמעלעך אַוואו די פּוריסטישע פאַרטשעפּונג בײַ איין פּרט מאַכט בעת מעשה אַ תל פון אַ צווייטן…}.

 

apology

{בכלל:} (די) אַנטשולדיקונג (ל″ר: -ען);

{טאָמער אין אַ טיפן ענין, פאַר אַ גרויסער עוולה:} די מחילה⸗בעטונג (ל″ר: -ען); (דאָס\דער) מחילה בעטן [məkhílə];

{טאָמער מער גענייגט צו אַ תירוץ און באַרעכטיקונג, צי א פּרואוו אויף צו לינדערן די עוולה מיט אַ וואָרט וואָס טראָגט מיט זיך סײַ אַ שמץ אַנטשולדיקונג, סײַ אַ שטיקל באַרעכטיקונג:} (די) פאַרענטפערונג (ל″ר: -ען); (דער) פאַרענטפער (ל″ס);

{לומדיש, בפרט בײַ אַ מחבר וואָס גייט אין אייגענעם ווערק דערציילן דעם לייענער וועגן די בלויזן און מעגלעכע חסרונות וואָס דערײַן, צוצאָל מיט אַ באַזונרערער הקדמה טאַקע מיטן טיטל:} (די) התנצלות [hisnátsləs] (ל″ר: -ן).

 

apostasy

{אין זין פון אַריבערגיין פון דער יידישער רעליגיע אויף אַן אַנדערער, בפרט אויפן קריסטלעכן גלויבן:} 

(דער) שמד [shmád];

{טאָמער דווקא נייטראַל אַקאַדעמיש, אויך וועגן טוישונגען צווישן אַנדערע גלויבנס:} אַפּאָסטאַסיע.

 

apostate

{אין זין פון אַריבערגיין פון דער יידישער רעליגיע אויף אַן אַנדערער, בפרט אויפן קריסטלעכן גלויבן:}

(דער) משומד [m(ə)shúməd], דרומדיק: [m(ə)shímət]; ל″ר: משומדים [m(ə)shumódəm], דרומדיק: [m(ə)shi:mú:dəm];

ל″נ: (די) משומדת(טע) [(m(ə)shumédəs(tə], דרומדיק: [(m(ə)shi:méydəs(tə];

(דער) מומר [múmər], דרומדיק: [(mí:mə(r] (ל″ר: מומרים [múmrəm]), ל″נ: (די) מומרטע [múmərtə], דרומדיק: [mímərtə] (ל″ר: -ס);

{טאָמער דווקא נייטראַל אַקאַדעמיש, אויך וועגן טוישונגען צווישן אַנדערע גלויבנס:} (דער) אַפּאָסטאַט.

 

apostrophe

אַ שטריכעלע (ל″ר: -ך); (דער) אַפּאָסטראָף (ל″ר: -ן).

 

(.app (n

(דער) אַפּ (ל″ר: -ס).

 

(apparent (seeming

כלומרשטדיק [klóymərzhdik], צפונדיק: [kléymərzhdik]; {אָפּלאַכעריש:} קלאָמפּערשדיק.

 

apparently

אַפּנים [apónəm], דרומדיק: [apú:nəm]; זעט אויס(עט), אַז; ווײַזט זיך אַרויס(עט), אַז [váyst-tsakh|aróys(ət)-áz], צי [váyzd-dzakh|aróys(ət)-áz]; דרומדיק: [vá:st-tsakh|aró:(u)(ə)s(ət)-ás] צי [vá:zd-dzakh|aró:(u)(ə)s(ət)-ás]; 

{בײַ טייל אַרכעאיש:} עס שײַנט, אַז;

{לומדיש:} משמעות אַז [mashmóəs-àz], דרומדיק: [mashmú:əs-às].

{מער לומדיש:} לכאורה [ləkh(ə)úrə], דרומדיק: [ləkh(ə)í:rə]; אויך: [ləkh(ə)óyrə], צפונדיק: [ləkh(ə)éyrə].

 

(appeal (attractiveness

(דער) חן [khéyn], דרומדיק: [kháyn]; (די) חנעוודיקײַט [khénəvdə-kàyt]; (דער) צוציאונגס⸗כח [kóyəkh], צפונדיק: [kéyəkh]; 

{לומדיש:} נאה⸗לבריאותדיקײַט [nòə-ləbríyəzdi-kàyt], דרומדיק: [nù:ə-ləbríyəzdi-kàyt] (′אָנגענעמקײַט פאַר מענטשן′).

 

(appeal (legal

(די) אַפּעלאַציע (ל″ר: -ס); (דער) אַפּעל (ל″ר: -ן).

 

(appeal to (higher court

אַפּעלירן; צושטעלן (\אָנגעבן) די אַפּעלאַציע (\דעם אַפּעל).

 

(appeal to (ask for help

זיך ווענדן צו; בעטן הילף בײַ; אָנקומען צו (עמעצן).

 

(appeal to (be liked

אויסנעמען בײַ <+דאַטיוו>; געפעלן (ווערן) <+דאַטיוו>; נושא חן זײַן בײַ [nòysə-khéyn-zayn], דרומדיק: [nòysə-kháyn-za:n], צפונדיק: [nèysə-khéyn-zayn] <+דאַטיוו>; געפינען חן [khéyn], דרומדיק: [kháyn] בײַ.

 

(appear (look like

אויסזען; אויסווײַזן זיך.

 

(appear (show up

זיך באַווײַזן (ל″ע: זיך באַוויזן);

{אינטים חבריש:} זיך אַ ווײַז געבן; זיך יאַווען [zəkh-yáv(ə)n]; {נאָכמער חבריש:} זיך פּאָיאַווען;

{פאָרמעל בײַ אַן אַמט:} זיך מעלדן (ל″ע: זיך געמאָלדן).

 

(appear (at a public event

אויפטרעטן (ל″ע: אויפגעטראָטן); אַרויסטרעטן (ל″ע: אַרויסגעטראָטן);

 

appear: it appears that

זעט אויס(עט), אַז; זעט זיך אַרויס(עט), אַז; ווײַזט זיך אַרויס(עט), אַז; {אַרכעאיש אין טייל קרײַזן:} ס′שײַנט, אַז.

 

(appearance (looks

(דער) אויסזען [óy(z)-zèn], דרומדיק: [ó:(u)(ə)z-zèyn)];

{אַ קאַפּ ליטעראַריש:} (דער) אויסזע;

{דיאַלעקטיש דרומדיק:} (דער) אויסקוק [ó:(u)(ə)s-kì:k].

 

(appearance (turning up

 באַווײַזן זיך;

 {אינטים חבריש:} (דאָס\דער) אַ ווײַז געבן זיך; (דאָס\דער) יאַווען זיך [zəkh-yáv(ə)n]; {נאָכמער חבריש:} (דאָס\דער) פּאָיאַווען זיך;

{פאָרמעל בײַ אַן אַמט:} (דאָס\דער) מעלדן זיך.

 

(appearance (at public event

(דער) אויפטריט (ל″ר: -ן); (די) אויסטרעטונג (ל″ר: -ען); (דער) עפנטלעכער אָנטייל.

 

appearance: for appearance sake

לפּנים [ləpónəm], דרומדיק: [ləpú:nəm]; פון לײַטוועגן; פאַר לײַט(ן) אין די אויגן.

 

appearance: to all appearances

ווי ס′זעט אויס(עט) (צו זײַן); לויט די אַלע סימנים [simónəm], דרומדיק: [simú:nəm].

 

appease

נאָכגעבן; בייגן זיך (פאַר) (ל″ע: געבויגן); מודה זײַן (פאַר) [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn];

{לומדיש:} מפייס זײַן [məfáyəz-zayn]; מפצה זײַן [məfátsə-zayn].

 

appeasement

(די) נאָכגעבונג פּאָליטיק; (די) אונטערטעניקײַט פּאָליטיק; (די) פּאָליטיק פון מודה זײַן [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn]; (דער) אַפּיזמענט;

{לומדיש:} (די) פּאָליטיק פון מפייס זײַן [məfáyəz-zayn]; (די) פּאָליטיק פון מפצה זײַן [məfátsə-zayn].

 

apple

(דאָס\דער) עפּעלע (ל″ר: -ך);

{טאָמער אַ גרעסערער:} (דער) עפּל (ל″ר: ø);

{ווערטל:} דאָס עפּעלע פאַלט ניט ווײַט פון ביימעלע.

 

appliance

(דער) מכשיר [mákh-shər] (ל″ר: -ים [makh-shírəm]); (דער) אַפּאַראַט [àpərát] (ל″ר: -ן).

 

applicability

(די) שייכותדיקײַט [sháykhəz-dəkàyt], דרומדיק: [shá:khəz-dəkàyt]; (די) אָווענדלעכקײַט; (די) גילטיקונג;

{לומדיש:} (דאָס\דער) חל זײַן [khál-zayn].

 

applicable

שייכותדיק [sháykhəz-dik], דרומדיק: [shá:khəz-dik]; (די) אָווענדלעך; (די) גילטיק;

{לומדיש:} וואָס איז חל [khál].

 

(application (computers

(די) (קאָמפּיוטער) אַפּליקאַציע (\פּראָגראַם).

 

(application (applying of something

(די) אָנווענדונג (ל″ר: -ען); (דער) אויסנוץ (ל″ר: -ן); (די) אויסנוצונג (ל″ר: -ען).

 

(application (applying for something

(די) אַפּליקאַציע (ל″ר: -ס); (די) פאָרמעלע בקשה [bakóshə], דרומדיק: [bakú:shə] (ל″ר: בקשות).

 

(application (form

(די) אַפּליקאַציע [àp-ləkátsyə] (ל″ר: -ס); (דער) אַּפּליקאַציע⸗בלאַנק (ל″ר: -ען);

{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) בלאַנק (ל″ר: -ען);

(די) פאָרמעלע (\געשריבענע) בקשה [bakóshə], דרומדיק: [bakú:shə] (ל″ר: בקשות).

 

apply for

צושטעלן אַן אַפּליקאַציע אויף; אָנגעבן אויף [óngèbm-af]; זיך שטעלן אַלץ קאַנדידאַט אויף; {אַרכעאיש:} זיך שטעלן אין קאַנדידאַטור אויף;

{אין מערבדיקע לענדער אויך:} אַפּליקירן אויף;

{אַרכעאיש, צומאָל מיט איראָניע:} דערלאַנגען אַן אַפּליקאַציע אויף.

 

apply oneself

זיך קאָנצענטרירן (אויף); {אַ ביסל ווייניקער קאָנצענטרירט:} סטאַרען זיך; באַמיען זיך;

{צומאָל מיט אַ נעגאַטיוון באַדײַט:} זיך אַרײַנלאָזן (אין).

 

(apply to (be relevant to

{טאָמער סתם אַ פאַרבונדנקײַט:} האָבן אַ שייכות [sháykhəs] צו (\מיט); {אַ קאַפּ לומדיש:} שייך זײַן צו [sháyəkh]; {נאָכמער לומדיש:} נוגע זײַן צו [nəgéyə];

{טאָמער אין זין פון האָבן אַ האַפט, זײַן אויטאָריטאַטיוו:} חל זײַן אויף [khál]; גילטיק זײַן; גילטן.

 

(appoint (a person to something

באַשטימען;

{מער היימיש:} שטעלן;

  {אזהרה: בעסער דאָ אויסמײַדן „זעצן“, וואָס האָט אין אַמעריקאַנער לשון (אַ סברא אויך אֲַנדערשוואו) אויך אַ וואולגאַרן סעקסועלן באַדײַט, און קען פאַרשטאַנען ווערן אַלץ גנאי לגבי דעם באַשטימטן מענטשן}.

 

(appointed to (the position of

באַשטימט ווערן (אַלץ \פאַר אַ \ווי אַ); 

{מער היימיש:} געשטעלט ווערן (אַלץ \פאַר אַ \ווי אַ);

  {אזהרה: בעסער דאָ אויסמײַדן „געזעצט ווערן“, וואָס האָט אין אַמעריקאַנער לשון (אַ סברא אויך אֲַנדערשוואו) אויך אַ וואולגאַרן סעקסועלן באַדײַט, און קען פאַרשטאַנען ווערן אַלץ גנאי לגבי דעם באַשטימטן מענטשן}.

 

(appointment (of a person to a position

(די) באַשטימונג; (דאָס\דער) באַשטימען; (דאָס\דער) שטעלן.

 

(appointment (agreed date and time

אַן אָפּריידעניש (\אָפּרעדעניש) (ל″ר: -ן); (די) באַשטימונג (ל“ר: -ען); (די) באַשטעלונג (ל″ר: -ען);

{פראַזע} אָפּגערעדט אויף (…).

 

appreciate

אָנערקענען; אָפּשאַצן; זײַן דאַנקפול; זײַן דאַנקבאַר;

{לומדיש:} מכיר טובה זײַן [màkər-tóyvə-zayn], צפונדיק: [màkər-téyvə-zayn].

 

appreciation

(די) אָנערקענונג; (דאָס\דער) אָנערקענען; (די) (געהעריקע) אָפּשאַצונג; (דאָס\דער) אָפּשאַצן (ווי ס′באַדאַרף צו זײַן \ ווי געהעריק); (די) דאַנקפולקײַט; (די) דאַנקבאַרקײַט;

(דער\די) הכרת הטוב [hakòrəs-(h)atóyv], דרומדיק: [h)akù:rəs-(h)atóyf)], צפונדיק: [hakòrəs-(h)atéyv];

{אַ קאַפּ מער ספּעציפיש, אַשטייגער לגבי אַן איינציקער וואוילער טואונג:} (די) הכרת טובה [hakòrəs-tóyvə], דרומדיק: [h)akù:rəs-tóyvə)], צפונדיק: [hakòrəs-téyvə].

 

appreciative

וויסן ווי (אַזוי) אָפּ(צו)שאַצן.

 

apprentice: as an apprentice

אויף דער לער; ווי אַ לער⸗יונג.

 

(appropriate (assign

דעזיגנירן; אַסיגנירן; באַשטימען.

 

(.appropriate (adj

פּאַסיק; צוגעפּאַסט; אויפאַנאָרטיק.

 

appropriately

ווי ס′פּאַסט; ווי ס′איז צוגעפּאַסט; ווי ס′באַדאַרף צו זײַן; ווי ס′געהער(ט) צו זײַן.

 

 April

אַפּריל [apríl].

 

Aquarius (astrol.)

מזל דלי [màzl-dlí].

 

(.Arab (n

(דער) אַראַבער [arábər] (ל″ר: ø);

{לומדיש, צומאָל אויך סודותדיק:} (דער) ישמעאלי [yishm(ə)éylə] (ל″ר: -ם [yishm(ə)éyləm], דרומדיק: [yishm(ə)áyləm]);

{לומדיש, וועגן דעם פאָלק גופא:] די בני ישמעאל [də-bnèy-(y)ishmó(ə)l], דרומדיק: [də-bnày-(y)ishmú:(ə)l] (ל″ר);

{פראַזע אויפן פאָלק בכלל, צומאָל מיט איראָניע:} אונדזערע לײַבלעכע שוועסטערקינדער.

 

(Arab (adj

{בייגעוודיק:} אַראַביש; {אומבייגעוודיק:} אַראַבער⸗.

 

Arabic

אַראַביש.

 

Aramaic

אַראַמיש; די אַראַמישע שפּראַך; אַראַמעאיש; {די כוונה איז בדרך כלל די יידישע שפּראַך פון גרויסע טיילן פונעם תלמוד, פון דער קבלה, פון תפילות; ווען ניט ווען דיפערענצירט מען צווישן דעם יידישן אַראַמיש און דעם ניט⸗יידישן קרובהשן לשון כאַלדעאיש, אָדער אין פאַל פון קריסטלעכן לשון — סיריאַקיש};

{ווען ס′גייט די רייד וועגן לשון פון די תרגומים פון תנ“ך (אונקלוס, יונתן בן עוזיאל), צומאָל מיט אַ הומאָריסטישן אָנוואונק אויף דעם אַז דאָס איז אַ האַרבע עברי, קען מען נוצן:} תרגום לשון [tárgəm-lòshn], דרומדיק: [tárgəm-lushn];

  {הערה: אין זכות פון מאַקס ווײַנרײַכן איז די המצאה „תרגומיש“ אויפן יידישן אַראַמיש אַרײַן אין זײַן גרויסן ווערק און במילא אינעם אַקאַדעמישן וואָקאַבולאַר איבער די יידישע לשונות, אָבער ניט אין אַוועלכן ניט איז ברייטערן באַנוץ}.

 

(Arba Kosot (four glasses of wine at Passover seder

די ארבע כוסות [də-àrbə-kóysəs], צפונדיק: [də-àrbə-kéysəs]; די פיר כוסות.

 

arbitrary

{אָן אַ תוכיקער פאַרבינדונג מיט אַוואָס⸗ניט⸗איז:} אַרביטראַריש;

{אָן אַ געהעריקער לאָגישער צי עטישער מאָטיווירונג:} קאַפּריזנע; קאַפּריזיש⸗אַרביטראַריש.

 

arbitrary and capricious

אַרביטראַריש און קאַפּריזנע.

 

arbitration

{אוניווערסאַל:} (דער) אַרביטראַזש; 

{אין טראַדיציאָנעלן יידישן לעבן, קען פונדעסטוועגן אויסגעשפּרייט ווערן אויף מאָדערנע סיטואַציעס:}

{טאָמער דווקא אין אָדער אַרום אַ בית⸗דין:} (די) בוררות [bórərəs], מער לומדיש: [bórərus];

{מער פאַרשפּרייט אין געשעפטלעכע סיכסוכים:} (די) שלישות [shlíshəs], מער לומדיש: [shlíshus].

 

arbitrator

{אוניווערסאַל:} (דער) אַרביטרירער (ל″ר: ø; אויך: -ס);

{אין טראַדיציאָנעלן יידישן לעבן, קען פונדעסטוועגן אויסגעשפּרייט ווערן אויף מאָדערנע סיטואַציעס:}

{טאָמער דווקא אין אָדער אַרום אַ בית⸗דין:} (דער) בורר [bóyrər], צפונדיק: [béyrər]; (ל″ר: בוררים [bórərim]);

{מער פאַרשפּרייט אין געשעפטלעכע סיכסוכים:} (דער) שליש [shóləsh], דרומדיק: [shú:ləsh] (ל″ר: שלישים [shlíshəm]).

 

Arc de Triomphe

די טריאומף⸗אַרקע; די אַרקע פון טריאומף; (די) פּאַריזער אַרקע (ל″ר: -ס).

 

arch enemy

(דער) דם⸗שונא [dám-sòynə], צפונדיק: [dám-sèynə]; (ל″ר: דם⸗שונאים [dám-sònəm]);

ל″נ: ø (אָדער): דם⸗שונאטע [dám-sòynətə], צפונדיק: [dám-sèynətə]; (ל″ר: -ס).

 

are (main v. in present; aux. in past)

{דרומדיק:} זענען (איר זענט); {צפונדיק:} זײַנען (איר זײַט);

 

are

{דרומדיק:} זענען; {צפונדיק:} זײַנען;

  {הערה א: דיי ביידע פאָרמעס שבכתב זײַנען לחלוטין גלײַכבאַרעכטיקט אין דער ליטעראַרישער שפּראַך. אין שריפטלעכן לשון איז דאָס אַפילו געוואָרן אַ שבולת וואָס ווײַזט טאַקע אָן צי דער מחבר (צי דער רעדאַקטאָר) אין  גענייגט „צפונדיק“ צי „דרומדיק“. בשעת מעשה פאָדערט די יידישע סטיליסטיק אַן אויסגעהאַלטנקײַט אינעם באַנוץ אין אַן איינאיינציקן ווערק};

  {הערה ב: בשעת ווען בײַם אינפיניטיוו און ערשטע פּערזאָן רבים זײַנען אָטאָ די פאָרמעס מכריעדיקע סימנים אויף „צפון“ ∼ „דרום“, זײַנען פאַראַן בײַם רבים (און בײַם פאָרמעל) אין צווייטע פּערזאָן אַ ריי דיאַלעקטישע צווישן⸗פאָרמעס צווישן „זענט“ און „זײַט“, דהיינו: „זײַנט“ און „זאַנט“}.

 

(area (of measurable space

(דער) שטח [shétəkh], דרומדיק: [shéytəkh] {ל″ר: שטחים [shtókhəm], דרומדיק: [shtúkhəm]};

{דער) מעטראַזש; (דער) קילאָמעטראַזש;

{אַוואו ס′איז קלאָר פונען קאָנטעקסט:} (די) גרייס (ל″ר: -ן); (די) מאָס (ל″ר: -ן).

 

(area (region

(די\דער) געגנט (ל″ר: -ן); (דער) ראַיאָן (ל″ר: -ען);

{אַרכעאיש, אויפגעלעבט ליטעראַריש:} (דער) קרײַז (ל″ר: -ן); (דער) תחום [tkhúm], דרומדיק: [tkhím] (ל″ר: תחומען).

 

(area (field of work or study

(דער\די) געביט (ל″ר: -ן); (די) ספּעציאַליטעט (ל″ר: -ן); (דער) תחום [tkhúm], דרומדיק: [tkhím] (ל″ר: תחומען);

{הערה: דער באַנוץ דאָ פון „פעלד“, אויפן מוסטער פון ענגליש, בײַ פּוריסטן וואָס זײַנען „קעגן“ באַנוץ פון „געביט“ (רחמנא לצלן „דײַטשמעריש“), מאַכט אַ גאַנץ מאָדנעם אײַנדרוק בײַ אַ ייד פון אַ גאַנץ יאָר וואָס וועט פאַר די אויגן זען „די פעלדער מיט די וועלדער“…}.

 

area code

(דער) קאָד (ל″ר: -ן); (דער) טעלעפאָנישער קאָד (ל″ר: -ן).

 

areal

שטחדיק [shétəgh-dik], דרומדיק: [shéytəgh-dik]; געאָגראַפיש.

 

!Argh

אוי!; אָך!; עך!; אײַ!.

 

(argue (speak for a position

טענהן (אַז) [táynən], דרומדיק: [tá:nən]; אַרויסזאָגן זיך פאַר דער מיינונג (אַז); אײַנשטעלן זיך פאַר דעם (אַז); זיך אָננעמען פארַ דער דעה (אַז) [déyə] ,דרומדיק: [déyə].

 

(argue (engage in disputation

אַמפּערן זיך; שפּאַרן זיך; דיסקוטירן; 

{לומדיש:} (זיך) נושא⸗ונותן זײַן [nòysəv-nóysn-zayn], צפונדיק: [nèysəv-néysn-zayn]; זיך מתווכח זײַן [mizvə-kéyəkh-zayn], דרומדיק: [mizvə-káyəkh-za:n].

 

(argue (quarrel

קריגן זיך; רײַסן זיך; (צע)ווערטלען זיך; האָבן אַן איבעררייד.

 

(argument (point(s) raised in support of an opinion

(די) טענה [táynə], דרומדיק: [tá:nə] (ל″ר: טענות); (דער) אַרגומענט [argumént] (ל″ר: -ן);

{אַַרכעאיש, צײַטונגס⸗שפּראַך:} (די) באַהויפּטונג (ל″ר: -ען).

 

(argument (debate

(די) דעבאַטע [dəbátə] (ל″ר: -ס); (די) אַמפּערניש (ל″ר: -ן); (די) שפּאַרעניש (ל″ר: -ן);

{מער פאָרמעל, מער לומדיש, וועגן וויכטיקערע פראַגן:} (די) חילוקי דעות [kh(ə)lùkə-déyəs], דרומדיק: [kh(ə)lìkə-dáyəs] (ל″ר); (דער) ווידעראַנאַנד (ל″ר: -ן); (דער) מחלוקת (ל″ר: -ן; אויך: מחלוקות); (דער) וויכוח [vəkúəkh], דרומדיק: [vəkí:əkh] (ל″ר: וויכוחים [vəkú:khəm], דרומדיק: [vəkí:khəm]); (די) פּלוגתא [plúktə], דרומדיק: [plíktə] (ל″ר: פּלוגתות, מער לומדיש: פּלוגתאות [pluktó(y)əs], דרומדיק: [pliktú:əs]);

{אָפּלאַכעריש:} (די) געשפּאַרערײַ (ל″ר: -ען); (די) אַמפּערײַ (ל″ר: -ען); (די) שפּאַרערײַ (ל″ר: -ן);

{עמפאַטיש, אָפטמאָל וועגן אַ ברייטערער, גרעסערער קריג:} אַ ויתרוצצו [avàyisróytsətsu], צפונדיק: [avàyisréytsətsu] (ל″ר: -ס);

{ליטעראַריש שילדעריש:} (דער) פּירוד הלבבות [pèyrəd-(h)al(ə)vóvəs]; דרומדיק: [pàyrət-(h)al(ə)vúvəs].

 

(argument (quarrel

{דער עיקר בעל⸗פּה, אפטמאָל בנוגע אַן איינמאָליקער געשעעניש:}

(די) קריג (ל″ר: -ן); (די) טענהרײַ [tàynəráy], דרומדיק: [(tà:nərá:(y]; (די) קריגערײַ (ל″ר: -ען);

{מער לומדיש און מיט אָנצוהערעניש אַז אינאיינעם מיטן קריגן זיך זײַנען פאַראַן דערײַן ערנסטע פראַגן:} (דער) סכסוך [síkhsəkh] (ל″ר: סיכסוכים [səkh-súkhəm], דרומדיק: [səkh-sí:khəm]); (דער) מחלוקת (ל″ר: -ן; אויך: מחלוקות); (די) פּלוגתא [plúktə], דרומדיק: [plíktə] (ל″ר: פּלוגתות, מער לומדיש: פּלוגתאות [pluktó(y)əs], דרומדיק: [pliktú:əs]);

 

arguer: incessant arguer

אַ מקשן [mákshən] (ל″ר: מקשנים [makshónəm], דרומדיק: [makshú:nəm]);

{פראַזעס:} די גאַנצע צײַט פרעגט ער (\די) קשיות [káshəs]; אַלעמאָל טענהט ער (\זי) זיך אײַן [táynət], דרומדיק: [tá:nət].

 

Aries (astrol.)

מזל טלה [màzl-tlé], דרומדיק: [màzl-tléy].

 

Aristotle

אַריסטאָ, בדרך כלל: [arístə]; {צומאָל ווי אין לשון⸗קודשדיקן ספרים געשריבן: אריסטו}; אויך: אַריסטאָטעלעס; אין ענגליש ריידנדיקע לענדער אויך: אַריסטאָטל.

{פראַזעס, קענען זײַן ערנסט צי סאַרקאַסטיש, געווענדט אין קאָנטעקסט און אינטאָנאַציע:} אַ קאָפּ פון אַריסטאָ!; וואָס זאָגסטע אויף אַזאַ אַריסטאָ?}.

 

(ark (for Torah scrolls in a synagogue

(דער) ארון קודש [òrn-kóydəsh], דרומדיק: [ù:r(ə)n-kóydəsh], צפונדיק: [òrn-kéydəsh].

 

ark of the covenant

(דער) ארון הברית [òrn-(h)abrís], דרומדיק: [ù:rn-(h)abrís].

 

ark: Noah’s ark

(די) תיבה [téyvə], דרומדיק: [táyvə];

נחס תיבה [nóyəkhs|téyvə], דרומדיק: [nóyəkhs|táyvə], צפונדיק: [néyakhs|téyvə].

 

(.arm (n

(דער) אָרעם (ל″ר: -ס);

{אַוואו ס′גייט אינעם אָרעם אינאיינעם מיט דער האַנט, אָדער ס′איז ניט וויכטיק דער חילוק, נוצט מען אויך:}

(די) האַנט (ל″ר: הענט).

 

(arm: hold someone in one’s arms (embrace

אַרומנעמען; זיך צוטוליען צו (עמעצן).

 

(.arm (v

{אַלץ טראַנזיטיווער ווערב:} באַוואָפענען; באַזאָרגן מיט געווער;

{אַלץ אומטראַנזיטיווער ווערב:} באַוואָפענען זיך; באַזאָרגט ווערן מיט געווער.

 

arm rest

(דער) אָנלען; (דער) פּאַרענטש.

 

Armageddon

{אַפּאָקאַליפּטיש⸗עסכאַטאָלאָגישע טראַדיציע אין קריסטלעכן גלויב, לויטן „בוך פון רעוועלאַציעס“ וואָס אין נײַעם טעסטאַמענט:} אַרמאַגעדאָן;

{דער פריערדיקער העברעאישער געאָגראַפישער באַגריף אין תנ″ך:} מגידו (מְגִדּוֹ) [m(ə)gídòy], צפונדיק: [m(ə)gídèy], {מיטן שפּעטערדיקן נאָך⸗תנ″כישן צוגאָב פון:} הר [har] (′באַרג—′) > הר מגידו;

{דער אַפּאָקאַליפּטיש⸗עסכאַטאָלאָגישער פּאַראַלעל בײַ יידן, פון „גּוֹג אֶרֶץ הַמָּגוֹג“ (′גוג פון לאַנד מגוג′, יחזקאל ל″ח: ב′), אין נאָך⸗תנ″כישן זין פון:} גוג⸗ומגוג [gòg-məgóg]; {אָפטמאָל אין דער לענגערער פאָרם:} די מלחמה פון גוג ומגוג [də-mi(l)khómə|fun-gòg-məgóg], דרומדיק: [də-mi(l)khúmə|fin-gòg-məgóg]; {אין דער יידישער טראַדיציע אַ מלחמה צווישן צוויי גיגאַנטישע קעניגן האַרט פאַרן קומען פון משיחן, אַ טייל פון די חבלי משיח};

{הערה: די קירצערע פאָרם, „גוג⸗ומגוג“ (צי: „גוג⸗מגוג“) האָט אין יידיש אַ צווייטן באַדײַט, געזאָגט געוואָרן אויף עפּעס ריזיק⸗גיגאַנטיש}.

 

armed

באַוואָפנט; מיט געווער.

 

armed robbery

(די) באַוואָפנטע רויבערײַ; (די) גוואַלד⸗גניבה מיט געווער [gnéyvə], דרומדיק: [gnáyvə].

 

army

(די) אַרמיי [arméy] (ל″ר: -ען); (די) מיליטער [militér];

{ברייטערער טערמין צום סך⸗הכל פון די אַרמייאישע כוחות פון אַ מלוכה, בדרך כלל אין ל″ר:} די חיילות [khayóləs], דרומדיק: [khayú:ləs]; („די גענעראַלן דאָרטן האָט אַפּנים געמאַכט אַ חשבון, אַז מיט די חיילות פון אַמעריקע איז ניט כדאי זיך אַרײַנלאָזן אין אַ מלחמה“); {זעלטענער אַ סך, און מער לומדיש איז דער ל″י:} (דער) חיל [kháyəl].

 

(aron hakodesh (synagogue arc for Torah scrolls

(דער) ארון⸗קודש [òrn-kóydəsh], דרומדיק: [ù:rn-kóydəsh], צפונדיק: [òrn-kéydəsh];

{ליטעראַריש פאָרמעל:} (דער) ארון⸗הקודש [òrn-ha-kóydəsh], דרומדיק: [ù:rn-akóydəsh], צפונדיק: [òrn-(h)akéydəsh];

{אמת, בײַ שול⸗גייער טרעפט מען די פאַרקירצונג „דער ארון“ („דער חזן גייט צו צום ארון“), אָבער אין מער פאָרמעלן באַנוץ און בײַם שרײַבן מײַדט מען עס אויסעט, מחמת „דער ארון“ פאַר⸗זיך איז טײַטש ′אַ טרונע פאַרן מת′}.

 

(arousal (sensual, artistic

(די) תשוקה [tshúkə], דרומדיק: [tshí:ykə].

 

(arouse (v. trans.) (sensually, artistically

אַ וועק טאָן (עמעצן) די תשוקה [tshúkə], דרומדיק: [tshí:ykə];

{מיט גוטמוטיקן הומאָר:} אַ וועק טאָן דעם יצר⸗הרע [avék-tòn|dəm-yèytsər-hórə], דרומדיק: [avék-tì:y(ə)n|dəm-yàytsə(r)-(h)ú:rə].

 

arouse: be aroused

צעוועקט ווערן; צעפלאַמט ווערן; צערייצט ווערן;

{מיט גוטמוטיקן הומאָר:} פאַריֵצר⸗הָרעט ווערן [far-yèytsər-hórət|vèrn],

דרומדיק: [far-yèytsə(r)-(h)ú:rət|vèyrn].

 

(arouse (from sleep

אויפוועקן.

 

arraign

אָפיציעל באַשולדיקן אין געריכט (מצד דער מאַכט — פונעם פּראָקוראָר אָדער אַן אַנדער מלוכהשן אינסטאַנץ).

 

arrange

אַראַנזשירן; פּלאַנירן; אײַנסדרן [áyn-sèydərn], דרומדיק: [á:n-sàydərn]; אײַנאָרדענען.

 

(arrange (put in order

מאַכן אָרדענונג; אויססדרן [óys-sàdərn]; שטעלן אין אַ סדר [séydər], דרומדיק: [sáydər]; אײַנאָרדענען.

 

(arrangement (practical agreement

אַ פאַרשטענדעניש (ל″ר: -ן); אַ צונויפריידעניש (ל″ר: -ן); אַ פאַקטישער אָפּמאַך (ל″ר: -ן).

 

arrangement: come to an arrangement

דערגיין אַ טאָלק (ל″ע: דערגאַנגען); קומען צו אַ הסכם [héskəm]; דערריידן זיך.

 

 arrangements

(די) צוגרייטונגען (ל″ר); (די) פּלענער (ל″ר); (די) אויספּלאַנירונגען (ל″ר); (די) אַראַנזשירונגען (ל″ר).

 

(.arrest (n

(דער) אַרעסט (ל″ר: -ן).

 

(.arrest (v

אַרעסטירן.

 

arrestable offense

אַן אַרעסטירע(וו)דיקער פאַרברעכן (ל″ר: -ס).

 

arrival

(דער) אָנקום (ל″ר: -ען); (דאָס\דער) אָנקומען.

 

(arrival: new arrival (of a person

{בייגעוודיק:} אַן אָנגעקומענע(ר).

 

arrivals hall

(דער) זאַל פאַר די אָנגעקומענע; (דער) אָנקום⸗זאַל (ל″ר: -ן).

 

arrive

אָנקומען;

{טאָמער דווקא צופוס:} קומען צו גיין;

{טאָמער דווקא מיט אַ מאַשין:} קומען צו פאָרן;

{טאָמער דווקא מיט אַן עראָפּלאַן:} קומען צו פליען.

 

arrive at a decision

דערגיין אַ טאָלק; קומען צו אַ באַשלוס; דערגרייכן אַן אויספיר;

{לומדיש:} קומען לידי מסקנא (אויף: מסקנה) [lidèy-maskónə], דרומדיק: [lidày-maskú:nə].

 

arrive at the wedding

אָנקומען אויף דער חתונה [khásənə].

 

arrive at the (bus) station

אָנקומען אויף דער (אויטאָבוס) סטאַנציע.

 

arrive at the (train) station

אָנקומען אויפן וואָקזאַל.

 

arrogance

(בעל⸗)גאווהדיקייט [bàl-)gáyvə-dikàyt)]; דרומדיק: [balgá:və-dikàyt]; (די) גרויסהאַלטערישקײַט; (דער\דאָס,די) עזות [ázəs]; (די) עזותדיקײַט [ázəz-dəkàyt]; (די) חוצפּה [khútspə], דרומדיק: [khítspə].

 

arrogant

(בעל⸗)גאווהדיק [bàl-)gáyvə-dik)]; דרומדיק: [bal-)gá:və-dik)]; גרויסהאַלטעריש; חוצפּהדיק [khútspə-dik], דרומדיק: [khítspə-dik]; העזהדיק [hózə-dik], דרומדיק: [h)ú:zə-dik)].

 

arrogant person

אַן עזות⸗פּנים [anàzəs-pónəm], דרומדיק: [anàzəs-pú:nəm] (ל“ר: ⸗פּנימער [pénəmər], דרומדיק: [(péynəmə(r]);

אַ חוצפּהניק [akhútspə-nik], דרומדיק: [akhítspə-nik] (ל″ר: -עס), ל″נ: אַ חוצפּהניצע (ל″ר: -ס);

אַ חצוף [akhótsəf], דרומדיק: [akhú:tsəf] (ל″ר: חצופים [kh(ə)tsúfəm], דרומדיק: [kh(ə)tsí:fəm]), ל″נ: אַ חצופה [kh(ə)tsúfə], דרומדיק: [kh(ə)tsí:fə] (ל″ר: חצופות);

{פראַזעס:} אַ ייד מיט אַ העזה [ahózə], דרומדיק: [a(h)ú:zə]; אַ יאַ⸗טביע⸗דאַם.

 

arrogant: be arrogant

האָבן אַ חוצפּה [khútspə], דרומדיק: [khítspə]; האָבן אַ העזה [ahózə], דרומדיק: [a(h)úzə]; האַלטן זיך גרויס; האַלטן זיך בגאווה [bəgáyvə], דרומדיק: [bəgá:və].

 

arrogantly

בעל⸗גאווהדיק [balgáyvə-dik]; דרומדיק: [balgá:və-dik];

{לומדיש:} בגאווה [bəgáyvə], דרומדיק: [bəgá:və].

 

arrow

(די\דער) פײַל (ל″ר: -ן);

{טאָמער אַ קליינער, אָפטמאָל וועגן אַ געדרוקטן סימבאָל:} (דאָס\די\דער) פײַל(ע)כל (ל″ר: -עך).

 

arson

(די) אונטערצינדונג; (דער) קרימינאַל⸗בראַנד.

 

arsonist

(דער) אַרסאָניסט (ל″ר: -ן); (דער) אונטערצינדער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) קרימינאַל⸗צינדער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).

 

art: creative art

(די) קונסט; (די) קונסט שאַפונג; קינסטלערישע שאַפונגען (ל″ר);

{לומדיש:} די יצירה [yətsírə]; {וויזועלע און בוי⸗קונסט:} מעשה בצלאל [máysə-ptsáləl].

{שטאַרק רעליגיעז נעגאַטיוו לגבי קינסטלעכע (און במילא קינסטלערישע) צורות פון מענטשן וכו′:} פּסל וכל תמונה [pésl|fkhol-tmúnə], דרומדיק: [péysl|fkhol-tmínə] {נאָך די עשרת הדיברות, שמות כ: ד}.

 

(article (item, thing

(דער) חפץ [khéyfəts], דרומדיק: [kháyfəts] (ל″ר: -ים [khféytsəm], דרומדיק: [khfáytsəm];

אַ זאַך (ל″ר: -ן);

{טאָמער אין אַ געשעפט אָדער אַ רשימה זאַכן אויפן אינטערנעט צום קויפן; שיער ניט אַרכעאיש:} אַ גם [agám] (ל″ר: -ען).

 

(article (text

(דער) אַרטיקל (ל“ר: -ען; אויך: -עך);

{לומדיש און וועגן אַ לומדישן אַרטיקל, צי איראָניש וועגן אַ שוואַכן:} (דער) מאמר [maymər], דרומדיק: [(má:mə(r] (ל″ר -ים [maymórəm], דרומדיק: [ma:mú:rəm]).

 

article (text): really bad article

אַ שרײַבעכץ [ashráybakhts], דרומדיק: [ashrá:bakhts]; אויך: [ashráybəkhts], דרומדיק: [ashrá:bəkhts]; אַ שטיק שמאַטע; אַ גראַפאָמאַנסקע(ר) אַרטיקל; אַ כלומרשטער אַרטיקל [klóymərshtər], צפונדיק: [kléymərshtər].

 

artificial

געקיצנלט; קינסטלעך; האַנט⸗געמאַכט;

{אין קינסטלערישן זין:} נאָכגעמאַכט.

 

artificial intelligence

(די) געקינצלטע אינטעליגענץ; געמאַכטע אינטעליגענץ; (דער) קאָמפּיוטערשער שכל.

{מיט ביטול:} (די) •קונצעדיקע אינטעליגענץ; {מיט ביטול, שפּאַסיק:} (די) •אויכמיר אינטעליגענץ; {וועגן אַ פּרט⸗פאַל:} דעם קאָמפּיוטערס אַ חכמה; {וועגן דוחק אין מענטשלעכן שכל:} מיט אַ קאָמפּיוטערשן שכל.

 

artisan

(דער) האַנטווערקער (ל“ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ אויך: (די) האַנטווערקערין (ל″ר: -ס);

(דער) בעל⸗מלאכה [balmlókhə], דרומדיק: [balmlú:khə] (ל″ר: בעלי⸗מלאכות [balmlókhəs], דרומדיק: [balmlúkhəs]; {לומדיש:} {לומדיש:} [bàlə-mlókhəs], דרומדיק: [bàlə-mlúkhəs]). {נאָכמער לומדיש:} [bàley-mlókhəs], דרומדיק: [bàlay-mlúkhəs]).

 

artist

(דער) קינסטלער (ל″ר: ø; אויך: -ס); ל″נ: (די) קינסטלערין (ל″ר: -ס);

{טאָמער דווקא אויף דעם וואָס מאָלט בילדער:} (דער) מאָלער (ל″ר: ø; אויך: -ס); ל″נ: (די) מאָלערין (ל″ר: -ס);

{טאָמער אין דער דראַמע, אַלץ שוישפּילער אויף אַ קינסטלערישן ניוואָ:} (דער) אַרטיסט (ל″ר: -ן), ל″נ: אַרטיסטקע; אַרטיסטין (ל″ר: -ס).

 

artistic

קינסטלעריש; קונסטמעסיק; {אין ענגליש ריידנדיקע לענדער אויך:} אַרטיסטיש; {הערה:} דער אַנגליציזם ברענגט צו אַ מעגלעכער צווייטײַטשיקײַט אין די מזרחדיקע לענדער וואו „אַרטיסט“ = „אַקטיאָר“ און קען הייסן „אַזוי ווי בײַ אַן אַקטיאָר; אַזויאַרומעט, איז „קינסטלעריש“ דאָ דער פּאַסיקער טערמין}.

 

arts

(די) קונסטשאַפטן (ל″ר).

 

arts and crafts

קונסט מיט האַנטאַרבעט.

 

art(s)y person

אַן אָריגינעלער טיפּ \ פּאַרשוין; אַ באָהעמישער טיפּ;

{אין טייל חסידישע קרײַזן:} אַן אַרטיסט (ל″ר: -ן) {אַמאָפטסטן גענוצט אין ל″ר:} „די אַרטיסטן“.

 

(Arvit (evening prayer

{אָן אַן אַרטיקל:} מעריב [máyrəv], דרומדיק: [má:rif].

 

arythmic

אַריטמיש; אומריטמיש; אומריטעמדיק.

 

(as (like

{′אין דער סיטואַציע (צי: פּאָזיציע) פון′:} אַלץ (עלטערע שרײַבונג:) אַלס;

{לאָזנדיק אָפן די מעגלעכקײַט אַז מ′איז אויסן אַ היפּאָטעטישן פאַרגלײַך; זע הערה:} ווי; אַזוי ווי;

{ליטעראַריש:} מעשה [máysə], דרומדיק: [má:sə];

{לומדיש:} בתורת [bətóyrəs], צפונדיק: [bətéyrəs]; אין דער בחינה פון [pkhínə];

{נאָכמער לומדיש:} בבחינת [bəf-khínəs];

  {הערה: אין איצטיקן ווערטערבוך ווערט אויפגעלעבט די אַמאָליקע פאָלקס⸗שרײַבונג „אַלץ“ (טײַטש: ′ווי′) בהסכם מיטן לעבעדיקן באַנוץ אין פאַרשיידענע דיאַלעקטן (סײַ דרומדיקע סײַ צפונדיקע), אויפן אָרט פון „אַלס“, די דאָמינירנדיקע שרײַבונג (אין גאָר אַמאָליקע טעקסטן טרעפט מען: „אלז“, „אַלש“); אַ קשיא אויף אַ מעשה, דאָס וואָרט ווערט בײַ טייל פּוריסטן גלאַט געפּסלט, ניט קוקנדיק אויפן פאַרשפּרייטן באַנוץ};

  {אַן אזהרה דערבײַ: ס′בלײַבט צווישן „ווי“ און „אַלץ“ אַ נפקא⸗מינה ממש; ע″פּ יודל מאַרק: אינעם זאַץ „ער רעדט אַלץ ייד“ איז דאָס דווקא אַ ייד, בשעת ווען „ער רעדט ווי אַ ייד“, קען גרײַלעך הייסן אַ ניט⸗ייד וואָס רעדט, לאָמיר אָנכאַפּן, וועגן אַ געוויסן ענין אויפן זעלביקן אופן ווי אַ ייד}.

 

(as (since

וויבאַלד; נעמענדיק אין חשבון, אַז [khézhbm]; אַזוי ווי;

{לומדיש:} היות ווי [heyóyz-vì], צפונדיק: [heyéyz-vì].

 

(as far as (… is concerned

וואָס שייך [vò(s)-sháyəkh], דרומדיק: [vù:(s)-shá:(y)əkh]; וואָס איז שייך [vòsə-sháyəkh], דרומדיק: [vù:sə-shá:(y)əkh];

{אַ קאַפּ לומדיש:} וואָס איז נוגע [vòsə-n(ə)géyə], דרומדיק: [vù:sə-n(ə)gáyə]; {אַ קאַפּ מער לומדיש: בנוגע [bən(ə)géyə], דרומדיק: [bən(ə)gáyə]. 

 

as for

אַקעגן (אויך:} אַנטקעגן; מכח [məkóyəkh], צפונדיק: [məkéyəkh].

 

as if

אַזוי ווי; כאילו [k(ə)ílə];

{ליטעראַריש:} עלעהיי.

 

as it were

ווי ס′רעדט זיך [vì(ə)srétsəkh] צי [vi(ə)srédzəkh]; ווי מ′זאָגט [vìm(ə)zókt], דרומדיק: [vìm(ə)zúkt];  אַזוי צו זאָגן [azóy-tsə-zògn], דרומדיק: [azóy-tsə-zùgn], צפונדיק: [azéy-tsə-zògn].

 

(as long as (conditional

אַבי [abí]; אויב(ע) נאָר; מיטן תנאי אַז [mitn-tnáy-az]; מיט דער באַדינגונג, אַז.

 

(as long as (time

כל⸗זמן [kol-zmán]; אַזוי לאַנג ווי; אויף ווי לאַנג [avì-láng].

 

as many as

אַזש ביז; ני(ש)ט ווייניקער (\ווינציקער) ווי (פון\איידער).

 

as soon as

וויבאַלד; באַלד ווי; ווי נאָר;

{אין ענגליש ריידנדיקע און געוויסע אַנדערע לענדער:} אַזוי גיך ווי.

 

as much as one would like to

אַוויפל מ′וויל [avífl|m(ə)víl]; אַוויפל מ′זאָל ני(ש)ט וועלן.

 

(as sure as heck (/hell

זיכער ווי גאָלד; קלאָר ווי דער טאָג; 

❋

{מיט אַ מאָס עמאָטיווקײַט צי איראָניע, געווענדט אינעם באַנוצער:}

ווי איך בין אַ ייד!; ווי איך בין אַ…!;

ווי ס′איז דאָ אַ גאָט אויף דער וועלט; ווי ס′איז דאָ אַ בורא עולם [abòyrə-óyləm], צפונדיק: [abèyrə-éylom]; זיכער ווי דער גן⸗עדן [ganéydn], דרומדיק: [ganáydn]; זיכער ווי תחית המתים [tkhìyəs-(h)améysəm], דרומדיק: [tkhìyəs-(h)amáysəm];

{אַ קאַפּ דראַמאַטיש:) זיכער ווי מיטן מלאך המות [mal(ə)khamóvəs], דרומדיק: [mal(ə)khamúvəs]; זיכער ווי מיטן טויט.

 

as though

אַזוי ווי; כאילו [k(ə)ílə]; ווי אַשטייגער;

{ליטעראַריש:} עלעהיי.

 

as well as

ווי אויך; (און) דערצו נאָך; (און) (צו)דערצו; (און) אין צוגאָב צו דעם; (און) נאָכמער.

 

Asara B’tevet

עשרה בטבת [asòrə|b(ə)téyvəs], דרומדיק: [asù:rə|b(ə)táyvəs].

 

(Ash (Asch), Sholom (1880–1957

אַש;

{בײַ טייל פון זײַנע אָפּאָנענטן:} דער נאַזעראַנער;

שלום אַש [shòləmásh], דרומדיק: [shù:ləmásh];

געבאָרן: קוטנע (פּוילן); געשטאָרבן: לאָנדאָן.

 

ashamed

פאַרשעמט [far-shémt], דרומדיק: [far-shéymt];

 

ashamed: be ashamed

שעמען זיך;

{פראַזעס:} שעמען זיך ווי אין באָד; שעמען זיך ווי אַ קאָזאַק פאַרן שפּיגל; שעמען זיך אין ווײַטן האַלדז; שעמען זיך ווי אַ ציג אין גאָרטן. 

 

!ashamed: Be ashamed of yourself

שעמען מעגט איר! \ שעמען מעגסטו! (\מעגסטע [mékstə]);

איר מעגט זיך שעמען \ דו מעגסט זיך שעמען!.

 

ashamed: be ashamed of

זיך שעמען מיט.

 

ashes

(דער\דאָס\די) אַש.

 

Asher: Tribe of Asher 

דער שבט אשר [dər-shéyvət|óshər], דרומדיק: [(dər-sháyvət|ú:shə(r].

 

(Asher ben Yehiel (±1250 – 1327

דער ראש [dər-rósh]; („ער האָט דאָס נאָכגעקוקט בײַם ראש“ [bam|rósh]);

רבינו אשר בן יחיאל [rabéynu|òshər-ben-yekhíy(ə)l], דרומדיק: [rabáyni:|û:shə(r)-ben-yekhíy(ə)l];

געבאָרן: קעלן (?); געשטאָרבן: טאָלעדאָ.

 

(Asherah (ancient goddess

(די) אשירה [ashéyrə], דרומדיק: [asháyrə].

 

Ashkenaz

(א) {דער עיקרדיקער הײַנטיקער באַנוץ בײַ היימישע יידן:} נוסח אשכנז [nùsəkh-áshkənaz], פון קיצור וועגן: אשכנז [áshkənaz], ′סטאַנדאַרדער טעקסט פון סידורים, מחזורים, סליחות און אַנדערע הייליקע ספרים אויף צום דאַוונען לויטן מנהג אשכנז′ {וואָס שטייט אַקעגנאיבער אַנדערע נוסחאות, דער עיקר נוסח ספרד און נוסח חב″ד; אַשטייגער, אין אַ נוסח אשכנז סידור טרעפט מען ניט אינעם קדיש די ווערטער „יצמח פּורקניה ויקרב משיחיה“ וואָס אין נוסח ספרד}; למשל: „דער סידור אויפן טיש איז אשכנז צי ספרד?“; {דאָ רעדט זיך נאָר און בלויז וועגן גענויען טעקסט, ניט וועגן אַרויסרייד ← אשכנזישע הברה}.

(ב) {דער צווייטער עיקרדיקער הײַנטיקער באַנוץ בײַ היימישע יידן:} מנהג אשכנז [mìn(h)əg-áshkənaz], פון קיצור וועגן: אשכנז, ווידעראַמאָל אָדאָרטן אַוואו ס′איז פאַראַן אַ קלאָרער חילוק לגבי מנהג ספרד (מנהג חב″ד און אַנדערע), דער עיקר אין הלכה פראַגן, למשל: לויטן מנהג ספרד מעג מען עסן רײַז אום פּסח בשעת ווען ס′איז פאַרווערט בײַ אשכנזים; פאַראַן אויך אָן אַ שיעור טראַדיציעס און מנהגים וואָס זײַנען ניט דווקא „דינים“. פון די קלאַסישע ווערק איז אויפן ערשטן אָרט צום דערמאָנען דעם „אשכנזירנדיקן“ קאָמענטאַר פונעם רמ″א (ר′ משה איסרליש) צום שולחן ערוך פון ספרדישן פּוסק ר′ יוסף קאַראָ (קארו).

(ג) אַרויסשפּרייטנדיק דעם זין פון געדרוקטן נוסח און פאַרשיידענע מנהגים און השגות, אַלץ אין תחום פון דער טראַדיציאָנעלער רעליגיעזער יידישקײַט, נוצט מען אין היימישע קהילות דעם באַגריף „אשכנז“ ווי אַ לס″נ אויף ′לחלוטין ניט חסידיש′ (צי אין טייל מקומות אַפילו ′אַנטי חסידיש′ וואָס אין דער הײַנטיקער מזרח אייראָפּע איז דאָס פאַר⸗זיך אַ לס″נ אויף: ′אַנטי חב″ד′). איז מען צו דעם אַלעמען מוסיף די (לפי⸗ערך) קליינינקע אונטערשיידן אין תחום פון נוסח (אָדער מנהג) אשכנז גופא, שווימט דעמאָלט אויפעט דער חילוק צווישן „אשכנז“ סתם (וואָס איז כולל אַשטייגער די ניט⸗חסידישע אונגאַרישע קהילות, דײַטשלענדישע יידישע טראַדיציעס און אַנדערע) קעגנאיבער „נוסח ליטא“ וואו דער אַנטי⸗חסידישער עלעמענט ווערט פאַרשטאַרקט דורך דער אידענטיפיצירונג מיטן ליטווישן נוסח וואָס איז דאָך דער מתנגדישער נוסח און מער אַקעגן חסידיזם „אָפענערהייט“. אַכלל: יעדערער וואָס האַלט נוסח ליטא איז במילא נוסח אשכנז, פאַרקערט לאו דווקא;

(ד) די אַמאָליקע גערמאַנישע, דײַטש ריידנדיקע לענדער אַוואו יידן האָבן זיך באַזעצט מיט העכער טויזנט יאָר צוריק, אַרײַנגערעכנט די ישובים בײַם רינוס (רײַן) צו מערב און דאָנײַ (דאָנאַו) צו מזרח: ארץ אשכנז [érəts|áshkənaz], פון קיצור וועגן: אשכנז; (< בראשית י′: ג′);

(ה) {אינעווייניקסטער יידישער זין, וואָס איז בהדרגה אויסגעוואַקסטן אין משך פון יאָרהונדערטער און עקזיסטירט באַנאַנד מיטן ענגערן געאָגראַפישן זין:} די אַלע „צוגעקומענע“ געאָגראַפישע שטחים וואָס ציען זיך ניט⸗איבערגעריסענערהייט פונעם לכתחילהדיקן אשכנז דער עיקר אויף מזרח, אַוואוהין ס′האָבן זיך גענומען מתישב זײַן אשכנזים, אַזויאַרומעט, למשל, אַז פּוילן און ליטא זײַנען אויך „אשכנז“ (אָבער ניט: ארץ אשכנז). מאַקס ווײַנרײַך האָט וויסנשאַפטלעך סיסטעמאַטיזירט די פאָלקישע פּראָגרעסיעס אין באַדײַט לויט זײַן סכעמע פון אשכנז I (אין די דײַטש ריידנדיקע לענדער) קעגנאיבער אשכנז II (אין די סלאַוויש און באַלטיש ריידנדיקע לענדער); בײַ פאַרשיידענע מחברים קומט אויסעט צו קלערן אַז אשכנזישע און יידיש ריידנדיקע ישובים מעבר לים קען מען משיג זײַן אַלץ גלידער פון אַן אשכנז III.

 

Ashkenaz: Eastern Ashkenaz

מזרח אשכנז [mízrəkh|áshkənaz]; (דער) מזרחדיקער אשכנז.

 

Ashkenaz: Western Ashkenaz

מערב אשכנז [máyrəv|áshkənaz], דרומדיק: [má:rif|áshkənaz]; (דער) מערבדיקער אשכנז.

 

(Ashkenazi (person

אַן אשכנזי [ashkənázə]; (ל″ר: אשכנזים [ashkənáz(ə)m], אין טייל דרומדיקע דיאַלעקטן: [ashkənéyz(ə)m]);

(דער) אשכנזישער; ל″נ: (די) אשכנזישע; אין טייל דרומדיקע דיאַלעקטן: [(ashkənéyzishə(r].  

 

Ashkenazic (adj.)

אשכנזיש(ע)(ר) [(ashkənázish(ə)(r]: אין טייל דרומדיקע דיאַלעקטן: [(ashkənéyzish(ə)(r].

 

Ashkenazic pronunciation

די אשכנזישע הברה [ashkənázishə|havórə], דרומדיק: [ashkenázishə / ashkənéyzishə|(h)avú:rə];

{לומדיש:} די הברה אשכנזית [havòrə-ashkənázis]; {די עיקרדיקע באַנוצן זײַנען כדלהלן:}

(א) די סטאַנדאַרדע מזרח⸗אייראָפּעאישע אשכנזישע הברה וואָס שטעלט מיט זיך פאָר אַ ממש פּינקטלעכע אָפּשפּיגלונג פונעם סטאַנדאַרדן יידיש („די אַלע וואָקאַלן ווי בײַ די ליטוואַקעס אויסער ′יענעם ey′, דאָס הייסט: ′חולם oy′);

(ב) די אַמאָליקע דײַטשלענדישע (מערב אשכנזישע) נוסחאות מיט [:o] אָדער [ou] אויפן חולם און די אַמעריקאַנער, בריטאַנישע און אַנדערע וואַריאַנטן פון דער הברה אשכנזית וואָס וואַקסן פון זיי אַרויסעט, בײַ הײַנטיקן טאָג שטאַרק זעלטן;

(ג) די הײַנטיקע אשכנזישע הברות: צפונדיק (ליטוויש⸗ווײַסרוסיש) און סטאַנדאַרד (דער חולם ey איז געוואָרן אַ יקר המציאות וואָס היט זיך אויפעט שיער נאָר אין געוויסע סעקטאָרן פון חב″ד), קעגנאיבער: דרומדיק — דער גרויסער רוב וואָס רעדט אויפן דרומדיקן, „פּויליש⸗אונגאַרישן“ (אַ סך זעלטענער דרום⸗מזרחדיקן, „אוקראַינישן“) יידיש און וואו אין הלכות הברה זײַנען דער דיאַלעקט פון יידיש און דער נוסח אשכנזישע הברה געבליבן פאַרקניפּט און ניט צום צעטיילן); דאָס איז אַלצדינג אין קאָנטראַסט מיט אַ סך יינגערע „ליטווישע חרדים“ אין ארץ ישראל הײַנט וואָס ריידן אויפן ישראלדיקן העברעאיש (איווריט, הברה ספרדית, ניט יידיש), אָבער דאַוונען זיי מיט דער סטאַנדאַרדער אשכנזישער הברה, אַזאַ גאַנג ווי בײַ „מאָדערנערע חב″דניקעס“ און פאַרשיידענע חסידים וואָס שטעלן מיט זיך הײַנט פאָר אַ לינגוויסטישן מיטלפּונקט צווישן ריכטיקע חרדים און כלומרשט מאָדערנע אָרטאָדאָקסן.

 

(Ashkenazic rite (for prayers and customs

(דער) נוסח אשכנז [nùsəkh-áshkənaz], דרומדיק: [nìsəkh-áshkənaz].

 

(Ashtoreth (ancient goddess 

עשתורת [ashtóyrəs], צפונדיק: [ashtéyrəs].

 

Asia

אַזיע [ázyə].

 

Asia Minor

קליין⸗אַזיע.

 

(.Asian (n

(דער) אַזיער [ázyər] (ל″ר: ø); ל″נ: (די) אַזיערין [ázyərn];

  {הערה: די אַרכעאישע פאָרמעס „אַזיאַט“ און „אַזיאַטן“ האָבן בײַ אַ טייל אַ בײַ⸗טעם פון קאָלאָניאַליסטישן ראַסיזם, איז כדאי זיי אויסמײַדן; אַזאַ פּגם איז אָבער ניטאָ בײַם אַדיעקטיוו, זע אין קומעדיקן סימן}.

 

(.Asian (adj

{בייגעוודיק:} אַזיאַטיש; {אומבייגעוודיק:} אַזיער.

 

ask

פרעגן;

{טאָמער וועגן אַ פּשוטער אינפאָרמאַציע צי אַ קלייניקײַט:} אַ פרעג טאָן [afrék-ton], דרומדיק [afréyk-tí:(ə)n]; {זעלטענער:} אַ פרעג געבן [afrég-gèbm], דרומדיק: [afréyg-gèybm]; („טו אַ פרעג, וואָס פאַראַ זייגער זיי פאַרמאַכן זיך הײַנט?“).

 

ask a question

{אין אַ בערכדיקן סדר פון דער פּשוטסטער פראַגע ביז אַן אינטעלעקטועל קאָמפּליצירטן:}

אַ פרעג טאָן; אַ פרעג געבן;

פרעגן;

פרעגן אַ פראַגע; שטעלן אַ פראַגע; 

{דער עיקר וועגן אַ פראַגע צי מ′מעג צי מ′טאָר ניט, אַשטייגער בײַ אַ רב:} פרעגן אַ שאלה; ברענגען אַ שאלה [asháylə], דרומדיק: [ashá:lə] (ל″ר: שאלות);

{וועגן אַ העכערן ענין, אָפטמאָל מיט אַ שמץ, צי מער ווי אַ שמץ, פון פּרובירן אָפּפרעגן צי סותר זײַן יענעם:} פרעגן אַ קשיא; קומען מיט אַ קשיא; ברענגען אַ קשיא [akáshə] (ל″ר: קשיות).

 

asleep: be asleep

שלאָפן (ל″ע: <איז>\<זײַנען> געשלאָפן); „איצטער שלאָפט ער, קלינגט אָנעט, זײַט אַזוי גוט, אַ ביסל שפּעטער“;

{מיט הומאָר:} פּאָפן [pófm]; כראָפּען [khrópm].

 

asleep: fall asleep

אַנטשלאָפן ווערן; אײַנשלאָפן; אײַנדרעמלען (\אײַנדרימלען);

{אַנגליציזם, בײַ הײַנטיקן טאָג הומאָריסטיש אָנגעווענדט:} פאַלן שלאָפן.

 

(asleep: fall asleep (of hand or foot

אײַנשלאָפן <+ דאַטיוו>; „איז מיר פּונקט דעמאָלט אײַנגעשלאָפן אַ פוס“.

 

asleep at the wheel

שלאָפן בײַ די לייצעס; פּאָפן בײַם רודער.

 

(aspect (n.) (feature, component, characteristic

(דער) פּרט (ניטאָ קיין ל″ר אין דעם גענויען זין {„פּרטים“ איז טײַטש: איינצלהײַטן});

(דער) אַספּעקט (ל″ר: -ן); (דער) קאָמפּאָנענט (ל″ר: -ן).

 

asphyxiate

אַספיקציאירן; דערשטיקן.

 

asphyxiate: be asphyxiated

אַקספיקציאירט ווערן; דערשטיקט ווערן.

 

asphyxiation

(די) אַקספיקציאַציע; (די) אַקספיציאירונג; (די) דערשטיקונג; (דאָס\דער) דערשטיקן.

 

aspiration

(די) אַספּיראַציע (ל″ר: -ס); (די) שטרעבונג (ל″ר: -ען).

 

aspire to

שטרעבן (פאַר\צו); פאַרנעמען זיך אויף; צילן זיך.

 

ass (human anat. slng.)

(דער) הינטערחלק [híntər-khèylək], דרומדיק: [híntə(r)-khàylik]; (דער) הינטן; (דער\דאָס) געזעס;

(דער) אחור [ókhər], דרומדיק: [(úkhə(r]; {מיט צוגעגעבענעם הומאָר:} (די) אחוריים [akhəráyəm] (ל″ר {בעצם דער אַמאָליקער לשון⸗קודשדיקער דואַל, עלעהיי אין „ידיים“, „רגליים“});

{וואולגאַריש:} (דער) תחת [tókhəs], דרומדיק: [túkhəs] (ל″ר: תחתער [tékhsər], דרומדיק: [(téykhəsə(r]);

{סעקסועל צי אינטים:} (דאָס\דער) תחתל [tékhəsl], דרומדיק: [téykhəsl] (ל″ר: -עך).

 

(.ass: Kiss my ass! (vlgr

{וואולגאַריש:} קוש מיר אין תחת! [kúshmər|in-tókhəs], דרומדיק: [kíshmə(r)|in-tú(:)khəs];

{(כלומרשט) פאַראיידלט:} ישקני! [yə)shòkéyni)], דרומדיק: [:yə)shùkáyni)] (< שיר השירים א′: ב′).

 

(ass (donkey

(דער) אייזל (ל″ר: -ען)

{הומאָריסטיש צי פיגוראַטיוו:} (דער) חמור [khámər] (ל″ר: חמורים [khamóyrəm], צפונדיק: [khaméyrəm], ל″נ: (די) חמורטע [khámər-tə] (ל″ר: -ס).

 

ass (fool) → fool

 

(.assault (n

(דער) אָנפאַל (ל″ר: -ן); (די) אַטאַקע (ל″ר: -ס); (דאָס\דער) באַפאַלן;

{דער עיקר מיליטעריש:} (דער) אָנגריף (ל″ר: -ן); (דער) איבערפאַל (ל″ר: -ן).

 

(.assault (v

אָנפאַלן (אויף); אַטאַקירן; באַפאַלן;

{דער עיקר מיליטעריש:} אָנגרײַפן; איבערפאַלן (אויף);

{אומפאָרמעל צי סלענגיש:} דערלאַנגען; געבן איבערן קאָפּ; געבן אַ מכה [amákə].

 

(.assemble (v. intrans

זיך פאַרזאַמלען; זיך אײַנזאַמלען; זיך צונויפקלײַבן; זיך צוזאַמענקלײַבן.

 

(.assemble (v. trans

אײַנזאַמלען; צונויפזאַמלען; צונויפקלײַבן; צונויפרופן.

 

assembly

(די) פאַרזאַמלונג (ל″ר: -ען).

 

(Assmebly (legislative body

(דער\די) אַסעמבלי (ל″ר: -ס).

 

assembly: right of assembly

(די\דאָס) רעכט זיך פאַרזאַמלען; (די\דאָס) רעכט זיך צונויפקלײַבן.

 

assemblyman

(דער) אַסעמבלי⸗מאַן (ל″ר: אַסעמבלי⸗לײַט).

 

assemblywoman

(די) אַסעמבלי⸗פרוי (ל″ר: אַסעמבלי⸗פרויען).

 

assess

{אויף אַ פּינקטלעכן אופן:} אָפּשאַצן;

{מער אַלגעמיין:} באַטראַכטן; אַרומטראַכטן;  אָפּוועגן; 

{צום באַטשימען די שטײַערן:} אָפּשאַצן אויף שטײַער;

{און דעם היזק אויף סטראַַכאָווקע:} אָפּשאַצן דעם היזק [hézək].

 

assessment

{אויף אַ פּינקטלעכן אופן:} (די) אָפּשאַצונג;

{מער אַלגעמיין:} (די) באַטראַכטונג; (די) אַרומטראַכטונג; 

{צום באַטשימען די שטײַערן:} (די) שטײַער⸗אָפּשאַצונג;

{און דעם היזק אויף סטראַַכאָווקע:} (די) שעדיקונגס⸗אָפּשאַצונג.

 

assert

דערקלערן; מאַכן אַ דערקלערונג (אַז); זיך אַרויסזאָגן (אַז);

{מער פאָרמעל:} פעסטשטעלן; קאָנסטאַטירן; {אַרכעאיש:} באַהויפּטן;

{לומדיש, דער עיקר אַז ס′גייט אין מוסר מודעה זײַן פאַרן עולם:} פעסטשטעלן בפרהסיא [bəfrésyə].

 

assertion

(די) דערקלערונג (ל″ר: -ען); (די) אַרויסזאָגונג (ל″ר: -ען); (די) פעסטשעלונג (ל″ר: -ען); (די) קאָנסטאַטירונג (ל″ר: -ען);

{אַרכעאיש:} (די) באַהויפּטונג (ל″ר: -ען).

 

assertive

וואָס זאָגט זיך אַרויס; וואָס זאָגט אַרויס זײַן\איר מיינונג;

{פראַזע:} וואָס שעמעט זיך ני(ש)ט (אויפ)עפענען דאָס (\אַ) מויל.

 

assertive: be assertive

(אויפ)עפענען דאָס (\אַ) מויל;

{פראַזע:} זײַן אַזאַ וואָס זאָגט אַרויס אַ דעה [déyə], דרומדיק: [dáyə].

 

assertiveness

(די) אַסערטיווקײַט;

{פראַזע:} די טבע זיך אַרויסשטעלן אין דער דיסקוסיע; (דאָס\דער) ני(ש)ט שעמען זיך נעמען אַ וואָרט (\עפענען דאָס מויל).

 

asshole (anat.) → anus

 

asshole (fig.)  → ‘nasty person’

 

assignment

{פון לערער:} (די) אויפגאַבע [ֹúvgàbə] (ל″ר: -ס {דיפערענצירט זיך פון ל″ר: אויפגאַבן [úvgàbm] ′(העכערע) צילן′}; (די) היימאַרבעט; (די) קורס⸗אַרבעט;

{בכלל:} שליחות [shlíkhəs] (ל″ר: -ן); אַן אַרבעט אויף דורכצופירן; (די) אויפגאַבע (ל″ר: -ס); (די) קאָמאַנדע (ל″ר: -ס).

 

assignment book

(דאָס\דער) אויפגאַבע⸗ביכל (ל″ר: -עך);

{אַז ס′גייט דווקא אין היימאַרבעט:} (דאָס\דער) היימאַרבעט⸗ביכל (ל″ר: -עך).

 

assimilation

(די) אַסימילאַציע;

{ריידנדיק מער ספּעציפיש וועגן אַ גרופּע, צײַט וכו′:}

(די) אַסימילירונג; („טייל האַלטן אַז די אַסימילירונג פון יענע יידן אין שיקאַגאָ איז טייל פון ברייטערן פּראָצעס פון דער אַמעריקאַנער אַסימילאַציע“}.

 

assimilate: become assimilated

אַסימילירט ווערן; זיך אַסימילירן;

{פראַזע, לומדיש:} ווערן בטל בששים [bòtl-bəshíshəm], דרומדיק: [bù:tl-bəshí:yshəm].

 

assist

קומען צו הילף; באַהילפיק זײַן [bahílfik]; בײַהילפיק זײַן [báy-hìlfik];

{פראַזע:} צושטעלן אַ פּלייצע.

 

assistance

(די) הילף; (די) באַהילפיקײַט; (די) מיטהילף.

 

assistance: be of assistance

קומען צו הילף; באַהילפיק זײַן [bahílfik]; בײַהילפיק זײַן [báy-hìlfik];

{פראַזע:} צושטעלן אַ פּלייצע.

 

(.assistant (n

(דער) אַסיסטענט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַסיסטענטקע (ל″ר: -ס);

(דער\די) געהילף;

(דער) באַהעלפער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) באַהעלפערין (ל″ר: -ס); {עמאָטיוו:} (די) באַהעלפערקע ל″ר: -ס).

 

assistant to traditional Jewish elementary school teacher

(דער) בעלפער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס),

 

asslicker (fig.)

(דער) אונטערלעקער, (די) אונטערלעקערקע;(דער) חונף [khóynif], (די) חונפטע [khóyniftə]; (דער) חניפהניק [kh(ə)nífənik], (די) חניפהניצע [kh(ə)nífinitsə]; דער חנפן [khánfm], די חנפנטע [khánf(ə)ntə];

{מיט מער ביטול:} (דער) חניפושניק [khànə-fúsh-nik], דרומדיק: [khànə-físh-nik] (ל″ר: -עס), ל″נ: (די) חניפושניצע (ל″ר: -ס);

{וואולגאַריש:}  (דער) תחת⸗לעקער, [tókhəs-lèkər], דרומדיק: [túkhəs-lèkər] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס),  ל″נ: (די) תחת⸗לעקערין (ל″ר: -ס); {מער ביטולדיק:} (די) תחת⸗לעקערקע (ל″ר: -ס);

{ווייניקער וואולגאַר אָבער פאָרט:} (דער) צולעקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) צולעקערין (ל″ר: -ס); {מער ביטולדיק:} (די) צולעקערקע (ל″ר: -ס).

 

(associate (n.) (colleague

{אויף ביידע מינים:} (די\דער) קאָלעגע (ל″ר: ס; אויך: קאָלעגן);

{דיפערענציטן לויטן מין:} (דער) קאָלעג (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) קאָלעגין (ל″ר: -ס);

(דער) מיטאַרבעטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש און פּוריסטיש אויך: -ס);

{אָפּלאַכעריש צי אינטים איראָניש:} (די) קאָלעגעלעך (ל″ר; ל″י: (דאָס, צי לויטן מין — די\דער) קאָלעגעלע).

 

associate professor

(דער) געהילף פּראָפעסאָר (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) (…-ע) פּראָפעסאָרשע (ל″ר: -ס); (דער) אַסאָציאירטער פּראָפעסאָר; (דער) דאָצענט (ל″ר: -ן), ל″נ אויך: (די) דאָצענטין; אויך: דאָצענטקע (ל″ר: -ס).

 

associate with

האָבן צו טאָן מיט; האָבן באַציאונגען מיט;

{מער לומדיש און בעת מעשה צומאָל אויך איראָניש, אָפטער באַנוצט נעגאַטיוו; צומאָל פאַרדריסעריש לאחר המעשה:}

האָבן מחזקות מיט [makh-zókəs], דרומדיק: [makh-zúkəs]; האָבן עסקים מיט [asókəm], דרומדיק: [asú:kəm]

 

associated with: be associated with

האָבן אַ שייכות מיט [asháykhəs], דרומדיק: [ashá:(y)khəs]; האָבן צו טאָן מיט; האָבן פאַרבינדונגען מיט;

{טאָמער פאָרמעל פּראַָפעסיאָנעל:} זײַן אַסאָציאירט מיט.

 

associate professor

(דער) אַסאָציאירטער פּראָפעסאָר [profésər] (ל″ר: -ן [pròfəsórn]), ל″נ אויך: (די) אַסאָציאירטע פּראָפעסאָרשע (ל″ר: -ס); (דער) דאָצענט [dotsént] (ל″ר: -ן), ל″נ אויך: (די) דאָצענטין (ל″ר: -ס); {עמאָטיוו:} (די) דאָצענטקע (ל″ר: -ס).

 

association (connection, bond)

(די) פאַרבינדונג (ל″ר: -ען); (דער\דאָס\די) שייכות [sháykhəs], דרומדיק: [shá:khəs] (ל″ר: -ן);

{לומדיש:} {דער\דאָס\די) התקשרות [his-káshrəs] (ל″ר: -ן);

{טאָמער פּראָפעסיאָנעל:} (די) אַסאָציאירונג (ל″ר: -ען); (די) אַסאָציאַציע (ל″ר: -ס).

 

(association (organization

(דער) פאַראיין (ל″ר: -ען); (די) אָרגאַניזאַציע (ל″ר: -ס); (די) אַסאָציאַציע (ל″ר: -ס).

 

(assume (presume

(זיך) משער זײַן [məshá(y)ər-zayn], דרומדיק: [məshá:ə(r)-za:n]; אָננעמען (אַז); זיך פאָרשטעלן (אַז); 

{לומדיש:} זיך מתדמה זײַן (אַז) [mizdámə-zayn].

 

assume control

ווערן באַלעבאָס; קומען צו דער מאַכט; 

{לומדיש:} שליטה נעמען [shlítə];

{פראַזעס:} נעמען די לייצעס אין די הענט אַרײַן.

 

assumption

(די) הנחה [hanókhə], דרומדיק: [h)anúkhə)] (ל″ר: הנחות); אַן השערה [anashórə], דרומדיק: [anashú:rə] (ל″ר: השערות);

{לומדיש:} (די) הווה⸗אמינא [hávəmìnə] (ל″ר: -ס).

 

(.Assumption (Chris

(דער) מאַריען⸗טאָג; מאַריאַס אויפנאַמע (בײַ קריסטן).

 

assurance

(די) פאַרזיכערונג (ל″ר: -ען).

 

Assyria

אשור [áshər]; {לומדיש:} [áshur];

{מער אַקאַדעמיש, צי באַטאָנענדיק, אַז מען איז ניט אויסן דווקא נאָר דעם תנ″כישן אשור:}

אַסיריע.

 

Assyrian 

אשוריש [ashúrish], דרומדיק: [ashí:rish]; אַסיריש.

 

(Assyrian Exile (from ±722 BCE

גלות אשור [gòləs-áshər], דרומדיק: [gùləs-áshər]; מער לומדיש: [gòlus-áshur], דרומדיק: [gùlis-áshir].

 

(‘Assyrian script (‘square Hebrew characters

(דער) כתב אשורי [ksav-ashúri], דרומדיק: [ksaf-ashí:ri]; אותיות מרובעות [óysyəs-m(ə)rubóəs], דרומדיק: [óysyəs-m(ə)ri:bú:əs], צפונדיק: [éysyəz-m(ə)rubó(y)əs] (ל″ר).

 

astonish

דערשטוינען; פּלעפן.

 

astonished

דערשטוינט; געפּפלעפט;

{לומדיש:} נשתומם בלײַבן (\ווערן) [nəshtóyməm], צפונדיק: [nishtéyməm]; {שטאַרקער:} נבהל ונשתומם בלײַבן (\ווערן) [nívl|v(ə)nəshtóyməm], צפונדיק: [nívl|v(ə)nishtéyməm]; 

 

astonishment

(די) דערשטוינונג (ל″ר: -ען); (די) פּלעפונג (ל″ר: -ען).

 

(Astraukh, Alexander (b. 1959

אַלעקסאַנדער (אויך: אלכסנדר) אַסטראַאוך [aləksándər|astra(v)úkh];

אַלעקסאַנדער אַסטראַוואוך.

 

astronaut

אַסטראָנאָט [astronót], ל″נ: ø; (≠  ←אַסטראָנאָם)

{טאָמער אויף ספּעציפיצירן דווקא אַ סאָוועטישן אָדער רוסישן אַסטראָנאָט:} קאָסמאָנאָט [kozmonót].

 

astronomer

אַסטראָנאָם [astronóm], ל″נ: ø; {די טערמינען „שטערנמײַסטער“, „שטערנקוקער“, און „שטערנזעער“ קען מען אויך אָנווענדן, נאָר וויסן באַדאַרף מען, אַז אַלע האָבן זיי  נ אָ ך  צוויי באַדײַטן צודערצו: (א) אַ מענטש וואָס זאָגט נביאות לויט די שטערן אָדער אַן אַסטראָלאָג; (ב) אַן אַמאַטאָר וואָס פאַרנעמט זיך מיט אַסטראָנאָמיע אין דער פרײַער צײַט ווי אַ האָבי};

{לומדיש:} בעל חכמת התכונה [bal|khòkhməs-(h)atkhúnə].

 

astronomy

(די) אַסטראָנאָמיע;

{לומדיש:} חכמת התכונה [khòkhməs-(h)atkhúnə], דרומדיק: [khòkhməs-(h)atkhínə].

 

asylum

פּליטים⸗רעכט [pléytəm-rekht], דרומדיק: [pláytəm-rekht]; (ל″ר);

(דער) מקום מקלט סטאַטוס [mòkəm-míklət], דרומדיק: [mùkəm-míklət].

 

asylum seeker

פּליטים⸗רעכט זוכער [pléytəm-rekht], דרומדיק: [pláytəm-rekht]; (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);

(דער) מקום מקלט זוכער [mòkəm-míklət], דרומדיק: [mùkəm-míklət] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).

 

at

{טאָמער אינעווייניק אין אַ בנין:} אין; („מיר וועלן זיך זען אין קראָם אַ ביסל שפּעטער; מאָרגן וועט מען זיך טרעפן שוין אין אוניווערסיטעט“);

{טאָמער גייט מען צו אַ מענטשן:} בײַ [ba] (\בײַם [bam]\בײַ דער [badər]); („מיר וועלן זיך זען אַ ביסל שפּעטער בײַ לייזערן“);

{טאָמער בײַ אַ פאָרקומעניש:} אויף [af], דרומדיק: [of] (\אויפן  [afn], דרומדיק: []ofn \אויף דער [avdər], דרומדיק: [(avdə(r]); („מיר האָבן זיך דרײַ מאָל געזען אין לעצטן חודש — אויף אַ חתונה, אויף אַ בר⸗מצווה און אויף אַ קאָנפערענץ, איז זאָל אויף ווײַטער אויך נאָר אויף שמחות זײַן“);

{טאָמער וועגן דעם וויפל אַזייגער:} ø; („איז לאָמיר זיך טרעפן נײַן אַזייגער, גוט?“);

{טאָמער עס גייט אין פאַרשיידענע קאָנסטרוקציעס וועגן צײַט:} צו („צו זיבעצן יאָר איז זי שוין געווען אַ סטודענטקע אין אוניווערסיטעט“; „בײַ מיר קענט איר זיך צו יעדער צײַט אַרײַנכאַפּן“).

 

(at: @ (internet use

(די) מאַלפּע (ל″ר: -ס); (דער) שטרודל (ל″ר: עך).

 

at all

בכלל [bikhlál]; גאָר; אינגאַנצן.

 

at any rate

אין (\אויף) יעדן פאַל; יעדנפאַלס;

{אַ קאַפּ לומדיש:} על כל פּנים [àl-kol-pónəm], דרומדיק: [àl-kol-pú:nəm]; אויך: [alkól-pònəm], דרומדיק: [alkól-pù:nəm].

 

at first

צוערשט; בײַם אָנהייב; לכתחילה [ləkhatkhílə].

 

at hand

צו דער האַנט; נאָענט; אָטאָ דאָ פאַראַנ(ען).

 

(at large (in a larger sense

אין גאַנצן גענומען; ברייט גענומען; בכללעדיק [bikhlálədik].

 

(at large (not captured

אומגעפאַנגען; ני(ש)ט געכאַפּט (דורך דער פּאָליציי).

 

at last

סוף⸗כל⸗סוף [sófkl|sóf]; ענדלעך; בײַם סוף [bam-sóf];

{לומדיש:} לסוף [ləsóf].

 

at risk

אין אַ געפאַר; אין אַ סכנה [asakónə], דרומדיק: [asakú:nə].

 

at stake: be at stake

שטיין אין קאָן.

 

Atamuk, Solomon (Atamukas, Solomonas) (1918–2014)

שלמה אַטאַמוק

געבאָרן: קיעוו; געשטאָרבן: אשדוד.

 

atheism

{אוניווערסאַליסטיש:}

(דער) אַטעאיזם [atèy-ízm]; (די) אומגלייבונג;

❊

{וואָס שייך דער יידישער רעליגיע, בײַ אַ יידן:}

(די) כפירה [kfíyrə]; (דער\דאָס\די) אפּיקורסות [àp(ə)kórsəs].

 

atheist

{אוניווערסאַליסטיש:}

(דער) אַטעאיסט [atèy-íst] (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַטעאיסטקע (ל″ר: -ס); {שטאַרק פאָרמעל:} (די) אַטעאיסטין (ל″ר: -ס);

{בייגעוודיק:} (די\דער) אומגלייביקע(ר); (די\דער) ני(ש)ט⸗גלייביקע(ר).

❊

{וואָס שייך דער יידישער רעליגיע, בײַ אַ יידן:}

(דער) כופר בעיקר [kòyfər-b(ə)íkər], צפונדיק: [kèyfər-b(ə)íkər] (ל″ר: כופרים בעיקר [kòfrəm-b(ə)íkər]), ל″נ: (די) כופר⸗בעיקרטע (ל″ר: -ס);

(דער) אפּיקורס [àp(ə)kóyrəs], צפונדיק: [àp(ə)kéyrəs] (ל″ר: אפּיקורסים [àp(ə)kórsəm]), ל″נ: ל″נ: (די) אפּיקורסטע (ל″ר: -ס).

 

atlas

(דער) אַטלאַס (ל″ר: -ן).

 

(ATM (cashpoint

(די) געלט⸗מאַשין (ל″ר: -ען));

{פון מזרח⸗אייראָפּעאישע לענדער נעמט זיך פאַרשפּרייטן:} (דער) באַנקאָמאַט.

{פראַזע:} גיין צו דער וואַנט („איך קום באַלד, איך דאַרף גיין צו דער וואַנט נעמען מזומן“);

 

atmosphere

(די) אַטמאָספערע.

 

atom

(דער) אַטאָם (ל″ר: -ען).

 

atom bomb

(די) אַטאָמישע באָמבע (ל″ר: -ס); (די) אַטאָם⸗באָמבע (ל″ר: -ס).

 

atomic

אַטאָמיש; אַטאָמען⸗.

 

atomic powered

אַטאָמיש; („דער אַטאָמישער סובמאַרין איז אינמיטן דערינען קאַליע געוואָרן“);

{טאָמער איז נייטיק מער בפרוטרוט:} אַטאָמיש געטריבן; אַטאָמיש באַקראַפטיקט.

 

atomic reactor

(דער) אַטאָמישער רעאַקטאָר (ל″ר: אַטאָמישע רעאַקטאָרן [rəaktórn]).

 

atomism

(דער) אַטאָמיזם.

 

atomist

(דער) אַטאָמיסט (ל″ר: -ן), ל″נ אויך: (די) אַטאָמיסטין (ל″ר: -ס), עמאָטיוו: (די) אַטאָמיסטקע (ל″ר: -ס).

 

atomitstically

אַטאָמיסטיש גערעדט; אַטאָמיסטיש באַנומען.

 

 

atrocious

גרויליק; גרויזאַם; שוידערהאַפט(יק); שוידערלעך.

 

atrocity

(דער) אכזריותדיקער פאַרברעכן [akhzór(y)əz-dik] (ל″ר: -ס); (דער) גרויזאַמער אַקט (ל″ר: -ן); (דער) שוידערלעכער אַקט (ל″ר: -ן).

 

attach (v. trans.)

צוטשעפּ(ענ)ען; פאַרבינדן; 

{מיט מער טראָפּ אויפן בפירושדיקן פיזישן פאַרבינדן:} צופעסטיקן. 

 

attach: become attached (emotionally)

צוגעבונדן ווערן; זיך אײַבאַקן (בײַ יענעם) אין האַרצן;

{טאָמער נעגאַטיוו געשטימט צו דער חברשאַפט:} פאַרטשעפּעט ווערן (מיט).

 

attachment (emotional)

(די) צוגעבונדנקײַט (ל″ר: -ן);

{לומדיש:} (די) התקשרות [hiskáshrəs] (ל″ר: -ן).

 

attachment (of document to a communication)

{טאָָמער אַ דאָקומענט צוגעגעבן צו אַן אימייל אויף מיטשיקן עלעקטראָניש:} (דער) צולאָג (צום אימייל) (ל″ר: -ן) (דער) אַטאַטשמענט (ל″ר: -ן);

{טאָמער אַ פּאַפּירענער דאָקומענט אַרײַנגעלייגט אין קאָנווערט אינאיינעם מיטן בריוו:} (די) בײַלאַגע (ל″ר: -ס); {בײַ טייל פּוריסטן:} (דער) בײַלייג (ל″ר: -ן).

 

(.attack (n

(דער) אָנפאַל (ל″ר: -ן); (די) אַטאַקע (ל″ר: -ס);

{טאָמער דווקא פיזיש צי מיליטעריש, דער עיקר אומגעריכט:} (דער) איבערפאַל (ל″ר: -ן).

 

(.attack (v

אָנפאַלן אויף; אַטאַקירן;

{טאָמער דווקא פיזיש צי מיליטעריש, דער עיקר אומגעריכט:} איבערפאַלן אויף.

 

attack: surprise attack

(דער) פּלוצעמדיקער איבערפאַל (ל″ר: -ן); (דער) פּלוצעמדיקער אָנפאַל (ל″ר: -ן); (די) פּלוצעמדיקע אַטאַקע (ל″ר: -ס);

  {הערה: אין די אַלע פאַלן גילטן אויך אין דער ליטעראַרישער שפּראַך: „פּלוצלונגדיק(ע)(ר)“, „פּלוצלינגדיק(ע)(ר)“ (און זעלטענער אַ סך): „פּלוצטהאַלב(ע)(ר); אין חרדישע סביבות איז געבליבן פּאָפּולער אויף „פּלוצעם“ די עלטערע שרײַבונג: „פּלוצים“}.

 

attack: unexpected attack

(דער) אומגעריכטער (\אומדערוואַרטער) איבערפאַל (ל″ר: -ן); (דער) אומגעריכטער (\אומדערוואַרטער) אָנפאַל (ל″ר: -ן); (די) אומגעריכטע (\אומדערוואַרטע) אַטאַקע (ל″ר: -ס).

 

attain

דערגרייכן; זיך דעראַרבעטן צו.

 

attainable

צום דערגרייכן; דערגרייכבערלעך; דערגרייכבאַר.

 

attainment

(דע) דערגרייכונג (ל″ר: -ען).

 

(.attempt (n

(דער) פּרואוו (ל″ר: -ן); (דער) אויספּרואוו (ל″ר: -ן).

 

(.attempt (v

פּרואוון; פּרובירן; פאַרמעסטן זיך; מיען זיך; באַמיען זיך; סטאַרען זיך;

  {הערה: אין מזרח איז „סטאַרען זיך“ טאָגטעגלעך, פאַר דער מלחמה צומאָל אויסגעמיטן געוואָרן אַלץ סלאַוויזם; אין מערב דאַקעגן איז עס גאָר ליטעראַריש, וואָס קען סטיליסטיש מיט זיך פאָרשטעלן אַ מזרח⸗אייראָפּעאישע היימישקײַט};

{אין טאָגטעגלעכן לעבן; מאַכן אַן איינמאָליקן ספּעציפישן פּרואוו:} אַ פּרואוו טאָן;

{אין חרדישן זשורנאַליסטישן לשון איז געבליבן גילטיק דער דײַטשמעריזם:} פאַרזוכן {≠ דעם אוניווערסאַלן יידישן „פאַרזוכן“ עפּעס צום עסן (′טועם זײַן′)}.

 

attention

(די) אַכטלייגונג; (דאָס\דער) אַכטלייגן; (די) אויפמערקזאַמקײַט; (דער) אויפמערק.

 

!Attention please

זײַט אַזוי גוט!; רבותי! [!rabóysay], צפונדיק: [!rabéysay];

{אומפאָרמעלער סטיל:} חברה! [khévrə];

{פראַזע:} איך בעט אײַער אויפמערקזאַמקײַט.

 

attentive: be attentive

צולייגן קאָפּ; זיך גוט אײַנהערן.

 

attenuate

אָפּטעמפּן [óp-tèmpm]; אָפּשוואַכן; פאַרלינדערן.

 

attenuating circumstances

(די) לינדערינדיקע פאַקטאָרן (ל″ר).

 

attic

(דער) בוידעם (אויך: בוידים) (ל″ר: -ער; אויך: -ס); (דאָס\די) בוידעמשטיבל (ל″ר: -עך).

 

attitude

(דער) צוגאַנג (ל″ר: -ען); (מײַן\דײַן וכו′) אופן קוקן אויף דעם [òyfm|kúkn-avdèm], דרומדיק: [òyfm|kí:kn-ovdèym],  צפונדיק: [èyfm|kúkn-avdèm];

{מער פאָרמעל, אויך בײַ קערפּערשאַפטן און אינסטיטוציעס:} (די) אײַנשטעלונג (ל″ר: -ען); (די) באַציאונג (ל″ר: -ען).

 

attitude: have a (negative) attitude

לכתחילה נעגאַטיוו געשטימט זײַן [ləkhàt-khílə]; (זײַן) אַגרעסיוולעך.

 

attorney

(דער) אַדוואָקאַט, ל″ר: אַדוואָקאַטן; ל″נ: ø, אָדער (די) אַדוואָקאַטין, {אַרכעאיש, גוטמוטיק שפּאַסיק:} אַדוואָקאַטעסע; {אַמעריקאַניש:} לאָיער, ל″ר: לאָיערס, ל″נ: לאָיערקע; {בריטאַניש:} דער סאָליסיטאָר {וואָס גרייט אַלצדינג צו} און דער באַריסטער וואָס טוט ריידן עפנטלעך אויפן משפּט גופא};

{ביי יידן, אויף אַ דין תורה:} (דער) מליץ [méylits], מליץ יושר [mèylits-yóyshər]; {מער לומדיש:} סניגור [sánigər]; {צווייטײַטשיק, אין טייל וואַריאַנטן איז דאָס אויך אַ ריכטער וואָס וועט אָפּפּסקענען:} בורר [bóyrər], ל″ר: בוררים [bórərim];

{מער אוניווערסאַל, עסייאיסטיש:} מליץ יושר; (דער) פאַרטיידיקער; (דער) רעפּרעזענטאַנט; גוטזאָגער.

 

attorney general

(דער) גענעראַל אַדוואָקאַט; (דער) אַמעריקאַנער יוסטיץ דירעקטאָר.

 

attorney: criminal attorney

(דער) קרימינאַל אַדוואָקאַט (ל″ר: -ן).

 

attorney: personal attorney

(דער) פּריוואַטער אַדוואָקאַט (ל″ר: -ן); (דער) פּערזענלעכער אַדוואָקאַט (ל″ר: -ן); (דער) אייגענער אַדוואָקאַט (ל″ר: -ן).

 

attraction

(די) אַטראַקציע; (דער) צוציאונגס⸗כח [kóyəkh], צפונדיק: [kéyəkh]; (דער) צוצי⸗כח;

{לומדיש:} דער כח המושך [kòyəkh-(h)amóyshəkh], צפונדיק: [kèyəkh-(h)améyshəkh].

 

attractive

צוציענדיק; צוציאיק; אַטראַקטיוו; שיין.

 

attractive boy

אַ שיינ(ער) יינגל (ל″ר: -עך); אַ שיינער בחור [bókhər], דרומדיק: [(búkhə(r] {ל″ר: -ים [bókhərəm], דרומדיק: [búkhərəm]);

{אומפאָרמעל:} אַ שיינער יאַט;

{צאַרטלעך:} אַ שיין יינגעלע (ל″ר: -ך); {צפונדיק:} אַ שיינער יינגעלע [íngalə];

{טאָמער דווקא וועגן אַ ניט⸗יידן:}

אַ שיינער שייגעץ [shéygəts], דרומדיק: [sháygəts] (ל″ר: שקצים [shkótsəm], דרומדיק: [shkú:tsəm]).

 

attractive girl

אַ שיינ(ע) מיידל (ל″ר: -עך); אַ שיינע בחורטע [bókhər-tə], דרומדיק: [búkhə(r)-tə] {ל″ר: -ים [bókhər-təs], דרומדיק: [búkhə(r)-təs]);

{אומפאָרמעל:} אַ שיינע יאַטיכע;

{צאַרטלעך:} אַ שיין מיידעלע (ל″ר: -ך); {צפונדיק:} אַ שיינע מיידעלע;

{טאָמער דווקא וועגן אַ ניט⸗יידישע:}

אַ שיינע שיקסע [shíksə] (ל″ר: -ס; {לומדיש⸗שפּאַסיק:} שיקסאות [shik(t)só(y)əs], דרומדיק: [shik(t)sú:əs]).

 

attractive man

(דער) קראַסאַוויץ (ל″ר: -ן); (דער) שיינער מאַנסביל [mántsb(i)l];

{בייגעוודיק:} אַ שיינער;

{פראַזע:} אַ ייד אַ הדרת פּנים [ahàdrəs-pónəm], דרומדיק: [ahàdrəs-pú:nəm].

 

attractive woman

(די) קראַסאַוויצע (ל″ר: -ס); (די) שיינע פרוי;

{בייגעוודיק:} אַ שיינע;

{פראַזע:} אַ פרוי אַ יפת תואר [ay(ə)fàs-tóyər], צפונדיק: [ay(ə)fàs-téyər].

 

audible

וואָס לאָזט זיך הערן; וואָס מ′קען הערן; הערעוודיק.

 

augmented reality (cf. virtual reality)

(אַ\די) צוגאָב רעאַלקײַט; (די) באַאַרבעטע רעאַליטעט; אָגמענטירטע רעאַליטעט.

 

August

אויגוסט [óygust] {אין די מזרחדיקע לענדער:} אַווגוסט;

{די צײַט צווישן תשעה⸗באב און ראש חודש אלול (וואָס פאַלט אויס בדרך כלל מערסנטייל צי אינגאַנצן אין חודש אויגוסט), בײַ טראַדיציאָנעלע יידן אַ צײַט פון וואַקאַציע, אָפּרוען זיך, פאָרן אָטכײַען זיך אין דער נאַטור וכדומה:} יענע דרײַ וואָכן; („לאָמיר זיך טרעפן איבעראַיאָר אין יענע דרײַ וואָכן דאָרטן אויף דאַטשע“).

 

Auld Lang Syne

אָלד לאַנג סײַן; (דאָס\די) נײַ⸗יאָר ליד; (דאָס\די) סילוועסטער לידל; (דאָס\די) האַלבע נאַכט ליד (צום סילוועסטער); 

 

aunt

(די) מומע (ל″ר: -ס);

{דיאַלעקטיש אָדער דײַטשמעריש:} (די) טאַנטע (ל″ר: -ס);

{אין אַמאָליקן מערבדיקן יידיש:} (די\דאָס) מעמעלע.

 

Australia

{אָן אַן אַרטיקל:} אויסטראַליע; אין מזרח: אַווסטראַליע.

 

(.Australian (adj

{אומבייגעוודיק:} אויסטראַליער; אין מזרח: אַווסטראַליער;

{בייגעוודיק:} אַווסטראַליש; אין מזרח: אַווסטראַליש.

 

Austria

עסטרײַך.

 

Austrian

{אומבייגעוודיק:} עסטרײַכער;

{בייגעוודיק:} עסטרײַכיש.

 

Austro-Hungarian Empire

די עסטרײַך⸗אונגאַרישע אימפּעריע;

{אומפאָרמעל, אָפטמאָל מיט וואַרעמקײַט, איראָניע צי נאָסטאַלגיע ביי יידן אַמאָליקע אַוואָס דאָרטן, און עד⸗היום בײַ טייל אָפּשטאַמיקע:} פראַנץ יאָזעפס מדינה [frànts-yózəfs-m(ə)dínə].

 

(.author (n

(דער) מחבר [m(ə)khábər] (ל″ר: מחברים [m(ə)khábrəm]), ל″נ: (די) מחברטע [m(ə)khábər-tə] (ל″ר: -ס);

{מער פאָרמעל צי לומדיש:} (דער) בעל⸗מחבר [bàl-m(ə)khábər] (ל″ר שטאַרק זעלטן: בעלי⸗מחברים);

{דער עיקר אין מזרח, אויך:} (דער) אַווטאָר [áftor] צי [áftər] (ל″ר: -ס);

{אַרכעאיש, וואו⸗ניט⸗וואו אויפגעלעבט איראָניש:} (דער) פאַרפאַסער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); ל″נ: (די) פאַרפאַסערין (ל″ר: -ס); {אָפּלאַכעריש:} (די) פאַרפאַסערקע (ל″ר: -ס).

 

 author’s copy (gifted by author’s publisher)

אַ מחברס עקזאמפּלאַר [am(ə)khábərz]; אַן אַווטאָרס עקזעמפּלאַר (ל″ר: -ן).

 

author’s rights

(די) מחברים⸗רעכט [m(ə)khábrəm] (ל″ר); דעם מחברס רעכט [m(ə)khábərz] (ל″ר); (דער עיקר אין מזרח:} דעם אַווטאָרס רעכט (ל″ר).

 

(.author (v

מחבר זײַן [məkhábər-zàyn]; {אַרכעאיש:} פאַרפאַסן; 

{פראַזעס:} אָנשרײַבן און אַרויסגעבן; זײַן דער מחבר (\אַווטאָר) פון.

 

authoritative

אויטאָריטאַטיוו;

{לומדיש:} בר⸗סמכאדיק [bar-sámkhə-dik];

{אין ברייטערן זין פון קענען זיך פאַרלאָזן אויף אַוועמען אָדער אַוואָס⸗ניט⸗איז:} פאַרלאָזעלעך; וואָס מ′קען זיך דערויף (אויף אים\איר) פאַרלאָזן.

 

authoritatively

מיט אויטאָריטעט {אין מזרח אויך:} מיט אַווטאָריטעט;

{לומדיש:} מיט בר⸗סמכאדיקײַט [mit-bàrsámkhə-dəkàyt].

 

(authority (agency, prestige, power

(די) אויטאָריטעט; {אין מזרח אויך:} (די) אַווטאָריטעט;

(די) מאַכט; (די) קראַפט;

{אַ קאַפּ פיגוראַטיוו, אין זין פון דער מיינונג וואָס גילט:} (האָבן) די דעה [də-déyə], דרומדיק: [də-dáyə];

{לומדיש:} אַ בר⸗סמכאדיקער כח [abàr-sámkhə-dikər|kóyəkh], צפונדיק: [abàr-sámkhə-dikər|kéyəkh];(דער) כח שליטה [kòyəkh-shlítə], צפונדיק: [kèyəkh-shlítə]; {טאָמער דווקא פון דער מלוכה:} כח המלוכה [kòyəkh-(h)am(ə)lúkhə], דרומדיק: [kòyəkh-(h)am(ə)lí:khə], צפונדיק: [kèyəkh-(h)am(ə)lúkhə];

 

(authority (state agency

(די) מלוכהשע אָפּטיילונג [m(ə)lúkhishə], דרומדיק: [m(ə)lí:khishə] (געשריבן אויך: מלוכישע); (ל″ר: -ען); (די) אינסטאַנץ (ל″ר: -ן); (די) שטאַט⸗אַגענטור (ל″ר: -ן).

 

(authority (permission, entitlement

אַ רשות [ar(ə)shús], דרומדיק: [ar(ə)shís];

{פאָרמעל, בײַ טייל אַרכעאיש:} (די) באַפולמעכטיקונג; (די) באַפולמעכטיקטײַט.

 

(authority (person

אַן אויטאָריטעט (ל″ר: -ן); {אין מזרח אויך:} אַן אַווטאָריטעט (ל″ר: -ן);

אַ (גרויסער) עקספּערט (ל″ר: -ן); אַ (גרויסער) מומחה [múmkhə], דרומדיק: [mímkhə] (ל″ר: מומחים);

{לומדיש:} אַ בר⸗סמכא [abàr-sámkhə] (ל″ר: -ס);

{אָדאָרטן אַוואו ס′איז קלאָר אַז מ′רעדט וועגן אַ ספּעציפישן געביט:}

אַ בקי [bókə], דרומדיק: [búkə] (אין\אויף); (ל″ר: בקיאים [bəkíyəm] צי [pkíyəm]);

{מיט יראת הכבוד צי גאָר איראָניע:} אַ וועלט⸗חכם [avélt-khòkhəm], דרומדיק: [avélt-khùkhəm] (ל″ר: ⸗חכמים [khakhóməm], דרומדיק: [khakhúməm]);

 

authority: a higher authority

אַ העכערע אויטאָריטעט; ([אין מזרח אויך:} אַווטאָריטעט.

 

authority: a Higher Authority

דער פּוסק אחרון [pòysək-ákhrən], צפונדיק: [pèysək-ákhrən];

דער מלך המלכים [mèyləkh-(h)am(ə)lókhəm], דרומדיק: [màyləkh-(h)am(ə)lúkhəm] (′דער קעניג פון [אַלע] קעניגן′); {בייגעוודיק:} דער אַלמעכטיקער;

{מער לומדיש: אבינו שבשמים [ovínu|shèp-shomáyəm], דרומדיק: [ovínu|shèp-shomáyəm] (′אונדזער פאָטער וואָס אין הימל′);

{נאָכמער לומדיש:} אבהתנא דבשמיא [av(ə)həsónə|dəp-shmáyo], דרומדיק: [:av(ə)həsú:nə|dəp-shmáyu] (′אונדער פאָטער וואָס אין הימל′);

{פראַזע, צומאָל מיט אַ קאַפּ איראָניע:} דער וואָס זיצט אויבן און פּורקעט אונטן.

 

autism

(דער) אויטיזם (אויך: אָטיזם).

 

autism spectrum

(דער) אויטיזם (\אָטיזם) ספּעקטרום.

 

autocracy

(די) אויטאָקראַטיע (ל″ר: -ס); (די) זעלבסט⸗הערשאַפט (ל″ר: -ן).

 

autocrat

(דער) אויטאָקראַט (ל″ר: -ן);  (דער) זעלבסט⸗הערשער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) אייינעראַליינעדיקער געוועלטיקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).

 

automobile

(די) מאַשין [mashín] (ל″ר: -ען); (דער) אָטאָמאָביל \ אויטאָמאָביל [o(y)təməbíl]; (דער) אויטאָ [óyto].

 

autonomous

אויטאָנאָם; {אין מזרח:} אַווטאָנאָם.

 

autonomy

(די) אויטאָנאָמיע; {אין מזרח:} אַווטאָנאָמיע.

 

autumn (n.)

(דער) האַרבסט [hárpst]; (דער) אָסיען [ós-yən];

  {הערה: אין מזרח אייראָפּע איז „האַרבסט“ מער ליטעראַריש (אָדער אַפילו פּאָעטיש), „אָסיען“ מער טאָגטעגלעך — אין מערב פּונקט פאַרקערט}.

 

autumnal; autumn (adj.)

האַרבסטיק [hárpstik]; אָסיענדיק [ósyəndik];

{הערה: אין מזרח אייראָפּע איז „האַרבסט“ מער ליטעראַריש (אָדער אַפילו פּאָעטיש), „אָסיען“ מער טאָגטעגלעך — אין מערב פּונקט פאַרקערט};

{פּאָעטיש}: חשוונדיק [khéshv(ə)ndik].

 

(.autumn: early autumn (adj

פרי⸗האַרבסטיק [frí-hàrpstik]; פרי⸗אָסיענדיק [frí-òsyəndik];

{ליטעראַריש, פּאָעטיש:} תשרידיק [tíshrədik].

 

(.autumn: late autumn (adj

שפּעט⸗האַרבסטיק [shpét-hàrpstik]; שפּעט⸗אָסיענדיק [shpét-òsyən-dik];

{ליטעראַריש, פּאָעטיש:} תשרידיק [tíshrə-dik].

 

Av (Jewish month)

אב [ov], דרומדיק: [u:f]: דער עלפטער חודש (רעכענענדיק פון תשרי), דער פינפטער חודש (פון תנ″כישן יאָר), געוויינטלעך אין יולי–אויגוסט, האָט דרײַסיק טעג; חודש פון טרויער⸗טאָג תשעה⸗באב [tíshəbov].

 

(av beth din (head of a rabbinical court

 (דער) אב בית⸗דין [àv-bézd(i)n]; {עמפאַטיש:} [áv|bézd(i)n].

 

avatar

{בכלל:} (דער) אַוואַטאַר [avətár]; סימבאָלישע פיגור וואָס רעפּרעזענטירט אַ ברייטערע אידיי; מענטש וואָס שטעלט מיט זיך פאָר אַ מוסטער פון אַ באַוועגונג, אידעאָלאָגע, תקופה אָדער אַנדער אַבסטראַקטן ברייטערן יש.

{הינדואיזם:} אַ מענטש וואָס שטעלט מיט זיך פאָר דאָ אויף דער וועלט אַ מוסטער בזעיר אנפּין פון אַ העכערן געטלעכן וועזן; (דער) רעליגיעזער משולח [religézər m(ə)shúlekh], ל″נ (די) אַוואַטאַריטע [avətáritə]; רעליגיעזע משולחתטע [religézə m(ə)shulákhəstə].

{אויפן עקראַן פון קאָמפּיוטערס, מאָבילנע טעלעפאָנען און אַנדערע מכשירימלעך:} מענטשעלע, איקאָן, בילדעלע — וואָס שטעלט מיט זיך פאָר, אויף גיך⸗גיכער דערקענונג, אַ ספּעציפישן באַנוצער.

 

avenge

נקמה נעמען (פאַר) [nəkómə], דרומדיק: [nəkúmə];

{לומדיש:} זיך נוקם זײַן (פאַר) [nóykəm-zayn], צפונדיק: [néykəm-zayn].

 

(.average (n

(דער) דורכשניט (ל″ר: -ן).

 

(.average out (v

מאַכן אַ דורכשניט; אויסרעכענען דעם דורכשניט.

 

(.average (adj

מיטלדיק; דורכשניטלעך;

{פראַזע:} ני(ש)ט אַזוי אײַ⸗אײַ⸗אײַ.

 

aviation

(די) אַוויאַציע.

 

aviator

(דער) אַוויאַטאָר [àvyátər] (ל″ר: -ן [àvyatórn]; אויך: -ס).

 

avoid

אויסמײַדן (ל″ע: אויסגעמיטן; {דרומדיק דיאַלעקטיש אויך:} אויסגעמײַדט).

 

avoidance: for the avoidance of doubt

(ס′)זאָל קיין ספק דערוועגן ני(ש)ט זײַן [sófək], דרומדיק: [súfək].

 

(Avoth (Aboth, Avot, Pirkei Avot, Mishnah Avot

{בייגעוודיק:} דער פּרק [dər-péyrək], דרומדיק: [dər-páyrik] („דאָס שטייט דאָך אין פּרק!“);

פּרקי אבות [pìrkə-óvəs], דרומדיק: [pìrkə-úvəs];

  {הערה: דער פאָרמעלער נאָמען „פּרקי אבות“ בלײַבט שיער ניט אומבאַנוצט אין לעבעדיקן לשון, מען נוצט מערניט: „דער פּרק“; נאָכמער, געבויגענערהייט בלײַבט „פּרק“ אַמאָפטסטן גענוצט אָן אַן אַרטיקל מעשה נאָמען ממש: „ס′שטייט אין פּרק…“; „אין די פּירושים אויף פּרק…“ וכדומה}.

 

avowed

אַליינדערקלערט; אויסגעשפּראָכן; אָפנבאַרלעך; פולמויליק;

{עמאָטיוו:} פאַרברענט;

{לומדיש, באַטאָנענדיק אַז דער מענטש לייקנט גאָרניט אָדאָס וואָס אַנדערע זײַנען נוטה לייקענען, נאָכמער יענער שרײַט עס ַארויסעט בפני כל עם ועדה:} מוסר⸗מודעהדיק [mòysər-mədó-ədik], דרומדיק: [mòysə(r)-mədú:-ədik]; צפונדיק: [mèysər-mədó(y)-ədik].

 

(.awake(n) (v. trans

אויפוועקן; וועקן; אַ וועק טאָן.

 

(awake (not asleep

וואַך.

 

away

אַוועק; {אינטים; אומפאָרמעל:} אַוועקעט.

 

awe

(דער) יראת הכבוד [yìrəs-(h)akóvəd], דרומדיק: [yìrəs-(h)akúvit]; 

{דיאַלעקטיש:} (דער) אָפּשײַ.

 

awesome! (interj.)

גוואַלדיק!; או⸗וואַ!; וואַ! [va:a:a]; אָהאָ! אײַ אײַ אײַ! [á-yáy-yáy]; אָט (האָסטע) אַ מעשה! [ót (hostə) a màysə];

{מיט גוזמאדיקײַט, אַז אַזאַ גרויסע זאַך איז שוין מסוכן:} געפערלעך! סכנותדיק! [sakónəzdik]; אַ שרעק!

{דווקא יידישלעך:} נסים ונפלאות! [nìsəmvənifló(y)əs]; אַ נס מן השמים! [anés minashomáyəm]; די אַנדערע טעג יום⸗טוב! [yóntəf]; {אין ישיבהשן לשון צומאָל:} ממש! [máməsh].

 

awesome (adj.)

נסים⸗ונפלאותדיק [nìsəm-vənifló(y)ə(s)dik]; אויסערגעוויינ(ט)לעך; פאַנטאַסטיש;  וואונדערלעך; {פראַזע:} וואונדער איבער וואונדער. 

 

awful

שרעקלעך; געפערלעך.

 

awful lot of

אָן אַ שיעור [ó|nashíyər], דרומדיק: [(ú:|nashí:yə(r]; (גאָר) אַ סך [asákh]; אַ גוזמא [agúzmə]; דרומדיק: [agízmə]; אַ ים מיט [yám];

{לומדיש:} אַ שלל מיט [ashlál].

 

awkward

{אין די מענטשלעכע באַציאונגען:} פּריקרע;

{אויך אין פיזישן זין:} אומגעלומפּערט [ùm-gəlúmpərt]; אויך: [úm-gəlùmpərt]; לעפּיש.

 

 

AWOL

פאַרשוואונדן אָן דערלויבעניש; „אַוואָל“.

 

ax

(די) האַק (ל″ר: העק).

 

Axis powers

די אַקסיס⸗לענדער (ל″ר); די מאַכטן אינעם היטלעריסטישן פאַרבאַנד.

 

axle

(דער\די) אַקס (ל″ר -ן).

 

 ayin

ע: (עין, עַיִן) [áyən] — דער זעכצעטער אות פון יידישן אלף⸗בית וואָס צייכנט אָפּ דעם באַטאָנטן וואָקאַל [e] (טעכנישער פאָנעטישער סימבאָל [ε]) אין דער פאָנעטעשיר סיסטעם פון יידישן אויסלייג, למשל „עפּל“, „פרעגן“, „קופּע“ (זעלטן סוף וואָרט, אַז מ′זאָל טרעפן אַ באַטאָנטן עין). עין מאַכט זיבעציק (70) אין דער סיסטעם יידישע נומעראַציע.

   אין די דרומדיקע דיאַלעקטן צעטיילט זיך אָבער דער באַטאָנטער עין אין צווייערליי קלאַנגען געווענדט אָנעט וואָרט און זײַן געשיכטע: דער קורצער [e] און דער לאַנגער, וואָס ווערט פאַקטיש פאַרוואַנדלט אינעם דיפטאָנג [ey], אַזויאַרומעט, אין דרום, אַז דער רבים פון אַ בעט (צום שלאָפן) איז: „בעטן“ [bétn], בשעת ווען מען גייט „בעטן“ [béytn] אַ טובה. ביים צפונדיקן ליטוואַק איז דאָ מערניט איין קלאַנג. אין דרומדיקן יידיש, ווייס פּשוט דער וואָס רעדט נאַטירלעך אַוועלכן. דאָס איז אגב דאָס אייגענע בײַ אַלטע יידישע ווערטער פון סעמיטישן אָפשטאַם אויך, כאָטש דאָרטן שרײַבן זיך די ווערטער היסטאָריש עטימאָלאָגיש, ניט פאָנעטיש. דער [e] קלאַנג אין דרום איז למשל קורץ אין „אמת“ און „היתר“, און פאַרקערט לאַנג אין „בגד“ און „חסד“. אין טייל פון אוקראַינישן יידיש, אין וואָלין איז געווען אַן אונטערדיאַלעקט פון יידיש אַוואו דער לאַנגער וואַריאַנט פונעם באַטאָנטן עין איז גאָר אַריבער אויף [i], למשל [klípm] אויף „קלעפּן“, [tívə] אויף „טבע“. פון אָט די „חיריק יידן“ (אָדער: „וואָס ריידן אויפן חיריק“), איז שיער ניט קיין שריד ופליט בײַ הײַנטיקן טאָג אויך ניט פאַרבליבן.

   ניט⸗באַטאָנטערהייט איז דער עין אַ צייכן אויף אַן אומבאַטאָנטן שווא⸗מעסיקן וואָקאַל, וואָס מען טראַנסקריבירט מיט אַ שווא (ə); פאַקטיש אָבער איז פאַראַן אַ גאַנצער גאַנג פון פאָנעטישע רעאַליזאַציעס, בתוכם אַזעלכע וואָס נייגן צו [i], למשל אין: „בוידעם“, „שלום“ אין טייל דיאַלעקטן, אָדער צו [a] וואו⸗ניט⸗וואו, למשל אין די לשון⸗רבימדיקע ענדונגען פון צווייטן דימינוטיוו, אַשטייגער: „פייגעלעך“, „שטעטעלעך“.

   אין ווערטער פון סעמיטישן אָפּשטאַם, קען מען טרעפן געשריבענע עינס וואָס שטעלן מיט זיך פאָר גאָר פאַרשיידענע פאָנעטישע גלגולים, אַשטייגער: „עסק“ [éysik]; „כעס“ [ká(ə)s]; „בנעימות“ [bin(ə)íməs]; טענה [táynə] און נאָך וואָס האָבן ניט קיין שייכות מיטן אַרויסרייד פונעם עין פון דער  פ אָ נ ע ט י ש ע ר  סיסטעם וואָס גילט אומעטום אויסער בײַ דער לעקסיק וואָס שטאַמט פון לשון⸗קודש און אַראַמיש, וואָס אין דיאָ שפּראַכן איז דער עין גאָר געווען אַ סעמיטישער קאָנסאָנאַנט וואָס איז לאַנג פאַרפאַלן געוואָרן.