Comment on YCD
- ❛The Yiddish Cultural Dictionary (in Yiddish: Vilner Verterbukh) is much more than a dictionary. It provides a rich and varied range of definitions embedded in a commentary on their use and connotation. It is multidimensional, touching on dialects, levels of religious learning, older and newer usage, Yiddishist-secular preferences and more. No one version is selected as “correct”. The author’s viewpoint is inclusive and independent. It is an online dictionary that is user-friendly and free of charge. It invites you in, and once you are in it, you will happily browse and linger.❜
- SOLON BEINFELD, Professor of History (emeritus), Washington University in St. Louis; Co-Editor-in-Chief, Comprehensive Yiddish-English Dictionary (CYED, Indiana University Press, 2013)
-
☰
- ❛An encyclopedic lexicon that brings a language back to life. That is what is achieved by this stupendous, new and unfolding Yiddish Cultural Dictionary. Here, in every word and comment, is the real Yiddish with all its Jewish juices and its rich varieties — surviving all attempts to “purify” it from within and liquidate it from without, and here once again in youthful bloom.❜
- LEWIS GLINERT, Professor of Hebrew and Linguistics, Dartmouth College, Hanover, New Hampshire
-
☰
- ❛The Yiddish Cultural Dictionary is a magnificent addition to the arsenal of permanent resources for study and research of authentic Yiddish of our times. It is compiled with deep erudition, and an equal love for all the genuine dialects, styles and incarnations of the modern language, from literary and secular all the way to deeply traditional and religious.❜
- MIRIAM HOFFMAN, major Yiddish author and educator, Coral Gables, Florida
-
☰
- ❛This dictionary is a magisterial reference guide to the dynamic tapestry of Yiddish as a living language. Its entries are like little windows into the rich multifaceted world of living Yiddish culture. Its author, a genuine connoisseur of the contemporary Yiddish idiom, has crafted dictionary entries with much attention to the dynamic character of modern Yiddish communication. This forward-thinking approach equips the user with a deeper understanding of modern Yiddish.❜
- WOLF MOSKOVICH, Professor of Slavonic Studies, Hebrew University of Jerusalem, editor of Great Dictionary of the Yiddish Language project
-
☰
- ❛Thank you dear Dovid, for your colossal contribution, with such generosity — the Yiddish Cultural Dictionary. Wishing you strength to continue work on this vitally important project.❜
- YITSKHOK NIBORSKI, major Yiddish educator, co-author of Dictionnaire yiddish-français (Medem: Paris, 2011), founder of modern Yiddish studies in Paris
ווילנער
ווערטערבוך
בחינם אויפן אינטערנעט
אויף ווערטער וואָס פעלן, און אויף טעותן, קען מען אָנווײַזן דורכן אימייל
„אידיש ויידיש בלשון אחת“
בווילנא
ווילנא תשפ″ה ווילנע 2025
AN ENGLISH-YIDDISH DICTIONARY
( VILNER VERTERBUKH: A WORK IN PROGRESS IN VILNIUS, LITHUANIA (DRAFT
by
Dovid Katz
in memory of my father Menke Katz and to inspire this dictionary’s users to read his poetry in Yiddish, in English, and in translation
◊
compiled with reference to the author’s earlier work in Yiddish stylistics, grammar, linguistics & sociolinguistics, history, dialectology, in-situ expeditions, orthography, editing of journals & academic anthologies, original fiction, Bible translation, and other fields of Yiddish; current and recent projects
הילע געצייכנט פון גיעדרע בעצאָניטע | Cover illustration by Giedrė Beconytė
Vilnius 2025
A B C D E F G H I J K L M
N O P Q R S T U V W X Y Z
NOTES FOR USERS:
(1) Please be patient! YCD needs time to load, so you can then enjoy rapid searching all day and night. It is not fully loaded until you can scroll down easily to the end of the alphabet at “Z”. Once loaded, the Search functions (on top or using your own system, via Ctrl. + F) should work in good time. Feel free to download the latest version (via Right Click > Save As > ‘HTML Only’ or, if you prefer: Print as > PDF or on paper with your printer), to have YCD on your desktop (remembering to frequently download anew to have the latest version). Author’s rights are asserted “in the spirit of Israel Steinberg“.
(2) In the event of mechanical failure, please consult the internet archive’s latest available version of YCD (which, in addition to preservation into the future is hopefully a safeguard against any future attempt to monetize the project).
(3) Students of modern Yiddish literature are directed to Yiddish-English dictionaries. See also an early draft of the Ashkenazic Dictionary.
(4) When searching YCD, and for that matter when keying in Yiddish anytime anywhere, it is highly recommended that one gets used to using the universal Unicode “Hebrew alphabet” that is (a) free and (b) appears correctly through time and space, and (c) preserves the classic Jewish letter keyboard layout on all devices. You simply add Yiddish diacritics via right-alt + desired diacritic. On grounds of both universality of correct output and non-monetization, this is generally superior to the various “Yiddish keyboards” which are in any case often subtly (or not so subtly) designed to limit use to just one subsystem (occasionally one widely rejected for generations by the majority of Yiddish speakers and writers). It is far more useful to perceive Yiddish orthography as a truly international system with its more-diacriticized and less-diacriticized subsystems being equally correct (just like Hebrew).
(5) The unstressed, reduced vowel marked [ə] (shewa) in YCD has variant realizations. Please note that in most positions it approximates unstressed IPA [ɪ] (“i as in: install”). Before [r] it is closer to reduced [ε]. It can approach [a] in the ending עך, particularly diminutive plurals (e.g. tíshləkh/tíshlakh ‘little tables’) and via Yiddish vowel harmony in the preceding syllable of 2nd diminutive plurals (e.g. tíshələkh/tíshalakh ‘tiny tables’, ‘coffee tables’ etc); also before final [kh] more generally (e.g. péysəkh/péysakh ‘Passover’).
(6) Please send in corrections as well as missing words you would like to see in YCD (at: info@yiddishculturaldictionary.org). Note that some irksome issues of duplication and inconsistency will be addressed at a much later stage, hopefully with the benefit of continuing user input.
(COMMITTEE OF FOUNDERS (2018
VIVIAN FELSEN
LEONARD SACHS
JACOB SYSSER
S. CHIC WOLK
❊
2020:
Support from World Jewish Congress International Yiddish Center (Vilnius)
Support from Rebecca Cook (Preserving Yiddish and Defending History, York, Pennsylvania)
❊
2022:
Support from Rebecca Cook (Preserving Yiddish and Defending History, York, Pennsylvania)
❊
2023:
Support from World Jewish Congress International Yiddish Center (Vilnius). With special thanks to the Center’s CEO Viktorija Jagnetinskaja Jusė
❊
2024:
Support in memory of Meishke Katz (Edward M. Katz) and Phyllis Katz
Support from Dan Opatoshu
ALL CONTRIBUTIONS TO THE YIDDISH CULTURAL DICTIONARY PROJECT CAN BE TAX-DEDUCTIBLE IN THE USA (PLEASE WRITE RE DETAILS). ALL DONATIONS ACKNOWLEDGED ON OUR SUPPORT PROJECTS PAGE.
◊
This is a project looking for a grant, built to be permanently available free online
Please donate the amount of your choice, writing in “for Yiddish dictionary”
◊
Acknowledgments: Many works are consulted in the course of the project, including those by Paul Abelson; Alexander Astravukh, Solon Beinfeld & Harry Bochner; Aaron Bergman & Itche Goldberg; Solomon A. Birnbaum; Ignaz Bernstein; Alec Burko; Yeynesn Felendler; Raphael Finkel; Alexander Harkavy; Miriam Hoffman; Judah A. Joffe & Yudel Mark; Y.M. Lifschitz; Yudel Mark; James A. Matisoff; Wolf Moskovich; Yitskhok Niborski, Bernard Vaisbrot, & Simon Neuberg; Nehemiah Pereferkovich; Zalmen Reyzen; A. Roth; Mordkhe Schaechter; Gitl Schaechter-Viswanath & Paul Glasser; Yisroel Shteynberg (Israel Steinberg); Nokhem (Nahum) Stutchkoff; Mordechai Tsanin; Justus van de Kamp; Max Weinreich; Uriel Weinreich; and Yehoash & Spivak.
The project was inspired, over half a century, by Shimon Alperovich, Stanley H. Barkan, Hartog Beem, Solomon A. Birnbaum, Dovid Botwinik, Milan Chersonski, Donald Cohen, David Crystal, David Djanogly, Yoni Fain, Vivian Felsen, William J. Fishman, Lewis Glinert, Itche Goldberg, Troim Handler, Benjamin Harshav (Hrushovski), Marvin I. Herzog, Miriam Hoffman, Gershon Jacobson, Y.Y. Jacobson, Harriet Jasper, Edward M. (Meishke) Katz, Blumke (Bliuma) Katz, Menke Katz, Kh. Sh. Kazdan, Kalmen Kovl (Carl Cowl), Chatskel Lemchen, Yisroel Lempert, Stanley (Shimke) Levine, I.A. Lisky, Raphael Loewe, Yitskhok Niborski, Shlomo Noble, David Patterson, Faye Ran, Leyzer Ran, Aryeh Rohn, Mordkhe Schaechter, Meir Shub, Abraham Shulman, Sheine Sideraite, Harry Smith, Avrom-Nokhem Stencl, Abraham Sutzkever, Gershon Winer, Chic Wolk, and Wolf Younin.
Special thanks to colleagues who have read drafts and offered suggestions. Among the many are Leyzer Burko (Yiddish Dialect Dictionary, N.Y.); Lewis Glinert (Hanover, New Hampshire); Randi Hacker (Lawrence, Kansas); Stanley (Shimke) Levine (La Calmette, France); Michael Masarsky (NY), Albert Rosenblatt (NY); Julia Rets (St. Petersburg, Russia); Philip Schwartz (Wrocław), Justus van de Kamp (Amsterdam); and Arun (Arele) Schaechter-Viswanath (N.Y.). Mr. Viswanath’s critiques have illustrated anew that true scholars can constructively assist colleagues’ work in the midst of even pronounced differences of opinion.
Two expert readers who have with extraordinary generosity of spirit unceasingly offered extensive suggestions and corrections over many years are Chaim Berger (Monsey, N.Y.), consultant for southern dialects, and Yeynesn Felendler (Kiryath Sefer, Israel), consultant for northern dialects. The author owes them a profound expression of gratitude. Neither they, nor any of the others who have so graciously assisted the YCD project are responsible for errors and shortcomings, or for the opinions and choices herein.
YCD’s primary font is Frank Ruhl Curled Lamed by Maxim Iorsh with modifications by Yoram Gnat via the generous help of Aharon Varady at the Open Siddur Project.
Primary Dialect Designations
דרומדיק
(SOUTHERN (Polish & Hungarian lands
❊
צפונדיק
(NORTHERN (Lithuanian & Belarusian lands
❊
ד″מ (דרום⸗מזרח)
(SOUTHEASTERN (Ukrainian & neighboring
English-Yiddish Dictionary
A
A B C D E F G H I J K L M
N O P Q R S T U V W X Y Z
A
(דער) אַ (ערשטער אות פון לאַטיינישן אַלפאַבעט); אין די ענגליש ריידנדיקע לענדער ווערט אַרויסגערעדט דער נאָמען פון אות [ey].
a(n)
{אומבאַשטימטער אַרטיקל:} אַ;
{פאַר אַ וואָרט וואָס הייבט זיך אָנעט מיט אַ וואָקאַַל:} אַן;
{הערה א: אין עלטערע מזרח⸗אייראָפּעאישע טעקסטן מיטן פולן ניקוד, דער עיקר פון נײַנצעטן יאָרהונדערט, האָט מען דעם „אַ“ אָפטמאָל געשריבן אינאיינעם מיטן שם⸗דבר אַוואָס דערנאָכדעם (אַשטייגער: „אַצִימֶער“ צי „אַציִמעֶר“); בכלל אין עלטערן לשון, צי מערבדיק צי מזרחדיק, טרעפט מען „איין“, אויך אין צײַטן און מקומות אַוואו מען ווייס אַז מ′האָט אין לעבעדיקן לשון גענוצט (און אַ סברא געלייענט) ניט אַנדערש: „אַ“ צי „אַן“};
{הערה ב: אין מערסטע נוסחאות פון ליטעראַרישן יידיש איז ניטאָ קיין וואַריאַציע וואָס שייך דעם כלל פון „אַ“ (פאַר אַן אָנהייב⸗וואָרטיקן קאָנסאָנאַנט) כנגד „אַן“ (פאַר אַן אָנהייב⸗וואָרטיקן וואָקאַל): „אַ הויז“ קעגנאיבער „אַן עראָפּלאַן“; „אַ הקדש“ קעגנאיבער „אַן עין⸗הרע“. ווען⸗ניט⸗ווען האָט זיך אין משך פון דור דורות דער [n] פונעם „אַן“ זיך אַפילו איבערגעפּעקלט צום שם⸗דבר גופא („אַן עבירה“ ←[a-n(ə)véyrə], דרומדיק: [a-n(ə)váyrə])};
{הערה ג: פאַראַן אַלץ אויסנאַם אַ סעריע טיף⸗אײַנגעוואָרצלטע ווערטער, אָפּשטאַמיקע פון לשון קודש צי אַראַמיש, צומאָל לומדישע, צומאָל עמאָטיווע מיט יידישער האַרציקײַט און שטייגער, אַוואו דער ערשטער וואָקאַל איז בדרך כלל [a], וואו דער היסטאָרישער הא הערט זיך ניט אין אַ סך מקומות, און ס′האָט זיך אײַנגעפירט אַ הא⸗לאָזער אַרויסרייד, און במילא צודערצו דער באַנוץ פון „אַן“ אָנשטאָט „אַ“. אין אָטאָ דער סעריע, אַוואו ס′איז פאַראַן אַ לאַגאָניקע וואַריאַציע, איז לחלוטין כשר וישר זיך באַנוצן מיטן „אַן“ (ניט קוקנדיט וואָס אינעם היסטאָרישן אויסלייג בלײַבט דער אָנהייב⸗וואָרטיקער הא בכתב), למשל: „אַן השערה“, „אַן השגחה“, „אַן הכנסה“ „אַן התחלה“ און אַנדערע. אַזוינס איז ניט חל בײַ אַנדערע ווערטער מיטן הא אָנהייב וואָרט: „אַ הקדש“ (≠ „אַן עקדיש“), „אַ הספּד“. במה דברים אמורים: אינעם ליטעראַרישן לשון. דיאַלעקטיש איז פאַראַן אויך דער אוניווערסאַלער „אַ“ (זע די ווײַטרעדיקע הערה)};
{הערה ד:} פאַראַן דיאַלעקטישע וואַריאַנטן אַוואו ס′זעט זיך אַ נטיה בײַם ריידן אין דער ריכטונג פון אַן אוניווערסאַלן „אַ“}.
A-
(דער) אַ⸗מינוס (ל″ר: -ן).
A+
(דער) אַ⸗פּלוס (ל″ר: -ן).
AAA (American Automobile Association)
דער אַ⸗אַ⸗אַ (\עי⸗עי⸗עי); די דרײַ אַען (\אייען) (ל″ר);
די אַמעריקאַנער אָטאָמאָביל (\אויטאָמאָביל) אַסאָציאַציע.
a fortiori
על אחת כמה וכמה [alàkhəs|kàmə-v(ə)kámə], {א קאַפּ מער לומדיש:} [alàkhəs|kàmə-v(ə)khámə];
קל וחומר (אַז) [kàl-v(ə)khóymər], צפונדיק: [kàl-v(ə)khéymər];
{בײַ לאָגיקער, פילאָסאָפן וכו′ אויך:} אַ פאָרטיאָרי; אַפאָרטיאָריש.
a fortiori argument
אַ קל וחומר אַרגומענט [kàl-v(ə)khóymər], צפונדיק: [kàl-v(ə)khéymər] (ל″ר: -ן);
{בײַ לאָגיקער, פילאָסאָפן וכו′ אויך:} אַן אַפאָרטיאָרישער (\אַפאָרטיאָרי⸗) אַרגומענט (ל″ר: -ן).
A level (Brit.)
(דער) (בריטישער) אַ⸗עקזאַמען (ל″ר: -ס).
a priori
מן הסתם [mìnastám];
{מער לומדיש:} מדעיקרא [məd(ə)ikórə], דרומדיק: [məd(ə)ikú:rə];
{בײַ לאָגיקער, פילאָסאָפן וכו′ אויך:} אַ פּריאָרי; אַפּריאָריש.
a priori argument
אַ טענה מן הסתם [atàynə-mìnastám], דרומדיק: [atà:nə-mìnastám];
{בײַ לאָגיקער, פילאָסאָפן וכו′ אויך:} אַן אַרגומענט אַ פּריאָרי (ל″ר: -ן); אַן אַפּריאָרישער אַרגומענט (ל″ר: -ן).
A team
(די) עליט⸗קאָמאַנדע (ל″ר: -ס).
a: from a to z
{פראַזעס:} פון א′ ביז ת′ [fun-áləf|bis-tóf], דרומדיק: [fin-áləf|bis-tú(:)f]; {מיט אַ גוטמוטיקן הומאָר:} פון א′ ביזן סוף [sóf];
פון אָנהייב ביזן סוף; פון סאַמע אָנהייב ביזן סאַמע סוף;
{לומדיש:} פון דער התחלה ביז צום סוף [has-khólə], דרומדיק: [h)as-khu:lə)];
פון כל נדרי ביז (אויף) נעילה [kol-nídrə|bìz-àf-n(ə)í(y)lə];
פון בראשית ביז דברי הימים [bréyshəs|bìz-àv|dìvrə-(h)ayóməm], דרומדיק: [bráyshəs|bìs-òv|dìvrə-(h)ayúməm].
a: Plan A
דער ערשטער (\הויפּט) פּלאַן; דער „פּלאַן א′“ [plàn-áləf], {עמפאַטישערהייט:} [plán|áləf].
(Aaron (biblical
אהרן הכהן [árn|(h)akóy(ə)n], צפונדיק: [árn|(h)akéy(ə)n];
{מער פאָרמעל:} [ahárn-(h)akóyhən], צפונדיק: [ahárn-(h)akéyhən];
{בייגט זיך ווי אַ פּרט⸗נאָמען אַלץ אָביעקטיוו:} אהרן⸗הכהנען}.
(Aaronite (from the Israelite priestly lineage
{אין דער יידישער טראַדיציע:}
מזרע אהרן הכהן [məzérə|àrn-(h)akóy(h)(ə)n], דרומדיק: [məzéyrə|àrn-akóy(h)(ə)n], צפונדיק: [məzérə|àrn-(h)akéy(h)(ə)n] צי [mizérə|àrn-(h)akéy(h)(ə)n] (′אָפּשטאַמענדיק פון אהרן הכהן′);
{אוניווערסאַליסטיש; וויסנשאַפטלעך⸗אַקאַדעמישער סטיל:}
אהרוניש [a(h)(ə)róynish], צפונדיק: [a(h)(ə)réynish]; אַראָניטיש.
Aaronites (in the 21st century Satmar hasidic movement)
אהרונים [a(hə)róynim], צפונדיק: [a(hə)réynim];
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער} אַריס;
{פאָרמעל:} חסידי מהר″א {=מורינו הרב ר′ אהרן (טייטלבוים)};
{שפּאַסיק:} די בני⸗אהרן [bney-árn], דרומדיק: [bnay-árn].
aback: taken aback
זײַן\בלײַבן\ווערן — געפּלעפט; פאַרחידושט ממש [farkhídəsht|máməsh]; דערשטוינט; (שטאַרק) איבערראַשט [ìbər(r)ásht].
abacus
(דער\די) רעכנברעט (ל″ר: -ער); (דער) אַבאַקוס (ל″ר: -ן);
{אין רוסיש ריידנדיקע לענדער אויך: (דער) ש(טש)אָט (ל″ר: -עס).
abandon (n.): with abandon
מיט הפקרות [hefkéyrəs], דרומדיק: [hefkáyrəs]; הפקרותדיק [hefkéyrəz-dik], דרומדיק: [hefkáyrəz-dik]; אָן קיין שום באַצאַמונגען;
{פראַזעס:} ווילדערהייט פאָלגן די אימפּולסן; (זיך) ניט אָפּגעבנדיק קיין חשבון [khézhbm].
abandon (v.)
איבערלאָזן אויף הפקר [af-héfkər], דרומדיק: [(of-(h)éfkə(r]; פאַרלאָזן; אָפּלאָזן (אינגאַנצן);
{לומדיש:} מפקיר זײַן [máfkər-zayn];
{פראַזע:} איבערלאָזן אויף גאָטס באַראָט.
(abandon (v.) (an idea, opinion, cause
זיך אָפּלאָזן פון; אַוועק(גיין) פון; פאַרלאָזן;
{עמאָטיוו:} זיך אָפּטרייסלען פון; זיך באַפרײַען פון; פּטור ווערן פון [pótər-vèrn-fun], דרומדיק: [pú:tə(r)-vèyrn-fin];
{פראַזעס:} אַרויס(גיין) פונעם געשעפט; אָפּלאָזן דעם עסק [éysək], דרומדיק: [áysək] צי [áysik].
abandoned (adj.)
{וועגן אַ מענטשן:}
אויף הפקר פאַרלאָזן (\איבערגעלאָזן \פאַרוואָרלאָזט) [af-héfkər], דרומדיק: [(of-(h)éfkə(r];
{עמאָטיוו:} אַרויסגעוואָרפענע(ר); פאַרהפקרט [far-héfkərt];
{וועגן זאַכן, הײַזער וכו′:}
פאַרהפקרט [far-héfkərt]; פאַרלאָזן;
{לומדיש:} פאַרמפקירט [far-máfkərt].
abandonment
(די) איבערלאָזונג אויף הפקר [af-héfkər], דרומדיק: [(of-(h)éfkə(r] (\אויף גאָטס באַראָט);
{עמאָטיוו:} (די) אַוועקוואַרפונג; (די) אַוועקשלײַדערונג.
abate (v. intrans.)
זיך אַראָפּלאָזן; אײַנגעשטילט ווערן; זיך באַרואיקן [barú(i)ykn], דרומדיק: [barí:əkn];
זיך לינדערן; זיך פאַרמילדערן; אָפּגיין.
abattoir
(דאָס\די) שעכטהויז (ל″ר: שעכטהײַזער);
{טאָמער אויף אַן אינדוסטריעלן פאַרנעם:} (די) שעכט⸗פאַבריק (ל″ר: -ן);
{טאָמער פאַרקערט קליין, דער עיקר אין אַ שטעטל:} (די) בוינע (ל″ר: -ס).
abbey
(די) אַבאַטסטווע (ל″ר: -ס); (דער) מאָנאַסטיר (ל″ר: -ן);
{אין געוויסע קריסטלעכע סביבות:} (דער) קלויסטער⸗קירך;
{הערה: אַוואו ס′גייט די רייד וועגן אַ בנין מיט אַ בפירושדיקן נאָמען, לאָזט מען איבער ווי אין אָרטיקן לשון, אַשטייגער: וועסטמינסטער אַבי (אין לאָנדאָן); לע מאָ סאַן⸗מישעל (אין נאָרמאַנדיע, פראַנקרײַך); קלאָסטער⸗עטאַל (בייערן, דײַטשלאַנד)}.
abbreviate
מאַכן בקיצור [màkhn|bəkítsər]; אָפּקירצן; פאַרקירצן;
{לומדיש:} מקצר זײַן [məkátsər-zayn];
{טאָמער וועגן שרײַבן טראַדיציאָנעלע קיצורים מיט די ערשטע אותיות פון יעדן וואָרט און צוויי⸗שטריכעלעך פאַרן לעצטן אות:} שרײַבן מיט (\נוצן) ראשי תיבות [ròshe-téyvəs], דרומדיק: [rùshə-táyvəs];
{בײַשפּילן בײַם שם⸗דבר}.
(דער) קיצור [kítsər]; (ל″ר: קיצורים [kətsúrəm], דרומדיק: [kətsí:rəm]); (די) פאַרקירצונג (ל″ר: -ען); (די) אָפּקירצונג (ל″ר: -ען);
{טאָמער וועגן טראַדיציאָנעלע קיצורים, וואָס שטאַמען אָפּ בדרך כלל פון לשון קודש אָדער אַראַמיש און ווערן געשריבן מיט צוויי⸗שטריכעלעך פאַרן לעצטן אות:}
ראשי⸗תיבות [ròshə-téyvəs], דרומדיק: [rù:shə-táyvəs]; {פאַראַן אַ גלײַכבאַרעכטיקטער וואַריאַנט מיטן פּלוראַליזירנדיקן -ן:} ראשי⸗תיבותן;
{דער ל″י „אַ ראשי⸗תיבה“ איז זייער זעלטן, מ′נוצט בדרך כלל דעם רבים ווי אַ יחיד: „דאָס איז אַ ראשי⸗תיבות“; „וואָס מיינט אָטאָ דער ראשי⸗תיבות?“; אָט דער באַנוץ פּאַסט זיך גענוי מיטן רבים „ראשי⸗תיבותן“ — איין ראשי⸗תיבות, צוויי ראשי⸗תיבותן};
{אַ קיצור פון אַן איינאיינציקן וואָרט שרײַבט מען מיט איין שטריכעלע (′), און ס′רופט זיך ניט אַ ראשי⸗תיבות, למשל:} ר′ אויף רֶבּ [reb]; וכו′ אויף וכולי [fkhúlə] (′און אַזוי ווײַטער′);
{הערה: ראשי⸗תיבותן שטאַמען פון לשון קודש, למשל: „ב″ה“ = ברוך השם [borkhashém]; „ע″ה“ = עליו השלום [òləv-hashóləm], און די ראשי⸗תיבות שטריכעלעך קענען בלײַבן אויך דאָרטן וואו ס′איז שוין לאַנג אַ וואָרט פאַר⸗זיך, למשל: „(דער) תנ″ך“ [dər-tanákh], „(דער) ש″ס“ [dər-shás], וכדומה. דאָס איז (מיט געוויסע אויסנאַמען, למשל קיצורים פון נעמען פון מחברים און זייערע ספרים) ניט קיין פּראָדוקטיווע פּאַראַדיגמע, דאָס זײַנען געירשנטע קיצורים פון דור⸗דורות, וואו די צוויי⸗שטריכעלעך זײַנען דעם לייענער אַ סיגנאַל פון דער טראַדיציאָנעלער יידישקײַט וואָס איז אינעם יידישן לשון טיף אײַנגעגלידערט. פאַרקערט ווערן מאָדערנע קיצורים געשריבן מיט פּינטעלעך, למשל: „א.א.וו.“ (און אַזוי ווײַטער), „א.א.“ (און אַנדערע).
אַזויאַרומעט ווערט דיפערענצירט למשל „נ.י.“ (ניו⸗יאָרק) פון „נ″י“ (נרו יאיר — ′זאָל זײַן ליכטיקײַט לײַכטן′, געשריבן נאָכן נאָמען פון אַ לעבעדיקן מענטשן אַוועמען מען גיט אָפּ כבוד). בײַ טייל סעקולערע יידישיסטן איז געוואָרן אַ פּרינציפּיעלער ענין אַלע מאָדערנע קיצורים אויך שרײַבן עלעהיי זיי וואָלטן ראשי⸗תיבותן געווען („אאַז″וו“; „א″א“; אויך אַזעלכע פּנים חדשות ווי „שנ″פ“ טײַטש: „שיער ני(ש)ט פאַרגעסן“. פאַר⸗זיך איז מה רעש. למעשה איז דאָס אָבער געוואָרן, פּונקט ווי די דרײַ⸗וואָוון און די דרײַ⸗יודן, אַ פּערמאַנענטער וויזועלער סימבאָל פון אַנטי⸗טראַדיציאָנעלער (און במילא אַנטי⸗רעליגיעזער) אידעאָלאָגיע וואָס האָט, אינאיינעם גענומען מיט אַ שלל אַנדערע „חידושים“ אונדז געבראַכט צום שוועל פון אָפּזונדערונג און אָפּפרעמדונג, מיט דער גרויסער איראָניע אַז די שפּראַך פון דער „ניט⸗יידישיסטישער“ חרדיש⸗חסידישער סביבה שטעלט מיט זיך פאָר דעם אמת⸗היסטאָרישן לינגוויסטישן המשך פונעם לשון פון די וועלטלעכע יידישע קלאַסיקער פון נײַנצעטן און צוואַנציקסטן יאָרהונדערט, בעת די פּוריסטיש⸗נאָרמאַטיוויסטישע מחנה איז פאַרבליבן אַ שיינער קלוב. לסוף דאַרף מען נאָר באַטאָנען, אַז דאָ גייט ניט אין אַוועלכער ניט איז הײַנטצײַטיקער בכיוונדיקער באַעוולונג ח″ו (חס ושלום); עס גייט אין דעם קולטור⸗היסטאָרישן פאַקט, אַז די סעקולאַריסטישע, אַנטי⸗פרומע אײַנפירונגען פון די דרײַסיקער יאָרן פון לעצטן יאָרהונדערט (אין אַ סך פאַלן אינספּירירט פונעם סאָוועטישן באַנוץ) האָבן געשאַפן שריפטלעכע בילדער וואָס קענען קיינמאָל ניט אָנגענומען ווערן בײַ די חרדישע קהילות אַוואו יידיש לעבט און שפּרודלט. צווישן די ערשטע אויפגאַבעס בכדי פאַראייניקן „יידיש מיט אידיש“ איז אָפּלאָזן די אַנטי⸗טראַדיציאָנעלע שרײַבונגען וואָס שטערן דעם פּראָגרעס פון יידיש כולה}.
פאַראַן געוויינטלעך אויסנאַמען — אַ הײַפעלע פאַלן, אַוואו מען נוצט צוויי⸗שטריכעלעך (אָנשטאָט אַן איינציקן, און אָנשטאָט אַ פּינטל), און וואו די צוויי⸗שטריכעלעך זײַנען אָנגענומען בײַ אַ וואָרט פון ניט⸗סעמיטישן אָפּשטאַם; למשל דער טיטל „דאָקטער“ פאַר אַ פאַמיליע נאָמען; („אָט קומט ד″ר גרינבערג“). און אָט אַזוי⸗אָ האָט זיך אין משך פון הונדערטער יאָרן אײַנגעפונדעוועט די טראַדיציע פון מאַכן ראשי תיבות צו נעמען פון היימישע שטעט, אַזעלכע וואָס זײַנען בײַם יידישן פאָלק געוואָרן אַן עיר ואם בישראל. פון אַמאָליקע יאָרן אַשטייגער: פ″פ (פראַנקפורט) און פּ″ב (פּעטערבורג), בײַ הײַנטיקן טאָג: ב″פּ (באָראָ פּאַרק), וו″ב (וויליאַמסבורג), ס″ה (סטאַמפאָרד היל) וכו′}.
ABC (n.)
(דער) אַלפאַבעט [àlfabét]; {אין רוסיש ריידנדיקע לענדער אויך:} אַלפאַוויט;
{ענגער:} (דער) לאַטיינישער אַלפאַבעט;
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט אַז ס′גייט אין יידישן אלפאַבעט} דער א″ב (אויך: אלף⸗בית) [áləv-bèyz], דרומדיק: [áləv-bàys];
{אַוואו ס′גייט דווקא אין ניט⸗יידישע אַלפאַבעטן:} דער ני(ש)ט⸗יידישער (\ענגלישער \אַראַבישער וכו′) אַלפאַבעט.
ABCs of
עלעמענטאַרער אַרײַנפיר אין; ערשטער אַרײַנפיר אין; די סאַמע גרונט⸗פּונקטן (ל″ר).
abdicate
אַבדיקירן {בײַ אַ מלך אָדער מלכה}; אָפּלאָזן; אויפגעבן [úv-gèbm], דרומדיק: [ó:(u)(ə)v-gèybm]; אָפּזאָגן זיך (פון); צוריקציען זיך (פון); אַנטזאַגן זיך (פון).
abdication
(די) אַבדיקאַציע (ל″ר: -ס);
{גיכער וועגן אַן איינצלפאַל:} (די) אַבדיקירונג (ל″ר: -ען);
{ליטעראַריש, אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (די) אָפּזאָגונג (ל″ר: -ען).
abdication of responsibility
(די) אָפּזאָגונג פון (אַוועלכער ני(ש)ט איז) פאַראַנטוואָרטלעכקײַט [farántfə(r)tləkh-kàyt];
{לומדיש:} (דער) ביטול אחריות [bìtl-akhráyəs].
abdomen
(דער) בויך (ל″ר: בײַכער); (דער) בויך⸗קאַסטן (ל″ר: -ס).
abdominal cavity
(דער) בויך⸗חלל [bóykh-khòləl], דרומדיק: [bó:(u)(ə)kh-khù:ləl] (ל″ר: -ס).
abduct
קידנעפּן [kídnèpm]; מיט ג(ע)וואַלד צונעמען (\פאַרכאַפּן);
{לומדיש:} בחרבו וקשתו (צו)נעמען [bəkhàrboy-ufkáshtoy], דרומדיק: [bəkhàrboy-ifkáshtoy], צפונדיק: [bəkhàrbey-ufkáshtey] (זע בראשית מ″ח: כ″ב).
abduction
(די) קידנעפּונג (ל″ר: -ען); (דאָס\דער) קידנעפּן; (די) פאַרכאַפּונג מיט ג(ע)וואַלד (ל″ר: פאַרכאַפּונגען);
{לומדיש:} (דאָס\דער) צונעמען בחרבו וקשתו [bəkhàrboy-ufkáshtoy], דרומדיק: [bəkhàrboy-ifkáshtoy], צפונדיק: [bəkhàrbey-ufkáshtey] (זע בראשית מ″ח: כ″ב).
abductor
(דער) קידנעפּער (ל″ר: ø; אויך: -ס); (דער) מענטשן⸗כאַפּער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) פאַרכאַפּער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{לומדיש:} (דער) חרבו⸗וקשתוניק [khàrboy-ufkáshtoy-nik], דרומדיק: [khàrboy-ifkáshtoy-nik], צפונדיק: [khàrbey-ufkáshtey-nik] (ל″ר: -עס).
Abel (bibl.)
הבל [hévl], דרומדיק: [h)éyvl)];
{פראַזעס, צומאָל וועגן אַן אומגליקלעכן, וואָס מ′האָט דערהרגעט אַשטייגער איבער קנאה:} הבל, נעבעך; קַינס ברודער, נעבעך [káyənz|brúdər], דרומדיק: [(ká:(y)ənz|brí:də(r];
{איראָניש:} אַ הבל בן אדם [ahévl|bènódəm], דרומדיק: [ahéyvl|bènú:dəm];
{הערה: וואָרטשפּיל פון נאָמען „הבל“ מיטן „הבל“ פון „הבל הבלים“ (′נישטיקײַט און נאַרישקײַט′), < קהלת א′: ב′ — און בעת מעשה פונעם תנ″כישן נאָמען פון אדם⸗הראשונען (הבלס טאַטע) מיט ′אדם, אַ מענטש′; גענוצט וועגן אַ נידעריקן צי אַ נידערטרעכטיקן מענטשן; וויל מען באַטאָנען אַז ס′גייט די רייד אינעם גאָט⸗די⸗נשמה⸗שולדיקן ערשטן קרבן פון רציחה קען מען אויף פאַרשיידענע אופנים דאָס אַרויסהייבן, למשל: „הבל פון קין און הבל“ צי „הבל, דער זון פון אדם⸗הראשונען“}.
Abelson, Paul (1878–1953)
פּאָול אַבעלסאָן [pó(u)l|áb(e)lson];
געבאָרן: קאָוונע; געשטאָרבן: ניו⸗יאָרק.
aberrant
אָפּווײַכנדיק; אַנדערש⸗משונהדיק [məshúnə-dik], דרומדיק: [məshí(:)nə-dik]; ני(ש)ט⸗נאָרמאַל(יש).
aberration
(דער) אָפּגאַנג (ל″ר: -ען); (די) אָפּווײַכונג (ל″ר: -ען); (די) אָפּנייגונג (ל″ר: -ען); (די) אָפּווענדונג (ל″ר: -ען); (די) אַבעראַציע (ל″ר: -ס);
{אין מער וויסנשאַפטלעכן סטיל:} (דער) אָפּנייג (ל″ר: -ן); (דער) אָפּווײַך (ל″ר: -ן);
{פראַזע:} אַן אָפּגאַנג פונעם דרך המלך [dèr(ə)kh-(h)améləkh], דרומדיק: [dè(y)r(ə)kh-(h)améyləkh].
abeyance: hold (/keep) in abeyance
האַלטן (\אָפּלייגן) אויף שפּעטער⸗צו; זיך אויף איצט(ער) ניט באַנוצן (זיך מיט).
abhor
{פאַרשטאַרקונגען פון „פײַנט האָבן“ און „האַסן“:} שרעקלעך (\שטאַרק \זייער \ממש [máməsh]) פײַנט האָבן [fáynt-hobm], דרומדיק: [fá:nt-ubm] (\האַסן);
{פראַזעס, בדרך כלל אָדאָרטן אַוואו דער אָביעקט איז אַ מענטש:} פײַנט האָבן (\האַסן) +: ווי אַ שפּין; שנאת מות [sìnəs-móvəs], דרומדיק: [sìnəs-múvəs]; {לומדיש:} בתכלית השנאה [bətàkhləs-(h)asínə];
{טאָמער מער אין זין פון עקל איידער מענטשלעכע שנאה, אין די אַלע פאַלן — <+דאַטיוו>:} עקלען; מיגלען; קערן די גאַל (פון); {לומדיש:} מיאוס ומאוס זײַן [míyəs|umó(y)əz-zayn], דרומדיק: [míyəs|əmú:əz-za:n].
abhorrent
אָפּשטויסנדיק; עקלדיק; עקלהאַפט(יק);
ממש מיאוס [máməsh|míy(ə)s]; {עמאָטיוו; בײַ טייל סלענגיש:} פּאַסקודנע(ר).
abide by
היטן; אָפּהיטן; פאָלגן; אויספאָלגן.
{לומדיש; בײַ טייל נאָר וועגן די מצוות, בײַ טייל אויך אוניווערסאַליזירט אין אַקאַדעמישן סטיל:} שומר זײַן [shóymər-zayn], דרומדיק: [shóymə(r)-za:n], צפונדיק: [shéymər-zayn].
abiding
דויערדיק; דויערנדיק; דויערהאַפט(יק);
{מער פאָרמעל; עסייאיסטיש:} דויערעוודיק; אָנהאַלטעוודיק; שטאַנדהאַפטיק.
abiding faith
{בכלל גענומען:}
(דער) דויערהאַפטיקער (\לאַנג⸗דויערנדיקער \לאַנג⸗גילטיקער \באַשטענדיקער) צוטרוי; (די) דויערהאַפטיקע גלייבונג (\גלייבעניש);
{טאָמער אין רעליגיעזן זין:}
{וועגן יידישן גלויבן:} (די) אמונה שלימה [əmùnə-shléymə], דרומדיק: [əmìnə-shláymə]; (די) פעסטע אמונה;
דער אייביקער בטחון אינעם רבונו של עולם [bətókhn|inəm-rəbòynə-shəlóyləm], דרומדיק: [bətúkhn|inəm-rəbòynə-shəlóyləm], צפונדיק: [bətókhn|inəm-rəbèynə-shəléyləm];
{אוניווערסאַליש:} (די) בלײַביקע (\דויערהאַפטיקע) רעליגיעזע גלייבונג.
ability
(די) פעאיקײַט [féy(i)kayt];
{אויף אַ ספּעציפישן געביט:} (די) געניטקײַט [gənítkayt];
{לומדיש}: (די\דער) יכולת [yəkhóyləs], צפונדיק: [yəkhéyləs];
{אָפטמאָל נעגאַטיוו איראָניש:} (די) קראַפט („די קראַפט אַלצדינג קאַליע מאַכן האָט ער דווקא יאָ“).
ability: each to the best of his/her/their ability
יעדערער (\איטלעכער) לויט זײַנע (\אירע) כוחות [kóykhəs], צפונדיק: [kéykhəs];
יעדערער (\איטלעכער) לויט די פעאיקײַטן [féy(ə)kàytn] (\{לומדיש:} לויט די כשרונות [kəshróynəs], צפונדיק: [kəshréynəs]).
ability: to the best of my ability
אויף וויפל איך קען (\האָב געקענט \ס′איז מיר געלונגען); לויט (\וועדליק) מײַנע (בעסטע) כוחות [kóykhəs], צפונדיק: [kéykhəs].
abject poverty
(דער\דאָס) טיפע דלות [dáləs]; די טיפע (\דורכאויסיקע \דערדריקנדיקע \מוראדיקע) אָרעמקײַט; [móyrə-dikə], צפונדיק: [méyrə-dikə].
ablaze
ברענענדיק(ערהייט); פלאַמענדיק(ערהייט); אין גאַנג פון ברענען; אין פלאַמען; צעפלאַקערט; בעתן סאַמע ברענען.
able
פעאיק [féy(i)k]; בכח (זײַן) {אויך: בכוח} [pkóyəkh] צי [bəkóyəkh], צפונדיק: [bəkéyəkh] צי [pkéyəkh]; מסוגל [m(ə)súgl], דרומדיק: [m(ə)sígl];
{דיאַלעקטיש:} אין שטאַנד; {חסידיש אויך:} אימשטאַנד.
able bodied
קערפּערדיק געזונט (\פעאיק) [féy(i)k];
{אַרכעאיש (אויסער אין מזרח); ליטעראַריש אויפגעלעבט; עמאָטיוו:} קרעפּקע.
ablution
(די) אַבלוציע (ל″ר: -ס); (די) ריטואַל⸗וואַשונג (ל″ר: -ען); (די) ריטועלע אָפּוואַשונג (ל″ר: -ען);
{אין טראַדיציאָנעלן יידישן לעבן אַרײַננעמענדיק:}
{פון גאַנצן קערפּער:} (די) טבילה [tví(y)lə] (ל″ר: טבילות);
{פון די הענט, מיט אַ כוס:} (די) נטילת ידיים [nətì(y)ləs-yodáyəm], דרומדיק: [nətì(:)ləs-yu:dá:(y)əm].
abnormal
ני(ש)ט⸗נאָרמאַל; אומנאָרמאַל; אַבנאָרמאַל; אומגעוויינטלעך;
{לומדיש:} יוצא⸗דופנדיק [yòytsə-dóyfndik], צפונדיק: [yèytsə-déyfndik];
{לומדיש, מיטן טראָפּ אויף אומנאַטירלעכקײַט:} חוץ לדרך הטבע [khùts|lədèr(ə)kh-(h)atévə], דרומדיק: [khìts|lədèyr(ə)kh-(h)atéyvə].
abnormality
(די) ני(ש)ט⸗נאָרמאַלקײַט; (די) אומנאָרמאַלקײַט; (די) אַבנאָרמאַלקײַט; (די) אומגעוויינטלעכקײַט;
{לומדיש:} (די) יוצא⸗דופנדיקײַט [yòytsə-dóyfn-dəkàyt], צפונדיק: [yèytsə-déyfn-dəkàyt];
{לומדיש, מיטן טראָפּ אויף אומנאַטירלעכקײַט:} (די) חוץ⸗לדרך⸗הטבעדיקײַט [khùts|lədèr(ə)kh-(h)atévə-dəkayt], דרומדיק: [khìts|lədèyr(ə)kh-(h)atéyvə-dəkayt].
abnormally
אומגעוויינטלעך; ני(ש)ט⸗געוויינטלעך.
aboard: be aboard
זײַן אין (\אויף); פאַראַן (זײַן אין) (\אויף);
זײַן צווישן די פאָרנדיקע (\רײַזנדיקע \פּאַסאַזשירן);
{לומדיש:} בנמצא זײַן אין (\אויף) [bənímtsə].
aboard: All aboard!
אַלע אַרײַן!; אַלע אַרויף!; אַלע אײַנשטײַגן!.
abolish
אָפּשאַפן; בטל מאַכן [bótl-màkhn], דרומדיק: [bú:tl-màkhn].
abolition
(די) אָפּשאַפונג (ל″ר: -ען); (דאָס\דער) אָפּשאַפן; (די) אַבאָליציע;
{לומדיש:} (די) בטל⸗מאַכונג [bótl], דרומדיק: [bú:tl]; (דאָס\דער) בטל מאַכן.
(Abolition (of Slavery
(די) אַבאָליציע (פון שקלאַפערײַ) [abolítsyə].
abolitionist
(דער) אַבאָליציאָניסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַבאָליציאָניסטין (ל″ר: -ס); (דער) אַבאָליציע⸗קעמפער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) אַבאָליציע⸗קעמפערין (ל″ר: -ס).
abominable
דערווידערדיק; ווידערוויליק; עקלהאַפט(יק); עקלדיק; מיגלדיק;
{עמאָטיוו:} פּאַסקודנע; כאָלער(י)עדיק.
abomination
אַ פאַרדאָרבעניש (ל″ר: -ן); אַ פאַרדאָרבנקײַט (ל″ר: -ן); אַ פאַרמיאוסונג [afàr-míy(ə)sùng] (ל″ר: -ען);
{עמאָטיוו:} אַ פּאַסקודסטווע [àpaskútsvə];
{לומדיש:} אַ מיאוס⸗ומאוס [amìyəs-umó-us], דרומדיק: [amìyəs-imú:-is];
אַ שקץ תשקצנו כי חרם הוא [ashàkəts-təshaktsénu|kì-khèyrəm-hú], דרומדיק: [:ashàkəts-təshaktséyni:|kì:-khàyrəm-(h)í].
aboriginal (n.)
(דער) אור⸗תושב [úr-tòyshəv], צפונדיק: [úr-tèyshəv] (ל″ר: אור⸗תושבים [úr-tòyshvəm], צפונדיק: [úr-tèyshvəm]; (דער) אַבאָריגינאַל (ל″ר: -ן).
abort (v.)
{מעדיציניש:} אַבאָרטירן; מעדיציניש מפּיל⸗מאַכן [mápl-màkhn];
{בכלל:} אַוועקלאָזן; אַָפּלאָזן; וואַרפן; אָפּהאַקן; מיטאַמאָל אָפּשטעלן.
aborted takeoff
(די) אָפּגעשטעלטע (\אַבאָרטירטע) אָפּפליאונג (ל″ר: -ען).
abortion
(דער) אַבאָרט [abórt] (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) מעדיציניש מפּיל⸗מאַכן [mápl-màkhn];
{פאָרמעל, פאַראיידלטערהייט:} (די) טערמינירונג פון שוואַנגערשאַפט;
{עמאָטיוו און קריטיש:} (די) פאַרמפּלונג [far-máplung] (ל″ר); (דאָס\דער) בכיוונדיקע(ר) מפּיל⸗זײַן [bəkívn-dikə(r)|mápl-zayn].
abortion issues (/questions)
(די) אַבאָרט⸗פראַגן;
{באַטאָנענדיק די קאָנטראָווערסיעס:} (די) אַבאָרט⸗קאָנטראָווערסיעס (ל″ר); (די) אַבאָרט⸗מחלוקתן [makhlòykəsn], צפונדיק: [makhlèykəsn] (ל″ר);
{מיטן טראָפּ אויף די העכערע שייכותדיקע פראַגן פון עטיק, פילאָסאָפיע, יוריספּרודענץ, רעליגיע:} (די) אַבאָרט⸗פּלוגתאות [pluktòəs], דרומדיק: [pliktú:əs].
abortion pill
(די\דער) אַבאָרט⸗פּיל (ל″ר: -ן); (די) אַבאָרט⸗טאַבלעטקע (ל″ר: -ס).
abortion rights
(די) אַבאָרט⸗רעכט (ל″ר).
abortion: have an abortion
האָבן (\מאַכן) אַן אַבאָרט; אַבאָרטירן; מפּיל מאַכן [mápl-màkhn]; בכיוונדיק מפּיל זײַן [bəkívndik|mápl-zayn].
abortion: right to an abortion
(דאָס\די) רעכט אויף אַבאָרט.
abortive (failed, abandoned)
דורכגעפאַלן (\דורכגעפאַלענע(ר)); ני(ש)ט⸗געלונגען (\⸗געלונגענע(ר)); ני(ש)ט⸗געראָטן (\⸗געראָטענע(ר));
{עמאָטיוו:} מפּלהדיק [mapólə-dik], דרומדיק: [mapú:lə-dik];
{מיטן טראָפּ אויף אַ מענטשלעכן באַשלוס:} אָפּגעלאָזן (\אָפּגעלאָזענע(ר)).
about (concerning)
{אויף אַ בערכדיקן מהלך פון טאָגטעגלעך ביז לומדיש (פאַראַן דערבײַ אַ סך סטיליסטישע און דיאַלעקטישע וואַריאַציע:}
וועגן; וואָס (איז) שייך [sháyəkh], דרומדיק: [shá:(y)əkh]; אין שייכות מיט [sháykhəs], דרומדיק: [shá:khəs]; מכח [mikóyəkh], צפונדיק: [mikéyəkh]; בנוגע [bən(ə)géyə], דרומדיק: [bən(ə)gáyə].
(about (approximately
אַרום; אַן ערך [anérəkh], דרומדיק: [anéyrəkh]; אומגעפער; מער⸗ווייניקער; מער⸗ווינציקער; פּלוס⸗מינוס; אַ („אַ פופצן קילאָמעטער“);
{לומדיש:} בערך [b(ə)érəkh], דרומדיק: [b(ə)éyrəkh]; לערך [l(ə)érəkh], דרומדיק: [l(ə)éyrəkh];
{הערה: אין ענגליש ריידנדיקע לענדער אין אַ צאָל ספּעציפישע פאַלן, אַוואו ענגליש נוצט איר אומבאַשטימטן אַרטיקל פאַרן נומער גופא, בײַ אַזעלכע רונדיקע ציפער ווי הונדערט, טויזנא, מיליאָן, האָבן אַ סך גענומען נוצן „אַ הונדערט“, „אַ טויזנט“, „אַ מיליאָן“ ניט אין יידישן זין פון ′אומגעפער′ אלא וואָדען אין ענגלישן זין פון דער סומע גופא, צומאָל אַרײַנטראָגנדיק אַ ספק אין פּשט};
{אַ קאַפּ לומדיש:} בערך [b(ə)érəkh], דרומדיק: [b(ə)éyrəkh];
{אַ קאַפּ מער עמאָטיוו, צי גוטמוטיק, צי מער באַקלערעריש איידער אַריטמעטיש:}
אַוועלכע; אַקעגן; בײַ [ba]; לאָמיר אָנכאַפּן.
about face (n.)
(דער) קער⸗אום (ל″ר: -ען); (דער) אַרומקער (ל″ר: -ן).
About face!
אומדרייען!; אַרומגעדרייט!.
About time!
שוין צײַט!; גענוג געוואַרט!; אַנו זשע!;
{פראַזעס:} דערלעבט יאָרן! [derlépt|yórn], דרומדיק: [deyrléypt|yú:rn]; אויך: [dalépt|yórn], דרומדיק: [daléypt|yú:rn];
מ′דאַרף מאַכן אַ שהחיינו! [shèkh(ə)yónu], דרומדיק: [:shèkh(ə)yú:ni].
?About what
וועגן וואָס?; איבער וואָס?; מכח וואָס? [mikòyəkh-vós], דרומדיק: [mikòyəkh-vú:(ə)s], צפונדיק: [mikèyəkh-vós];
{לומדיש:} בנוגע וואָס? [bən(ə)gèyə-vós], דרומדיק: [bən(ə)gàyə-vú:(ə)s].
above (adv.) (in a higher position)
אויבן [óybm], צפונדיק: [éybm]; פון (\אויף) אויבן; אין דער הייך;
{דרומדיק דיאַלעקטיש:} אויוון.
above (prep.)
{פּרעפּאָזיציע:} איבער; העכער פון (\פאַר);
{קאָניונקציע:} העכער ווי (\איידער).
above all
מער פון אַלצדינג; דער עיקר [dəríkər]; {דיאַלעקטיש:} דערעיקרשט [dəríkərsht];
{לומדיש:} ועל כולם [v(ə)àlkúləm], דרומדיק: [v(ə)àlkíləm].
above the law
(וואָס (\וועלכע(ר) שטייט (\האַלט זיך)) העכער פאַרן געזעץ (העכער פאַרן דין \איבער אַלע דינים [dínəm]); („דער פּאָליציאַנט האָט געמיינט, אַז ער איז צוליב זײַן שטעלע העכער פאַרן דין“).
above: see above, as mentioned above (acad.)
זע(ן) אויבן;
{לומדיש:} זע(ן) לעיל [l(ə)éyl], דרומדיק: [l(ə)áyl].
above: the above(-)mentioned
{בכלל (אָן אַ דערבײַאיקן אָביעקט):} דאָס אויבנדערמאָנטע;
{אַלץ דעסקריפּטיווער אַדיעקטיוו:} (דער\די\דאָס) אויבנדערמאָנטע(ר);
{לומדיש; נאָכן אָביעקט פונדערפון:} הנ″ל [hanál];
{פראַזעס:} ווי אויבן דערמאָנט (\ווי ס′איז אויבן דערמאָנט געוואָרן); {לומדיש:} כנ″ל [kanál]; כדלעיל [kəd(ə)ləéyl], דרומדיק: [kəd(ə)ləáyl].
abracadabra
אַברעקעדאַברע!; ענגע בענגע! [éyngə béyngə] {אָנהייב פון פאַרשיידענע יידישע שפּרוכן און קינדער⸗שפּרוכן}; לאָקש⸗כאָטש⸗שאָך! {און אַ סך אַנדערע…}.
{לויט אַ געוויסער (אַ סברא, אַ פאָלקס⸗עטימאָלאָגישער) השערה וואָס האַלט פון אַ יידיש⸗אַראַמישן, קאַבאַליסטישן מקור}:
עָבְרָא כְּדַבְּרָא! [óvro kədábro] (′אַדורך לויטן וואָרט\געזאָגטן′).
(Abraham (biblical
אברהם אבינו [avrò(ə)m-ovínu], דרומדיק: [avrù:(ə)m-uví:ni]; {בייגט זיך ווי אַ פּרט⸗נאָמען אַלץ אָביעקטיוו: אברהם⸗אבינון}.
(Abraham ben Azriel of Bohemia (13th century
דער ערוגת הבושם [dər-arùgəs-(h)abóysəm], דרומדיק: [dər-arì:gəs-(h)abóysəm], צפונדיק: [dər-arùgəs-(h)abéysəm];
ר′ אברהם בן עזריאל בעל ערוגת הבושם.
Abraham ben David of Posquières (±1125–1198)
דער ראב″ד [dər-ráyvəd], דרומדיק: [dər-rá:vət];
רבינו אברהם בן דוד.
Abrahamic
אַבראַמיש [abrámish];
{הערה: מען ק ע ן פאַרשטייט זיך שרײַבן „אברהמיש“ און מען קען דעמאָלט אַרויסריידן לויטן יידישן שטייגער — צפונדיק [avrómish], דרומדיק [avrúmish]; אָבער דער עצם באַגריף, אַ גרופּירונג פון יודאַאיזם, קריסטלעכקײַט און איסלאַם איז אַ מאָדערן⸗אינטערנאַציאָנאַלער, ניט קיין יידישער; אַזויאַרומעט, אַז בילכער איז, אַ סברא, די פאָנעטישע שרײַבונג}.
Abramovitsh (Abramovich), Sholem Yankev → Mendele Moykher Sforim
abrasive (of character)
אומאיידל; ני(ש)ט⸗איידל; אַגרעסיוו(לעך);
{אַ קאַפּ לומדיש:} אומבתרבותדיק [úm|bətárbəz-dik], דרומדיק: [ím|bətárbəz-dik];
{פראַזעס:} זיך ני(ש)ט רעכענענדיק מיט יענעם; אָן דרך⸗ארץ צו יענעם [dèrkhérəts], דרומדיק: [dèrkhéyrəts], אויך: [dàrkhéyrəts].
abreast: keep abreast
בלײַבן אינפאָרמירט (\באַהאַוונט); מיטהאַלטן; זיך אינטערעסירן ווי ס′האַלט;
{אין מזרח אויך:} זײַן (\בלײַבן) אין קורס.
abridged (shortened)
פאַרקירצט; אָפּגעקירצט.
abridged edition
(די) פאַרקירצטע (\אָפּגעקירצטע) אויפלאַגע [úf-làgə], דרומדיק: [ó:(u)f-làgə] (\אויסגאַבע [óyz-gàbə], דרומדיק: [ó:(u)z-gàbə]) (ל″ר: -ס);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) קיצור [kítsər] (ל″ר: קיצורים [kitsúrəm], דרומדיק: [kitsí:rəm]);
{אָפּלאַכערישע פראַזע וועגן אַ פּאַרטאַטשנעם קיצור:} וויליאַם שעקספּיר פאַרקירצט און פאַרבעסערט פון וועלפקע שאַפּיראָ.
abridg(e)ment of rights
(די) רעכט⸗פאַרמינערונג (ל″ר: -ען); (די) רעכט⸗פאַרקלענערונג (ל″ר: -ען).
abroad
אין אויסלאַנד;
{לויטן פּירוש המילות ′איבערן ים′ אָבער ווערט אויך היימיש גענוצט אין זין פון ′העט ווײַט אין אַן אַנדער לאַנד′:} מעבר לים [məéyvər|l(ə)yám], דרומדיק: [məáyvə(r)|l(ə)yám];
{שפּאַסיקע וואַריאַנטן:} מעבר לעראָפּלאַן ′פון יענער זײַט עראָפּלאַן′; מעבר למדבר [məéyvər|lamídbər] ′פון יענער זײַט מדבר′}, דרומדיק: [(məáyvə(r)|lamídbə(r];
{אייגנטלעך אַ העברעאיזם פון מדינת ישראל, מיטן טײַטש ′אויסער ישראל′ אָבער ווערט ווען⸗ניט⸗ווען באַנוצט אויך אַנדערשוואו אין פּשוטן זין פון ′אין אויסלאַנד′:} אין חוץ לארץ [in-khúts-l(ə)òrets].
abroad: from abroad
פון אויסלאַנד;
{לומדיש, צומאָל מיט ראָמאַנטיק:} פון מעבר לים [fun-me(y)éyvər|ləyám], דרומדיק: [fin-mə(y)áyvə(r)|ləyám].
abroad: travel abroad
פאָרן אין אַנדערע לענדער; פאָרן אין אויסלאַנד.
abrogate
אָפּשאַפן; אַנולירן; בטל מאַכן [bótl-màkhn], דרומדיק: [bú:tl-màkhn].
abrogation
(די) אָפּשאַפונג; (די) אַנולירונג; (דאָס\דער) בטל מאַכן [bótl-màkhn], דרומדיק: [bú:tl-màkhn].
abrupt
אומגעריכט; אומדערוואַרט; פּלוצעמדיק;
abruptly
אומגעריכטערהייט; אומדערוואַרטערהייט; פּלוצעמדיקערהייט.
(Absalom (biblical
אבשלום [afshóləm], דרומדיק: [afshú:ləm];
{ווערטלעך:}
ער איז דעם טאַטן געטרײַ ווי אבשלום דוד⸗המלכן (′שטאַרק ניט געטרײַ′, ′פאַררעטעריש אינגאַנצן′); {אַ קללה, עמעצן זאָל טרעפן אַ מיתה משונה:} אין אבשלומס בוים זאָלן אים די האָר פאַרטשעפּעט ווערן (לויט שמואל ב′, י″ח: ט).
abscess
(דער\דאָס\די) געשוויר (ל″ר: -ן); (דער) בלאָטער (ל″ר: -ס);
{מעדיציניש:} (דער) אַבצעס (ל″ר: -ן).
abscond
אַנטלאָפן ווערן; אַנטרונען ווערן; פּליטה מאַכן [pléytə], דרומדיק: [pláytə];
אַנטלויפן; אַנטרינען.
absconder
(דער) אַנטלויפער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) אַנטלויפערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַנטלויפערקע (ל″ר: -ס); (דער) פּליטה מאַכער [pléytə|màkhər], דרומדיק: [(pláytə|màkhə(r]), ל″נ: (די) פּליטה מאַכערין (ל″ר: -ס);
{בייגעוודיק:} (די\דער) אַנטלויפנדיקע(ר); (די\דער) אַנטרינענדיקע(ר); (די\דער) פּליטה מאַכנדיקע(ר) [pléytə], דרומדיק: [pláytə];
{לומדיש; צומאָל הומאָריסטיש:} (דער) בורח [bəréyəkh], דרומדיק: [bəráyəkh] (ל″ר: בורחים [bórkhəm]).
…absence: in the absence of
בײַם אויספעלן פון; אַז ס′איז (ס′זײַנען) ני(ש)טאָ (קיין);
{טאָמער דווקא וועגן אַ מענטשן וואָס איז ניטאָ דערבײַ:}
ני(ש)ט אינעם בײַזײַן פון; אָנעם בײַזײַן פון; ני(ש)ט אין דער אָנוועזנהײַט פון;
{פראַזעס:} בשעת (זי\ער) איז ני(ש)טאָ; בעתן פעלן אויפן אָרט פון [b(ə)éysn], דרומדיק: [b(ə)áysn].
(absent (not present
ני(ש)ט(אָ) אויפן אָרט; ני(ש)ט פאַראַן אויפן אָרט; ני(ש)ט⸗אָנוועזנדיק.
absent minded
פאַרטראָגן; פאַרקלערט (מיט אַנדערע זאַכן); צעפלויגן; ני(ש)ט⸗קאָנצענטרירט; צעחושט [tsə-khúsht], דרומדיק: [tsə-khísht].
absent minded person
אַ פאַרטראָגענער מלאך [máləkh];
{בייגעוודיק:} אַ פאַרטראָגענע(ר); אַ פאַרקלערטע(ר); אַ ני(ש)ט⸗קאָנצענטרירטע(ר); אַ צעחושטע(ר) [(atsəkhúshtə(r], דרומדיק: [(atsəkhíshtə(r].
absentee (n.)
{בייגעוודיק:} (די\דער) פעלנדיקע(ר); (די\דער) זיך⸗ני(ש)ט⸗יאַווענדיקע(ר); (די\דער) ני(ש)ט⸗געקומענע(ר); (די\דער) ני(ש)ט⸗פאַראַנענע(ר); (די\דער) אָפּוועזנדיקע(ר).
absentee (adj.)
פעלנדיק; זיך⸗ני(ש)ט⸗יאַווענדיק; ני(ש)ט⸗געקומענע(ר); אָפּוועזנדיק;
absentee ballot
(די) צוגעשיקטע שטים⸗פּאַפּיר (ל″ר: ן); (די) צוגעשיקטע שטימע (ל″ר: -ן); אַ שטימע פונדערווײַטנס;
{פראַזע:} די שטימען פון ני(ש)ט אויפן אָרט.
absentee landlord
(דער) באַלעבאָס וואָס איז ני(ש)טאָ אויפן אָרט.
absenteeism
(דאָס\דער) ני(ש)ט קומען אויף דער אַרבעט; (דאָס\דער) ני(ש)ט יאַווען זיך; (די) אומבאַווײַזונג;
{מער אין זין פון אַ טענדענץ אָדער ברייטערן ענין:} (די) ני(ש)ט⸗יאַוואונג; (די) ני(ש)ט⸗אָנקומונג; (די) טענדענץ ניט (צו) באַווײַזן זיך.
(absolute (complete
פולשטענדיק; אַבסאָלוט; טאָטאַל; {אין טייל פאַלן:} ריין;
{ניט בייגעוודיק, פאַרן סוביעקט:} דורך און דורך (אַ); לחלוטין [làkh-lútn] אַ: „ער איז דורך און דורך אַן אידיאָט, לחלוטין אַ נאַר צווישן נאַראָנים“.
absolute majority
(די) אַבסאָלוטע מערהײַט (\מאַיאָריטעט) (ל″ר: -ן).
absolute monarchy
(די) טאָטאַלישע (\אַבסאָלוטישע) מאָנאַרכיע (ל″ר: -ס).
absolute necessity
(די) אומבאַדינגטע (\אַבסאָלוטע) נויטווענדיקײַט [noytvén-dəkàyt];
{לומדיש:} אַ הכרח ממש [ahékhrəkh|máməsh], {עמאָטיוו:} [ahèkhrəkh-máməsh].
Absolute power corrupts absolutely
(די) טאָטאַליסטישע מאַכטיקײַט פאַרפירט (\קאָרופּטירט) טאָטאַלערהייט;
{פּאַראַפראַזע:} וואָס מער מאַכט — אַלץ מער קאָרופּציע (\פאַרדאָרבנקײַט).
absolute zero
אַבסאָלוט נול.
absolute zero (n.)
(דער) אַבסאָלוטער נול⸗פּונקט.
(absolutely (totally/clearly
דורכאויס; דורך און דורך; לחלוטין [làkh-lútn], דרומדיק: [làkh-lítn];
{לומדיש:} לגמרי [ləgámrə].
Absolutely!
לחלוטין! [lakhlútn], דרומדיק: [lakhlítn]; פולשטענדיק! [fúlshtèndik]; אַבסאָלוט אַזוי! [apsolút|azóy], צפונדיק: [apsolút|azéy];
{בתורת ענטפער אויף אַ פראַגע, אָפטמאָל אַ פאַרבעטונג אויף עפּעס, אַז מ′וויל ענטפערן מיט אַן ענטוזיאַסטישן „יאָ“; טאָמער איז אַפריער אפשר געווען אַ ספק אין דעם, איז דער קלאַסישער ענטפער וואָס דריקט אויסעט די פרייד אין אָננעמען, נאָכדעם ווי ס′איז געווען אַ השערה אַז ניט, איז, מיט אַ זעלטן שטאַרקן טראָפּ אויפן ערשטן טראַף:} אדרבא! [Áderàbə] („נו, מ′עט גיין דאָרטן מאָרגן? אדרבא!!“};
{אויך אַנדערע ווערטער אויף „יאָ“ נעמען אָן אַ פאַרשטאַרקטע פאָרם מיט אַקצענטירונג איבער דער געוויינטלעכער מאָס, וואָס ווערט דאָ געצייכנט מיט גרויסהאַנטיקע אותיות אין דער טראַנסקריפּציע פון באַטאָנטן וואָקאַל:} געוויס! [gəvÍs]; אַוודאי! [avÁdə]; זיכער! [zÍkhər]; ס′אַ שאלה! [sa-shÁYlə], דרומדיק: [sa-shÁ:lə]; אומבאַדינגט! [úmbadÍngt];
{פראַזעס:} וואָדען? [?vó|dÉn], דרומדיק: [[?vú:|dÉYn]]; וואָס פאַראַ פראַגע! [vÓs-fara-fràgə], דרומדיק: [vú(:)s-fara-fràgə]; קיין פראַגע ני(ש)ט! [ki-frÁgə-ni(sh)t]; הונדערט מיט צוואַנציק פּראָצענט! [hùndert-mit-tsvántsik|protsént], דרומדיק: [hìnde(r)t-mit-tsvóntsik|protsént];
{זייער באַליבט און פאַרשפּרייט; נאָר וואָס, בײַ טייל איז דער מיין גלאַט ′גוט!′, ′אָקעי!′, ′פאַרוואָס ניט?′ אָן דער שטאַרקערער עמאָציע; בײַ אַ סך גילטן ביידע, געווענדט אין דער אינטאָנאַציע און מאָס באַטאָנונג:} מהיכא תיתי! [makh(ə)téysə].
Absolutely not!
בשום אופן ני(ש)ט! [bəshúm|óyfm-nì(sh)t], דרומדיק: [(bəshím|óyfm-nìsh(t], צפונדיק: [bəshúm|éyfm-nìt]; אויף קיין פאַל ני(ש)ט!;
(פראַזעס:} לא מיט אַן אלף! [lóy|mitanáləf], צפונדיק: [léy|mitanáləf];
{לומדיש:} לא ולא [lóy-v(ə)lóy], צפונדיק: [léy-v(ə)léy]; באין אופן ני(ש)ט [b(ə)éyn|óyfm-nì(sh)t], דרומדיק: [(b(ə)áyn|óyfm-nìsh(t], צפונדיק: [b(ə)éyn|éyfm-nìt].
absolution (of sins) (Chris.)
{אין קריסטלעכן גלויבן:} (די) אַבסאָלוציע (\ריינוואַשונג) פון זינד; (די) זינד⸗אַבסאָלוציע [àb-zolútsyə]; (די) קריסטלעכע זינד⸗וואַשונג.
absolve (Chris.)
{אין קריסטלעכן גלויבן:} אַבסאָלווירן.
absolve
ריינוואַשן; באַפרײַען; פאַראומשולדיקן; באַפרײַען פון שולד; מאַכן פאַר אומשולדיק;
{לומדיש:} מבטל חיוב זײַן [məvàtl-khíyəv-zayn].
absorb
אײַנזאַפּן; אַבזאָרבירן;
{פיגוראַטיוו, אין זין פון קענען געפינען פאַר וואָס⸗ניט⸗איז אַן אָרט:} זיך באַגיין (מיט); זיך אַן עצה טאָן (\געבן) (מיט); קענען צונעמען.
absorbent
אַבסאָרבירנדיק; אײַנזאַפּנדיק; אײַנזאַפּע(וו)דיק.
absorbing
פאַרכאַַפּנדיק; טיף פאַראינטערעסירנדיק.
absorption
(די) אַבסאָרבירונג (ל″ר: -ען); (די) אײַנזאַפּונג; (די) אַרײַננעמונג (ל″ר: -ען).
absorption center
(דער) אַבסאָרבירונג(ס)⸗צענטער (ל″ר: ø); (דער\אַ) צענטער פאַר אַבסאָרבירונג;
(דער) אַרײַננעמונגס⸗צענטער (ל″ר).
(abstain (from voting
אַבסטינירן; דווקא ני(ש)ט⸗שטימען [dáfkə].
(abstain (from sex
אַבסטינירן (\זיך אָפּהאַלטן \צוריקהאַלטן) פון סעקס;
{לשון נקיה; אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} זיך אָפּשיידן.
abstainer
(דער) אַבסטינענט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַבסטינענטקע (ל″ר: -ס);
{טאָמער דווקא וועגן שטימען, אַשטייגער אין פּאַרלאַמענט; בייגעוודיק:} (די\דער) בפירוש ני(ש)ט שטימענדיקע(ר) [bəféyrəsh], דרומדיק: [bəfáyrəsh].
abstemious
זעלבסט⸗באַגרענעצנדיק; מיט⸗ווייניק⸗זיך⸗באַנוגענדיק;
{לומדיש:} מסתפּק⸗במועטדיק [məstàpəg-bəmúət-(d)ik], דרומדיק: [məstàpəg-bəmí:ət-(d)ik];
{נאָכמער לומדיש:} צימצומדיק [tsímtsəm-dik]; מצמצמדיק [mətsámtsəm-dik].
abstemious person
{בייגעוודיק:} (אַ\די\דער) מיט⸗ווייניק⸗זיך⸗באַנוגענדיקע(ר); (אַ\די\דער) צוריקהאַלטנדיקע(ר);
{לומדיש:} אַ מסתפּק במועט [aməstàpəg-bəmúət], דרומדיק: [aməstàpəg-bəmí:ət];
אַ בעל⸗מצמצם [abàl-mətsámtsəm]; {בייגעוודיק:} אַ צימצונדיקע(ר) [atsímtsəm-dikə(r)].
abstinence
(די) אַבסטינענץ; (די) צוריקהאַלטונג;
{פראַזע, אין זין פון אַ מענטש וואָס האַלט זיך צוריק פון סעקס, משקה וכדומה:}
זײַן) אַ כובש את יצרו [akòyvəsh-es-yítsroy], צפונדיק: [akèyvəsh-es-yítsrey]; {צי מיט מאָראַלישער אָפּשאַצערישקײַט:} איזהו גיבור? הכובש את יצרו! [!èyzəhù-gíbər?|hakòyvəsh-es-yítsroy],
דרומדיק: [!àyzəhì:-gíbə(r)?|(h)akòyvəsh-es-yítsroy], צפונדיק: [!èyzəhù-gíbər?|hakèyvəsh-es-yítsrey] (′ווער איז דען אַ גיבור? דער וואָס קען בײַקומען דעם יצר!′ < פּרקי אבות ד′: א′).
abstract (n.)
(דער) סך⸗הכל [sakhákl] (ל″ר: -ען [sakháklən]); (דער) קיצור [kítsər] (ל″ר: [kitsúrəm], דרומדיק: [kitsí:yrəm]); (דער) תמצית [támtsəs] (ל″ר {זעלטן}: תמציתים [tamtséysəm], דרומדיק: [tamtsáysəm]); (די) סומירונג (ל″ר: -ען);
{אַרכעאיש בײַם רוב:} (דער) קאָנספּעקט (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} (די) ראשי פּרקים [ròshə-prókəm], דרומדיק: [rùshə-prú:kəm] (ל″ר).
abstract (out) (v.)
אַבסטראַהירן; באַנעמען אַבסטראַקטערהייט; באַנעמען אַבסטראַקטיש;
{לומדיש:} באַנעמען בדרך המופשט [bədèrəkh-(h)amúfshət], דרומדיק: [bədèyrəkh-(h)amífshət].
abstract (adj.)
אַבסטראַקט; אַבסטראַקטיש.
abstract art
(די) אַבסטראַקט(יש)ע קונסט; (די) אַבסטראַקט⸗קונסט.
abstract noun
(דער) אַבסטראַקטער שם⸗דבר [shèm-dóvər], דרומדיק: [(shèm-dúvə(r] (ל″ר: -ס; {לומדיש:} שמות⸗דברים [shmòyz-dvórəm], דרומדיק: [shmòyz-dvú:rəm], צפונדיק: [shmèyz-dvórəm];
(דער) אַבסטראַקטער סובסטאַנטיוו (ל″ר: -ן).
abstract number
(די\דער) אַבסטראַקטע(ר) ציפער (ל″ר: ø); (די) אַבסטראַקטע צאָל (ל″ר: -ן); (דער) אַבסטראַקט⸗נומער (ל″ר: -ן).
abstractly speaking (/in the abstract)
ריידנדיק (\רעדנדיק) אַבסטראַקט (\טעאָרעטיש); באַנומען אַבסטראַקטערהייט; טאָמער באַטראַכט אַבסטראַקטיש;
{לומדיש:} ריידנדיק (\רעדנדיק) מן הסתם [mìnastám]; טאָמער בעלמא [bəálmə];
{נאָכמער לומדיש:} בדרך המופשט [bədèrəkh-(h)amúfshət], דרומדיק: [bədèyrəkh-(h)amífshət].
absurd: It’s absurd!
ס′איז לעכערלעך!; אַ ווילדע מעשה! [máysə], דרומדיק: [má:(n)sə]; אַ משוגעת! [am(ə)shəgás];
{געלינדערט:} ס′איז אַבסורדיש! [abzúrdish]; ס′איז אַן אַבסורד!; ס′לייגט זיך אינגאַנצן ני(ש)ט אויפן שכל [afn-séykhl], דרומדיק: [ofn-sáykhl].
absurdity
אַן אַבסורד [ànabzúrd] (ל″ר: -ן); אַ לעכערלעכקײַט;
{עמאָטיוו:} אַ משוגעת [am(ə)shəgás] (ל″ר: -ן); סתם אַ שטות [stám-ashtùs], דרומדיק: [stám-ashtìs].
absurdly
אַבסורדמעסיק; מאָדנע⸗משונהדיק(ערהייט) [mòdnə-m(ə)shúnədik|ərhéyt], דרומדיק: [mòdnə-m(ə)shínədik|ərháyt];
{עמאָטיוו:} משוגענערווײַז [məshúgənər-vàyz], דרומדיק: [məshí(:)gənər-và:s];
Abu Dhabi
אַבו דאַבי (אויך: אַבו⸗דאַבי).
abundance
(די) שפע [shéfə], דרומדיק: [shéyfə] (ל″ר: -ס); (די) שפעדיקײַט;
{פראַזעס:} אַן אפּותיקי (מיט) [ànapóytəkə], צפונדיק: [ànapéytəkə]; אַ מאַיאָנטיק (מיט).
abundance: in an abundance of caution
אין גײַסט פון וואָס מער פאָרזיכדיקײַט (\אָפּגעהיט(נ)קײַט);
{לומדיש:} ליתר בטחון [ləyèsər-bətókhn], דרומדיק: [ləyèysə(r)-bətúkhn]; ליתר חיזוק [ləyèsər-khízək], דרומדיק: [ləyèysər-khízək].
abundance: in abundance
בשפע [bəshéfə], דרומדיק: [bəshéyfə]; צו דער זעט; מיט אַ ברייטער האַנט.
abundance: with an abundance of caution
מיט אַן איבעריקער (\מיט גרויס) פאָרזיכטיקײַט [fórzəgh-dəkàyt] (\אָפּגעהיט(נ)קײַט);
{לומדיש:} מיט אַ פעסטער (\שטאַרקער) זהירות [z(ə)híyrəs] (\זהירותדיקײַט [z(ə)híyrəz-dəkàyt]).
abundant
בשפעדיק [bəshéfə-dik], דרומדיק: [bəshéyfə-dik];
{לומדיש:} די⸗והותרדיק [dày-v(ə)hóysər-dik], דרומדיק: [dà:(y)-v(ə)hóysə(r)-dik], צפונדיק: [dày-v(ə)héysər-dik].
abundantly clear
אינגאַנצן (\דורכאויס \פולשטענדיק) קלאָר;
{לומדיש (אין טייל דיאַלעקטן)}: ברי לי (אַז) [bórə-lə], דרומדיק: [bórə-lə];
{פראַזעס:} קלאָר ווי דער טאָג; קלאָר וואָס ס′קען נאָר קלאָר זײַן.
(.abuse (n
(די) מיאוסע באהאַנדלונג (ל″ר: -ען) [míy(ə)sə];
(די) שלעכטע (\אוממענטשלעכע) באַהאַנדלונג; (די) אומעטישע (אומבאַרעכטיקטע \ מיאוסע \ניט⸗ריכטיקע) באַהאַנדלונג;
{מער טעכניש⸗טערמיניש, בײַ טייל אַרכעאיש:} (די) אומהאַנדלונג; (די) אומבאַגייאונג;
{ווייניקער טעכניש, מער אין עטישן, צי פאַראַלגעמיינערנדיקן טאָן; עמאָטיוו:} (די) אוממענטשלעכקײַט.
(.abuse (v
{אַ מענטשן:} שלעכט \ מיאוס [míyəs] \ ני(ש)ט עטיש \ ני(ש)ט ריכטיק \ — באַהאַנדלען.
abuse: drug abuse
(די\דאָס) נאַרקאָמאַנסטווע; (די) נאַרקאָטיק⸗באַנוצונג.
abuse: emotional abuse
(די) עמאָציאָנאַל⸗באַמוטשונג.
abuse: physical abuse
(די) קערפּערלעכע אַטאַקע (ל″ר: -ס); (דער) קערפּערלעכער אָנפאַל (ל″ר: -ן).
abuse: sexual abuse
(דער) סעקסועלער פאַרברעכן (\מיס(גע)ברויך \אָנפאַל \אומלעגאַלער אַקט) (ל″ר: -ן).
abuse: spousal abuse
(די) מאַן⸗און⸗ווײַב פאַרמוטשונג (\דערקוטשונג \מיאוס⸗באַהאַנדלונג [míy(ə)s]) (ל″ר: -ען);
(די) פאַרמוטשונג (\דערקוטשונג \מיאוס⸗באַהאַנדלונג) בײַ חתונה⸗געהאַטע (\פאַרהייראַטע) [khásənə-gəhàtə].
abuse: verbal abuse
(די) זידלערײַ (ל″ר: -ען); מיאוסע דיבורים [míy(ə)sə|dəbúrəm], דרומדיק: [mí:(ə)sə|dəbí:rəm]; (די) מיאוסע רייד (ל″ר).
abuse of power
(דער) קרומער באַנוץ (פון מאַכט, אויטאָריטעט, וכו′) (ל″ר: -ן); (דער) קרומבאַנוץ [krúm-banùts], דרומדיק: [krím-banìts] (ל″ר: -ן);
{בײַ טייל אַרכעאיש:} (דער) מיסברויך [míz-bròykh], דרומדיק: [mìz-brò(:)u(ə)kh] (ל″ר: -ן); {מער ליטעראַריש:} (דער) מיסגעברויך [míz-gəbròykh], דרומדיק: [mìz-gəbrò(:)u(ə)kh] (ל″ר: -ן);
{פראַזעס:} (דער) אומבאַרעכטיקטער באַנוץ פון (דער) מאַכט;
{וועגן אַ גאַנצער טענדענץ, דער עיקר אַז ס′גייט אין (זייער) ערנסטע ענינים; לומדיש, אָפטמאָל גוזמאדיק:} {אויך אָן אַן אַרטיקל:} מלכות רשעות [màlkəs-ríshəs]; מממשלה רעה [məmshòlə-róə], דרומדיק: [məmshù:lə-rú:ə].
abuser (of others)
(דער) באַעוולער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ (אויך): (די) באַעוולערין (ל″ר: -ס).
abuser: drug abuser
(דער) נאַרקאָמאַן (ל″ר: -ען), ל″נ: (די) נאַרקאָמאַניכע (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) נאַרקאָמאַנקע (ל″ר: -ס).
abusive (verbally)
זידלעריש; באַליידיקנדיק; מיאוס ריידנדיק (\רעדנדיק) [míyəs];
{מער פאָרמעל:} אומבתרבותדיק [ùm-bətárbəz-dik], דרומדיק: [ìm-bətárbəz-dik];
{סלענגיש:} מיט אַ גראָבן פּיסק; פּיסקעוואַטע; אַלעמאָל אויסשייגעצנדיק.
abuzz: be abuzz with
קלינגען מיט; טומלען וועגן;
{ווערבן:} מ′שושקעט; ס′שושקעט זיך.
abuzz: the place with abuzz with talk about
אַלע האָבן גערעדט וועגן; ס′האָט געקלונגען מיט רייד וועגן; ס′איז געווען פול מיט רייד וועגן; מ′האָט גערעדט מערניט איין זאַך, וועגן.
abysmal
ריכטיק (\ממש [máməsh]) שלעכט; שוידערלעך;
{פראַזעס:} טויגן אויף כפּרות [af-kapórəs], דרומדיק: [of-kapú:rəs]; טויגן אויפן פײַער; ני(ש)ט ווערט (זײַן) קיין שמעק טאַבעק.
abyss
(דער) תהום [tóm], אויך: [təhóm] (ל″ר: -ען); (דער) אָפּגרונט (ל″ר: -ן).
Abyssinia
{אָן אַן אַרטיקל} אַביסיניע.
Abyssinian (adj.)
אַביסיניש;
{אומבייגעוודיק; גיכער וועגן פאָלק, קולטור, געשיכטע:} אַביסינ(י)ער.
AC → air conditioning; alternating current
academia
די אַקאַדעמישע (\אוניווערסיטעטישע) וועלט.
(.academic (n
אַקאַדעמיקער (ל″ר: ø); אָנגעשטעלטע(ר) געלערנטע(ר) אין אַן אוניווערסיטעט אָדער אינסטיטוט;
{הערה: פאַראַן אַן אָפטע מיספאַרשטענדעניש צווישן מערבדיקע וועמען דער טײַטש איז, אַז דער מענטש האָט אַ פּאָסטן אין אַן אוניווערסיטעט אָדער אינסטיטוט פאַר געלערנטע און פאָרשונג, און אַז פון דעם שטאַמט די פּרנסה; און צווישן דעם זין בײַ אַ סך מזרחדיקע, אַז ס′גייט אין אַרײַנגענומען ווערן אין אַ צענטראַלער מלוכהשער אַקאַדעמיע פון געלערנטע, וואָס אין טייל לענדער איז דאָס מער אַן אָפּגעבונג פון כבוד איידער אַ שטעלע ממש. זע אויך די הערה בײַם קומעדיקן סימן}.
(.academic (adj
אַקאַדעמיש; {דער עיקר אין מזרח; זע הערה:} וויסנשאַפטלעך;
{טאָמער וועגן ניוואָ, לאו דווקא וועגן פאָרמעלער צוגעהעריקײַט צו אַן אינסטיטוציע:}
געלערנט;
{טאָמער גייט אין טראַדיציאָנעלער יידישער געלערנטקײַט:}
לומדיש [lómdish];
{און טאָמער מיטן טראָפּ אויפן געלערנטן גופא:}
למדניש [lamdónish], דרומדיק: [lamdú:nish];
{הערה: אין צוגאָב צום פּונקט אין דער הערה בײַם פריערדיקן סימן, איז כדאי זיך פאַרגעדענקען, אַז אין מזרח נוצט מען אָפטמאָל „וויסנשאַפטלעך“ (ד.ה. — דעם לאָקאַל⸗שפּראַכיקן עקוויוואַלענט פונדערפון) אין ברייטערן זין פון „אַקאַדעמיש⸗אוניווערסיטעטיש“, וואָס איז כולל אויך די הומאַניסטישע און סאָציאַל⸗וויסנשאַפטלעכע געביטן (אַשטייגער: געשיכטע, ליטעראַטור⸗פאָרשונג, קונסט⸗געשיכטע; סאָציאָלאָגיע, פילאָלאָגיע, וכו′), בשעת ווען אין מערב איז מען אַמאָפטסטן אויסן מיטן באַגריף „וויסנשאַפט“ בלויז די עקזאַקטע פיזישע וויסנשאַפטן (ביאָלאָגיע, כעמיע, פיזיק, וכו′). דאָס איז אגב, אַ סברא, איינער פון די מאָטיוון, צוליב וועלכער דער אַמעריקאַנער ייוואָ איז אין די פופציקער יאָרן פון צוואַנציקסטן יאָרהונדערט אַוועק פון לכתחילהדיקן נאָמען אויפן אייראָפּעאישן שטייגער: Yiddish Scientific Institute; פאַרוואָס מ’איז ניט אַריבער פּשוט אויף Yiddish Academic Institute איז אָבער גאָר אַן אַנדער פּרשה (זע די הערה בײַם סימן Yivo).
academic background (of a person)
(דער) אַקאַדעמישער הינטערגרונט; (די) ביזאַהעריקע אַדאַדעמישע ביאָגראַפיע;
{פראַזעס:} די פריערדיקע אַקאַדעמישע געשיכטע; די יאָרן אַקאַדעמישע דערפאַרונג.
academic battleground
(דאָס\די\דער) אַקאַדעמישע שלאַכטפעלד (\קאַמפס⸗פעלד); (דער) שטח פון די אַקאַדעמישע דעבאַטעס (\רײַסענישן) [shétəkh], דרומדיק: [shéytəkh];
{לומדיש:} דער שטח פון פּלוגתאות המלומדים [pluktòəs-ham(ə)lumódəm], דרומדיק: [pliktù:əs-(h)am(ə)li:mú:dəm].
academic bullshit
(די) אַקאַדעמישע פּלוידערײַען (ל″ר: -ען);
{פראַזעס:} (די) אַקאַדעמישע אויסזויגעכץ פון פינגער; (די) אַקאַדעמישע שטותים [shtúsəm], דרומדיק: [shtí:səm] (ל″ר).
academic calendar
(דער) אַקאַדעמישער קאַלענדאַר (ל″ר: -ן).
academic freedom
(די) אַקאַדעמישע פרײַהײַט; דאָס אַקאַדעמישע פרײַע וואָרט.
academic institution
(דער) אַקאַדעמישער אינסטיטוט (ל″ר: -ן); (די) אַקאַדעמישע אינסטיטוציע (ל″ר: -ס); (דער) העכערער לערן⸗אַנשטאַלט (ל″ר: -ן).
academic integrity
(די) אַקאַדעמישע באַגלייבטקײַט; (די) אַקאַדעמישע אָרנטלעכקײַט.
academic program
(די) אַקאַדעמישע פּראָגראַם (ל″ר: -ען).
academic rank
(דער) אַקאַדעמישער ראַנג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} (די) אוניווערסיטעטישע מדרגה [madréygə], דרומדיק: [madráygə] (ל″ר: מדרגות).
academic requirements
(די) אַקאַדעמישע התחייבותן (\פאָדערונגען) [həskháyvəsn], דרומדיק: [h)əskhá:vəsn)] (ל″ר).
academic specialization
(די) אַקאַדעמישע ספּעציאַליזירונג (ל″ר: -ען).
academic standards
(דער) אַקאַדעמישער ניוואָ (ל″ר: -ען); (די) אַקאַדעמישע סטאַנדאַרדן (ל″ר).
academic training
(די) אַקאַדעמישע אויסלערנונג (\אויסשולונג \צוגרייטונגס⸗פּראָגראַם);
{אזהרה: צוליב דער נאָענטקײַט (און בײַ טייל — פאַרבײַטלעכקײַט ממש) מיטן סלענגישן שטאַרק⸗פאַרשפּרייטן סעקסועלן טערמין „טרענען“ (און זײַנע מקורבים „טרענעכץ“, „טרענונג“, „(אָפּ)טרענירונג“, „טרעניר⸗“ וכו′) איז קלאָר אַז דער באַנוץ דאָ פון „טרענירונג“ איז ניט צוגעפּאַסט צום הײַנטצײַטיקן און דערהײַנטיקטן לשון}.
academic year
(דאָס\דער) לערן⸗יאָר (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) אַקאַדעמישע(ר) יאָר (ל″ר: -ן).
academically speaking
אַקאַדעמיש גערעדט; אויב ריידן (\רעדן) פון אַקאַדעמישן שטאַנדפּונקט;
{פראַזעס:} ווי ס′זאָגט זיך (\ס′רעדט זיך) בײַ די פּראָפעסאָרן;
{לומדיש, וועגן טראַדיציאָנעל יידישע טעמעס, קען אויך אויסגעברייטערט ווערן פיגוראַטיוו:} ווי ס′הייסט בײַ תלמידי חכמים [ba-talmìdey-khakhóməm], דרומדיק: [ba-talmìday-khakhúməm].
academics
(דער\די) אַקאַדעמישע(ר) געביט;
{לומדיש:} (דער) אַקאַדעמישער שטח [shétəkh], דרומדיק: [shéytəkh].
academy
(די) אַקאַדעמיע (ל″ר: -ס);
{טאָמער אַ טראַדיציאָנעל יידישע רבנישע:} (די) ישיבה [yəshíyvə] (ל″ר: ישיבות).
Academy Awards
די „אַקאַדעמי“ פּריזן (\פּרעמיעס) (ל″ר).
accede to the throne
אַרויף אויפן טראָן;
{לומדיש:} אַרויף אויפן כסא המלכות [kìsə-(h)amálkhəs].
accelerant (n.)
(דער) אַקצעלעראַנט (ל″ר: -ן).
accelerant (adj.)
אַקצעלעראַנטיש; אַקצעלעראַנט⸗.
accelerate
{וועגן אָטאָמאָבילן און אַנדערע מאַשינען:} אַקצעלערירן; פאַרגיכערן; פאַרשנעלערן;
{בכלל:} פאַרגיכערן; פאַרשנעלערן; אויף גיכער מאַכן; אויף שנעלער מאַכן.
accelerated program
(די) פאַרגיכערטע פּראָגראַם (ל″ר: -ען); (די) גיכע פּראָגראַם (ל″ר: -ען).
acceleration
{וועגן אָטאָמאָבילן און אַנדערע מאַשינען:} (די) אַקצעלערירונג;
{בכלל:} (די) (פאַר)גיכערונג; (די) (פאַר)שנעלערונג.
accelerator (gas pedal in vehicle)
(דער) אַקצעלעראַטאָר (ל″ר: -ס); (דער) גאַז⸗פּעדאַל (ל″ר: -ן).
(accent (stress on syllable
(דער) טראָפּ; (די) באַטאָנונג; (די) אַקצענטירונג; (דער) וואָרט⸗אַקצענט;
{אַרכעאיש דיאַלעקטיש:} (דער) קוועטש;
{הערה: צוויי פון די טײַטשן פון „טראָפּ“ (′די תנ″כישע טעמי המקרא [קאַנטילאַציע⸗צייכנס]′ און — ′דער וואָרט⸗אַקצענט′) בינדן זיך אָט ווי אַזוי: דער קאַנטילאַציע⸗צייכן (דער טעם, למשל: מנח קטן, מנח גדול, דרגא, תביר וכו′) פאַלט בדרך כלל אויף אַן אַקצענטירטן טראַף, אַזויאַרומעט אַז ער ווײַזט (אין צוגאָב צום סינטאַקטישן און מוזיקאַלישן סימן) בשעת מעשה אָן במילא אויף וועלכן טראַף ס′פאַלט דער אַקצענט (דער עיקר אויפן הויפּט אַקצענט און אויך למשל מיטן מתג (געיא) אויפן סעקונדערן אַקצענט). למשל: בְּרֵאשִׁ֖ית בָּרָ֣א אֱלֹהִ֑ים. אין צוגאָב צום סינטאַקס און צו דער נגינה, פאַלט דער טראָפּ, לויטן עצם פּשט, אויפן באַטאָנטן טראַף}.
(accent (emphasis
(די) אונטערשטרײַכונג; (די) אַרויסהייבונג; (דער) טראָפּ; (די) באַטאָנונג.
(accent (in speaking
(דער) אַקצענט [aktsént]; (דער) אַרויסרייד; (די) אויסשפּראַך;
{טאָמער דווקא וועגן דעם ענין אשכנזיש כנגד ספרדיש בנוגע צו העברעאיש:}
(די) הברה [havórə], דרומדיק: [h)avú:rə)].
(.accent (v
אַקצענטירן; אַרויסהייבן; אונטערשטרײַכן; לייגן דעם טראָפּ.
(Accents (Masoretic stress-marking/musical diacritics
דער טראָפּ (קאָלעקטיווער ל″ר);
{לומדיש:} די טעמים [də-táyməm], דרומדיק: [də-tá:məm]; די טעמי המקרא [də-tàymə-(h)amíkrə], דרומדיק: [də-tà:mə-amíkrə].
accentuate
באַטאָנען; אונטערשטרײַכן (ל″ע: אונטערגעשטראָכן); אַרויסהייבן;
{לומדיש:} מדגיש זײַן [mádgəzh-zayn] (ל″ע: האָט\האָבן מדגיש געווען);
{נאָכמער לומדיש:} שטעלן דעם דגש (אויף אַוואָס⸗ניט⸗איז) [dógəsh], דרומדיק: [dúgəsh];
{פראַזעס:} לייגן (\שטעלן) דעם טראָפּ (אויף אַוואָס⸗ניט⸗איז).
accentuation
(די) באַטאָנונג; (די) אונטערשטרײַכונג; (דאָס\דער) לייגן (\שטעלן) דעם טראָפּ (אויף אַוואָס⸗ניט⸗איז);
{לומדיש:} (דאָס\דער) מדגיש זײַן [mádgəzh-zayn];
{נאָכמער לומדיש:} (דער) דגש [dógəsh], דרומדיק: [dúgəsh]; (די) הדגשה [hadgóshə], דרומדיק: [adgú:shə].
(accept (receive
אָננעמען; אַקצעפּטירן;
{טאָמער וועגן מענטשלעכן אָננעמען אַ שווערע זאַך אין לעבן:} מקבל זײַן באהבה [m(ə)kàbl-zayn bə(ah)ávə];
{טאָמער דווקא פיזיש:} (וויליקערהייט) באַקומען.
(accept (concede the point
מודה זײַן (אַז) [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn]; אָננעמען; צוגעבן; נאָכגעבן;
{לומדיש:} מקבל באהבה זײַן [məkàbl-bə(ah)ávə-zayn].
(accept (receive
אָננעמען; אַקצעפּטירן; אײַנשטימען צו נעמען;
{לומדיש:} מקבל זײַן [məkábl-zayn].
(accept (one’s fate elegantly or stoically
{לומדיש:} מקבל באהבה זײַן [məkàbl-b(ə)ahávə-zayn]; {„באהבה“ ווערט אויכעט אַרויסגערעדט:} [b(ə)ávə] צי [b(ə)ávə] צי [b(ə)ahávə].
acceptability
(די) אָננעמלעכקײַט; (די) אַקצעפּטירלעכקײַט; (די) אָננעמבאַרקײַט;
{פראַזעס:} (די) פעאיקײַט אָנגענומען (צו) ווערן [féy(ə)kàyt];
acceptable
וואָס לאָזט זיך אָננעמען; וואָס מ′קען אָננעמען;
{אין מער טעכנישן צי געשעפטלעכן באַנוץ:} אָננעמעדיק [ó(n)-nèmə-dik], דרומדיק: [ú:(ə)n-nèmə-dik]; אָננעמלעך.
acceptance
(די) אָננעמונג (ל″ר: -ען); (דער) אָננעם (בײַם רוב ניטאָ קיין ל″ר); (די) אַקצעפּטירונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} (דאָס\דער) מקבל זײַן [məkábl-zayn];
{לומדיש, שטאַרק פאָרמעל אין דעם זין:} (די) קבלה [kabólə], דרומדיק: [kabú:lə];
{לומדיש, מיטן פּשט, אַז מ′נעמט אָן מיט גוטן אַוואָס⸗ניט⸗איז אַ שווערע זאַך:} (די) קבלה באהבה [kabòlə-bə(ah)ávə]; דרומדיק: [kabù:lə-b(ə)ahávə].
acceptance speech
(די) אָננעם⸗רעדע (ל″ר: -ס); (די) אַקצעפּטירונגס⸗רעדע (ל″ר: -ס).
accepted
אָנגענומען (\אָנגענומענע(ר));
{לומדיש, דער עיקר וועגן אַ יחיד:} מוחזק [múkhzək], דרומדיק: [míkhzək]; („ס′איז מוחזק, אַז זי איז אַ זייער גוטע לערערין“).
accepted: something that is accepted
אַן אָנגענומענקײַט; אַן אָנגענומענע זאַך;
{לומדיש:} אַ דבר מקובל [adòvər-m(ə)kúbl], דרומדיק: [adùvə(r)-m(ə)kíbl];
{נאָכמער לומדיש:} אַ דבר מוחזק [adòvər-múghzək], דרומדיק: [adùvə(r)-míghzək].
accepted: (s)he doesn’t feel accepted
ער (\זי) שפּירט זיך ני(ש)ט ווי איינע(ר) פון די חברה [khévrə];
מ′פילט זיך (\מ′שפּירט זיך) נאָכאַלץ ווי אַ פרעמדע(ר);
צוליב עפּעס וואָס, נעמט מען אים (\זי [\איר]) ני(ש)ט אָנ(עט);
{לומדיש:} ער (\זי) שפּירט זיך עפּעס מחוץ למחנה [məkhùts-lamákhnə], דרומדיק: [məkhìts-lamákhnə].
(.access (n
צוטריט; רעכט פון אַרײַנגאַנג; {פיגוראַטיוו:} (דאָס\דער) האָבן אַ (\דעם) שליסל;
{לומדיש, אַמאָפטסטן גענוצט נעגאַטיוו:} (דער) דריסת הרגל [drìsəs-(h)orégl], דרומדיק: [drì:səs-u:réygl]; („שוין עטלעכע יאָר, וואָס ער האָט דאָרטן קיין דריסת הרגל ניט“).
(.access (v
צוקומען (צו); אָנקומען (צו); דערגיין (צו).
access point
(דער) צוקום⸗פּונקט (ל″ר: -ן).
access road
(דער) אָנפאָר (ל″ר: -ן); (דער) צופאָר (ל″ר: -ן).
access the internet
(קענען) אַרײַן אין אינטערנעט; (קענען) צוקומען צום אינטערנעט; זיך אָנשליסן אינעם אינטערנעט.
access: have access to
האָבן (אַ) צוטריט צו.
accessibility
(די) צוגענגלעכקײַט [tsú-gèyngləkh-kayt], דרומדיק: [tsí:-gèyngləkh-kayt];
(די) מעגלעכקײַט (אויף) צוקומען (\אָנקומען) צודערצו.
accessible
צוטריטלעך; צוגענגלעך; וואָס מ′קען דערצו צוקומען.
accession (library or other collection)
(די) אַרײַנבאַקומונג (ל″ר: -ען); (דער) אַרײַננעם (ל″ר: -ען).
accession to power
(דאָס\דער) צוקומען (\אָנקומען) צו דער מאַכט.
accession to the throne
(דאָס\דער) אַרויפגיין אויפן טראָן;
{לומדיש:} (דאָס\דער) אַרויפגיין אויפן כסא המלכות [kìsə-(h)amálkhəs].
accessorize (oneself)
זיך אויסקליידן (\אויסשטאַטן) מיט באַפּוצונגען (\עקסטראַלעך);
{הומאָריסטיש צי אָפּלאַכעריש:} זיך אָנטאָן (\איבערלאָדן) מיט (אַלערלייאיקע) שמאָנצעס (\צאַצקעלעך).
(.accessory (n
(דער) צוגאָב (ל″ר: -ן); (דער\די) עקסטראַ (ל″ר: -ס);
{חסידיש:} (די) צוגעהערן [tsúgəhèrn], דרומדיק: [tsí:gəhèyrn] (ל″ר);
{וואָס שייך מאָדע און שיין אָנטאָן זיך:} (דאָס\די) צאַצקעלע (ל″ר: -ך); {איראָניש, אָפטמאָל מיט פּשוט גוטמוטיקן הומאָר: (די) שמאָנצעס (ל″ר).
(accessory (n.) (in law, esp. to a crime
(דער) שותף צו דער זאַך [shútəf] דרומדיק: [shítəf].
accessory after the fact
{בייגעוודיק:} (די\דער) באַטייליקטע(ר) לאחר המעשה [l(ə)àkhər-amáysə], דרומדיק: [l(ə)àkhər-amá:(n)sə].
accident
{דער עיקר אין רוסיש ריידנדיקע לענדער:} (די) אָוואַריע (ל″ר: -ס);
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער; חסידיש:} (דער) עקסידענט [éksədènt] (ל″ר: -ס; אויך: -ן); {צומאָל „פאַרפּוצט און פאַרשענערט“:} (דער) אַקצידענט [àktsidént] (ל″ר: -ן);
{טאָמער זייער ערנסט\טראַגיש:} (דער) אומגליק(ס)פאַל (ל″ר: -ן); (דער) אומגליק (ל″ר: -ן);
{עלטערע טערמינען:} (די) סיבה [síbə] (ל″ר: סיבות); (דער) אומשטאַנד (ל″ר: -ן);
{לומדיש, דער עיקר אין ל″ר:} מקרים רעים [mìkrəm-ró(y)əm], דרומדיק: [mìkrəm-rú:əm] (ל″ר; ל″י: מקרה רע [mìkre-rá]);
{הערה: דאָס „טיף⸗עכטע“ יידישע וואָרט דאָ, „סיבה“, איז הײַנט שיער ניט אַרכעאיש אין אָט דעם זין; פונדעסטוועגן בלײַבט עס באַנוצט ליטעראַריש, און ס′בלײַבט באַליבט בײַ יודעי חן אין דער יידישער פילאָלאָגיע}.
accident: have an accident (re incontinence)
{מיטן מאָגן:} זיך באַמאַכן; {וואולגאַריש:} זיך באַקאַקן;
{מיט השתנה:} זיך באַנעצן; {וואולגאַריש:} זיך באַפּישן.
accident: it’s an accident waiting to happen
{פראַזעס:} מיט אַזאַ מין גאַנג, וועט אַן אומגליק קיין חידוש ני(ש)ט זײַן [khídəsh]; ס′איז אַן אומגליק וואָס מ’האָט געקענט פאָראויסזען (\פאַרמײַדן).
accident: it’s no accident that
ס′איז קיין צופאַל ני(ש)ט אַז; ס′איז ני(ש)ט ע″פּ [\על פּי] טראַף (\שאַנס) אַז [àlpə];
accident prone
{מער פאָרמעל:} אַקצידענט⸗גענייגט; אָוואַריע⸗גענייגט;
{פראַזעס:} נוטה צו צרות [nóytə|tsu-tsórəs], דרומדיק: [nóytə|tsi:-tsú:rəs], צפונדיק: [néytə|tsu-tsórəs];
האָבן אַ נטיה צו אַן אַמגליק [an(ə)tíyə];
(accidental (unintentional
צופעליק; אומוויליק; טעותדיק [tóəz-dik], דרומדיק: [tú:əz-dik];
{טאָמער וועגן אַ זינד ממש:} בשגגהדיק [bəzhgógə-dik], דרומדיק: [bəzhgúgə-dik].
accidentally
אומגעוואונטשענערהייט [ùm-gəvùntshnər-héyt], דרומדיק: [ìm-gəvìntshnə(r)-(h)áyt]; צופעליק; על⸗פּי צופאַל [àlpə-tsúfal]; דורך אַ צופאַל; ווי ס′האָט זיך [sódzakh] \ [sótsəkh] (ניט ווילנדיק) געמאַכט;
{טאָמער צוליב אַ טעות:} דורך אַ טעות [tóəs], דרומדיק: [tú:əs]; {לומדיש:} על⸗פּי טעות [àlpə-tóəs]; דרומדיק: [àlpə-tú:əs];
{אין טאָגטעגלעכן לעבן, פראַזעס:} ניט⸗ווילנדיק האָט זיך געמאַכט; ניט געוואונטשענערהייט;
{טאָמער וועגן אַ פאַרברעכן אָדער באמת שלעכטער טואונג וואָס האָט געבראַכט צו אַ היזק ממש:} בשגגה [bəzhgógə], דרומדיק: [bəzhgúgə].
acclaim (n.)
(די) ברייטע אָנערקענונג; (די) אָנערקענונג בײַם עולם [bam-óyləm], צפונדיק: [bam-éylom].
acclaimed
שטאַרק אָנערקענט; שטאַרק געלויבט; באַליבט און גערימט;
{פראַזעס:} באַשאָטן (\באַגאָסן) מיט שבחים [shvókhəm], דרומדיק: [shvúkhəm].
acclimatize
ווערן צוגעוואוינט; זיך אײַנלעבן; זיך אַקלימאַטיזירן.
accolade(s)
(די) שבחים [shvókhəm], דרומדיק: [shvúkhəm] (ל″ר); (דער) לויבגעזאַנג (ל″ר: -ען); (די) אויסלויבונג (ל″ר: -ען);
{עמאָטיוו:} (די) הללויה⸗געשרייען [hàləlúyə], דרומדיק: [h)àləlí:yə)].
accommodate
צופרידנשטעלן; באַפרידיקן;
{מיטן טראָפּ אויף צופּאַסונג:} זיך צופּאַסן.
accommodation (sleepover/stayover provision)
(דער) נאַכטלעגער; (די) וואוינונגס⸗באַדערפענישן; (די) קוואַרטיר.
accommodations (specific sleepover/stayover provision)
(דער) נאַכטלעגער (ל″ר: -ס); (דאָס\דער) וואוין⸗אָרט (ל″ר: ⸗ערטער);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט: (דער) צימער (ל″ר: -ן).
accompaniment
(די) באַגלייטונג; (דער) צושפּיל.
accompanist
(דער) אַקאָמפּאַניסט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַקאָמפּאַניסטין (ל″ר: -ן): {עמאָטיוו:} (די) אַקאָמפּאַניסטקע (ל″ר: -ס).
accompany
באַגלייטן; {צופוס:} מיטגיין; {פאָרנדיק:} מיטפאָרן;
אונטערפירן;
{מוזיקאַליש:} אַקאָמפּאַנירן; מיטשפּילן;
{הערה: בײַ אַ טייל נוצט מען „אונטערפירן“ אין טאָגטעגלעכן לעבן מכח באַגלייטן עמעצן צופוס, למשל ביז אויפן וואָקזאַל; אָבער בײַ אַ סך איז עס אַ ספּעציפיש יידישער טערמין אויף דער צערעמאָניע פון אונטערפירן די כלה אויף דער חופּה, אויף אַ יידישער חתונה; דרומדיק, ווי געוויינטלעך [íntərfirn]; פונדערפון שטאַמען פאַרשיידענע וואָרט⸗שפּילן אין די ענגליש ריידנדיקע לענדער וואָס בויען זיך אויף דער ענלעכקײַט מיטן ענגלישן וואָרט וואָס איז טײַטש ′מישן זיך′, אַמאָפטסטן: „איך וועל ניט אינטערפירן!“}.
accompanying
באַגלייטנדיק; מיטקומענדיק; מיטגייענדיק;
{לומדיש:} בשעת⸗מעשהדיק [bəshàs-máysə-dik], דרומדיק: [bəshàs-má:sə-dik].
accompanying letter
באַגלייטנדיקער בריוו (ל″ר: ø); (דער) באַגלייט⸗בריוו (ל″ר: ø); (דער) בײַגעלייגטער בריוו (ל″ר: ø).
accomplice
(דער) מיט⸗באַנדיט (ל″ר: -ן); (דער) מיט⸗פאַרברעכער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{מיט איראָניע:} (דער) מיט⸗גנב [míd-gànəv] (ל″ר: מיט⸗גנבים [míd-ganòvəm], דרומדיק: [míd-ganùvəm]); (דער) אַקאָמפּליץ (ל″ר: -ן).
accomplish
אויפטאָן [úftòn], דרומדיק: [ó:(u)(ə)ftì:(ə)n]; דערגרייכן; אויספּועלן [óyspòy(ə)ln], דרומדיק: [ó:(u)(ə)spòy(ə)ln], צפונדיק: [óyspèy(ə)ln].
accomplished person
אַ מושלם [amúshləm], דרומדיק: [amíshləm]; (ל″ר: מושלמים [mushlóməm], דרומדיק: [mishlúməm];
ל″נ: אַ מושלמת [amushléməs], דרומדיק: [amishléyməs]; (ל″ר: -טעס);
{מער לומדיש, די לענגערע פאָרם:} אַ מושלם בכל המעלות [amúshləm|pkhol-hamáyləs], דרומדיק: [amíshləm|pkhol-hamá:ləs];
ל″נ: אַ מושלמת בכל המעלות [amushléməs|pkhol-hamáyləs], דרומדיק: [amishléyməs|pkhol-hamá:ləs].
accomplishment
(די) דערגרייכונג (ל″ר: -ען); (דער) אויפטו [úftù], דרומדיק: [:óftì] צי [:ó:(u)(ə)ftì], ד″מ אויך [:ífti] (ל″ר: -ען).
accomplishment: sense of accomplishment
אַ צופרידנקײַט מיטן (אייגענעם) אויפטו; אַן אויפטו⸗שטאָלץ; אַ דערפאָלג⸗געפיל.
accord (n.)
(דער) הסכם [héskəm] (ל″ר: -ס; {מער פאָרמעל:} הסכמים [heskéymən], דרומדיק: [heskáyməm]); (דער) אָפּרייד (ל″ר: -ן); (דער) אָפּמאַך
(ל″ר: -ן); (די) צושטימעניש (ל″ר: -ן).
accord: be in accord with
שטימען מיט; זײַן אין אײַנקלאַנג מיט;
{לומדיש:} זײַן בהסכם מיט [bəhéskəm];
{נאָכמער לומדיש:} זײַן בהסכמה מיט [bə(h)askómə], דרומדיק: [bə(h)askúmə].
accord: of one’s own accord
מיטן פרײַען ווילן; לויטן אייגענעם ווילן (\באַשלוס); פרײַוויליק;
{לומדיש:} ברצון עצמו [bəròtsn-átsmoy], דרומדיק: [bərù:tsn-átsmoy], צפונדיק: [bəròtsn-átsmey], ל″נ: ברצון עצמה [bəròtsn-átsmo], דרומדיק: [bərù:tsn-átsmo].
accord (v.)
געבן; צוטיילן.
accordance: in accordance with
אין צושטימונג מיט; בהסכם מיט [bəhéskəm].
according to
לויט (לויט+דעם ← לויטן \ לויט דעם);
{דיאַלעקטיש, הײַנט: ליטעראַריש, דער עיקר אין געשריבענעם לשון:} וועדליק;
{לומדיש:} ע″פּ \ על פּי [álpi] צי [álpə], מער פאָרמעל: [alpí].
accordingly
{באַטאָנענדיק די לאָגיק:} איז באַקומט זיך (אַז); פון דעם קומט אַרויס;
{באַטאָנענדיק די אײַנשטימיקײַט:} אין אײַנקלאַנג מיט דעם; וועדליק דעם; בהסכם [bəhéskəm] דערמיט (\מיט דעם).
accordion
(דער) אַקאָרדיאָן [akòr-dyón] (ל″ר: -ען); (די) האַרמאָניע [harmónyə] (ל″ר: -ס).
accost
כאַפּן (\פּאַקן) (און אַרײַנזאָגן); (עמעצן) אָפּשטעלן (אויף אַרײַנזאָגן).
(account (in bank
(דער) קאָנטאָ (ל″ר: -ס); (די) קאָנטע (ל″ר: -ס).
(account (narrative
(די) שילדערונג (ל″ר: -ען); (דער) באַריכט (ל″ר: -ן); (די) באַשרײַבונג (ל″ר: -ען);
{מער פאָרמעל:} (דער) נאַראַטיוו (ל″ר: -ן);
{טאָמער אונטערשטרײַכנדיק די עיקרדיקע עלעמענטן פון דעם „וואָס ס′האָט פּאַסירט“:} (דער) סיפּור המעשה [sìpər-(h)amáysə], דרומדיק: [sìpə(r)-(h)amá:(n)sə] (ל″ר: סיפּור⸗המעשהס צי סיפּורי מעשיות [sìpərə-máysəs]; ≠ (אין אַרויסרייד) „סיפּורי מעשיות“ [səpùrə-máysəs], דרומדיק: [səpì:rə-má:(n)səs] — נאָמען פון קלאַסישן חסידישן ווערק פון ר′ נחמן ברעסלעווער).
(account for (explain
דערקלערן; געבן צו פאַרשטיין; פאָרשטעלן מיט זיך די סיבה [síbə];
{לומדיש:} מסביר זיין [mázbər].
(account for (provide records
אָפּגעבן חשבון (פאַר) [óbgèbm|khézhbm], דרומדיק: [úbgèybm|khézhbm];
{טאָמער דווקא וועגן געלט:} אָפּגעבן די חשבונות [khəzh-bóynəs], צפונדיק: [khəzh-béynəs];
{טאָמער ניט וועגן געלט נאָר אַ סך⸗הכל פון וואָס⸗ניט⸗איז, בפרט אין ברייטערע אָדער מאָראַלישע ענינים:} אָפּגעבן דין וחשבון [dìn|v(ə)-khézhbm].
account holder (/owner)
(דער) קאָנטאָ⸗האַלטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) קאָנטאָ⸗קליענט (ל″ר: -ן).
account: be of no account
ני(ש)ט האָבן קיין שום ווערדע (\וויכטיקײַט);
{טאָמער דווקא אין תחום פון אָפּשאַצן מענטשלעכע מעשים צי געדאַנקען:} ני(ש)ט האָבן קיין (שום) חשיבות [khshí(y)vəs].
account: by all accounts
לויט אַלעמען; לויט אַלע מיינונגען; לויט אלע ידיעות [yədíyəs];
{לומדיש, מיטן טראָפּ אויף מיינונגען פון מענטשן:} לכולי עלמא [ləkhùlə-álmə], דרומדיק: [ləkhi(:)lə-álmə].
account: hold to account
האַלטן פאַר פאַראַנטוואָרטלעך [faránt-fər(t)-ləkh]; שטעלן פאַר אַ רעכענונג.
account: on account of
צוליב [tsulíb]; מחמת [mákhməs]; איבער.
account: on no account
בשום אופן ני(ש)ט [bəshúm|óyfm-nì(sh)t], דרומדיק: [(bəshím|óyfm-nìsh(t], צפונדיק: [bəshúm|éyfm-nìt];
אויף (\פאַר) קיין פאַל ני(ש)ט;
{לומדיש:} באין אופן ני(ש)ט [b(ə)éyn|óyfm-nì(sh)t], דרומדיק: [(b(ə)áyn|óyfm-nìsh(t], צפונדיק: [b(ə)éyn|éyfm-nìt].
account: settle accounts
זיך אָפּרעכענען; זיך אויסגלײַכן; אויסגלײַכן דעם חשבון [khézhbm].
account: take into account
אַרײַנציען (\אַרײַננעמען) אין חשבון (אַרײַן) [khézhbm]; נעמען אין באַטראַכט; זיך רעכענען מיט (דעם).
accountability
דאָס דאַרפן אָפּגעבן אַ חשבון [óp-gèbm|akhézhbm], דרומדיק: [úp-gèybm|akhézhbm];
(די) פאַרענטפערדיקײַט; (די) אחריותדיקײַט [akhráyəz-dəkàyt].
accountable
(זײַן) מחויב אָפּגעבן אַ חשבון [məkhúyəv|óp-gèbm-akhézhbm], דרומדיק: [məkhíyəf|úp-gèybm-akhézhbm].
accountable: hold accountable
מאָנען (בײַ עמעצן) אַ דין וחשבון [adìn-vəkhézhbm]; מאָנען אחריות [akhráyəs].
accountancy (/accountant) company (/firm)
(די) בוכהאַלטער⸗פירמע (ל″ר: -ס); (די) בוכהאַלטעריע (ל″ר: -ס);
(די) חשבונות⸗פירמע [khəzhbóynəs], צפונדיק: [khəzhbéynəs] (ל″ר: -ס).
accountant
(דער) בוכהאַלטער [búkh-hàltər], אין מזרח אָפטמאָל: [bùkháltər] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); ל″נ: (די) בוכהאַלטערשע \ בוכהאַלטערין (ל″ר: -ס).
(accounting (accountancy) (calling, trade, field
(די) בוכהאַלטערײַ; (די) חשבון פירונג [khézhbm]; (די) חשבון פירערײַ;
{לומדיש, מיטן טראָפּ אויף דער זאַך⸗קענטעניש צו דעם פאַך:} (דער) חכמת החשבון [khòkhməs-(h)akhézhbm].
accounting (dept. or function in a company, family etc)
(די) בוכהאַלטעריע [bukh(h)altéryə]; (די) חשבון פירונג [khézhbm]; (די) חשבונות [khəzhbóynəs], צפונדיק: [khəzhbóynəs].
accounts: do (submit) the accounts
אָפּגעבן די חשבונות [ób-gèbm|də-khəzhbóynəs], דרומדיק: [úb-gèybm|də-khəzhbóynəs]; צפונדיק: [ó(b)-gèbm|də-khəzhbéynəs];
זיך אויסחשבונען [óys-khèzhbənən].
accredit
אַקרעדיטירן; אָפּגעבן (דעם) קרעדיט.
accreditation
{גיכער וועגן אַן איינצלפאַל:} (די) אַקרעדיטירונג (ל″ר: -ען);
{גיכער בכלל:} (די) אַקרעדיטאַציע;
{אין ספּעציפישן אַקאַדעמישן זין פון אָנווײַזן אויפן מקור מיטן נאָמען פונעם בעל⸗המקור:}
(די) אַַקאַדעמישע אַקרעדיטירונג (ל″ר: -ען); (די) געהעריקע ציטירונג פונעם מקור [mókər], דרומדיק: [(múkə(r];
{לומדיש:} דער בשם אומרו [bəshèm-ómroy], צפונדיק: [bəshèm-ómrey].
accredited
אַקרעדיטירט.
accrue (v. intrans.)
זיך אָנזאַמלען; זיך אויפזאַמלען; זיך אָנקלײַבן;
{לומדיש:} זיך מתאסף זײַן [məsásəv-zayn].
acculturate (v. intrans.)
זיך אַקולטוריזירן; זיך אײַנלעבן אין דער קולטור; זיך צואייגענען די קולטור.
acculturate: become acculturated
אַקולטוריזירט ווערן; זיך אײַנלעבן אין דער קולטור; צוגעאייגנט ווערן אין (\צו) דער (נײַער) קולטור.
acculturation
{גיכער וועגן אַן איינצלפאַל:} (די) אַקולטוריזירונג (ל″ר: -ען);
{גיכער בכלל} (די) אַקולטוריזאַציע.
accumulate (v. intrans.)
זיך אָנזאַמלען; זיך אָנקלײַבן; זיך אַקומולירן.
accumulate (v. trans.)
(אָנ)זאַמלען; (צונויפ)קלײַבן; אַקומולירן.
accumulative
אַקומולאַטיוו; זיך אָנקלײַבנדיק; זיך אָנזאַמלענדיק.
accumulator (device)
(דער) אַקומולאַטאָר (ל″ר: -ס).
accuracy
(די) גענויאיקײַט; (די) אַקוראַטקײַט; (די) פּינקטלעכקײַט.
accurate
אמתדיק [éməzdik]; ריכטיק; פאַקטיש⸗ריכטיק;
[עמפאַטיש ′ריכטיק אין אַלע פּיטשעווקעס′:} גענוי; פּינקטלעך.
accursed
פאַרשאָלטן (\פאַרשאָלטענע(ר)).
accusation
(די) באַשולדיקונג (ל″ר: -ען); {טאָמער אין יורידישן זין:} (די) אָנקלאַגע (ל″ר: אָנקלאַגן); (די) קלאַגע (אַז\פאַר); {ל″ר: אָפטער -ס, אַז ס′גייט אין באַשולדיקונגען סתם: „קלאַגעס“; אָפטער -ן, אַז ס′גייט אין אַ פאָרמעלער רשימה פון פּראָקוראַטור: „די קלאַגן“};
{טאָמער אַ טאָגטגלעכער, מענטשלעכער, פּערזענלעכער אַרויסזאָג פון אַ מענטשן לגבי אַ צווייטן וואָס האָט (\זאָל האָבן) באַעוולט, מער אַ טענה איידער אַ באַשולדיקונג ממש, נאָר צומאָל מיט דער עמאָציאָנעלער אָנלאָדונג פון אַ באַשולדיקונג:} (די) קלאָג (ל″ר: -ן); („הײַנטיקע קינדער האָבן ניט צו די עלטערן דעם זעלביקן דרך⸗ארץ וואָס אַמאָל, זיי זוכן כסדר קלאָגן אויף די אייגענע טאַטע⸗מאַמע“);
{לומדיש:} (די) תביעה [tvíyə] (ל″ר: תביעות); (דער) קיטרוג [kítrəg] (ל″ר: קיטרוגים [kətrúgəm], דרומדיק: [kətrí:gəm]);
(.accusative (n.) (gram
(דער) אַקוזאַטיוו (ל″ר: -ן); דער בייגפאַל פון דירעקטן אָביעקט; (דער) דירעקטער אָביעקט (ל″ר: -ן).
(.accusative (adj.) (gram
אַקוזאַטיוו(יש); דירעקט⸗אָביעקטיש.
accusatory
באשולדיקנדיק;
{טאמער ווייניקער ספּעציפיש:} באַשולדיקעדיק.
accuse
באַשולדיקן (אין); {טאָמער אין יורידישן זין:} אָנקלאָגן (אַז\פאַר).
(accused (person accused of something
{בייגעוודיק:} (די\דער) באַשולדיקטע(ר);
{טאָמער אין זין פון דעם וועמען מ′האָט גענומען אין געריכט אויף אַ קלענערן פאַרברעכן אָדער אין אַ ציווילן משפּט; בייגעוודיק:} (די\דער) אָנגעקלאָגטע(ר).
accuser
{גאָר ערנסט:} (דער) באַשולדיקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) באַשולדיקערין (ל″ר: -ס);
{ווייניקער ערנסט און אין אַ ציווילן משפּט:} (דער) אָנקלאָגער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) אָנקלאָגערין (ל″ר: -ס); {אַרכעאיש; דיאַלעקטיש:} (דער) אָנקלעגער;
{לומדיש פאָרמעל, דער עיקר וועגן דעם הימלישן באַשולדיקער (מלאך, וכדומה) פון אונדזערע זינד אויף יענער וועלט לויט דער יידישער טראַדיציע:} (דער) מקטרג [məkátrəg] (ל″ר: [məkatréygəm], דרומדיק: [məkatráygəm]); (דער) קטיגור [katéygər], דרומדיק: [(katáygə(r] (ל″ר {זעלטן}: -ס; אויך {נאָכמער זעלטן}: קטיגורים [katəgóyrəm], צפונדיק: [katəgéyrəm].
(accustom oneself (get accustomed
זיך צוגעוואוינען; זיך אײַנגעוואוינען;
{לומדיש:} זיך אײַנרגילותן [áyn-rəgìləsn], דרומדיק: [á:n-rəgì:ləsn];
{פראַזע:} זיך אַרײַנטאָן אין דער זאַך.
(accustomed (used to
אײַנגעוואוינט; צוגעוואוינט;
{לומדיש:} מורגל [múrgl], דרומדיק: [mírgl].
ace (n.) (master of a field)
(דער) מײַסטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); אַן אַלטער מומחה [múmkhə], דרומדיק: [mímkhə].
ace (n.) (cards)
(די\דער) טויז; (די\דער) טײַז; (דאָס\דער) אחדל [ékhədl], דרומדיק: [éykhədl].
ace of spades (cards)
(די\דער) טויז שוואַרץ; (די\דער) שלימויז.
ace (adj.)
(זײַן) אַ מאדים אַ [amáydəm], דרומדיק: [amá:dəm]; ממש אויסגעפּרואווט [máməsh].
acerbic (of language usage)
שאַרף⸗בײַסיק; בײַסיק שאַרף; אָנגעפעפערט; פעפערדיק.
Acharonim
די אחרונים [də-àkh(ə)róynəm], צפונדיק: [də-àkh(ə)réynəm].
(.ache (n
(דער) ווייטיק (ל″ר: -ן); אויך: ווייטאָג (ל″ר: -ן)
(דער) שמערץ (ל″ר: -ן; אויך: שמאַרץ (ל″ר: -ן).
ache: it aches
ס′טוט וויי.
ache (/aching): it aches (/it’s aching) all over
ס′טוט מיר וויי אומעטום (\אומעטום וויי);
{פראַזע:} אוי, אַ ברעכעניש אין די ביינער!.
achievable
{פּרעדיקאַטיוו:} וואָס לאָזט זיך דערגרייכן; וואָס איז צום דערגרייכן;
{אויך אַטריבוטיוו} דערגרייכעדיק; דערגרייכלעך; דערגרייכבאַר; רעאַליסטיש.
achieve
אויפטאָן [ֹúf-tòn], דרומדיק: [ó:(u)(ə)ftì:(ə)n], טייל ד″מ: [íftì:n] (ל″ע: אויפגעטאָן); דערגרייכן;
{אין זין פון מצליח זײַן אַ ספּעציפישן ציל דערגרייכן:} אויספירן; פּועלן [póyəln], צפונדיק: [péyəln]; {מיט אַן אָנצוהערעניש אויף אַ מער קאָמפּליצירטן ענין און מיטן טראָפּ אויף פאַרענדיקונג פון דער טואונג:} אויספּועלן.
achieve one’s purpose
דערגרייכן דעם ציל (\תכלית [tákhləs]); אָנקומען צום ציל (\תכלית);
{פראַזע:} אויספירן די (\דאָס) שליחות [shlíykhəs].
achievement
(די) דערגרייכונג (ל″ר: -ען); (דער) אויפטו [úftu], דרומדיק: [:ó(:)ftì], טייל ד″מ: [:íftì] (ל″ר: -ען);
{פראַזע:} דאָס (אַלץ) וואָס מ′האָט אויסגעפּועלט [óyz-gəpòyəlt], צפונדיק: [óyz-gəpèyəlt].
achievement test
(דער) דערגרייכונג(ס)⸗טעסט (ל″ר: -ן).
achiever: high achiever
אַ ריכטיקער דערגרייכער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); אַ מענטש מיט הויכע דערגרייכונגען (ל″ר: מענטשן);
{מיט אַ טאָפּלטער באַטאָנונג אויפן ערשטן טראַף:} (אַן) אויפטוער [úftùər], דרומדיק: [(ó:(u)ftì:ə(r], טייל ד″מ: [íftì:ər] (ל″ר: ø, אויך: -ס); ל″נ: (אַן) אויפטוערין (ל″ר: -ס); („טו אַ קוק, אָדאָס איז אַן אויפטוער! שוין איינמאָל!“).
אַ מושלם [múshləm], דרומדיק: [míshləm]; ל″נ: אַ מושלמת [mushléməs], דרומדיק: [mishléyməs];
achiever: low achiever, underachiever
אַ קנאַפּער אויפטוער [úftùər], דרומדיק: [óftùər]; אַ לא⸗יוצלח [àlə-yútsləkh], דרומדיק: [àlə-yítsləkh];
{פראַזעס:} ער\זי האָט קיין סך ני(ש)ט געפּועלט [kin-sákh|ni(sh)t|gipóyəlt], צפונדיק: [ki-sákh|nit|gipéyəlt];
אַ שלימזלניק [shlìməzálnik], (ל″ר: -עס); ל″נ: שלימזלניצע [shlìməzálnitsə] (ל″ר: -ס).
Achilles’ heel
אַכילעס′עס אַ פיסל; אַכילעס′עס פּיאַטע; (דער) אומגעריכטער שוואַכפּונקט;
{פון דער יידישער ציוויליזאַציע:} שמשון הגיבורס האָר [shìmshən-(h)agíbərz]; די האָר בײַ שמשון הגיבורן.
aching: I’m aching all over
ס′טוט מיר אומעטום וויי (\וויי אומעטום);
{פראַזע:} ס′טוט מיר וויי יעדער (\איטלעכער) אבר [éyvər], דרומדיק: [(áyvə(r].
achy
מיט פאַרשיידענע ווייטיקן;
{פראַזעס:} אַז ס′טוט וויי דאָ און דאָרטן; אַז ס′טוט וויי אומעטום.
acid (n.)
(דער\דאָס) אַסיד (\אַציד); (דער\דאָס) זײַער; (די) קיסלאָטע;
{אין זין פון נאַרקאָטיק:} (דער) על⸗עס⸗דע (\על⸗עס⸗די).
acid free
זײַערלאָז; אַצידלאָז.
acid indigestion
(די) ברענעניש אונטערן האַרץ.
acid rain
(דער) אַסיד⸗רעגן (\אַציד⸗רעגן).
acid tongued
שאַרפצונגיק; גיפטיק; בײַסיק; פעפערדיק.
acidic
אַסידיש (\אַצידיש); זײַערדיק; קיסלעדיק.
acknowledge
{אײַנזען אַז בײַ וואָס, צי בײַ וועמען, איז דאָ וואָס גוטס:} אָנערקענען; שאַצן;
{מיט אָנצוהערעניש, אַז אַפריער האָט מען פון וואָס⸗ניט⸗איז ווייניקער געהאַלטן:} מודה זײַן (אַז) [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn]; („איך בין מודה, אַז זיי זײַנען פאָרט ערנסטע קינסטלער“);
{פּשוט, אַז מען איז מודיע בכתב, אַז וואָס⸗ניט⸗איז איז אָנגקומען בשלום אָדער געטאָן געוואָרן:} באַשטעטיקן; חתמענען (אַז) [khásmənən].
acknowledgment
(די) אָנערקענונג; (די) באַשטעטיקונג;
{אין אַ בוך, פילם אָדער אַנדער ווערק, אָנערקענענדיק עמעצנס הילף אָדער בײַטראָג:} (דאָס) דאַנק⸗וואָרט.
acne
(די) אַקנע; (די) הויט⸗אַקנע;
{עמאָטיוו; צומאָל הומאָריסטיש:} (די) יצר⸗הרע פּרישטשיקעס (\פּרישטשיקלעך \בלעטערלעך) (ל″ר).
acorn
(דאָס\דער\די) חזיר⸗ניסל [kházər-nìsl] (ל″ר: -עך).
acoustic
אַקוסטיש.
acoustic guitar
(די) אַקוסטישע גיטאַרע (ל″ר: -ס).
acoustics
(די) אַקוסטיק.
acquaint (get acquainted with)
זיך באַקענען מיט; {דיאַלעקטיש:} זיך באַקאָנען מיט.
acquaint (v. trans.)
באַקענען; {דיאַלעקטיש:} באַקאָנען.
acquainted with
באַקאַנט מיט;
{טאָמער אין זין פון וויסן, אויך:} באַהאַוונט אין.
acquainted: get acquainted with
זיך באַקענען מיט;
{אַמאָפטסטן ניט וועגן אַ מענטשן:} באַקאַנט ווערן מיט;
{דיאַלעקטיש; בײַ טייל אַרכעאיש:} שליסן באַקאַנטשאַפט מיט.
acquainted: Get acquainted!
ווערט באַקאַנט!; באַקענט זיך!.
acquaintance
{בייגעוודיק:} (די\דער) באַקאַנטע(ר);
acquaintance: She/he is an acquaintance of mine
זי איז מײַנע אַ באַקאַנטע; ער איז מײַנער אַ באַקאַנטער.
acquiesce
נאָכגעבן [nógh-gèbm], דרומדיק: [núgh-gèybm]; שלום מאַכן (מיט) [shóləm], דרומדיק: [shú:ləm];
{לומדיש:} מקבל זײַן באהבה [məkábl-zayn|b(ə)(ah)ávə].
acquiescence
(די) נאָכגעבונג [nógh-gèbung], דרומדיק: [núgh-gèybink]; (דאָס\דער) שלום מאַכן (מיט) [shóləm], דרומדיק: [shú:ləm];
{לומדיש:} (דאָס\דער) מקבל זײַן באהבה [məkábl-zayn|b(ə)(ah)ávə].
acquire
אײַנשאַפן זיך; באַקומען; קריגן;
{טאָמער וועגן וואָס⸗ניט⸗איז מער אַבסטראַקט, ניט קיין חפץ:} (זיך) קונה זײַן [kóynə-zayn], צפונדיק: [kéynə-zayn]; („זי האָט זיך קונה געווען אַ גרויסן שם מיט אירע סקולפּטורן“).
acquired skill
אַ (צו)געלערנטע פעאיקײַט (\קענטעניש) [féy(ə)kàyt].
(acquisition(s
{וועגן דער טואונג:} (די) אײַנשאַפונג (ל″ר: -ען);
{וועגן דעם באַקומענעם חפץ:} (דער) קנין [kí(n)yən]; די נײַבאַקומענע זאַכן (\חפצים\סחורה, וכו′) (ל″ר).
acquit
באַפרײַען (פון שולדיקײַט); דערקלערן (פאַר) אומשולדיק; ריינוואַשן;
{לומדיש:} מפטר זײַן [məfátər-zayn];
{פראַזע:} געפינען פאַר פּטור אין דער מעשה [pótər], דרומדיק: [(pú:tə(r];
{אַרכעאיש:} פרײַשפּרעכן.
acquittal
(די) באַפרײַאונג פון שולדיקײַט; (די) באַשטימונג פאַר אומשולדיק; (די) ריינוואַשונג;
{אויסדריקנדיק ביטול צום פּסק:} (די) ריינוואַשעניש;
דער פּסק פון פּטורדיקײַט [pótər-dəkàyt], דרומדיק: [pu:tə(r)-dəkàyt];
{אַרכעאיש:} (די) פרײַשפּרעכונג.
acquit oneself with honor
בכבודיק אויספירן [bəkóvədik], דרומדיק: [bəkúvədik].
acre
(דער) אַקער; (ל″ר: ø) אויך: אַן אַקערלאַנד (ל″ר: ø).
Acre
עכו [ákoy], צפונדיק: [ákey].
acreage
אַקערלאַנד; אַקער לאַנד; דער שטח אין אַקער(לאַנד) [shétəkh], דרומדיק: [shéytəkh].
acrimonious
פאַרביטערט; אָנגעברוגזט [ón-gəbròygəst], דרומדיק: [ú:n-gəbròygəst], צפונדיק: [ón-gəbrèygəst].
acrimony
(די) פאַרביטערטקײַט; (די) אָנגעברוגזטקײַט [ón-gəbròygəst-kàyt], דרומדיק: [ú:n-gəbròygəst-kàyt], צפונדיק: [ón-gəbrèygəst-kàyt].
acrobat
(דער) אַקראָבאַט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַקראָבאַטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַקראָבאַטקע (ל″ר: -ס).
acrobatic
אַקראָבאַטיש.
acrobatic stunts
(די) אַקראָבאַטישע קונצן (\שטיק).
acrobatics
(די) אַקראָבאַטישע קונסט; (די) אַקראָבאַטיק;
{שפּאַסיק; צומאָל פיגוראַטיוו:} (די) שפּרינגערײַ⸗קונסט.
acronym (cf. abbreviation)
(דער) אַקראָנים (ל″ר: -ען);
{אין דער יידישער טראַדיציע:}
(דער) ראשי⸗תיבות [ròshə-téyvəs], דרומדיק: [rù:shə-táyvəs] (ל″ר: ø; אויך: -ן)};
{לומדיש; אַז ס′איז מיטן יידישן א″ב און אָפטמאָל אין זין פון אויסדרשענען ווערטער (לויטן ערשטן אות פון די אויסגעדרשנטע ווערטער) פון אַ פאַראַנענעם וואָרט, צי מדרשדיק צי ווי אַ געדענק⸗סימן, אַשטייגער: (די פרויאישע) מצוות חנ″ה — חלה, נידה, הדלקת נרות}:
(דער) נוטריקין (\נוטריקון) [nutrík(i)n], דרומדיק: [nitrí(:)k(i)n];
{הערה: פונדעסטוועגן, זײַנען פאַראַן פארשיידענע נפקא⸗מינהס צווישן „ראשי⸗תיבות“ און „אַקראָנימען אין ענגלישן זין“, דער עיקר: אויף ענגליש איז בדרך כלל קלאָר אַז דער געשאַפענער קיצור (דער „אַקראָנים“) ווערט אַרויסגערעדט אַלץ וואָרט פאַר⸗זיך, למשל NASA, בעת AFL-CIO איז מערניט אַ קיצור („אַברעוויאַציע“). ראשי⸗תיבות, פאַרקערט, קענען געהערן די ביידע טיפּן, למשל: „דער רמ″א“ ([ramó] צי [rəmó], דרומדיק: [:ramú] צי [:rəmú]), בשעת ווען „ע″ה“ איז מערניט אַ קיצור אויף „עליו השלום“ צי „עליה השלום“ — ס′ווערט ניט אַרויסגערעדט אַלץ וואָרט פאַר⸗זיך, און אזוי איז דער דין בײַם רוב ראשי⸗תיבות}.
acrophobia
(די) אַקראָפאָביע; (דער) הייכקײַט⸗אַנגסט; (דער) הייכקײַט⸗פּחד [pàkhəd], דרומדיק: [pà:khət].
across
{אַלץ אַדווערב:} אַריבער; איבער;
{אַלץ פּרעפּאָזיציע:} פון יענער זײַט.
across the board
אין אַלע פאַלן (\קאַטעגאָריעס); אומעטום.
across the ocean
איבערן ים [yam]; פון (\אויף) יענער זײַט ים;
{לומדיש:} מעבר לים [mey-éyvər|ləyám], דרומדיק: [may-áyvə(r)|ləyám].
across the street
איבערן גאַס; פון (\אויף) יענער זײַט גאַס; איבערן וועג; {אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} אַקעגנאיבער.
across: come across (give the impression)
מאַכן (\געבן) דעם אײַנדרוק; אויפגענומערן ווערן ווי (\אַלץ).
across: get across
באַווײַזן גוט (\ריכטיק) געבן צו פאַרשטיין (\גוט דערקלערן).
across: put across
קלאָר געבן צו פאַרשטיין; קלאָר דערקלערן; קלאָר איבערגעבן.
across: stumble across
צופעליק טרעפן; ע″פּ טראַף טרעפן [àlpə-tráf];
אומגעריכטערהייט טרעפן (\באַגעגענען \געפינען).
acrostic
{גיכער וועגן אַן איינצלפאַל:} (דער) אַקראָסטיך (ל″ר: -ן);
{גיכער בײַם שילדערן דעם טיפּ} (די) אַקראָסטיק.
acrylic
אַקריליש.
(.act (n
{דאָס עיקרדיקע וואָרט איז נאָר אין ל″ר:} מעשים [máysəm], דרומדיק: [má:səm]; {אַז דער היסטאָרישער ל″י, „מעשה“ איז טײַטש „נאַראַטיוו פון אַ פּאַסירונג“, „דערציילונג“, „נאָוועלע“; פאַרבליבן איז אָבער דער ל″י אין אַ סעריע פראַזעס: „בשעת מעשה“, „בעת מעשה“; „פאַר דער מעשה“; „לאחר המעשה“, „שוין נאָך דער מעשה“).
(די) טואונג [tú-ung] (ל″ר: -ען); (דער) אַקט (ל″ר: -ן).
act (n.) (theatre)
{קאַפּיטל פון אַ פּיעסע אָדער אויפפירונג אויף דער בינע:}
(דער) אויפצי [úf-tsì], דרומדיק: [:ó(:)f-tsì], טייל ד″מ: [:íf-tsì]; (ל″ר: -ען); (דער) אַקט (ל″ר: -ן).
act (n.) (of legislature, congress, etc)
(דער\דאָס) געזעץ (ל″ר: -ן); (דער) (געזעץ⸗)אַקט (ל″ר: -ן); (דער) לעגאַלער אַקט (ל″ר: -ן);
{טאָמער אַ צוגאָב צי שינוי אין אַ קאָנסטיטוציע צי אין אַ פריערדיקן געזעץ:} (די) תקנה [takónə], דרומדיק: [takú:nə] (ל″ר: תקנות).
(act (v.) (take action
אויספירן; אַדורכפירן; טאַקע טאָן;
טאָן בפּועל ממש [tón|bəpòy(ə)l-máməsh], דרומדיק: [tí:(ə)n|bəpòy(ə)l-máməsh], צפונדיק: [tón|bəpèy(ə)l-máməsh];
(act (v.) (behave
אויפפירן זיך;
{אַז ס′גייט אין אַ געוואוינהײַט צי אַ שטענדיקער נטיה, לומדיש:} זיך נוהג זײַן [zəkh-nóy(h)əg-zayn], צפונדיק: [zəkh-néy(h)əg-zayn].
(act (v.) (in play or film
שפּילן;
{אין אַ ספּעציפישן ספּעקטאַקל אָדער פילם:} אויפטרעטן; שפּילן אַ ראָלע (\די ראָלע פון…).
act as
{טאָמער אין פּראָפעסיאָנעלן זין:} אַמטירן אַלץ (\ווי); זײַן די\דער צײַטווײַליקע(ר)…;
{טאָמער בכלל:} זיך אויפפירן ווי די\דער…; זיך אויפפירן ווי מ′וואָלט געווען….
act as if
זיך אויפפירן כאילו [k(ə)í(y)lə]; זיך אויפפירן ווי ס′וואָלט געווען (\זיין).
act of Congress
אַ געזעץ⸗אַקט פונעם קאָנגרעס (ל″ר: אַקטן); אַ קאָנגרעס⸗אַקט (ל″ר: -ן).
act of God
אַן אצבע אלהים [anétsb(ə)èləhím]; {בײַ אָפּגעהיטע פרומלײַט:} אַן אצבע אלקים [anétsb(ə)èləkím]; („דאָס איז שוין ניט קיין צופאַל, ס′איז אַן אצבע אלהים ממש!“; „אַז אַן ערד⸗ציטערניש זאָל חרוב מאַכן דעם בנין, דאָס הייסט בײַ די פאַרסטראַכירער אַן אצבע אלקים“).
{טאָמער וועגן וואָס⸗ניט⸗איז מער אינטים:} אַ גאָט⸗זאַך [agód-zakh]; (מ′גיט אים דאָרטן די בעסטע רפואות, די דאָקטוירים זײַנען די בעסטע, נאָר וואָס′עט מיט אים זײַן, דאָס איז שוין אַ גאָט⸗זאַך).
act on it
(טאַקע) טאָן עפּעס דערוועגן; זיך נעמען דערוועגן עפּעס וואָס טאָן (\מאַכן).
act out a fantasy
אויף דער וואָר (\אין דער ווירקלעכקײַט) אַ פאַנטאַזיע אויספירן (\אויסשפּילן);
די דמיונות אויסשפּילן אינעם סאַמע לעבן [dimyóynəs], צפונדיק: [dimyéynəs].
act the fool
שפּילן די ראָלע פון אַ נאַר; זיך מיט אַ כיוון מאַכן נאַריש [kí(y)vn]; זיך אויפפירן נאַריש אויף צו מאַכן יענעם לאַכן.
act up (behave poorly)
זיך (נעמען) שלעכט אויפפירן; זיך אויפפירן ווי אַ זשלאָב; זיך אַרויסווײַזן פאַר אַ גראָביאַן.
act: a hard act to follow
{פראַזעס:} ס′איז געווען אַזוי גוט, אַז ס′איז שווער צו זײַן דער רעדנער (\אויפטרעטער, וכו′) נאָך דעם;
נאָך אַזאַ מין גאָלד מיט זילבער, איז שווער דערנאָכדעם אויפטרעטן.
act: catch in the act
כאַפּן בעת דער מעשה [khápm|b(ə)èz-dər-máysə], דרומדיק: [khápm|b(ə)àz-də(r)-má:(n)sə].
act: get in on the act
אַריינ(גיין) אינעם ענין [í(n)yən]; זיך אַרײַנלאָזן דערײַן (\דערין); פּרובירן זיך באַטייליקן;
{מיט קריטיק צודערצו:} זיך אַרײַנמישן.
act: getting one’s act together
זיך נעמען אין די הענט (אַרײַן); זיך צוזאַמענשטעלן צו דער אַרבעט; ברענגען זיך אַליין אין אַ גוטער אָרדענונג;
{עמאָטיוו:} אָנהייבן אויפפירן זיך ווי אַ מענטש; פּועלן בײַ זיך אַליין (צו) ווערן אַ לײַט.
act: in the act of
בשעתן באַגיין… [bəshásn].
(acting (working/performing as actor
(דאָס\דער) שפּילן (אויף דער בינע \ אין פילמען); (די) אויפטרעטונג.
(acting (adj.) (temporary
אַמטירנדיקע(ר); פּראָוויזאָרישע(ר); צײַטווײַליקע(ר); דערווײַליקע(ר).
(action (act, deed
(די) טואונג (ל″ר: -ען); (די) אויספירונג (ל″ר: -ען); (די) אַקציע [áktsyə] (ל″ר: -ס);
{אין יידישן דין, למשל וועגן אַ זאַך צי ס′איז שבת דערלויבט צי ניט; לומדיש אין דעם זין:} (די) פּעולה [p(ə)úlə], דרומדיק: [p(ə)í:lə].
(action (dynamic quality
(די) לעבהאַפטיקע קראַפט; (די) לעבעדיקע באַוועגונג; (די) ענערגיע פון דער זאַך.
!Action
שוין!; געגאַנגען!; אין וועג (אַרײַן)!.
action: a lot of action (movement, things happening)
אַ געפּילדער; אַ געטועכץ; אַ געליאַרעם; אַ געוואָי; אַ געברום; אַ געטומל; אַ טומלעניש; אַ קאָכעניש;
action: be out of action a few days
זײַן אויף עטלעכע טעג אומאַקטיוו; זיך צוריקציען (פון אַלצדינג) אויף עטלעכע טעג.
action: bring a (legal) action against
אָנקלאָגן אין געריכט; גיין לאָדן זיך (אין געריכט);
{עמאָטיוו:} (גיין) שלעפּן יענעם אין געריכט אַרײַן.
action: take action
נעמען עפּעס טאָן (\מאַכן) טאַקע; אָננעמען מיטלען.
actionable (legally)
וואָס לאָזט זיך דערוועגן אין געריכט גיין; וואָס מ’קען דערוועגן אָנקלאָגן (\זיך לאָדן אין געריכט).
actions: their actions
זייערע מעשים [máysəm], דרומדיק: [má:səm]; זייערע טואונגען.
activate
{אין מער טעכנישן זין:}
אַקטיווירן; אַקטיוויזירן; אײַנשליסן; אָנצינדן;
{אינעם לעבן בכלל:}
איניציאירן; לאָזן אין וועג אַרײַן; אַקטיוו מאַכן.
active
אַקטיוו; טועריש; טעטיק;
{אין ראַם פון טראַדיציאָנעלע געזעלשאַפטלעכער טעטיקײַט:}
עסקנותדיק [askónəz-dik], דרומדיק: [askú:nəz-dik]; עסקנדיק [áskən-dik].
activation
{אין מער טעכנישן זין:}
(די) אַקטיווירונג; (די) אַקטיוויזירונג; (די) אײַנשליסונג; (די) אָנצינדונג.
{אינעם לעבן בכלל:}
(דאָס\דער) איניציאירן; (דאָס\דער) לאָזן אין וועג אַרײַן; (דאָס\דער) אַקטיוו מאַכן.
activation payment (/fee)
(דער) אַקטיווירונג⸗אָפּצאָל (ל″ר: -ן).
activism
(דער) אַקטיוויזם; {אַרכעאיש אין אָט דעם זין:} (די) טעטיקײַט;
{פאַקטישע ענערגישע טואונגען, לאו דווקא אידעאָלאָגיש:} (די) טוערישקײַט; (די) טעטיקײַט;
{טאָמער גערעדט געוואָרן וועגן טראַדיציאָנעל יידישע סביבות:} (די\דאָס) עסקנות [askónəs], דרומדיק: [askú:nəs].
activist
(דער) אַקטיוויסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַקטיוויסטקע (ל″ר: -ס);
(דער) טוער (ל″ר: ø, דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) טוערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו, שפּאַסיק צי ביטולדיק:} (די) טוערקע (ל″ר: ס);
{טאָמער וועגן אַזאַ וואָס איז אַקטיוו בײַ פאַרשיידענע וואוילטעטיקײַטן:}
(דער) כלל⸗טוער [klál-tùər], דרומדיק: ([klál-tì:yə(r] (ל″ר: ø, דיאַלעקטיש און בײַ פּוריסטן: -ס), ל″נ: (די) טוערין (ל″ר: -ס);
{צום שילדערן אַ טראַדיציאָנעלן י י ד י ש ן טיפּ טוער, אַשטייגער וואָס שייך וואוילטעטיקע צי קהלשע אָרגאַניזאַציעס:}
(דער) עסקן [ásk(ə)n] (ל″ר (זייער אָפט): עסקנים [askónəm], דרומדיק: [askú:nəm]); ל″נ (זעלטן): (די) עסקנטע [ásk(ə)ntə] (ל″ר: -ס);
{עמאָטיוו צי איראָניש צי וועגן אַזאַ וואָס איז (צו) שטאַרק אַקטיוו בײַ אַ סך זאַכן:}
אַ קאָכלעפל;
{מיט ביטול:} אַן אַרומלויפער (ל″ר: ø, דיאַלעקטיש אויך: -ס).
activity
{אָרגאַניזירטע פּראָגראַם:}
(די) אַקטיוויטעט [àktivətét] (אַמאָפטסטן אין ל″ר: -ן); (די) פּראָגראַם (ל″ר: -ען); (די) טעטיקײַט (ל″ר: -ן);
{טואונג להיפּוך צו ניט⸗טואונג:}
(די) טועניש (ל″ר: -ן); (די) טואונג (ל″ר: -ען);
{כאַראַקטעריזירונג פון דער טבע זײַן אַקטיוו מיט אַ געוויסער ענערגישקײַט:}
(די) אַקטיווקײַט;
{לומדיש:} (די\דאָס) זריזות [zrí(y)zəs].
active duty: on active duty
אויף אַקטיווער (מיליטער⸗)דינסט; מאָביליזירט.
actively
אַקטיווערהייט; אויף אַן אַקטיוון אופן [óyfm], צפונדיק: [éyfm].
{לומדיש:} פּעולהדיק [p(ə)úlə-dik], דרומדיק: [p(ə)í(:)lə-dik]; מעשימדיק [májsəm-dik], דרומדיק: [má:səm-dik].
actor (stage or film)
(דער) אַקטיאָר [aktyór] (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַקטריסע [aktrísə] (ל″ר: -ס); {דיאַלעקטיש, אויך איראָניש:} (די) אַקטיאָרקע (ל″ר: -ס);
{דער עיקר אין מזרח אייראָפּע:} (דער) אַרטיסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַרטיסטקע (ל″ר: -ס);
{בײַ טייל אַרכעאיש:} (דער) שוישפּילער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) שוישפּילערין (ל″ר: -ס).
actor (active participant or party)
{בייגעוודיק:} (די\דער) אַקטיווע(ר);
(דער) אַקטיווער אָנטיילנעמער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) טוער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) פאַקטאָר [fáktər] צי [fáktor] (ל″ר: -ן [faktórn]).
actor: bad actors
נעגאַטיווע (\אויף שלעכטס ווירקנדיקע) טוער (\וואָרטזאָגער \באַטייליקטע אין דער פראַגע \פאַקטאָרן) (ל″ר).
(Acts of the Apostles (New Testament book
„אַקטן פון די אַפּאָסטאָלן“; „די אַפּאָסטאָל⸗געשיכטן“;
{אזהרה: די המצאות „מעשים פון די שליחים“, „מעשי השליחים“ וכדומה וואָס זײַנען כאַראַקטעריסטיש פאַר מיסיאָנערישע שריפטן און תרגומים טוען אַ שטאָך אין האַרצן דעם טראַדיציאָנעלן יידן}.
actual
{קאָנטראַסטירנדיק מיט ניט⸗פאַקטישע:} אמתדיק [éməzdik]; רעאַליש;
{לומדיש:} בפּועל⸗ממשדיק [bəpòy(ə)l-máməshdik], צפונדיק: [bəpèy(ə)l-máməshdik];
{פּשוט פאַראַן; דורך אינטאָנאַציע קען אָננעמען אַ קאָנטראַסטיווע קראַפט:} פאַראַנען; עקזיסטירנדיק;
{לומדיש:} בנמצאדיק [bənímtsədik]; במציאותדיק [bəm(ə)tsíyəz-dik].
actuality
(די) פאַקטישע פאַראַנענקײַט (ל″ר: -ן); (די) רעאַלע סיטואַציע (ל″ר: -ס); (די) אַקטואַליטעט (ל″ר: -ן).
actualization
(די) אַקטואַליזירנוג (ל″ר: -ן).
actualize
אַקטואַליזירן; אויספירן; דורכפירן; מאַכן פאַר וואָר; אַרײַנטראָגן אין דער ווירקלעכקײַט;
{לומדיש:} מקיים זײַן [məkáyəm-zayn].
actually
ריכטיק זאָגנדיק; ריכטיק געזאָגט געוואָרן; אייגנטלעך; פאַקטיש;
{טאָמער אַלץ תשובה צי רעאַקציע:} אויב(ע) זאָגן דעם אמת [éməs]; ס′איז אָבער פאָרט אַ פאַקט, אַז; פונדעסטוועגן איז דער אמת\פאַקט דערפון \ אַז;
{אַז מ′האַלט, אַז דער אמת איז אומגעריכט צי חידושדיק:} גראַדע; גראָד; ווײַזט זיך אַרויס; אינדעראמתן [ìnderéməsn]; לאָזט זיך (גאָר) אַרויס(עט); סוף⸗כל⸗סוף [sófkl|sóf];
{טאָמער ענטפערנדיק עמעצן, שאַרף און פאָרט העפלעך:} אינדעראמתן אָבער [ìnderéməsn]; פאַקטיש; אויב ריידן (\רעדן) אינגאַנצן ריכטיק; {טאָמער וועגן אַן איידעלן ענין:} טאָמער ריידן (\רעדן) אויפריכטיק.
acuity
(די) שאַרפזיניקײַט;
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (די) שאַרפקײַט;
{לומדיש:} (די\דאָס) פּ(י)קחות [pík-khəs].
acumen
(די) שאַרפזיניקײַט; (דער) שאַרפזין.
acupuncture
(די) אַקופּונקטור.
acupuncturist
(דער) אַקופּונקטוריסט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אקופּונקטוריסטין (ל″ר: -ס).
acute
גאָר שווער; גאָר ערנסט [érn(t)st]; שטאַרק סעריאָזנע;
{מעדיציניש אויך:} מסוכנדיק [məsúkn-dik], דרומדיק: [məsíkn-dik].
acute accent
(דער) אַקוט (ל″ר: -ן).
acute angle
(דער) שפּיצווינקל (ל″ר: -ען; אויך: -עך); (דער) אַקוטער ווינקל (ל″ר: -ען; אויך: -עך).
acute care
(די) אַקוט⸗באַזאָרגונג; (די) אַקוט⸗באַדינונג.
acute stress disorder
(דער) אַקוטישער סטרעס⸗דיסאָרדער (\⸗סינדראָם).
acute triangle
(דער) שאַרפווינקלדיקער דרײַעק (ל″ר: -ן);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) שאַרפווינקל (ל″ר: -ען; אויך: -עך).
AD
נאָך קריסטוסן (= נ.ק.); אין איצטיקן קאַלענדאַר; לויטן אַלגעמיינעם קאַלענדאַר;
{בײַ יידן, איידעלערהייט געבנדיק צו פאַרשטיין אַז ס′איז „פאָרט ניט אונדזער לוח“:}
למספּרם [ləmispórom], דרומדיק: [ləmispú:rom]; אויך: [ləmisp(ə)róm];
{לומדיש:} למנין הנוצרים [ləmìnyən-(h)anóytsrəm], צפונדיק: [ləmìnyən-(h)anéytsrəm].
ad → advertisement
ad hoc
אַד⸗האָק; אַד⸗האָקיש; בלויז פאַרן דאָזיקן (נויט)פאַל; איינמאָליק (צו אַ ספּעציפישער סיטואַציע).
ad hominem (n.)
(די) פּערזענלעכע אַטאַקע (ל″ר: -ס); (דער) פּערזענלעכער אָנפאַל (ל″ר: -ן); (די) צופיל⸗פּערזענלעכע קריטיק;
{אינטעליגענטיש:} דער אַד⸗האָמינעם (ל″ר: -ס);
ad hominem (adj./adv.)
{נייטראַליש:}
ספּעציעל פאַרן (\פאַר אָט דעם) יחיד [yókhəd], דרומדיק: [yúkhət];
{בנוגע אַן אָנפאַל אָדער קריטיק צום מענטשן, ניט צו דער זאַך:}
פּערזענלעך געצילט; אויף דער פּערזאָן שיסנדיק; אַד⸗האָמינעמדיק; אַד⸗האָמיניש;
{פראַזע:} ריידנדיק (\רעדנדיק) צו דער פּערזאָן און ני(ש)ט צו דער זאַך.
ad infinitum
און ווײַטער אָן אַ סוף; אָן אַן עק (\ענד);
און ביז אין דער ענדלאָזיקײַט (\סוֹפלאָזיקײַט [sófozə-kàyt]);
{לומדיש:} עד אין סוף [àd|èyn-sóf], דרומדיק: [àt|àyn-sóf].
ad lib (n.)
(דער) אימפּראָוויזירער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ (אויך): (די) אימפּראָוויזירערקע (ל″ר: -ס);
(דער) עקספראָמפּטניק (ל″ר: -עס), ל″נ (אויך {עמאָטיוו}): (די) עקספּראָמפּטניצע (ל″ר: -ס).
ad lib (v.)
אימפּראָוויזירן; ריידן (\רעדן \מאַכן) עקספּראָמפּט (\ני(ש)ט צוגעגרייטערהייט);
{עמאָטיוו:} אַרויסשאָקלען פון אַרבל; אַרויסזויגן פון פינגער.
ad lib (adj.)
אימפּראָוויזירט; אימפּראָוויזאָריש; עקספּראָמפּטיש;
{עמאָטיוו:} אַרויסגעשאָקלט פון אַרבל; אַרויסגעזויגן פון פינגער.
ad nauseam
ביז אויף חלשות [af-khalóshəs], דרומדיק: [of-khalú:shəs]; ביז ס′קריכט ני(ש)ט פון האַלדז;
{פראַזע, אומאיידל:} מ′קען ברעכן!.
adage
(דאָס\דער) וועלטסווערטל (ל″ר: -עך); (דאָס\דער) שפּריכוואָרט (ל″ר: שפּריכווערטער);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) זאָג (ל″ר: -ן); (די) זאָגעניש (ל″ר: -ן).
אדם הראשון [òdəm-əríshn], דרומדיק: [ù:d(ə)m-ərí:shn]; {בייגט זיך ווי אַ פּרט⸗נאָמען אַלץ אָביעקטיוו: אדם⸗הראשונען}.
Adam’s apple
(דער) גאָרגל⸗קנאָפּ (ל″ר: -קנעפּ).
(Adam and Eve (biblical
אדם און חווה [ódəmən-khávə], דרומדיק: [ú:dəmən-khávə];
{מער לומדיש:} אדם וחווה [ódəm-və-khávə], דרומדיק: [ú:dəm-və-khávə];
adamant
אײַנגעשפּאַרט; (זיך) פעסטהאַלטנדיק בײַ דער מיינונג; אַבסאָלוט דעצידירט (\אַנטשלאָסן);
האַרטנעקיק; אײַנגעעקשנט [áyn-gəàksh(ə)nt], דרומדיק: [á:n-gəàksh(ə)nt];
{לומדיש:} קשי⸗עורפדיק [kshèy-óyrəv-dik], דרומדיק: [kshày-óyrəv-dik], צפונדיק: [kshèy-éyrəv-dik].
adapt (v. intrans.)
זיך צופּאַסן; זיך אַדאַפּטירן; זיך צוגעוויינען (אויך: צוגעוואוינען).
adapt (v. trans.)
צופּאַסן; אַדאַפּטירן;
{וועגן אַ בוך אָדער טעקסט:} באַאַרבעטן; רעדאַגירן; רעדאַקטירן.
adaptable
צופּאַסעוודיק; אַדאַפּטירעוודיק; וואָס לאָזט זיך צופּאַסן (\אַדאַפּטירן);
{אַ קאַפּ ברייטער, אַשטייגער ביים שילדערן עמעצנס גרייטקײַט אויף פּשרות:} בייגעוודיק;
adaptation
(די) צופּאַסונג (ל″ר: -ען); (די) רעדאַגירונג (ל″ר: -ען); (די) רעדאַקטירונג (ל″ר: -ען); (די) אַדאַפּטירונג; (ל″ר: -ען); (די) אַדאַפּטאַציע (ל″ר: -ס).
adapter
(דער) אַדאַפּטער (ל″ר: -ס).
Adar (Jewish month)
{אָן אַן אַרטיקל} אדר [ódər], דרומדיק [(ú:də(r]: דער זעקסטער חודש (רעכענענדיק פון תשרי), דער צוועלפטער חודש (פון תנ″כישן יאָר), געוויינטלעך אין פעברואַר–מערץ, האָט דרײַסיק טעג. חודש פון יום⸗טוב פּורים {אַחוץ אין עיבור⸗יאָרן ווען ער ווערט אָנגערופן אדר א′ [òdər-áləf], דרומדיק: [ù:də(r)-áləf] ←אדר ב′}.
Adar 2 (Jewish month in leap years only)
ואדר [véy-òdər] (דרומדיק: [váy-ùdər]); אדר ב′ [ódər-béyz] (דרומדיק: [ú:də(r)-báys]), דער צוגעגעבענער דרײַצעטער חודש פון יידישן לוח (רעכענענדיק פון ניסן, אין אַן עיבור⸗יאָר), דער זיבעטער חודש (רעכענענדיק פון תשרי’ אין אַן עיבור⸗יאָר). געוויינטלעך אין פעברואַר–מערץ, האָט נײַן⸗און⸗צוואַנציק טעג. חודש פון יום⸗טוב פּורים אין אַן עיבור⸗יאָר.
add
צוגעבן [tsú-gèbm], דרומדיק: [tsí:-gèybm]; צולייגן [tsú-lèygn], דרומדיק: [tsí:-làygn];
{לומדיש:} מוסיף זײַן [móysəf-zayn], צפונדיק: [méysəf-zayn];
{מאַטעמאַטיש:} צוחיבורן [tsú-khìbərn], דרומדיק: [tsí:-khìbərn].
add insult to injury
באַשעדיקן און נאָך צודערצו באַליידיקן; שלאָגן און צודערצו אַרײַנזאָגן;
{לומדיש:} צום הזיק [hézək] נאָך צולייגן בושת [bóyshəs], צפונדיק: [béyshəs];
{פראַזעס:} און טאָמער איז דאָס נאָך ווייניק…; און טאָמער קלעקט דאָס נאָך ני(ש)ט….
(.add-on (n
(דער) צוגאָב (ל″ר: -ן); (דער) צולאָג (ל″ר: -ן);
{ביטולדיק:} (די) צוטשעפּעניש (ל″ר: ן).
(.add on (v
צושטוקעווען; צוגעבן [tsú-gèbm], דרומדיק: [tsí:-gèybm];
{לומדיש:} מוסיף זײַן [móysəv-zayn], צפונדיק: [méysəv-zayn].
add up (calculate the total)
צונויפרעכענען; מאַכן דעם חשבון [khézhbm]; אויסרעכענען דעם סך⸗הכל [sakhákl]).
add: It doesn’t add or subtract anything
ס′גיט ני(ש)ט צו, און ס′נעמט ני(ש)ט אַראָפּ(עט).
ס′איז ני(ש)ט מעלה און ני(ש)ט מוריד [nì(sh)t-máylə|unì(sh)t-móyrəd], דרומדיק: [nìsh(t)-má:lə|inìsh(t)-móyrət], צפונדיק: [nìt-máylə|unìt-méyrəd].
add: It doesn’t add up!
עפּעס שטימט דאָ ני(ש)ט!; עפּעס איז דאָ ני(ש)ט ריכטיק!;
{לומדיש:} ס′איז ני(ש)ט לויטן שכל הישר [sèykhl-(h)ayóshər], דרומדיק: [(sàykhl-(h)ayú:shə(r].
added value
(דער\די\דאָס) צוגאָב⸗ווערט; (דער\די\דאָס) צוגעגעבענע ווערט;
{לומדיש; אויך איראָניש:} אַ תועלת מרובה [atoyèləs-m(ə)rúbə], דרומדיק: [atoyèyləs-m(ə)ríbə], צפונדיק: [ateyèləs-m(ə)rúbə].
addendum
(דער) צולאָג (ל″ר: -ן); (דער) צוגאָב (ל″ר: -ן); (די) בײַלאַגע (ל″ר: -ס);
{לומדיש:} (די) הוספה [həsófə], דרומדיק: [həsú:fə]; {נאָכמער לומדיש:} [hoysófə], דרומדיק: [hoysú:fə], צפונדיק: [heysófə].
adder
(דער) נאָטער (ל″ר: -ס); (די) נאָטער⸗שלאַנג (ל″ר: -ען; דיאַלעקטיש אויך: שלענג);
(די) צלם⸗שלאַנג [tséyləm], דרומדיק: [tsáyləm]; (די) קרייץ⸗שלאַנג.
addict (n.)
(דער) אַדיקט [ádikt] (ל″ר: -ס);
{בייגעוודיק:} (די\דער) באַנומענע(ר); (די\דער) אַדיקטירטע(ר); (די\דער) אַדיקציע⸗לײַדנדיקע(ר).
addicted
האָבן אַן אַדיקציע; זײַן אַדיקטירט;
אַדיקציע⸗פאַרכאַפּט; אַדיקציע⸗לײַדנדיק.
addiction
(די) אַדיקציע [adíktsyə] (ל″ר: -ס); (די) סובסטאַנץ⸗באַנומענקײַט (ל″ר: -ן); (די) אַדיקציע⸗מאַניע (ל″ר: -ס); (די) אַדיקציע⸗קרענק [kreynk]).
addictive
אַדיקטיוו; אַדיקציע⸗שאַפנדיק; אַדיקציע⸗מאַכנדיק; באַנעמונג⸗געפערלעך.
addition
(דער) צוגאָב (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) צוגעגעבענע [tsú-gə-gèbənə], דרומדיק: [tsí:-gə-gèybənə]; (דער) צולאָג (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} {אָן אַן אַרטיקל, ל″נ} הוספה [həsófə], דרומדיק: [həsúfə];
{מאַטעמאַטיש:} (דער) חיבור [khìbər].
addition: the addition of (as process)
(דאֶָס\דער) צוגעבן; {לומדיש:} (דאָס\דער) מוסיף זײַן [móysəv-zayn], צפונדיק: [méysəv-zayn].
additional
צוגעגעבענע(ר); צוגאָבלעכע(ר); ווײַטערדיקע(ר).
additionally
דערצו נאָך; צו דעם אַלעמען; צודערצו; נאָכמער [nóghmər]; נאָך מער [nòkh-mér]; אַחוץ דעם [akhùdz|dém], דרומדיק: [akhìdz|déym]; אין צוגאָב (צו)דערצו.
additive (n.)
(דער) אַדיטיוו (ל″ר: -ן);
{עמאָטיוו; ביטולדיק:} (די\דאָס) צוגאָבעכץ (ל″ר: -ן; אויך: -ער); (די\דאָס) צולייגעכץ (ל″ר: -ן; אויך: -ער).
(address (postal or internet
(דער) אַדרעס [adrés] צי [ádrəs] (ל″ר: -ן [adrésn]).
(.address (v
{וועגן אָנשרײַבן דעם אַדרעס:} אַדרעסירן; אָנשרײַבן דעם אַדרעס;
{וועגן קאָמוניקירן מיט עמעצן:} עפנטלעך ריידן (פאָרמעל); זיך ווענדן; {זע הערה אונטן בײַ address the nation}.
address book
(דאָס\דער) אַדרעס⸗ביכל (ל″ר: -עך);
{טאָמער ממש א גרויסער:} (דאָס\דער) בוך אַדרעסן; (דאָס\דער) אַדרעסן⸗בוך.
address label
(די) (אַדרעס⸗)עטיקעטקע (ל″ר: -ס); (דער) (אַדרעס⸗)עטיקעט (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) אַדרעס⸗קלעפּל (ל″ר: -עך).
address the nation
עפנטלעך ריידן (\רעדן) מיטן פאָלק (\מיט דער באַפעלקערונג); אַדרעסירן דעם פאָלק; זיך ווענדן צום פאָלק;
{הערה: פאָרט פאַראַן אַ שטיקל חילוק צווישן „עפנטלעך ריידן“ און „אַדרעסירן“ פון איין זײַט און פון דער אַנדערער זײַט — „זיך ווענדן“, וואָס איז משמע אַז מ′ווענדט זיך ניט בכלל, נאָר דווקא וועגן אַ ספּעציפישן עיקרדיקן ענין אָדער קריזיס, אָפטמאָל אַז מ’בעט עפּעס וואָס}.
address: change of address
(דער) אַדרעסן⸗בײַט (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) בײַטן דעם אַדרעס;
{לומדיש; עמאָטיוו; מיט וואַרעמקײַט צי איראָניע:} (דער) שינוי מקום [shìnə-mókəm], דרומדיק: [shì:nə-múkəm].
addressee
(דער) אַדרעסאַט (ל″ר: -ן).
adept at
פעאיק אויף [féy(i)k]; געניט אויף; זיך אויסטויגן אויף;
{עמאָטיוו:} זײַן אַ בריה אויף [abéryə].
adequacy
(די) גענוגעדיקײַט; (די) אַדעקוואַטקײַט; (די) געהעריקע קוואַליטעט.
adequate
טויגעדיק; גענוגעדיק; גוט גענוג; אַדעקוואַט;
{טאָמער אין כמות:} קלעקנדיק \ קלעקע(וו)דיק; סטײַענדיק; גענוגנדיק.
adequate: be adequate
טויגן; גוט גענוג זײַן; אַדעקוואַט זײַן;
{טאָמער אין כמות:} קלעקן; סטײַען, סטײַענען; גענוג זײַן.
adequate: seen to be adequate
גילטן; האָבן אַ פּנים [pónəm], דרומדיק: [pú:nəm].
ADHD → attention deficit hyperactivity disorder
adherence
(דאָס\דער) האַלטן זיך בײַ; (די) אָנהענגערישקײַט; (די) נאָכפאָלגערישקײַט;
{טיילמאָל מיט וואַרעמקײַט צי איראָניע:}
(דאָס\דער) זײַן אַ חסיד (פון) [akhósəd], דרומדיק: [akhú:sət].
adherent
אַן אָנהענגער (פון) (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); אַ נאָכפאָלגער (פון); (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{טיילמאָל מיט וואַרעמקײַט צי איראָניע:}
אַ חסיד (פון) [akhósəd], דרומדיק: [akhú:sət].
adhesive (n.)
(דער\דאָס) קלעפּמיטל (ל″ר: -ען); (דער\די\דאָס) קלעפּשטאָף (ל″ר: -ן);
{עמאָטיוו, אַשטייגער ווען ס′איז ניט די בעסטע סחוקרה:} (די\דאָס) קלעפּעכץ (ל″ר: -ן; אויך: -ער).
adhesive (adj.)
קלעפּעדיק; צוקלעפּלעך.
adjacent (adj.)
אָנגרענעצנדיק; צוגרענעצנדיק; דערלעבנדיק; נאָענט.
adjacent to
אָנגרענעצנדיק מיט; צוגרענעצנדיק מיט; הארט לעבן (\בײַ);
בשכנות(דיק) מיט [bəshkhéynəz-dik], דרומדיק: [bəshkháynəz-dik].
adjectival
אַדיעקטיוויש; אַדיעקטיוו⸗.
adjective (n.)
(דער) אַדיעקטיוו (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} (דער) תואר [tóyər], צפונדיק: [téyər].
adjectivization
{גיכער וועגן אַן איינצלפאַל:} (די) אַדיעקטיוויזירונג (ל″ר: -ען);
{גיכער וועגן דעם פּראָצעס גופא:} (די) אַדיעקטיוויזאַציע.
adjectivize
אדיעקטיוויזירן; מאַכן פאַר אַן אַדיעקטיוו.
adjoin
זיך (אָנ)גרענעצן מיט; זיך צוגרענעצן מיט; זײַן (\שטיין) הארט לעבן (\בײַ).
adjoining
(אָנ)גרענעצנדיק; צוגרענעצנדיק; דערלעבנדיק.
adjourn (to another room or place)
אַריבערגיין; אַריבער אין (\אויף);
{מיט גוטמוטיקן הומאָר:} זיך איבערפּעקלען.
adjourn (jur.)
שליסן ביז אויף אַ צוקונפטיקער דאַטע; אָפּשטעלן דעם פּראָצעס ביז אויף אַ קומעדיקער דאַטע;
{לומדיש:} מפסיק זײַן (ביז) [máfsəg-zayn]; דוחה זײַן (אויף) [dóykhə], צפונדיק: [déykhə].
adjournment (jur.)
די פאַרהער⸗שליסונג (ביז אויף אַ צוקונפטיקער דאַטע) (ל″ר: -ען); (די) (יורידישע) אָפּלייגונג (ל″ר: -ען).
{לומדיש) (דער) הפסק [héfsək] (ל″ר: הפסקים [həfséykəm], דרומדיק: [həfsáykəm]).
adjudge
צוטראָגן (\אַרויסלאָזן) דעם פּסק (\אורט(יי)ל) (אויף) [psák];
משפּטן (\דערקלערן) פאַר [míshpətn].
adjust
רעגולירן; צופּאַסן.
adjustable
צופּאַסעוודיק; באַוועגלעך; וואָס מ′קען (אַליין) רעגולירן (\צופּאַסן).
adjustable seat
(דאָס\דער\די) צופּאַסעדיקע(ר) בענקל (ל″ר: -עך); (די\דאָס\דער) באַוועגלעכע(ר) געזעס (ל″ר: -ן).
adjuster (insurance)
(דער) היזק⸗פאָרשער [hézək] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
adjustment
(די) צופּאַסונג (ל″ר: -ען); (די) רעגולירונג (-ען).
adjustment disorder
(דער) צופּאַסונג⸗סינדראָם (\⸗פעלער);
{פאַראיידלט:} (דער) צופּאַסונג⸗ענין [ì(n)yən].
administer (medicine, etc)
צושטעלן; געבן; אײַנגעבן.
administer the oath (of office)
משביע [mazh-bíyə] זײַן די אַמט⸗שבועה [ámt-shvùə], דרומדיק: [ámt-shvì:yə].
administration
(די) אַדמיניסטראַציע; (די) אָנפירערשאַפט; (די) אָנפירונג;
{אין אַן אַנשטאַלט אָדער פירמע, אויך:}
(די) פאַרוואַלטונג;
{אין אַ טראַדיציאָנעל יידישן מוסד:}
(די) הנהלה [hanhólə], דרומדיק: [h)an(h)ú:lə)].
administration (government in power)
די מאַכט; די רעגירונג; (די) מלוכהשע אָרגאַנען [m(ə)lúkhishə], דרומדיק: [m(ə)lí:khishə] (ל″ר);
{אין אַמעריקע אָפטמאָל לויטן נאָמען פון אַמטירנדיקן פּרעזידענט:}
די אַדמיניסטראַציע („די אָבאַמאַ⸗אַסמיניסטראַציע“, „די טראָמפּ⸗אַדמיניסטראַציע“).
administrator
(דער) אַדמיניסטראַטאָר [admìnəstrátər] (ל″ר: -ן [admìnəstratórn]); ל″נ: (די) אַדמיניסטראַטאָרשע [admìnəstratórshə] (ל″ר: -ס);
(דער) פאַרוואַלטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) פאַרוואַלטערין (ל″ר: -ס).
admirable
{פּרעדיקאַטיוו:} צום באַוואונדערן; דרך⸗ארץ פאַרדינענדיק [der(ə)khérəts], דרומדיק: [der(ə)khéyrəts] צי [dar(ə)khèyrəts];
{אַטריבוטיוו:} אויסגעצייכנט; הויכגעשאַצט.
admirably
אויסגעצייכט; זייער גוט; זעלטן גוט; ממש גוט [máməsh];
וואָס פאַרדינט לויב (\(הויכע) אָנערקענונג).
admiral
(דער) אַדמיראַל (ל″ר: -ן).
admiralty
{וועגן דעם מעמד:} (דער) אַדמיראַל⸗אַמט; (דער) אַדמיראַל⸗שטאַנד;
{וועגן דעם פּערסאָנאַל:} (די) אַדמיראַל⸗קאָלעגיע; (דער) אַדמיראַל⸗פּערסאָנאַל; די אַדמיראַלן (ל″ר).
admiration
(די) באַוואונדערונג; (די) הויכהאַלטונג; (דאָס\די) אַרויפקוקונג;
{פראַזעס:} מ′האַלט פון (אים\איר\עמעצן) {מיט פאַרשטאַרקונג:} אַ סך [asákh], אַ וועלט, וכו′ {זע נאָך, אין קומעדיקן סימן}.
admire
האַלטן פון; באַוואונדערן; אַרויפקוקן צו; הויך האַלטן; פאַרערן;
{מיט פאַרשטאַרקונג:} האַלטן שטאַרק פון; האַלטן אַ וועלט פון;
{לומדיש:} האַלטן אַן עולם ומלואו פון [óyləm|umlóyə], צפונדיק: [éylom|umléyey]; האַלטן הרים וגבעות פון [hòrəm-ugvó(y)əs], דרומדיק: [h)ú:rəm-igvú:əs)].
admirer
(דער) באַוואונדערער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) פאַרערער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) פאַרערערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו; אָפּלאַכעריש:} (די) פאַרערערקע (ל″ר: -ס).
admissibility
(די) דערלאָזלעכקײַט; (די) צולאָזיקײַט; (די) אַרײַנלאָזיקײַט.
admissible
צום דערלאָזן; דערלאָזלעך; אויף אַרײַנ(צו)לאָזן; אַרײַנלאָזלעך.
admissible evidence
(די) אַרײַנלאָזלעכע עווידענץ.
admissible: equally admissible
גלײַכבאַרעכטיקט; דערלאָזלעך אין דער זעלב(יק)ער מאָס; גלײַך אויף גלײַך דערלויבט.
(admission (confession
(דאָס\דער) זיך מודה זײַן [zəkh-móydə-zayn], צפונדיק: [zəkh-méydə-zayn] (ל″ע: האָט זיך מודה געווען);
{אַוואו דער קאָנטעקסט איז קלאָר:} (די) צוגעבונג; אָננעמונג.
(admission (entry
(דער) אַרײַנגאַנג; (דער) אײַנטריט;
{אַז ס′גייט מער אין דעם צי מ′וועט בכלל אַרײַנלאָזן איידער, אַשטייגער, אין פּרײַז פון בילעט:} (דער) צולאָז; (די) צולאָזונג;
{אַז ס′גייט אין אָנגענומען ווערן בײַ אַן אַקאַדעמישער אינסטיטוציע:} (די) אָננעמונג; (די) אַרײַנלאָז.
admission examination
(דער) אַרײַנטריט⸗עקזאַמען (ל″ר: -ס).
admission fee
(די) אַרײַנגאַנג⸗צאָלונג (ל″ר: -ען); (די) אַרײַנטריט⸗צאָלונג (ל″ר: -ען);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} אַרײַנגאַנג („אַרײַנגאַנג: $12“); אַרײַנטריט („אַרײַנטריט: $12“).
admission(s) policy
(די) אַרײַנלאָז⸗קאָנצעפּציעס (ל″ר); (די) אַרײַנלאָז⸗אויפפירונגען (ל″ר); (די) אַרײַנלאָז⸗פּאָליטיק.
admissions office
(דער) אָפּטייל פאַר אַרײַנלאָזונגען (\אָננעמונגען) (ל″ר: אָפּטיילן).
(admit (confess
(דאָס\דער) זיך מודה זײַן [zəkh-móydə-zayn], צפונדיק: [zəkh-méydə-zayn] (ל″ע: האָט זיך מודה געווען);
{אַוואו דער קאָנטעקסט איז קלאָר:} צוגעבן; אָננעמען.
(admit (give entry
אַרײַנלאָזן; געבן אַרײַנגיין; געבן אײַנטרעטן;
{אין אַ מאַשין, באַן, עראָפּלאַן — אויך:} אַרויפלאָזן;
{מער אַבסטראַקטיש, ניט וועגן אַן איינציקן באַזוך:} צולאָזן; („אין אָט דעם פאַך האָט מען זיי ניט צוגעלאָזן“).
admittance
(דער; {אָפטמאָל אָן אַן אַרטיקל}) אַרײַנגאַנג; אַרײַנטריט.
admittance: No admittance!
אַרײַנגאַנג פאַרווערט!; אַרײַנגאַנג פאַרבאָטן!;
{ווייכער:} מ′טאָר ני(ש)ט אַרײַן דאָ!; פאַרמאַכטער (\פּריוואַטער) שטח [shétəkh], דרומדיק: [shéytəkh].
admittedly
(נו,) אויב זאָגן דעם גאַנצן אמת [éməs]; דעם אמת זאָגנדיק; אויב ריידן (\רעדן) אינגאַנצן אָפנהאַרציק (\אויפריכטיק);
מ′דאַרף מודה זײַן [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn].
admixture
(די) בײַמישונג (ל″ר: -ען); (די) צומישונג (ל″ר: -ען); (די) אָנמישונג (ל″ר: -ען).
admonish
{בכלל:} אָנוואָרענען; {לומדיש:} מזהיר זײַן [máz(h)ər-zayn]; מתרה זײַן [másrə-zayn];
{דווקא עטיש⸗מאָראַליש:} מוסרן [músərn], דרומדיק: [mísərn]; אָנמוסרן [ón-mùsərn], דרומדיק: [ú(:)n-mìsərn];
admonition
(די) באַוואָרענונג (ל″ר: -ען); (די) אָנוואָרעניש (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} (די) התראה [hasróə], דרומדיק: [h)asrú:ə)].
ado: much ado about nothing
אַ גאַנצער טראַסק (\צימעס \וועזן \טומל \הו⸗האַ) וועגן גאָרני(ש)ט (\גאָרנישניט).
ado: without further ado
ני(ש)ט פּטרנדיק מער קיין צײַט [pátərn-dik]; אָן ווײַטערדיקע צערעמאָניעס; ני(ש)ט מער אָפּצולייגן.
adolescence
(די) אונטערוואַקסנדיקע יאָרן (ל″ר);
די בחורשע יאָרן [bókhərshə], דרומדיק: [búkhərshə], ל″נ: די מיידלשע יאָרן (ל″ר);
{פאָרמעל:} (די) אַדאָלעסענץ⸗יאָרן (ל″ר).
(.adolescent (n
טיניידזשער; אַ נאָכני(ש)ט דערוואַקסענע(ר); אַן אונטערוואַקסנדיקע(ר);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) בחור [bókhər], דרומדיק: [búkhər], ל″נ: (די) בחורטע [bókhərtə], דרומדיק: [búkhərtə] ; (דער) יונגערמאַנטשיק (ל″ר: -עס), ניטאָ קיין ל″נ
{הערה: אין טייל חרדישע קרײַזן נוצט מען „יונגערמאַנטשיק“ בלויז אויף אַ יונגנמאַן וואָס האָט לעצטנס חתונה געהאַט}.
(.adolescent (adj
טיניידזשעריש; נאָכני(ש)ט דערוואַקסן; נאָכני(ש)ט דערבאַקן; אונטערוואַקסנדיק; בחוריש [bókhərish], דרומדיק: [búkhərish]; אין די בחורשע יאָרן [bókhərshə|yórn], דרומדיק: [búkhərshə|yú:(ə)rn].
adopt
{וועגן אַ קינד:} אַדאָפּטירן; ארײַננעמען צו זיך ווי אַן אייגן קינד;
{וועגן אַ געדאַנק, פּלאַן, רעזאָלוציע וכו′:} אָננעמען.
adoption
{וועגן אַ קינד:} (די) אַדאָפּטירונג; (דאָס\דער) אַדאָפּטירן; (דאָס\דער) ארײַננעמען צו זיך ווי אַן אייגן קינד;
{וועגן אַ געדאַנק, פּלאַן, רעזאָלוציע וכו′:} (די) אָננעמונג; (דער) אָננעם.
adoption agency
(די) קינד⸗אַדאַפּטירונג אַגענטור (\געזעלשאַפט) (ל″ר: -ס);
adoptive
אַדאָפּטירעדיק; אַדאָפּטיר⸗.
adorable
ליבינקע(ר)⸗טײַערע(ר); שיינינקע(ר)⸗חנעוודיקע(ר) [(khénəv-dikə(r]; זיסעניו⸗ליובעניו;
{פראַזעס:} צום ליב האָבן טײַער; מיט טויזנט (\אַלע) חנען [khéynən], דרומדיק: [kháynən].
adoration
(די) ליבשאַפט מיט באַוואונדערונג; (די) גרויס⸗ליבשאַפט; (די) פאַרגעטערנדיקע ליבשאַפט.
{לומדיש:} כבוד והערצה [kòvəd-vəha(a)rótsə], דרומדיק: [kùvəd-və(h)a(a)rú:tsə].
adore
{אין זין פון שטאַרק ליב האָבן:} ליב האָבן ווי דאָס (\דעם) לעבן; משוגע ליב האָבן [məshúgə], דרומדיק: [məshígə]; זײַן ווילד פאַר;
{אין זין פון האַלטן פאַר זייער געהויבן:} האַלטן אַ וועלט פון; פאַרגעטערן; {לומדיש:} האַלטן אַן עולם ומלואו פון [óyləm|umlóyə], צפונדיק: [éylom|umléyə] (′האַלטן אַ וועלט און אַלדאָסגוטס וואָס אין דער וועלט פון′…).
adorn
באַצירן; באַפּוצן;
{ביטולדיק:} באַצאַצקען; באַשמאָנצען.
adornment
(די) באַצירונג (ל″ר: -ען); (די) באַפּוצונג (ל″ר: -ען);
{ביטולדיק:} (די) באַצאַצקונג (ל″ר: -ען); (דאָס\דער) באַשמאָנצען.
adrenal
אַדרענאַל.
adrenal glands
(די) אַדרענאַלע דריזן (ל″ר).
adrenaline
(דער) אַדרענאַלין [adrènəlín];
{אין קאָלאָקוויאַלן צפונדיקן באַנוץ, ערטערווײַז, אַז ס′גייט די רייד וועגן דעם כח וואָס מען „טרעפט בײַ זיך“ דעמאָלט אַז מען איז אינגאַנצן אויסגעמאַטערט:} (די) צנאָטע; („ער איז געווען שרעקלעך מיד, נאָר די צנאָטע איז בײַ אים [ba-ém] געגאַנגען“).
adrift: be adrift (be without clear purpose)
אַרומגיין\זײַן\לעבן (וכו′) — ציללאָז; תכליתלאָז [tákhləs-lòz]; אָן אַ ציל און אָן אַ תכלית; שוועבנזיק ווי אינדערלופטן.
adroit
פעאיק [féy(i)k]; בריהש [béryish]; געניט [gənít].
adulation
(די) איבערדערמאָסיקע באַוואונדערונג (\פאַרערונג \אויסלויבונג); (די) הויכע גלאָריפיצירונג; (די) באַגיסונג מיט שבחים [shvókhəm], דרומדיק: [shvúkhəm]; (די) אַדולאַציע.
adulatory
(צו) הויך⸗לויבעריש; איבער דער מאָס לויבנדיק; מיט⸗כבוד⸗באַגיסנדיק [kóvəd], דרומדיק: [kúvət].
(.adult (n
{בייגעוודיק:} (דער) דערוואַַקסענער; ל″נ: (די) דערוואַקסענע (ל″ר בײַ ביידע: דערוואַקסענע);
{אין דער יידישער טראַדיציע, וועגן אַ פרוי:} אַ בוגרת [abógrəs];
{אין קינדערשן לשון; בייגעוודיק:} (דער) גרויסער; ל″נ: (די) גרויסע (ל″ר בײַ ביידע: גרויסע).
(.adult (adj
פאַר דערוואַקסענע.
adult: act like an adult
זיך אויפפירן באַלעבאַטיש (\ווי אַ לײַט \ווי ס′באַדאַרף צו זײַן \ווי אַ דערוואַקסענע(ר)).
adult entertainment
(די) פאַרווײַלונג פאַר דערוואַקסענע.
adulterer (/adulteress)
(דער) נואף [nóyəf], צפונדיק: [néyəf] (ל″ר: [noyafəm], צפונדיק: [neyafim]), ל″נ: (די) נואפטע [nóyəftə], צפונדיק: [néyəf-tə] (ל″ר: -ס);
{עמאָטיוו; צומאָל איראָניש:} (דער) אשת⸗אישניק [èyshəs-í(y)shnik], דרומדיק: [àyshəs-í:shnik] (ל″ר: -עס), ל″ר: (די) אשת⸗אישניצע (ל″ר: -ס);
{אין דער יידישער טראַדיציע אויף אַ פרוי:} אַ סוטה [asóytə], צפונדיק: [aséytə] (ל″ר: סוטות);
{מער אוניווערסאַליסטיש:} אַ חתונה⸗פאַררעטער [khásənə] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
adulterous
ניאופדיק [níyəv-dik]; זנותעדיק [znúsədik], דרומדיק: [znísədik];
{עמאָטיוו; צומאָל איראָניש:} אשת⸗אישעדיק [èyshəs-í(y)shədik], דרומדיק: [àyshəs-í:shədik].
adultery
(דער) ניאוף [níyəf]; (דאָס\דער) עובר זײַן אויפן לא תנאף [òyvər-zayn-afn|lòy-sínəf], דרומדיק: [òyvər-za:n-ofn|lòy-sínəf], צפונדיק: [èyvər-zayn-afn|lèy-sínəf];
{ס′ווערן אויך גענוצט אויף ניאוף ווערטער אויף פּראָסטיטוציע, וועמענס באַדײַט ווערט מיט ביטול אויסגעשפּרייט אויף פאַרווערטע סעקסועלע באַציאונגען מיט חתונה⸗געהאַטע מענטשן:}
(דער) זנות [znús], דרומדיק: [znís]};
{אזהרה: די פאָרגעלייגטע המצאה „חילול הזיווג“ קען אַרויסרופן געלעכטער בײַ די וואָס קענען די שפּראַך נאַטירלעך. בעת מעשה קענען געמאָלט זײַן פאַרשיידענע פראַזעס פון לשון נקיה וועגן, אַשטייגער: „ניט געטרײַ געווען דער ווײַב \ דעם מאַן“ און „געפירט אַ ראָמאַן מיט יענעמס ווײַב\מאַן“}.
adulthood
(די) דערוואַקסענע יאָרן (ל″ר); (די) דערוואַקסנקײַט.
(advance (n.) (making of progress
(די) פּראָגרעסירונג; (דער) פּראָגרעס; (דאָס\דער) פאָראויסגיין; (דער) פאָראויסגאַנג.
(advance (n.) (payment
(דער) אַדערוף (אויך: אַדערויף) [adərúf] צי [adəróyf]; דרומדיק: [adəríf] צי [adəró(:)(ou)f]; (די\דאָס) האַנטגעלט; (דער) אַוואַנס [aván(t)s];
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער:} (דער) דעפּאָזיט [dəpózit].
(advance (v.) (payment
צאָלן (דעם) אַדערויף (אויך: אַדערויף) [adəróyf] צי [adərúf]; דרומדיק: [adəró(:)(ou)f], (אויך, דער עיקר ד″מ:) [adəríf]; געבן אַוואַנס [aván(t)s]; {אין ענגליש ריידנדיקע לענדער:} געבן (אַ) דעפּאָזיט [dəpózit];
{אין ספּעציעלע פאַלן:} (די\דאָס) האַנט⸗געלט; {וועגן דינגען אַן אָרט:} (די\דאָס) שליסל⸗געלט.
(advance (v. intrans.) (academically, in studies
{אין אַ ישיבה, מתיבתא, כולל (דאָס הייסט, אין אַ מוסד פון לערנען אין דער חרדישער וועלט):} שטײַגן [shtáygn], דרומדיק: [shtá:gn]; ל″ע: געשטיגן; גוט לערנען [gút|lérnən].
{אין אַ וועלטלעכער אינסטיטוציע, זאָל זי אַפילו זײַן אַ יידישע און אַ פרומע:} פּראָגרעסירן אין די לימודים; גוט שטודירן; גוט לערנען זיך.
advance (v. trans.) (move forward, move to the next stage, carry forward)
אַוואַנסירן; פאָראויסרוקן; ווײַטערפירן;
{מיט דער בפירושדיקער כוונה אויף הייבן:}
הייבן [héybm], דרומדיק: [háybm]; דערהייבן; פאַרהעכערן (און פאַרשענערן).
advance (a theory, argument, proposition)
פאָראויסרוקן; ווײַטערפירן; אונטערשפּאַרן; אונטערשטיצן.
advanced (high level, most modern or cultivated)
אַוואַנסירט; מאָדערן (\מאָדערנע(ר)); הײַנטיק; הײַנטצײַטיק; {חסידיש, אויך:} פאָרגעשריטן (\פאָרגעשריטענע(ר));
{חסידיש:} לעצטיק.
(advanced (academic level
אַוואַנסירט; ווײַטהאַלטער⸗; העכערע(ר).
(advanced (late-stage
ווײַט⸗דערגאַנגענע(ר); אין אַ שפּעטיקן שטאַנד.
advanced in years
אין די (העכערע) יאָרן; אויף דער עלטער [àvdər-éltər], דרומדיק: [(òvdə(r)-éltə(r].
advancement
(די) אַוואַנסירונג; (די) פּראָגרעסירונג; (די) פאָראויסרוקונג.
(.advantage (n
(די) מעלה [máylə], דרומדיק: [má:lə] (ל″ר: מעלות [máyləs], דרומדיק: [má:ləs]); (דער) פּלוס (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} (די) רבותא [rəvúsə], דרומדיק: [rəví:sə]; (דער) תועלת [təéləs], דרומדיק: [təéyləs] (ל″ר: -ן);
{הערה: אין טייל דיאַלעקטן איז דער זין פון ′תועלת′ מער באַגרענעצט אויף: ′נוץ′, ′נוציקײַט′, ′ניצלעכקײַט′}.
(advantage: take advantage of (put to good use, enjoy
געניסן פון (ל″ע: גענאָסן); אויסנוצן די געלעגנהײַט;
{אָדאָרטן אַוואו ס′איז דאָ אויך אַן עלעמענט פון הנאה:}
הנאה האָבן פון [hanóə], דרומדיק: [h)anú:ə)], צפונדיק: [hanó(y)ə];
{לומדיש:} נהנה זײַן [nə(h)énə-zayn], אויך: [né(ə)nə-zayn]; דרומדיק: [nə(h)éynə-za:n], אויך: [néy(ə)nə-za:n].
(advantage: take advantage of (exploit, abuse
אויסנוצן; עקספּלואָטירן;
{פראַזע:} יענעם אויסנוצן לטובת עצמו [lətòyvəs-átsmoy], צפונדיק: [lətèyvəs-átsmey].
advantage: to the advantage/benefit of
{פאַרן סוביעקט:} לטובת [lətóyvəs], צפונדיק: [lətéyvəs]; („לטובת דעם טאַטן“);
{נאָכן סוביעקט:} לטובה [lətóyvə], צפונדיק: [lətéyvə]; („דעם טאַטן לטובה“);
(.advantage (v
קומען צום גוטן <+דאַטיוו>.
advantageous
גינציק; געוואונטשן (\געוואונטשענע(ר)); מיט⸗מעלותדיק [mit-máyləz-dik], דרומדיק: [mit-má:ləz-dik].
advent
(די) נײַע אָנקומונג; (דער) נײַער אָנקום; (די) אײַנפירונג; (דאָס\דער) צוערשטיקע באַווײַזן זיך;
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (די) (דעמאָלטיקע) נײַאיקײַט (\חידושדיקײַט [khídəzh-dəkàyt]);
{ווייניקער פאָרמעל:} (דאָס\דער) יאַווען זיך.
Adventism (/Seventh Day Adventism)
(דער) (קריסטלעכער) אַדווענטיזם; (דער) זיבעטער⸗טאָג אַדווענטיזם.
Adventist (/Seventh Day Adventist)
(דער) אַדווענטיסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַדווענטיסטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַדווענטיסטקע (ל″ר: -ס);
(דער) זיעבעטער⸗טאָג אַדווענטיסט.
adventure
(די) אַוואַנטורע (ל″ר: -ס); (די) אמתע [éməsə] איבערלעבונג (ל″ר: -ען);
{סלענגיש, צומאָל איראָניש:} (די) וואַנטורע (ל″ר: -ס); (די) ווענטורע (ל″ר: -ס).
adventurism
(דער) אַוואַנטוריזם; (די) אַוואַנטוריסטישקײַט;
(די) אומפאַראַנטוואָרטלעכע ריזיקאַלישקײַט.
adventurist
{עמאָטיוו, מיט אַ רמז אויף אומפאַראַנטוואָרטלעכקײַט צי הפקרות, צומאָל אויך אומערלעכקײַט:}
(דער) אַוואַנטוריסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַוואַנטוריסטקע (ל″ר: -ס); (דער) (אַ)וואַנטורניק (ל″ר: -עס), ל″נ: (די) (אַ)וואַנטורניצע; (דער) אַוואַנטורע⸗זוכער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) אַוואַנטורע⸗זוכערקע (ל″ר: -ס);
{ריזיקע:} (דער) ריזיקאַנט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) ריזיקאַנטקע (ל″ר: -ס);
{אומערלעכע שטיק:} (דער) אַפעריסט (ל″ר: -ן), ל″ר: (די) אַפעריסטקע (ל″ר: -ס);
{ווילדקײַט:} (דער) מופקר [múfkər], דרומדיק: [(mífkə(r] (ל″ר: מופקרים [mufkórəm], דרומדיק: [mifkú:rəm]), ל″ר: (די) מופקרת(טע) [(mufkérəs(tə], דרומדיק: [(mufkéyrəs(tə] (ל″ר: -ס).
adverb
(דער) אַדווערב (ל″ר: -ן);
{בײַם רוב אַרכעאיש:} (דאָס\דער) אומשטאַנד⸗וואָרט (ל″ר: ⸗ווערטער);
{לומדיש:} (דער) תואר הפּועל [tòyər-(h)apóyəl], צפונדיק: [tèyər-(h)apéyəl].
adverbial (n.)
(דער) אַדווערביאַל [àd-verbyál] (ל″ר: -ן).
adverbial phrase
(די) אַדווערביאַלע פראַזע (ל″ר: -ס)
adversarial
קעגנעריש; קעגנאַנאַנדיק; אָפּאָזיציאָנעל; אַדווערסאַריש;
{לומדיש:} התנגדותדיק [həsnágdəz-dik]; כנגדיק [kənégədik], דרומדיק: [kənéygədik]; וויכוחדיק [vəkúegh-dik], דרומדיק: [vəkí:egh-dik].
adversary
(דער) קעגנער (אויך: געגנער) (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ (אויך): (די) קעגנערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) קעגנערקע (ל″ר: -ס);
(דער) אָפּאָנענט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אָפּאָנענטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אָפּּאָנענטקע (ל″ר: -ס);
{פאָרמעל לעגאַליסטיש:} (דער) אַדווערסאַר (ל″ר: -ן);
{לומדיש; מיט אַגענטיוויזירונג:} (דער) צד שכנגד [tsád|shekənégəd], דרומדיק: [tsát|shekənéygət] (ניטאָ קיין ל″ר);
{אַרכעאיש דיאַלעקטיש:} (דער) סטיגאָטער; (דער) שטיגוטער.
adverse
אומגינציק; נעגאַטיוו; שעדלעך.
adverse effect
אומגינציקע (\שעדלעכע) פּעולה [p(ə)úlə], דרומדיק: [p(ə)ílə] (ל″ר: פּעולות).
adverse reaction
{טאָמער פון אַ מענטשן:} (דער) נעגאַטיווער אָפּרוף (ל″ר: -ן); {עמאָטיוו:} (דער) בייזער אָפּרוף (ל″ר: -ן);
{פון אַוועלכן ניט איז יש:} (די) נעגאַטיווע רעאַקציע (ל″ר: -ס).
adverse side effect
(די) אומגינציקע צוגאָב⸗פּעולה [p(ə)úlə], דרומדיק: [p(ə)ílə] (ל″ר: פּעולות);
(די) נעגאַטיווע צוגאָב⸗ווירקונג (ל″ר: -ען).
adversely
צום שלעכטן; אויף שלעכטס; נעגאַטיוו; צום אונגינציקן;
{לומדיש:} לרעה [ləróə], דרומדיק: [lərú:ə].
advertise
{בכלל:} מאַכן רעקלאַמע; רעקלאַמירן; אַנאָנסירן; {אין די ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער, צומאָל מיט אַ קאַפּ הומאָר צי זעלבסט⸗איראָניע:} אַדווערטײַזן [édvər-tàyzn], {מער גענייגט צו איראָניע:} [àdvər-táyzn];
{בנוגע שטעלן אַ ספּעציפישע שריפטלעכע רעקלאַמע:} געבן (\שטעלן) אַן אַנאָנס; {אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער:} געבן (\שטעלן) אַן אַדווערטײַזמענט [èdvərtáyz-mìnt].
{בכלל:} (די) רעקלאַמע (ל″ר: -ס); (דער) אַנאָנס (ל″ר: -ן); {אין די ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער, צומאָל מיט אַ קאַפּ הומאָר צי זעלבסט⸗איראָניע:} (דער) אַדווערטײַזמענט [èdvərtáyz-mìnt];
advertising agency
(די) פּרסום⸗אַגענטור [pí(y)rsəm-agentùr] (ל″ר: -ן); (די) רעקלאַמע⸗פירמע (ל″ר: -ס).
(advertising sheet (/ad sheet
(דאָס\דער) אַנאָנס⸗בלעטל (ל″ר: -עך);
{טאָמער געמאַכט ווי אַ ביכעלע:} (דאָס\דער) אַנאָנס⸗ביכעלע (ל″ר: -ך); (דאָס\דער) רעקלאַמע⸗בלעטל (ל″ר: -עך).
advice (/piece of advice)
{ציילעוודיק:} (די) עצה [éytsə], דרומדיק: [áytsə]; (ל″ר: עצות);
{מער כוללדיק און אַלגעמיין, אָן אַן אַרטיקל:} עצות („אַ דאַנק, אָבער עצות האָב איך שוין גענוג“).
advice (formal notice)
(די) אינפאָרמאַציע (ל″ר: -ס); (דער) אָנווײַז (ל″ר: -ן); (די) ידיעה [yədíyə] (ל″ר: ידיעות).
advice column
אַן עצה⸗טובה רובריק [anèytsə-tóyvə], דרומדיק: [anàytsə-tóyvə], צפונדיק: [anèytsə-téyvə] (ל″ר: -ן); אַ בינטל⸗בריוו רובריק (\קאָלום).
advice columnist
אַן עצה⸗טובה קאָלומניסט [anèytsə-tóyvə], דרומדיק: [anàytsə-tóyvə], צפונדיק: [anèytsə-téyvə] (ל″ר: -ן); אַ בינטל⸗בריוו קאָלומניסט (ל″ר: -ן).
advice: ask advice
זיך אַן עצה האַלטן (מיט) [zəkh-anéytsə-hàltn], דרומדיק: [zəkh-anáytsə-(h)àltn]; אַן עצה פרעגן (בײַ); באַראַטן זיך (מיט);
{לומדיש:} זיך שואל עצה זײַן (בײַ) [zəkh-shòy(ə)l-éytsə-zayn], דרומדיק: [zəkh-shòy(ə)l-áytsə-za:n], צפונדיק: [zəkh-shèy(ə)l-éytsə-zayn]; זיך מייעץ זײַן (מיט) [zəkh-məáyədz-zayn].
advisability
(די) פראַגע צי ס′איז כדאי [kədáy], דרומדיק: [(kədá:(y]; (די) די פראַגע וועגן דער חכמה פון דער זאַך [khókhmə];
{פאָרמעל:} (די) כדאילעכקײַט [kədáyləkh-kàyt], דרומדיק: [kədá:(y)ləkh-kàyt]; (די) כדאיאיקײַט [kədáyə-kàyt], דרומדיק: [kədá:(y)ə-kàyt];
{לומדיש:} (די\דאָס) כדאיות [kədáyəs], דרומדיק: [kədá:(y)əs];
{בײַם רוב אַרכעאיש; אַמאָליקע פּרעסע⸗שפּראַך:} (די) ראַטזאַמקײַט.
advisable (/be advisable)
זײַן געוואונטשן; זײַן אַ גוטער אײַנפאַל (\פּלאַן \וואַריאַנט); זײַן ממש כדאי [máməsh|kədáy]; זײַן רעקאָמענדירט; תכליתדיק [tákhləz-dik]; צוועקמעסיק; זײַן אַ גוטע עצה [éytsə], דרומדיק: [áytsə]; {חסידיש, אויך:} ראַטזאַם;
{לומדיש:} זײַן אַן עצה טובה [anèytsə-tóyvə], דרומדיק: [anàytsə-tóyvə], צפונדיק: [anéytsə-téyvə].
advise
עצהן [éyts(ə)n], דרומדיק: [áyts(ə)n]; {פּאַראַלעלע און גלײַכבאַרעכטיקטע פאָרמע:} עצהנען [éytsənən], דרומדיק: [áytsənən]; (ל″ע: געעצהט [gəéytsət], דרומדיק: [gəáytsət]);
אַן עצה געבן [anéytsə-gèbm], דרומדיק: [anáytsə-gèybm]; רעקאָמענדירן; {חסידיש, אויך:} ראַטן;
{לומדיש:} מייעץ זײַן [məáyədz-zayn].
advisedly
נאָכן באַטראַכטן (פאָרזיכטיק); באַקלערטערהייט;
{לומדיש:} נאָך אַ ישוב הדעת [ayí(y)shəv-(h)adáəs], דרומדיק: [ayí:shəf-(h)adá:(ə)s];
{פראַזעס:} ני(ש)ט גלאַט אין דער וועלט אַרײַן; ני(ש)ט עקספּראָמפּט; ני(ש)ט אָן אַ (פאָרזיכטיקער) באַטראַכטונג (\באַקלערונג; באַקלערעניש).
advisee
{בייגעוודיק:} (די\דער) געעצהטע(ר) [(gəéytsətə(r], דרומדיק: [(gəáytsətə(r];
(דער) עצה⸗קליענט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) עצה⸗קליענטקע (ל″ר: -ס).
advisement: take under advisement
נעמען אין באַטראַכט(ונג); נעמען אויף צום באטראַכטן.
advisor
עצה⸗געבער [éytsə-gèbər], דרומדיק: [(áytsə-gèybə(r] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); בעל⸗עצה [bal-éytsə], דרומדיק: [bal-áytsə] (ל″ר: בעלי⸗עצה [bàlə-éytsə], דרומדיק: [bàlə-áytsə]); {חסידיש, אויך:} ראַטגעבער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{טאָמער פאָרמעל, אָפיציעל, צי ווי אַ שטעלע:} (דער) קאָנסולטאַנט (ל″ר: -ן); בעל⸗יועץ [bal-yóyəts], צפונדיק: [bal-yéyəts] (ל″ר: בעלי⸗יועצים [bàlə-yəéytsəm], דרומדיק: [bàlə-yəáytsəm]).
advisory
קאָנסולטאַטיוו(יש); קאָנסולטאַנט⸗;
עצה⸗געבנדיק [éytsə-gèbm-dik], דרומדיק: [áytsə-gèybm-dik]; באַעצהנדיק [ba-éyts(ə)n-dik], דרומדיק: [ba-áyts(ə)n-dik].
advisory: in an advisory capacity (/role)
(בלויז) קאָנסולטאַטיוו(יש); (בלויז) אַלץ עצה⸗געבער [éytsə-gèbər], דרומדיק: [(áytsə-gèybə(r] (\בעל⸗יועץ [bàl-yóyəts], צפונדיק: [bàl-yéyəts]).
advocacy
(די) עפנטלעכע שטיצונגס⸗אַרבעט (\אונטערשפּאַרונגס⸗אַרבעט);
(דער) אַקטיוויזם פאַר אַ ציל ({צומאָל קריטיש:} \אַן אינטערעס); (דער) ציל⸗אַקטיוויזם;
advocate (n.)
(דער) מליץ יושר [mèyləts-yóyshər], דרומדיק: [(màyləts-yóyshə(r], צפונדיק: [mèyləts-yéyshər];
(דער) אונטערשטיצער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) אונטערשטיצערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אונטערשטיצערקע (ל″ר: -ס); (דער) פאַרטיידיקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) רעפּרעזענטאַנט (ל″ר: -ן); (דער) גוטזאָגער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{הערה: „אַדוואָקאַט“ (זען) איז באַגרענעצט אויף אַ יורידישן רעפּרעזענטאַנט פון אַ קליענט}.
advocate (v.)
זיך אַרויסזאָגן פאַר (\לטובת); זיך אָננעמען פאַר; זיך אויסדריקן פאַר (\לטובת [lətóyvəs], צפונדיק: [lətéyvəs]); אַרויסטרעטן פאַר (\לטובת); אַדוואָקירן; (עפנטלעך) (אונטער)שטיצן.
advocate: be an advocate for
זיך אײַנשטעלן פאַר (\לטובת [lətóyvəs], צפונדיק: [lətéyvəs]); זײַן אַ מליץ יושר פאַר [mèyləts-yóyshər], דרומדיק: [(màyləts-yóyshə(r], צפונדיק: [mèyləts-yéyshər];
אַרײַן אין די רייען פון אונטערשטיצער פון; עפנטלעך שטיצן.
aegis: under the aegis of
אונטערן דאַך (\פּאַטראָנאַזש) פון; אונטער דער סטרוקטור (\אַדמיניסטראַציע \אָרגאַניזאַציאָנעלער סטרוקטור) פון.
aerial (n.)
(די) אַנטענע (אויך: אַנטענאַ) (ל″ר: -ס).
aerial (adj.)
לופט⸗; (אַ)עראָ⸗.
aerobic
(אַ)עראָביש.
aerobics
(די) (אַ)עראָביק.
aerodynamic
(אַ)עראָדינאַמיש.
aerosol (n.)
(א)עראָסאָל.
aerosol spray
(דער\די) (אַ)עראָסאָל⸗שפּריץ;
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער:} (דער\די) (אַ)עראָסאָל⸗ספּריי (אויך: ⸗ספּרעי).
AfD (Alternative für Deutschland party)
(דער\די) אַ⸗עף⸗דע [á-èv-dé] {אין ענגליש ריידנדיקע לענדער אויך: [éy-èv-díy]; די אַלטערנאַטיוו⸗פאַר⸗דײַטשלאַנד פּאַרטיי;
{ביטולדיק:} די נײַע פאַשיסטן אין דײַטשלאַנד; (די) דײַטשישע פאַשיסטישע פּאַרטיי (הײַנט).
affable
אָנגענעם (\אײַנגענאַם); צוגעלאָזן; פרײַנטלעך (\פרײַנדלעך);
{לומדיש:} אַ נח⸗לבריותדיק [nòyəkh-labrí(y)əz-dik], צפונדיק: [nèyəkh-labrí(y)əz-dik]; {אומפאָרמעל, אינטימיש:} פּאַניבראַטיש.
affable: an affable person
{בייגעוודיק:}
אַן אָנגענעמע(ר) (\אַן אײַנגענאַמע(ר)); אַ צוגעלאָזענע(ר); אַ פרײַנטלעכע(ר) (\פרײַנדלעכע(ר)); אַ לײַטזעליקע(ר);
{לומדיש:} אַ נח⸗לבריותדיקע(ר) [(anòyəkh-labrí(y)əz-dikə(r], צפונדיק: [(anèyəkh-labrí(y)əz-dikə(r];
{אומפאָרמעל, אינטימיש:} אַ פּאַניבראַטישע(ר);
{אומבייגעוודיק:}
אַן אָנגענעמער (\אײַנגענאַמער\פרײַנטלעכער וכו′) מענטש;
אַ נח לבריות [anòyəkh-labrí(y)əs], צפונדיק: [anèyəkh-labrí(y)əs].
(affair (episode; matter
דער ענין [í(n)yən]; די מעשה [máysə], דרומדיק: [má:(n)sə];
{טאָמער מער פאַרוויקלט:} די פּרשה [párshə].
(affair (secret, illicit or unofficial romance
(דער) ראָמאַן [román]: „זיי האָבן געפירט אַ ראָמאַן“; אַ געהיימע ליבע; אַ סודותדיקע ליבע [sóydəzdikə-líbə];
{מיט אַ שמץ הומאָר:} אַ לינקע ליבע; אַ ליבע פון אפיקומן [afikóym(ə)n];
{לשון נקיה, כלומרשט איידל און דעריבער אָפט מיט נאָך מער הומאָר אָדער אַרײַנזאָגעניש:} (האָבן) עסקים [asókəm], דרומדיק: [asúkəm]; („יענע יאָרן ט′מען געשמועסט אַז זיי האָבן געהאַט עסקים \ אַז צווישן זיי איז געווען עסקים“ {פונעם אייגנטלעכן באַדײַט פון „עסקים“ — געשעפטן, ביזנעסער, האַנדלונגען, טראַנסאַקציעס, טועכצער}).
{הומאָריסטיש, דעמאָלט אַז די געליבטע גלייבן אַז קיינער ווייס ניט, בשעת ווען אַלע ווייסן און אַלע ריידן:} אַ „קיינער ווייס ניט“ („שוין דרײַ יאָר וואָס בײַ זיי דרייט זיך ווײַטער אַ „קיינער ווייס ניט“).
affair: have a (romantic/sexual) affair
(אָפּ)שפּילן אַ ליבע; פירן אַ ליבע; (אָנ)פירן מיט אַ ראָמאַן;
{שפּילעוודיק, כלומרשט דיסקרעט:} האָבן צו טאָן מיט; האָבן עסקים מיט [asókəm], דרומדיק: [asúkəm].
(affect (have an impact on
ווירקן (אויף); באַווירקן; האָבן אַ(ן) השפּעה אויף [h)ashpó(y)ə)], דרומדיק: [h)ashpú:ə)];
{לומדיש:} משפּיע זײַן אויף [mashpíyə].
afar: from afar
פונדערווײַטנס; פונווײַטנס; פון העט ווײַט; ממש פון ווײַט [máməsh].
affect (exert impact upon)
האָבן אַ(ן) השפּעה [ànashpóə], אויך: [ahashpóə], דרומדיק: [ànashpú:ə], אויך: [ahashpú:ə]; האָבן אַן אײַנפלוס איבער (\אויף);
באַווירקן; ווירקן אויף;
{לומדיש:} משפּיע זײַן אויף [mashpíyə-zayn].
(affect (feign
מאַכן זיך (אַז\ווי); מאַכן דעם אָנשטעל (אַז\פון).
affectation
(די) פּאָזע (ל″ר: -ס); (דער) אָנשטעל (ל″ר: -ן); אַ געקינצלטע (\געמאַכטע) זאַך.
affected (not genuine)
אַפעקטירט; געמאַכט; ני(ש)ט⸗עכט; אומעכט; נישט⸗אויטענטיש; אומאויטענטיש.
affection
(די) ליבע(וו)דיקײַט; (די) צערטלעכקײַט.
affidavit
(די) געשוואָרענע (\געשוואוירענע) דעקלאַראַציע (ל″ר: -ס); (דער) שבועה⸗דאָקומענט [shvúə], דרומדיק: [shví:(y)ə] (ל″ר: -ן); (דער) אַפידייוויט (ל″ר: -ן; אויך: -ס).
affiliate (n.)
(דער) פיליאַל (ל″ר: -ן); {אַרכעאיש דיאַלעקטיש:} די וועטקע (ל″ר: -ס);
{לומדיש:} (דער) סניף (ל″ר: סניפים [snífəm]).
affiliated (with)
אַפיליאירט (מיט); פאַרווענדט (מיט); פאַרבונדן (מיט).
affiliation (with organization or group)
(די) אָנגעהעריקײַט; (די) אָנהענגערישקײַט; (די) אָנגעהענגערשאַפט; (די) אָנהענגערשאַפט; (די) אָנגעהערשאַפט; (די) צוגעהעריקײַט; (די) אַפיליאַציע.
affinity
{אין זין פון ענלעך זײַן:}
(די) געגליכנקײַט; (די) צוגעגליכנקײַט; (די) ענלעכקײַט;
{אין זין פון האָבן פּאָזיטיווע געפילן צו אַוואָס⸗ניט⸗איז:}
(געפילן פון) צוציאונג (\סימפּאַטיע \ליבשאַפט \נאָענטשאַפט \אָנגעהעריקײַט).
affirm
{אין זין פון אַ במקום אויף אַ שבועה:}
אַפירמירן;
{בכלל:}
פעסטשטעלן; באַשטעטיקן; קאָנסטאַטירן.
affirmation
{אין זין פון אַ במקום אויף אַ שבועה:}
(די) אַפירמאַציע; (די) אַפירמירנג;
{בכלל:}
(די) פעסטשטעלונג (ל″ר: -ען); באַשטעטיקונג (ל″ר: -ען); (די) קאָנסטאַטירונג (ל″ר: -ען).
affirmative action
(די) „אַפירמאַטיווע אַקציע“ [áktsyə]; (די) פּראָגראַם פאַרן אויסקלײַבן מיעוטים [mə(y)útəm], דרומדיק: [mə(y)í:təm];
{מער אַלגעמיין:} (די) אויסגלײַכונגס⸗פּאָליטיק; (די) גוטמאַכונג⸗פּראָגראַם.
affirmative: answer in the affirmative
ענטפערן פּאָזיטיוו; געבן אַ פּאָזיטיוון ענטפער;
ענטפערן אויף (\אַז \מיא (אַ)) יאָ.
affix (n.)
(דער) אַפיקס (ל″ר: -ן); (דער) צוגאָב (ל″ר: -ן).
affix (v.)
{אין דער לינגוויסטיק:} אַפיקסירן;
{בכלל:} צוגעבן; צושטעלן; {לומדיש:} מוסיף זײַן [móysəv-zayn], צפונדיק: [méysəv-za:n].
affixation
(די) אַפיקסירונג (ל″ר: -ען); (די) צוגעבונג (ל″ר: -ען).
affix blame
באַשטימען ווער איז שולדיק; פעסטשטעלן די שולדיקײַט (דערײַן).
afflict
פּלאָגן; מאַכן צו לײַדן (מיט).
{טאָמער שטאַרק ערנסט:} פּײַניקן (מיט).
afflicted
געפּלאָגט; געשלאָגן;
{טאָמער שטאַרק ערנסט:} געפּײַניקט.
affliction
(די) פּלאָג (ל″ר: -ן); (די) פּלאָגעניש (ל″ר: -ן); (די) צרה [tsórə], דרומדיק: [tsú:rə];
{עמאָטיוו; אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (די) מכה [mákə] (ל″ר: מכות [mákəs]).
affluence
(די) פאַרמעגלעכקײַט; דער גוטער שטייגער לעבן;
{טאָמער בפירוש רײַך:} (די) גבירישאַפט [gvírəshaft]; (די) רײַכקײַט;
{טאָמער דווקא בײַ אַ יחיד אָדער משפּחה אָדער ספּעציפישע גרופּע:} (די) עשירות [ashírəs]; {און אויב זייער רײַך:} נגידותקײַט [n(ə)gídəs-kàyt].
affluent
פאַרמעגלעך;
{טאָמער ממש רײַך:} גביריש [gvírish]; עשירותדיק [ashírəz-dik];
{פראַזעס:} ני(ש)ט קיין אָרעמאַן [òrəmán], דרומדיק: [ù:rəmán] (ל″ר: …אָרעמעלײַט [òrəmə-láyt], דרומדיק: [ù:rəmə-lá:t]); {מיט קאָלאָריט:} (זײַן) נישקשה אַן אָלרײַטניק [nìsh-kóshə], דרומדיק: [nìsh-kú:shə].
affluent person
{בייגעוודיק:} אַ פאַרמעגלעכע(ר); אַ רײַכלעכע(ר);
{מיט קאָלאָריט:} אַן אָלרײַטניק (ל″ר: -עס);
{טאָמער ממש רײַך:} אַ גביר [agví:r] (ל″ר: גבירים [gví:rəm]), ל″נ: אַ גבירנטע [agví:rn-tə] (ל″ר: -ס), אויך: אַ גבירה [agví:rə] (ל″ר {זעלטן}: גבירות);
{מיט עמאָציע:} אַן עושר [anóyshər], צפונדיק: [anéyshər] (ל″ר: עשירים [ashí:rəm]), ל″נ: אַן עושרטע [anóyshər-tə], צפונדיק: [anéyshər-tə] (ל″ר: -ס);
{מיט פּערסאָנאַזשן, טאָמער זייער רײַך:} אַ ראָטשילד; אַ ראָקעפעלער;
{צווישן פאַרשיידענע אַנדערע:} {אין קיעוו:} אַ בראָדסקי; {אין וואַרשע:} אַ זביטקאָווער; {אין ווילנע:} אַן אָפּאַטאָוו;
{פראַזעס:} ני(ש)ט קיין אָרעמאַן [òrəmán], דרומדיק: [ù:rəmán] (ל″ר: …אָרעמעלײַט [òrəmə-láyt], דרומדיק: [ù:rəmə-lá:t]).
afford (/be able to afford)
זיך קענען פאַרגינען (\דערלויבן); („נאָך אַ יאָר אַרבעט דאָרטן, און ער וועט זיך קענען פאַרגינען קויפן אַ מאַשין“); האָבן (גענוג) אויף;
{נוסח אַמעריקע:} {קלאַסיש איסט⸗סאַידיש:} אַפאָדערן; {פּשוט פון ענגליש פאַריידישט:} אַפאָרדן.
afford pleasure to
פאַרשאַפן (\ברענגען) (עמעצן) הנאה [hanóə], דרומדיק: [h)anú:ə)] (\נחת [nákhəs] \תענוג [táynəg], דרומדיק: [tá:nək]; \פאַרגעניגן).
affordable
וואָס מ′קען זיך פאַרגינען; ברייט⸗צוטריטלעך; מעסיקפּרײַזיק.
affordable health care
(די) מעסיקפּרײַזיקע (\ברייט⸗צוטריטלעכע) געזונט⸗דינסט (\געזונט⸗סיסטעם).
affordable housing
(די) מעסיקפּרײַזיקע באַוואוינונג; (די) מעסיקפּרײַזיקע וואוינונגען (ל″ר);
(די) צוטריטלעכע באַוואוינונג; (די) צוטריטלעכע וואוינונגען (ל″ר).
affricate (n.) (phon.)
(דער) אַפריקאַט (ל″ר: -ן);
affricate (v.) (phon.)
אַפריקירן.
affront
(די) באַליידיקונג (ל″ר: -ען); (דער) אַפראָנט (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} אַ פּחיתת הכבוד [apkhì(y)səs-(h)akóvəd], דרומדיק: [apkhì:səs-(h)akúvət]; אַ פּגיעה בכבוד [ap(ə)gíyə-bəkóvəd], דרומדיק: [ap(ə)gí:ə-bəkúvət];
{עמאָטיוו:} (אַ) בלוט⸗פאַרגיסונג; {לומדיש:} (אַ) שפיכת דמים [shfì(y)khəs-dóməm], דרומדיק: [shfì:khəs-dúməm];
{פראַזעס:} אַ פּאַטש אין פּנים [pónəm], דרומדיק: [pú:nəm].
Afghani (n.)
(דער) אַפגאַנער [avgánər] (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַפגאַנערין (ל″ר: -ס); (דער) אַפגאַניסטאַנער (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַפגאַניסטאַנערין (ל″ר: -ס);
{אומפאָרמעל; מער אינטימיש; בייגעוודיק:} (די\דער) אַפגאַנישע(ר); (די\דער) אַפגאַניסטאַנישע(ר).
Afghani (adj.)
אַפגאַניש; אַפגאַניסטאַניש;
{אומבייגעוודיק; גיכער וועגן פאָלק, קולטור, געשיכטע:} אַפגאַנער [avgánər].
Afghanistan
{אָן אַן אַרטיקל} אַפגאַניסטאַן [àvganəstán].
afield: far afield
העט ווײַט; גאָר ווײַט; ווײַט ווײַט;
{פראַזעס:} אויף יענער זײַט סמבטיון [sambátyən]; אין די הרי חושך [hòrey-khóyshəkh],
דרומדיק: [h)ù:ray-khóyshəkh)], צפונדיק: [hòrey-khéyshəkh];
{טאָמער פיגוראַטיוו אין זין פון אַן אומבאַגרינדעטער השערה:}
ווײַט פונעם עיקר [íkər]; ווײַט פונעם הויפּט⸗פּונקט;
{מער קריטיש:} ווײַט פונעם שכל הישר [sèykhl-(h)ayóshər], דרומדיק: [(sàykhl-(h)ayú:shə(r].
afikoman (/afikomen)
(דער) אפיקומן [àf(ə)kóymən], צפונדיק: [àf(ə)kéymən];
{הערה: פאַראַן אַ סך פאָלק⸗וואַריאַנטן, ניט ווייניק בויענדיק אויף אַ ווערטער⸗שפּיל מיט „אויפן קוימען“ (דערפירנדיק צו אַזעלכע וואַריאַנטן ווי „דער אַפיקוימען“, „דער אַפיקוימעס“ און נאָך (מאַפּע צו צפונדיקע וואַריאַנטן). אין דער קלאַסישער מזרח⸗אייראָפּעאישער כאַטע, טרעפט מען דעם ריזיקן אויוון אין צענטער, וואָס הייצט אין אַלע זײַטן רונד אַרום. אויפן דאַך⸗פלאַך פון אויוון פלעגן קינדער שלאָפן, אָט דאָרטן אַוואו דער אַסך⸗שמאָלערער קוימען גייט ווײַטער אַרויפעט ביז אינדרויסן איבערן דאַך: „אויפן אויוון“ אָדער — אויפן קוימען, אַן אָרט וואָס איז בשעת מעשה ממש אָנגעמאָסטן פאַרן באַהאַלטן דעם — אפיקומן}.
aflame
פלאַמענדיק; אין פלאַמען; פלאַמענדיקערהייט.
afloat: be afloat (on water, etc)
שוועבנדיק (אויפן וואַסער); זיך אויפהאַלטן (\טראָגן) (אויפן וואַסער); שוועבפעאיק; שווימפעאיק;
{פראַזע:} ני(ש)ט (אײַנ)זינקענדיק.
afloat: keep afloat (v. trans.) (fig. re undertaking, business, etc)
אויפהאַלטן; אונטערשפּאַרן; אונטערשטיצן, ס′זאָל ני(ש)ט אָנגיין.
afloat: stay afloat (fig. re undertaking, business, etc)
אָנגיין מיט דער אַרבעט (\מיטן פּראָיעקט, וכו′); בלײַבן טעטיק; בלײַבן אָפן (\אויפגעעפנט);
{פראַזע:} ני(ש)ט אונטערגיין; ני(ש)ט פאַרמאַכן דעם פּראָיעקט (\געשעפט, וכו′).
afoot: there’s something afoot
עפּעס טוט זיך; עפּעס רירט זיך; עפּעס רודערט זיך.
aforementioned: the aforementioned
{בייגעוודיק, פאַרן שם⸗דבר:} (די\דער) אויבנדערמאָנטע(ר);
{לומדיש, נאָכן שם⸗דבר:} הנ″ל [hanál].
afraid: be afraid
מורא האָבן [móyrə-hobm], דרומדיק: [móyrə-ubm], צפונדיק: [méyrə-hobm]) שרעקן זיך (פאַר \ פון).
afraid: I’m afraid that
איך האָב (\כ′האָב) מורא אַז [móyrə], צפונדיק: [méyrə];
{אַז ס′גייט די רייד וועגן אַ פּאָטענציעל נעגאַטיווער מעגלעכקײַט\זאַך:} מיר דאַכט (זיך) אַז;
{אַ קאַפּ לומדיש, צומאָל איראָניש צי שפּאַסיק:} איך האָב (\כ′האָב) אַ חשד אַז [akh-shád].
afraid of one’s own shadow → tremble with fear
Africa
{אָן אַן אַרטיקל; ל″נ:} אַפריקע.
(.African (n
(דער) אַפריקאַנער (ל″ר: ø); ל″נ: (די) אַפריקאַנערין (ל″ר: -ס);
{אומפאָרמעל; מער אינטימיש; בייגעוודיק:} (די\דער) אַפריקאַנישע(ר).
(.African (adj
אַפריקאַניש;
{אומבייגעוודיק; גיכער וועגן פאָלק, קולטור, געשיכטע:} אַפריקאַנער.
African American (n.)
(דער) אַפראָאַמעריקאַנער (ל″ר: ø), ל″נ: ø אָדער: (די) אַפראָאַמעריקאַנערין (ל″ר: -ס);
{אַרכעאיש:} (דער) נעגער (ל″ר: ø, אויך: -ס), ל″נ: נעגערין; {עמאָטיוו:} (די) נעגערטע (ל″ר: -ס); {בייגעוודיק:} (די\דער) שוואַרצע(ר);
{הערה: היות ווי בײַ ט י י ל ווערן „אַ שוואַרצער“, „די שוואַרצע“, „אַ נעגער“ בײַ הײַנטיקן טאָג אָנגעווענדט ראַסיסטיש נעגאַטיוו איז כדאי זיי אויסמײַסן א י נ ג אַ נ צ ן}.
African American (adj.)
אַפראָאַמעריקאַניש; {אומבייגעוודיק:} אַפראָאַמעריקאַנער.
African American Studies
(די) אַפראָאַמעריקאַנישע שטודיעס (ל″ר); (די) אַפראָאַמערקאַנער שטודיעס (ל″ר);
{הערה: א סברא אַז לפּחות בײַ טייל איז „אַפראָאַמעריקאַנישע שטודיעס“ שייך אומאַמביוואַלענטיש צום אַקאדעמישן געביט אין אוניווערסיטעטן, פאָרשונגען וכדומה, בשעת ווען „אַפראָאַמערקאַנער שטודיעס“ ק ע ן אויך גענוצט וועגן פאַרשיידענע שטודיעס בײַ אַפראָאַמעריקאַנער גופא}.
(Afrikaner (Afrikaaner
(דער) אַפריקאַנסער (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַפריקאַנסערין (ל″ר: -ס);
{סלענגיש אינעם יידיש פון דרום אַפריקע:} (דער) חטאת (אויך: כאַטעס) [khátəs] (ל″ר: -ים [khatéysəm], דרומדיק: [khatáysəm]), ל″נ: (די) חטאתטע [khátəs-tə] (ל″ר: -ס).
Afrikans (/Afrikaans)
אַפריקאַנסיש.
afro (n.)
(די\דער) אַפראָָ; (די) אַפראָ⸗האָר (ל″ר); (די) אַפראָ⸗פריזור (ל″ר: -ן).
after
נאָך [nokh], דרומדיק: [nukh].
after a fashion
אין אַ געוויסן זין (אָבער…); אין אַ געוויסער מאָס;
{פראַזעס:} ס′הייסט אַזוי, אָבער ס′איז ני(ש)ט ווי ס′באַדאַרף צו זײַן; ס′איז ני(ש)ט אינגאַנצן;
הייסן הייסט דאָס אַזוי, אָבער ס′איז פאָרט ני(ש)ט אָדאָס.
(after all (but it is in fact the case that
{אַדווערביאַל:} נאָכאַלעמען (\נאָך אַלעמען) [nokháləmən]; פונדעסטוועגן [fundéstvegn];
{בלויז אינמיטן אַ פראַזע צי אַלץ אויסרופן:} דאָך; פאָרט.
After all that!
נאָך דעם אַלעמען!;
שטעל(ט) זיך פאָר!; ני(ש)ט צום גלייבן!; אַ קשיא אויף אַ מעשה! [akáshəf|amáysə].
after dark
אַז ס′איז שוין פינצטער; נאָכן אונטערגאַנג פון דער זון; נאָך דער שקיעה [shkíyə].
after that
נאָך דעם; דערנאָכדעם; {דיאַלעקטיש:} נאַכער.
after the fact
לאחר המעשה [l(ə)àkhər-(h)amáysə], דרומדיק: [l(ə)àkhər-amá:sə]; שוין נאָכדעם; נאָך דעם אַלעמען; פּאָסט פאַקטום;
{מיטן צוגאָב פון כאָטש אַ שמץ מענטשלעכער חרטה:} בדיעבד [bədi(y)évəd], דרומדיק: [bədi(y)éyvət].
after we eat
נאָכן אָפּעסן; אַז מ′(וו)עט אָפּעסן.
aftercare
(די) נאָכדעם⸗באַדינונג (\⸗באַהאַנדלונג \⸗באַזאָרגונג).
aftereffect
(די) נאָכווירקונג (ל″ר: -ען); (דער) צוגאָב⸗רעזולטאַט (ל″ר: -ן); אַ שפּעטערדיקע פּעולה [p(ə)úlə], דרומדיק: [p(ə)í(:)lə];
{טאָמער דווקא וועגן אַ נעגאַטיווער צי אומגעוואונטשענער נאָכווירקונג:} (די) נאָכווייענישן (ל″ר; ל″י: נאָכווייעניש).
afterglow
(דער) דויערנדיקער גלאַנץ; (די) דויערנדיקע גליאונג;
(דער) נאָכגלאַנץ; (די) נאָכגליאונג.
afterlife
{בײַ יידן:}
יענע וועלט [yénə-vèlt]; („שלום מאַכן וועלן זיי מסתמא שוין אויף יענע(ר) וועלט“);
עולם⸗הבא [òyləm-hábə], צפונדיק: [èylom-hábə]; („זי האָט גענוג מצוות געטאָן, זי זאָל זיך שפּירן זיכער מיט איר חלק עולם⸗הבא“; „ער האָט זײַנע חברים פאַרזיכערט, אַז ער האָט זיי ליב ווי זײַן חלק עולם⸗הבא“);
{מיט דער האָפענונג אויף גוטס נאָכן טויט לגבי זיך אָדער אַ ליבן מענטשן:} (אין) גן⸗עדן [ganéydəm] \ [ganéydn], דרומדיק: [gənáydəm] \ [gənáydn];
{מיט דער קללה פון שלעכטס נאָכן טויט בדרך כלל לגבי אַ געהאַסטן מענטשן:} (אין) גיהנום [génəm] צי [gəhénəm];
{אוניווערסאַל:}
(די) גלייבונג אין אַ לעבן נאָכן טויט.
afternoon (n.)
(דער) נאָכמיטיק {עלטערער סטיל וואָס האָט אַ געוויסע עלעגאַנטישקײַט, דער עיקר בכתב:} נאָכמיטאָג; (די) נאָכמיטיק⸗צײַט; (די) נאָכמיטאָג⸗צײַט;
{אין טייל טראַדיציאָנעלע סביבות:} מנחה⸗צײַט [mínkhə-tsàyt];
{אַרכעאיש דרומדיק דיאַלעקטיש:} נאָכוואַר(ע)מעס.
afternoon (adj.)
נאָכמיטעדיק; נאָכמיטאָגדיק; {אַוואו ס′איז קלאָר פון קאָנטעקסט:} בײַטאָגעדיק; בײַטאָגיק.
afternoon: in the afternoon
נאָכמיטיק (אויך: נאָך מיטיק); {עלטערער סטיל וואָס האָט אַ געוויסע עלעגאַנטישקײַט:} נאָכמיטאָג (אויך: נאָך מיטאָג);
{אפשר דער סאַמע פאַרשפּרייטסטער וואַריאַנט אַז ס′גייט די רייד וועגן הײַנטיקן טאָג, הגם ניט טעכניש ספּעציפיצירט:} הײַנט בײַטאָג [hàynt|batóg], דרומדיק: [hà:nt|batúk]; {לאָזט זיך אויסשפּרייטן אויף אַווען⸗ניט⸗איז:} נעכטן בײַטאָג; מאָרגן בײַטאָג; פאַראַיאָרן דעם 11טן יאַנואַר בײַטאָג, וכו′};
{אין טייל דיאַלעקטן בפירוש, אין אַנדערע לויטן קאָנטעקסט:} בײַטאָג [batóg], דרומדיק: [batúk];
{אין טראַדיציאָנעלע סביבות, געוואָרן זעלטן:} מנחה⸗צײַט [mínkhə-tsàyt];
{אַרכעאיש דרומדיק דיאַלעקטיש:} נאכוואַר(ע)מעס.
afternoon: Good Afternoon!
{ניטאָ אויף יידיש די פראַזע; מ′נוצט אַנדערע באַגריסונגען:}
{טאָמער פרי נאָכמיטיק איז נאָך מעגלעך בײַם טרעפן זיך:} גוט מאָרגן!
{טאָמער שפּעטלעך נאָכמיטיק איז מעגלעך בײַם געזעגענען זיך:} אַ גוטן אָוונט!;
{בײַם געזעגענען זיך ווען ס′זאָל ניט זײַן בײַטאָג איז אַמפּשוטסטן:} אַ גוטן טאָג!
{באַוואָרעניש: אין ליטעראַרישן און סטאַנדאַרדן לשון קלינגט ווי אַ גרילצנדיקער גרײַז דער באַנוץ פון „אַ גוטן טאָג“ בײַם באַגעגענען זיך א ו י ס ע ר אין חרדישע קרײַזן אַוואו ס′איז שוין אָנגענומען};
{ס′איז אַלעמאָל מעגלעך באַנוצן זיך מיט די „פרײַע באַגריסונגען“: בײַם טרעפן זיך אַשטייגער:} שלום⸗עליכם מיטן ענטפער עליכם⸗שלום {אַז מען גיט אַ האַנט}; האַלאָ! א.א.; {און בײַם געזעגענען זיך:} אַ גוטן, אַ גוטן תמיד, זײַ(ט) געזונט, א.א.
{אין טייל פרומע קרײַזן קען מען גראַדע טרעפן נאָכמיטיק:} אַ גוטע מנחה! {מנחה איז דאָך די טעגלעכע נאָכמיטאָגדיקע תפילה}.
aftershave (n.)
(די) גאָל⸗פּאַרפום (ל″ר: ען); (דער) ראַזיר⸗פּאַרפום (ל″ר: -ען);
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער:} (דער) עפטערשייוו (אויך: עפטערשעיוו).
aftershock
(דער) צוגאָב⸗שאָק;
{דווקא וועגן אַן ערדציטערניש:} (דער) נאָכטרייסל; (די) נאָכטרייסלעניש;
{פיגוראַטיוו:} די נאָכווייען (ל″ר).
aftertaste
(דער) נאָכטעם [nókh-tàm] (ל″ר: -ען);
{טאָמער ממש שלעכט:} (דער) ווידערטעם [vídər-tàm] (ל″ר: -ען).
afterthought
אַ נאָכטראַכטעניש (ל″ר: -ן); אַן אײַנפאַל לאחר המעשה [l(ə)àkhər-amáysə], דרומדיק: [l(ə)àkhər-amá:(n)sə]; אַ שפּעטערדיקע צוקלערעניש;
{פראַזעס:} אַ צוקלערונג שוין פון דערנאָכדעם (\שוין לאחר המעשה).
afterthought: as an afterthought
(שוין) לאחר המעשה [l(ə)àkhər-amáysə], דרומדיק: [l(ə)àkhər-amá:(n)sə]; שוין נאָך דער מעשה אַן אײַנפאַל.
afterwards
נאָך דעם; דערנאָך; דערנאָכדעם;
{מיט אָנצוהערעניש אַז ס′האָט געדאַרפט טרעפן פריער:}
לאחר המעשה [l(ə)àkhər-amáysə], דרומדיק: [l(ə)àkhər-amá:sə].
again
נאָכאַמאָל [nókhamòl], בײַם גיכן ריידן: [nókhaml]; ווידעראַמאָל [vídəramòl]; ווידער; ווײַטער.
again and again
ווידעראַמאָל און אָבעראַמאָל [vídər-amòl-un|óbər-amòl]; נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל [nókh-amòl-un|nókh-amòl]; ווײַטער און ווײַטער;
{פראַזעס:} אַ מעשה אָן אַ סוף [amáysə|òn-asóf], דרומדיק: [amá:(n)sə|ùn-asóf]; אַ מעשה אָן אַן עק; אַוויפל קען מען.
again: then again
פון דער אַנדערער זײַט; צוריקגערעדט; צוריקגעטראַכט;
{לומדיש:} מאידך [m(ə)ídəkh].
against
קעגן; אַקעגן; אַנטקעגן; {עלטערע פאָרמע:} געגן;
{לומדיש:} כנגד [k(ə)négəd], דרומדיק: [k(ə)néygət].
{בלויז אין זין פון פאַרגלײַכנדיק צוויי אַנדערשדיקע זאַכן, ניט התנגדות:} קעגנאיבער; אַקעגנאיבער.
(age (n.) (of person or thing
(דער) עלטער; די יאָרן.
(.age (v
עלטערן זיך; ווערן עלטער;
{אין זין פון ווערן טאַקע אַלט:} פאַרעלטערט ווערן; פאַרעלטערן זיך.
?age: What’s your age
{אין מערב:} ווי אַלט זײַט איר?; {אין מזרח:} וויפל יאָר איז אײַך?.
(age (period in history
(די) תקופה [tkúfə], דרומדיק: [t(ə)kí:fə] (ל″ר: תקופות); (די) עפּאָכע (ל″ר: -ס);
(דער) פּעריאָד (ל″ר: -ן); {אין חרדישן באַנוץ דער עיקר:} (די) פּעריאָדע (ל″ר: פּעריאָדן).
age discrimination
(די) עלטער⸗דיסקרימינאַציע;
{גיכער וועגן אַן איינצלפאַל:} (די) עלטער⸗דיסקרימינירונג.
age group
(די) עלטער⸗גרופּע (ל″ר: -ס); (די) גרופּע אין די זעלב(יק)ע יאָרן;
אַ גרופּע מענטשן אין זעלב(יקן) עלטער.
Age of Discovery (/Age of Exploration)
(די) אַנטדעקונגס⸗תקופה [tkùfə], דרומדיק: [t(ə)kì:fə]; (די) עקספּלאָראַציע⸗תקופה;
{ע″פּ מאָדערנער קריטיק:} (די) קאָלאָניזאַציע⸗תקופה.
Age of Reason (/Enlightenment)
די שכל⸗תקופה[séykhl-tkùfə], דרומדיק: [sáykhl-t(ə)kì:fə]; די תקופה פון מענטשלעכן שכל [séykhl], דרומדיק: [sáykhl]; (די) אויפקלערונגס⸗תקופה;
{הערה א און אזהרה: דער טערמין „(די) השכלה“ באַגרענעצט זיך אויף דער רעפאָרמיסטישער, מאָדערניזירנדיקער, סעקולאַריזירנדיקער, בילדונגס⸗פאָדערנדיקער י י ד י ש ע ר באַוועגונג אין אירע פאַרשיידענע גלגולים, בתוכם די בערלינער השכלה פון שפּעטן אַכצעטן יאָרהונדערט און די מזרח⸗אייראָפּעאישע השכלה פון נײַנצעטן יאָרהונדערט};
{הערה ב: דער טערמין „די אויפקלערונג“ („אויפקלערונגס⸗עפּאָכע“ וכו′) איז געבליבן אַמביוואַלענט, אָנגעווענדט סײַ אויפן באַגריף אין דער אַלגעמיינער אייראָפּעאישער היסטאָריאָגראַפיע, סײַ (אין די ווערק פון אַ ריי יידישע היסטאָריקער) אויף דער השכלה. היות ווי דער באַנוץ אויפן יידישן באַגריף איז שוין לאַנג אַרכעאיש, איז ווײַטער מעגלעך דער באַנוץ אין ברייט⸗אייראָפּעאישן זין, נאָר וואָדען, ס′איז בפירוש וויכטיק מפרט זײַן בײַם אָנהייב גענוי אין וואָס ס′גייט די רייד}.
age limit
(דער) עלטער⸗דאַך; (דער) עלטער⸗מאַקסימום; (די) עלטער⸗באַגרענעצונג.
age range
(דער) עלטער⸗שפּאַן (ל″ר: -ען); (די\דאָס) עלטער⸗מהלך [məhàləkh].
age: in old age
אויף דער עלטער [àvdər-éltər], דרומדיק: [(òvdər-éltə(r]; אין די הויכע יאָרן; {אין טייל דיאַלעקטן:} אַלטערהייט;
{לומדיש:} בײַ דער זיקנה [bàdər-zíknə]; בעת זיקנה [b(ə)èyz-zíknə], דרומדיק: [b(ə)àyz-zíknə].
(‘age: of marriageable age (‘time to get married
(ער\זי) שטייט אין שידוכים [shidúkhəm], דרומדיק: [shədí:khəm];
{מיט אַ רמז אויף דעם אַז ס′האַלט שוין שפּעטלעך און מ′קען פאַרזעסן ווערן:} אַ בחור אין די יאָרן [bókhər], דרומדיק: [(búkhə(r]; אַ מיידל אין די יאָרן.
age: he’s/she’s showing his age
ער\זי האָט זיך פאַרעלטערט; ס′האָבן אים\איר אַ כאַפּ געטאָן די יאָרן ({טאָמער אין הויכע יאָרן: …אַ כאַפּ געטאָן די זיקנה [zíknə]).
age: the same age as
אין זעלב(יק)ן עלטער ווי (\וואָס); אין די זעלב(יק)ע יאָרן ווי (\וואָס);
{דיאַלעקטיש:} אין איינע יאָרן מיט; פון זעלב(יק)ן יאָר ווי (\וואָס).
aged (of a person)
באַיאָרט; באַיאָרנט; עלטער;
{ליטעראַריש:} באַטאָגט;
{לומדיש:} זקיניש [skéynish], דרומדיק: [skáynish];
{פראַזעס}: אין די יאָרן; אין די הויכע יאָרן; שוין איבער די יאָרן פון דוד המלכן [dòvəd-(h)améləkhn], דרומדיק: [dùvət-(h)améyləkhn] (ד.ה. איבער די 70); שוין איבער די שמונים [shmóynəm], צפונדיק: [shméynəm] (ד.ה. איבער די 80); שוין איבער די גבורות יאָרן [gvúrəs-yòrn], דרומדיק: [gví:(y)rəs-yù:rn] (ד.ה. איבער די 80);
{טאָמער מיטן קנייטש אַז דער מענטש האַלט נעבעך בײַם סוף פון די יאָרן:} אַ בא בימים [abò-bayóməm], דרומדיק: [abù:-bayúməm].
agency (phil.)
(דער) כח הפּעולה [kòyəkh-(h)ap(ə)úlə], דרומדיק: [kòyəkh-(h)ap(ə)ílə], צפונדיק: [kèyəkh-(h)ap(ə)úlə]; (דער) כח מעשים [kòyəkh-máysəm], דרומדיק: [kòyəkh-má:səm], צפונדיק: [kèyəkh-máysəm].
agency (of government or business)
(די) אַגענטור (ל″ר: -ן); (די\דער) אינסטאַנץ (ל″ר: -ן).
agency: The Jewish Agency
די יידישע אַגענץ; דער סוכנות [sòkh-nút], בײַ רוסיש ריידנדיקע אויך: [sakhnút].
agenda (plans, timetable, project)
(דער) סדר היום [sèydər-(h)ayóm] (ל″ר: סדר היום רשימות [rəshíməs]);
{פאָרמעל, נאָר בײַ זיצונגען, קאָנגרעסן און אַנדערע פיזישע טרעפונגען, בײַ טייל אַרכעאיש:} (די) טאָג אָרדענונג [tóg-òrdenung] (ל″ר: -ען);
{לומדיש שפּאַסיק:} (די) פּרטי כל [pìrtə(y)-kól] {וואָרט⸗שפּיל < ′פּראָטאָקאָל′}.
agenda (undeclared motivations or ulterior motives)
פּניות [pníyəs] (ל″ר); אינטערעסן (ל″ר);
{אין חרדישן באַנוץ אויך:} (די) נגיעות [n(ə)gí:(y)əs] (ל″ר);
{פראַזעס:} ניט בפירוש אַרויסגעזאָגטע כוונות (\צילן) [bəféyrəsh], דרומדיק: [bəfáyrəsh]; כיטרע (\פאַרבאַהאַלטענע): ניט⸗אַרויסגעזאָגטע כוונה [kavónə], דרומדיק: [kavú:nə] \ציל \ פּראָגראַם); אַ פאַרבאַהאַלטענער סדר היום [sèydər-(h)ayóm], דרומדיק: [sàydə(r)-(h)ayóm].
agender
מינלאָז; געשלעכטלאָז.
agent
(דער) אַגענט (ל″ר: -ן); ל″נ: די אַגענטין; {עמאָטיוו:} אַגענטקע (ל″ר: -ס).
agent of change
אַ קאַטאַליסט אויף אַרײַנפירן שינויים [shənúyəm], דרומדיק: [shəní:əm] (\ענדערונגען \ערנסטע בײַטונגען).
agent provocateur
(דער) אַגענט פּראָוואָקאַטאָר [agént|provokátər];
{טיילווײַז נאָכגייענדיק דעם פראַנצייזישן אַרויסרייד:} (דער) אַזשאַן⸗פּראָוואָקאַטער [azhán|provokatér].
(.agentive (ling
(דער) אַגענטיוו.
agentivize (ling., etc)
אַגענטיוויזירן;
{בײַ יידישע לינגוויסטן צומאָל:} פאַרמענטשלעכן; {שפּאַסיק:} אויסמענטשלען.
ages: the ages
(די) דור דורות [dòr-dóyrəs], צפונדיק: [dòr-déyrəs] (ל″ר); די אַלע עפּאָכעס (ל″ר).
ages: It’s been ages
(שוין) אַזאַ לאַנגע צײַט; (שוין) אַ שאָק מיט יאָרן (וואָס\זינט).
ageism (agism)
(דער) עלטעריזם; (די) עלטער⸗דיסקרימינאַציע; (דער) עלטער⸗פאָראורטייל;
{לומדיש; איראָניש צי שפּאַסיק:} (דער\די) שנאת זקנים [sìnəs-skéynəm], דרומדיק: [sìnəs-skáynəm].
ageless
{אין זין פון לאַנג⸗דויערדיקײַט:} לאַנג⸗פאַראַנען; לאַנג⸗באַקאַנט; אוראַלט; אייביק;
{אין זין פון אויסזען יינגער:} ני(ש)ט⸗פאַרעלטערט; ני(ש)ט⸗פאַרעלטערנדיק; ני(ש)ט⸗בײַטנדיק.
Aggadah
(די) די אגדה [di-agódə], דרומדיק: [di-agú:də].
Aggadah: In the Aggadah
אין דער אגדה [ìn-dər-agódə], דרומדיק: [ìn-dər-agú:də];
{שמועסשפּראַכיק, און וואָסאַמאָל מער פאַרשפּרייט:} אין די אגדה [ìn-di-agódə], דרומדיק: [ìn-di-agú:də];
{אַקאַדעמיש, פאָרמעל, זעלטן:} אגדהש (אויך: אגדיש) [agódish], דרומדיק: [agú:dish].
aggrandize
גלאָריפיצירן; מאַכן פאַר גראַנדיעז; פאַרגרעסערן די חשיבות (פון) [khshí(y)vəs].
aggrandizement
(די) גלאָריפיצירונג (ל″ר: -ען); (די) גלאָריפיקאַציע (ל″ר: -ס); (די) פאַרגרעסערונג פון דער חשיבות (פון) [khshí(y)vəs].
aggravate (v. trans.)
{טאָמער אַ מענטשן:}
דערגיין (עמעצן) די יאָרן {+דאַט.}; שאַפן (עמעצן) עגמת נפש [àgməs-néfəsh], דרומדיק: [àgməs-néyfəsh]; דענערווירן; אָנמוטשען; אויפרייצן; אָנצינדן; אָנדרודלען; גריזשען;
{פראַזעס:} צעקאָכן (בײַ עמעצן) דאָס (\די) בלוט; אויפעסן לעבעדיקערהייט (\אַ לעבעדיקן); צאַפּן די דמים [dóməm], דרומדיק: [dúməm];
{טאָמער אַ סיטואַציע:}
פאַרערגערן; ערגער מאַכן; נאָך ערגער מאַכן;
פאַרשוועריקן; שווערער מאַכן; נאָך שווערער מאַכן.
aggravated
דענערווירט; אָנגערייצט; צעקאָכט; צעבושעוועט; צעשטורעמט; צעפלאַקערט; צעפלאַמט.
aggravating (annoying)
אויפקאָכנדיק; דענערווירנדיק; אויפרייצנדיק; (שטאַרק) באַאומרואיקנדיק;
{מער היימיש:} קאָפּ⸗פאַרדרייענדיק; קאָפּ⸗דרייעריש; צעטומלענדיק; {פראַזע:} ס′מאַכט משוגע [məshúgə], דרומדיק: [məshí:gə];
{סלענגיש וואולגאַריש:} בצים⸗דרייענדיק [béytsəm], דרומדיק: [báytsəm].
aggravating circumstances
פאַרערגערנדיקע (\פאַרשווערנדיקע) אומשטאַנדן (\פאַקטאָרן).
aggravation
(דער\דאָס) עגמת נפש [àgməs-néfəsh], דרומדיק: [àgməs-néyfəsh]; (די) דענערווירטקײַט; (די) ערגערניש; (די) האַרץ⸗פּלאַצעניש.
aggression
(די) אַגרעסיע; (די) אַטאַקע; (דער) אָנפאַל; (דער) אָנגריף.
aggressive
אַגרעסיוו; קריגעריש; קריגס⸗הונגעריק; אָנגרײַפעריש;
{פראַזעס:} רײַסט זיך צו מלחמה [mə(l)khómə], דרומדיק: [mə(l)khúmə]; להוט [ló(h)ət], דרומדיק: [lú:(h)ət] אויף אַ קריג.
aggressively
מיט אַגרעסיע; אַגרעסיווערהייט; אויף אַן אַגרעסיוון אופן [óyfm], צפונדיק: [éyfm];
מיט רוגזא [rúgzə], דרומדיק: [rígzə]; מיט רציחה [rətsí(y)khə].
aggresivity
(די) אַגרעסיווקײַט; (די) אָנפאַלערישקײַט; (די) רציחהשקײַט [rətsí(y)ish-kàyt];
{לומדיש:} (די) מזיקישקײַט [mazíkish-kàyt].
aggressor
(דער) אַגרעסאָר [agrésər] (ל″ר: -אָרן [agrəsórn]); (דער) אָנגרײַפער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
aggrieved
באַעוולט [baávlt];
{בײַ טייל אַרכעאיש:} געקריוודעט.
aggrieved party
{בייגעוודיק:} (די\דער) באַעוולטע(ר) [(ba-ávltə(r].
aghast
אויפגעשוידערט; צעשוידערט; שאָקירט;
{לומדיש:} נבהל ונשתומם (געבליבן) (\געווען); [nìvl-vənishtóyməm], צפונדיק: [nìvl-vənishtéyməm].
agile
{פיזיש:} פלינק;
{אין מעשים, כאַראַקטער וכו′:} פלינק⸗טראַכטנדיק; אַגיל; גיך⸗בייגעוודיק; גיך צופּאַסנדיק.
agility
{פיזיש:} (די) פלינקײַט;
{אין מעשים, כאַראַקטער וכו′:} (דאָס\דער) פלינק⸗טראַכטן; (די) אַגילקײַט (פונעם שכל [séykhl], דרומדיק: [sáykhlagr]); (די) גיך⸗בייגעוודיקײַט; (די) גיך⸗צופּאַסעוודיקײַט.
agitate (v. trans.)
אויפרעגן; דענערווירן; אויפרייצן; דערצאָרענען; דערבייזערן; דעררגזענען [der-rágzənən].
agitated
צערודערט; אויפגערודערט; צעקאָכט; צעהיצט; אויפגערעגט; צעשרויפט; צעטומלט;
{אַ קאַפּ מילדער:} אומרואיק [úm-rùy(ə)k], דרומדיק: [ím-rìy(ə)k]; באַאומרואיקט.
agnostic (n.)
(דער) אַגנאָסטיקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) אַגנאָסטיקערין (ל″ר: -ס);
{אַ קאַפּ עמאָטיוו און פּערזענלעך, אַשטייגער וועגן אַ באַקאַנטן; בייגעוודיק:} (די\דער) אַגנאָסטישע(ר);
{מיט ביטולדיקער שפּאַסיקײַט:} אַ מאמין בגאָרני(ש)ט [amàymən-bəgórni(sh)t], דרומדיק:
[(amà:mən-bəgú:ə(r)nish(t].
agnostic (adj.)
אַגנאָסטיש.
agnosticism
(דער) אַגנאָסטיציזם; (די) אַגנאָסטישע שיטה [shí(y)tə]; (די) אַגנאָסטישע פילאָסאָפיע;
{לומדיש; איראָניש; הומאָריסטיש:} אמונת האַגנאָסטיקער [əmùnəs-ho-agnóstikər], דרומדיק: [(əmìnəs-hu:-agnóstikə(r].
ago
מיט … צוריק ({דיאַלעקטיש אויך:} \קאַריק \קעריק \קריק); („מיט אַ מינוט \שעה \וואָך \חודש \יאָרצענדליק צוריק“);
{זעלטענער:} פאַר … („מיט זעקס יאָר צוריק“ \„פאַר זעקס יאָר“);
{אָפט פאַרביטן דורך די ספּעציפיצירטע טערמינען אין אָט די פאַלן:}
אייערנעכטן (\מיט צוויי טעג צוריק);
פאַראַכטאָגן (\מיט אַ וואָך צוריק);
פאַראַיאָרן (\מיט אַ יאָר צוריק).
agonize over
זיך מוטשען וועגן; זיך מאַטערן וועגן; זיך פּלאָגן וועגן; זיך אָנמאַכן (\אָנטאָן) יסורים [yəsúrəm], דרומדיק: [yəsí:rəm].
agony
(דאָס\דער) לײַדן; (די) לײַדעניש; (די) יסורים [yəsúrəm], דרומדיק: [yəsí:rəm] (ל″ר); (די\דער) פּײַן; (די) מוטשעניש; (די) מאַטערניש.
agoraphobia
(די) אַגראַפאָביע.
agoraphobic
אַגראַפאָביש.
agrarian
אַגראַריש; לאַנדווירטשאַפטלעך.
agree (be in agreement with)
מסכים זײַן [máskəm-zayn]; אײַנשטימען; צושטימען.
agree (come to (an) agreement)
אָפּמאַכן; קומען צו אַן אָפּמאַך; דערריידן (\דעררעדן) זיך (ל″ע: דעררעדט זיך); זיך פאַרשטענדיקן; אָפּשמועסן.
{אַ קאַפּ לומדיש:} קומען צו אַ הסכם [héskəm];
{פראַזע:} קומען צום טיש.
agree (decide together)
באשליסן; אָפּמאַכן; זיך צונויפריידן (\צונויפרעדן); זיך דערריידן (\דעררעדן).
(agree to (accept
צושטימען; זיך אײַנפאַרשטיין; אָננעמען.
agree to disagree
מסכים זײַן אַז מ′איז ני(ש)ט מסכים [máskəm]; אײַנשטימען אַז מ′שטימט ני(ש)ט אײַן; אָננעמען אַַז ס′זײַנען פאַראַן חילוקי דעות [khəlùkə-déyəs], דרומדיק: [khəlìkə-dáyəs].
agree: I agree!
מסכים! [máskəm]; איך שטים אײַנעט!.
agreeable (pleasant)
אָנגענעם (\אײַנגענאַם); אָנגעלייגט; ליב;
{בײַ טייל לומדיש:} ניחא [níkhə].
(agreed (that
אָפּגערעדט (אַז); אָפּגעשמועסט (אַז); אײַנגעשטימט (אַז);
מוסכם ווערן (אַז) [múskəm], דרומדיק: [mískəm] (ל″ע: איז מוסכם געוואָרן).
Agreed!
געמאַכט!; שוין!; אַראָפּ פון מאַרק!; פאַרטיק אַ געשעפט!;
{טאָמער פּנים אל פּנים, איז אָפטמאָל בײַ אַ תקיעת כף:} אָפּגערעדט! [ób||gərèt], דרומדיק: [úb||gərèt], טייל ד″מ: [ú||gərèt], צפונדיק: [ó||gərèt];
{מער פאָרמעל; לומדיש; אַשטייגער וועגן אַ געשעפטלעכן אָדער פּאָליטישן הסכם:} מוסכם! [múskəm], דרומדיק: [mískəm]; כתוב וחתום! [kòsəv|(v)(ə)khósəm], דרומדיק: [kú:si:v|(v)(ə)khú:səm].
{באַזונדערס אין דימענט האַנדל:} מזל ברכה! [màzl|brókhə], דרומדיק: [màzl-brúkhə].
agreed: as agreed
אַזוי ווי מ′האָט אָפּגערעדט; אַזוי ווי מ′האָט זיך דעררעדט; אַזוי ווי ס′איז אָפּגערעדט (\דעררעדט) געוואָרן;
לויטן אָפּרייד (\אָפּרעד); לויט דעם וואָס מ′האָט אָפּגערעדט (\מ′האָט זיך דעררעדט);
{לומדיש:} כמדובר [kam(ə)dúbər], דרומדיק: [(kam(ə)díbə(r]; כמוסכם [kamúskəm], דרומדיק: [kamískəm].
agreed: it’s universally agreed (it’s agreed by all sides) that
אַלע זײַנען (\זענען) מסכים, אַז [máskəm|àz]; אַלע שטימען אײַן, אַז;
{לומדיש:} לכולי עלמא [ləkhùlə-álmə], דרומדיק: [əkhìlə-álmə]; לכל הדעות [ləkhòl-(h)adéyəs], דרומדיק: [ləkhòl-adáyəs]; ס′איז מוסכם, אַז [múskəm|àz], דרומדיק: [mískəm|às].
agreement
{פאַראַנענקײַט פון אַ בשותפותדיקן פאַרשטאַנד:} (דאָס\דער) מסכים זײַן; (דאָס\דער) אײַנשטימען; (דער) אײַנפאַרשטאַנד;
{ספּעציפישע דערריידעניש:} (די) אײַנשטימונג (ל″ר: -ען); (די) הסכמה [haskómə], דרומדיק: [h)askúmə)] (ל″ר: הסכמות); (די) דערריידעניש;
{טאָמער בכתב צי פאָרמעל:} (דער) הסכם [héskəm] (ל″ר: -ס); (דער) אָפּמאַך (ל″ר: -ן);
{וועגן לענדער אָדער גרעסערע איינסן:} (דער) פּאַקט (ל″ר: -ן).
agreement: according to the agreement
לויטן אָפּמאַך; לויטן מדובר [mədúbər], דרומדיק: [(mədíbə(r]; לויט דעם וואָס מ′האָט אָפּגערעדט;
{אַ קאַפּ לומדיש:} לויטן הסכם [héskəm];
{מער לומדיש:} על⸗פּי הסכם [àlpə-héskəm].
agreement: come to an agreement
דערריידן (\דעררעדן) זיך; קומען צום טיש; דערגיין אַ טאָלק; קומען צו (\מאַכן) אַן אָפּמאַך.
{וועגן אַ בפירוש ערנסטן ענין:} קומען צו אַ הסכם [ahéskəm];
{לומדיש:} קומען לידי הסכמה [lidèy-maskónə], דרומדיק: [lidày-maskú:nə].
agreement: have an agreement
האָבן אַ מדובר [am(ə)dúbər], דרומדיק: [(am(ə)díbə(r]; האָבן אַן אָפּמאַך;
{אַ קאַפּ לומדיש:} האָבן אַ הסכם [ahéskəm], אויך: [anéskəm].
agricultural
(די) לאַנד⸗ווירטשאַפטלעך; (די) אַגריקולטורעל;
agriculture
(די) לאַנד⸗ווירטשאַפט; (די) אַגריקולטור;
{לומדיש, צומאָל מיט איראָניע:} הלכות עבודת אדמה [hílkhəs|avòydəs-adómə], דרומדיק: [hílkhəs|avòydəs-adúmə], צפונדיק: [hílkhəs|avèydəs-adómə];
{הערה: „ערד⸗אַרבעט“ איז טאַקע דער יסוד אויף וועלכער ס′בויט זיך די לאַנד⸗ווירטשאַפט (\אַגריקולטור), זיי זײַנען פאָרט ניט די זעלביקע זאַך: „ערד⸗אַרבעט“ באַציט זיך אויך אויפן יחידס מלאכה, בעת ווען דאָ גייט אין סיסטעמאַטיזירטער אָבזערוואַציע, שטודיע און רעגולירונג פון אַ שטח, תקופה, אָדער עקאָנאָמישער סיסטעם}.
agronomic
אַגראָנאָמיש.
agronomist
(דער) אַגראָנאָם (ל″ר: -ען); ל″נ (אויך): (די) אַגראָנאָמין (ל″ר: -ס).
Agudath Israel
{פון קיצור וועגן:} די אגודה [di-agúdə], דרומדיק: [di-agídə];
{דער פולער נאָמען:} אגודת ישראל [agùdəs-(y)isró(y)əl], דרומדיק: [agì(:)dəs-yisrú:(ə)l].
agunah
(די) עגונה [agúnə], דרומדיק: [agí:nə].
Ahad Ha’Am (1856–1927)
אחד העם [akhád|hò-óm], דרומדיק: [akhát|(h)ù:-óm]; אויך איווריטיזירט: [akhád|ha-ám];
אשר גינבצערג;
אשר צבי⸗הירש בן ישעיה גינצבערג;
געבאָרן: סקווער (קיעווער גובערניע); געשטאָרבן: תל אביב.
Ahasuerus (bibl.)
אחשוורוש [àkhəsh-véyrəsh], דרומדיק: [àkhəsh-váyrəsh];
דער מלך אחשוורוש [dər-mèyləkh-àkhəsh-véyrəsh], דרומדיק: [dər-màyləkh-àkhəsh-váyrəsh];
{פראַזעס:} דער נאַרישער קעניג [kéynik]; {שפּאַסיק איראָניש:} דער קלוגער קעניג.
ahead
פאָראויס;
{וואָס שייך צײַט:}
אַפריער [afríyər], צפונדיק אויך: [afréyər]; אין פאָראויס;
{וואָס שייך שטח:}
ווײַטער (צו).
ahead of (before; in time)
(נאָך) פאַר; (נאָך) פריער פון; (נאָך) איידער ס′קומט צו.
ahead of schedule
פריער ווי פּלאַנירט; פאַר דער פּלאַנירטער צײַט; פאַרן צײַטפּלאַן.
ahead: be ahead
האַלטן (נאָך) ווײַטער; האַלטן אין פאָראויס;
ahead: be ahead of (make more progress)
האַלטן ווײַטער ווי (\איידער \פאַר); מער פאָראויס זײַן ווי (\איידער \פאַר).
ahead: get ahead (make progress, move on up)
פּראָגרעסירן; מאַכן (\באַווײַזן) פּראָגרעס; זיך אויפאַרבעטן; גיין פאָראויס;
{פראַזע:} זײַן אויפן וועג.
ahead: Go ahead!
שוין!; איצט!; וויאָ!; נו!;
{לויטן קאָנטעקסט:} געגאַנגען!; געפאָרן!;
{צו אַ ספּעיציפישן אַקט:} נעמ(ט) און…! („נעם און שיס!“; „נעם און קויף!“).
(.aid (n
(די) הילף; {טאָמער אין אַן אָרגאַניזירטער פראָגראַם:} (די) צוהעלפונג;
{דער עיקר פינאַנציעל אָדער פּאָליטיש:} (די) שטיצונג; (די) אונטערשטיצונג; (די) שטיצע.
aide
(דער) געהילף (ל″ר: -ן); (דער) אַסיסטענט (ל″ר: -ן); ל″נ: (די) אַסיסטענטקע (ל″ר: -ס); {מער פאָרמעל, בײַ טייל אַרכעאיש:} (די) אַסיסטענטין (ל″ר: -ס).
AIDS
(דער) איידס; {אין מזרח אייראָפּע אויך:} (דער) ספּיד.
ailing (of person)
(אונטער)קרענקענדיק; קרענקלעך.
ailing economy
(די) אונטערהינקענדיקע עקאָנאָמיע.
ailment
(די) קראַנקײַט (ל″ר: -ן); (די) קרענק (ל″ר: -ען); (די) חלאת [khalás] (ל″ר: -ן).
(.aim (n
(דער) ציל (ל″ר: -ן); (דער) תכלית [tákhləs] (ל″ר {לומדיש:} תכליתים [takhléysəm], דרומדיק: [takhláysəm]);
{מער ספּעציפיש וועגן אַ גענויען פּראָיעקט אַשטייגער:} (די) אויפגאַבע [úv-gàbə], דרומדיק: [óv-gàbə]; (ל″ר: -ן; אויך: -ס);
{הערה: אַמאָפטסטן באַציט זיך דער ל″ר „אויפגאַבעס“ אויף היימאַרבעט און אַנדערע שול⸗פליכטן אין בילדונגס⸗אַנשטאַלטן, אָבער לאו דווקא};
(.aim (v
{בכלל:} צילן; האָבן ווי אַ (\האָבן אַלץ) תכלית [tákhləs];
{מער ספּעציפיש:} אָנצילן; אָנצילעווען (אויף\צו).
aim at
צילעווען אויף; צילן אויף; זיך פאַרמעסטן אויף.
aim: have as an aim (/goal)
זיך שטעלן פאַר אַ ציל; האָבן (\האַלטן) פאַר אַ ציל (\אַלץ ציל).
aimless
ציללאָז; אָן אַ ציל; אוממאָטיווירט.
aimlessly
סתם אַזוי [stám-azoy], צפונדיק: [stám-azey]; גלאַט אַזוי; אין דער וועלט
אַרײַן [ìndər-vélt|aràyn], דרומדיק: [ìndər-vélt|arà:n];
אָן אַ פאַרוואָס און אָן אַ פאַרווען.
(.air (n
(די) לופט;
{הערה און אזהרה: אין געוויסע לומדישע פראַזעס, טרעפט מען דעם אַראַמיש שטאַמיקן: „אוירא“ (אווירא), אויף יידיש [avíyrə], סאַמע באַוואוסט: „אוירא דארץ ישראל מחכים“ [avìyre-d(ə)|èr(ə)ts(y)isrò(ə)l|mákh-kəm] ′די (בלויזע) לופט פון ארץ ישראל מאַכט קלוג′ וואָס בלײַבט פּראָדוקטיוו אין יידיש ריידנדיקע לומדישע קרײַזן מיטן פאַרבײַטן „ארץ ישראל“ אויף אַ היינטיקן אָרט (למשל: „אווירא דלייקוואוד מחכים“). די העברעאיזירטע פאָרמע „אוויר“ האָט מען אויך גאָר זעלטן גענוצט אויף יידיש אין שטאַרק פאָרמעלע צי פּאָעטישע סטילן. פונדעסטוועגן דאַרף מען געוואָר זײַן, אַז אין פאַרשיידענע יידישע דיאַלעקטן איז דאָס טײַטש: ′געשטאַנק′; איז ניט אויפן אָרט עס ווײַטער נוצן אויף פּאָעטישער געהויבנקײַט צי גלאַט פאָרמעלקײַט}.
air (n.) (semblance, atmosphere)
אַ פּנים פון [apónəm], דרומדיק: [apú:nəm]; אַן אויסזען פון; אַ געשטאַלט פון; אַן אַטמאָספער פון.
(air (v.) (broadcast
{טאָמער דורך טעלעוויזיע, צי דורכן אינטערנעט מיט ווידעאָ:}
באַווײַזן (אויף דער טעלעוויזיע \דורכן אינטערנעט \דורך אַ לעבעדיקן שטראָם);
{טאָמער אויף דער ראַדיאָ:}
טראַנסמיטירן; איבערגעבן (אויף ראַדיאָ).
air battle
(דער) לופט⸗קאַמף (ל″ר: -ן); (די) לופט⸗שלאַכט (ל″ר: -ן).
air conditioner
{וואָס מאַכט קיל:} (דער) קאָנדיציאָנער;
{וואָס רעגולירט די טעמפּעראַטור, אי אויף אָנוואַרעמען, אי אויף אָפּקילן:} (די) לופט⸗מאַשין;
{אין טייל חרדישע קרײַזן:} (דער\די) ער⸗קאָנדישן [é(y)r|kəndìshn].
air filter
(דער) לופט⸗פילטער (ל″ר: -ס).
air flow
(דער) לופט⸗שטראָם.
air force
(דער) לופט⸗פלאָט.
air freshener
(דער\די) לופט⸗פּאַרפום (ל″ר: -ען) (אויך: (די) לופט⸗פּאַרפומע; ל″ר: -ן; -ס); (דער) לופט⸗דערפרישער (ל″ר: -ס).
air kiss
(דער) געבלאָזענער קוש (ל″ר: -ן); (דער) לופטיקער קוש (ל″ר: -ן).
air launched
לופט⸗געשיקט; לופט⸗געוואָרפן.
air mail
(די) לופט⸗פּאָסט; {אין מזרח אויך:} (די) לופט⸗פּאָטשט.
air mail envelope
(דער) לופט⸗קאָנווערט (ל″ר: -ן).
air mail letter
(דער) לופט⸗בריוו (ל″ר: ø).
air of disbelief
אַ פאַרשפּרייטע אומגלייבעניש; אַ פאַרשפּרייטער אומגלויבן;
אַ געפיל אַז „ס′קען ני(ש)ט זײַן“; אַן אַטמאָספער פון סקעפּטיציזם.
air out (v.)
אויסלופטערן.
air passages
(די) לופט⸗רערן (\רערלעך) (ל″ר); (די) לופט⸗וועגן (ל″ר).
air pocket
(דאָס\די\דער) לופט⸗בלעזל (ל″ר: -עך); (דער) לופט⸗קנופּ (ל″ר: -ן).
air pollution
(די) לופט⸗פאַרשמוצונג; (די) לופט⸗פּאָלוציע.
air pump
(דער) לופט⸗פּלומפּ (ל″ר: -ן).
air pressure
(דער) לופט⸗דרוק.
air purifier
(דער) לופט⸗רייניקער (ל″ר: -ס).
air raid
(די) פלי⸗אַטאַקע (ל″ר: -ס); (די) עראָפּלאַן⸗אַטאַקע (ל″ר: -ס).
air raid alarm (/alert /siren)
(דער) באָמבע⸗אַלאַרם (ל″ר: -ס); (דער) לופט⸗אַטאַק אַלאַרם (ל″ר: -ס);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) אַלאַרם (ל″ר: -ס); (די) סירענע (ל″ר: -ס).
air raid shelter
(דער) לופט⸗בונקער (ל″ר: -ס); (דער) פלי⸗אַטאַק שעלטער (ל″ר: -ס); (דער) לופט⸗באַשיצונג קעלער (ל″ר: -ס);
{אַוואו ס′איז קלאָר, בקיצורדיק:} (דער) בונקער (ל″ר: -ס); (דער) שעלטער (ל″ר: -ס); (דער) קעלער (ל″ר: -ס).
air to air missile
(דער) לופט⸗אויף⸗לופט מיסיל (\ראָקעט) (ל″ר: מיסילן, אויך: מיסילס; ראָקעטן).
air to surface missile
(דער) לופט⸗אויף⸗לאַנד מיסל (\ראָקעט) (ל″ר: מיסילן, אויך: מיסילס; ראָקעטן).
air traffic
(די\דער) לופט⸗טראַפיק.
air traffic controller
(דער) לופט⸗טראַפיק קאָנטראָלער (ל″ר: ø; -ס).
air transportation
(דער) לופט⸗טראַנספּאָרט.
air waves
(די) לופט⸗וועלן (אויך: ⸗וואַלן) (ל″ר); (די) לופט⸗כוואַליעס.
airspace (claimed/controlled by a state)
(די) לופט⸗טעריטאָריע (ל″ר: -ס).
air: a breath of fresh air
אַ פריש ווינטל (סוף כל סוף [sófkl|sóf]); אַ נײַע זאַך; אַ נאָווינע; אַ פרישקײַט; טאַקע אַ חידוש [akhídəsh];
{לומדיש:} אַ דבר חדש [adòvər-khódəsh], דרומדיק: [adùvə(r)-khú:dəsh].
air: be full of hot air
ריידן (\רעדן) אַ סך און זאָגן גאָרני(ש)ט; ריידן נאַרישקײַטן (\שטותים [shtúsəm], דרומדיק: [shtí:səm]);
זיך אָנריידן (\אָנרעדן) אויף וואָס די וועלט שטייט [a(v)vós|di-vèlt-shtáyt], דרומדיק: [o(v)-vú:s|di-vèlt-shtéyt];
האַקן אַ טשײַניק; דרייען (\דולן) אַ קאָפּ; קלאַפּן מיטן מויל; פאַרקלאַפּן די טעג מיט די יאָרן.
air: build castles in the air
בויען שלעסער אינדערלופטן; שפּינען וויסטע חלומות [khalóyməs], צפונדיק: [khaléyməs]; בויען פּוסטע פאַנטאַזיעס;
{לומדיש:} בויען פּאַלאַצן אין די עולמות עליונים [oylóməs|elyóynəm], דרומדיק: [oylú:məs|elyóynəm], צפונדיק: [eylóməs|elyéynəm].
air: clear the air
אויסלײַטערן די לופט (מיטן דורכשמועסן זיך); כאַפּן בײַם עק די שוואַרצע קאַץ; פאַרטרײַבן מיט א שמועס די שדים [shéydəm], דרומדיק: [sháydəm].
air: disappear into thin air
פאַרשוואונדן ווערן (\נעלם ווערן [néləm], דרומדיק: [néyləm]) אין דער הוילער לופט (\ווי אין וואַסער אַרײַן \ווי קיינמאָל אויף דער וועלט נ(ש)ט געווען).
air: it’s up in the air
ס′הענגט אינדערלופטן; ס′איז אַן אומזיכערע זאַך; ס′איז אַ ני(ש)ט⸗זיכערע זאַך;
ס′איז ני(ש)ט קלאָר; ס′איז פאַרנעפּלט; מ′קען ני(ש)ט וויסן ווי ס′וועט זיך אויסלאָזן.
air: off the air
ני(ש)ט⸗טראַנסמיטירנדיק; ני(ש)ט אין טראַנסמיסיע.
air: on the air
טראַנסמיטירנדיק; אין טראַנסמיסיע.
air: walk on air
זײַן אין זיבעטן הימל; זײַן (סאַמע) גליקלעך; זײַן מלא פרייד [mòlə-fréyd], דרומדיק: [mù:lə-fráyt]; זײַן מלא שמחה [mòlə-símkhə], דרומדיק: [mù:lə-símkhə].
airbag (safety device)
(דער) לופט⸗זאַק (ל″ר: ⸗זעק); (דער) לופט⸗באַלאָן (ל″ר: -ען; אויך: -עס).
airborne
פליענדיק; אינדערלופט(יש).
airbrain (/airhead)
{בייגעוודיק:} (די\דער) קאַצנקעפּיקע(ר); (די\דער) שעפּסנקעפּיקע(ר); ליידיק(ער)⸗מחדיקע(ר) [(móyəgh-dikə(r], צפונדיק: [(méyəgh-dikə(r];
אַ הפכפּך [ahafákh-pakh].
aircraft (n. sg. & pl.)
(דער) עראָפּלאַן [èroplán] ,[èrəplán] (ל″ר: -ען);
{אין טייל חרדישע קרײַזן:} (דער) פליגער (ל″ר: -ס);
{אין רוסיש ריידנדיקע לענדער:} (דער) סאַמאַלאָט (\סאַמאַלאָד) [samalót].
aircraft carrier
(די) עראָפּלאַנען⸗שיף (ל″ר: -ן); (דער) עראָפּלאַנען⸗טרעגער (ל″ר: -ס).
airdrop
(דער) לופטיקער אַראָפּלאָז (ל″ר: -ן); (דער) לופט⸗לאָז (ל″ר: -ן).
airfare
(די) רײַזע⸗געלט (צום פליען); (די\דאָס) אָפּפלי⸗געלט; וויפל ס′קאָסט דער בילעט;
{אַ קאַפּ לומדיש:} (דער) שכר נסיעה [skhàr-nəsíyə] (צום פליען).
airfield
(דאָס\די\דער) לופט⸗פעלד (ל″ר: -ער); (דאָס\די\דער) פלי⸗פעלד (ל″ר: -ער).
airing (n.) broadcasting
{טאָמער דורך טעלעוויזיע, צי דורכן אינטערנעט מיט ווידעאָ:}
(די) באַווײַזונג (אויף דער טעלעוויזע \דורכן אינטערנעט \דורך אַ לעבעדיקן שטראָם);
{טאָמער אויף דער ראַדיאָ:}
(די) טראַנסמיסיע [trànz-mísyə]; (די) איבערגעבונג (אויף ראַדיאָ).
(airing (public presentation of positions and views
(דאָס\דער) ברענגען פאַרן עולם [óyləm], צפונדיק: [éylom]; …פאַר דער געזעלשאַפט (\עפנטלעכקײַט).
(airing of grievances (/difficult issues
(אַן\דער) אויפריכטיקער שמועס; אָפענע דבורים [dəbúrəm], דרומדיק: [dəbí:rəm]
{פראַזע:} זיך אַראָפּריידן (\אַראָפּרעדן) פון האַרצן.
airline
(די) עראָפּלאַן⸗פירמע (ל″ר: -ס); (די) לופט⸗ליניע (ל″ר: -ס);
(אין מזרח אייראָפּע:} (די) אַוויאַליניע (ל″ר: -ס).
airplane
(דער) עראָפּלאַן [èroplán] ,[èrəplán] (ל″ר: -ען);
{חסידיש:} (דער) פליגער (ל″ר: -ס);
{אין רוסיש ריידנדיקע לענדער:} (דער) סאַמאַלאָט (\סאַמאַלאָד) [samalót].
airport
(דער) (אַ)עראָפּאָרט (ל″ר: -ן); (דאָס\די) לופטפעלד (ל″ר: -ער);
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער:} (דער) ערפּאָרט (ל″ר: -ן; אויך -ס).
airport security
(די) עראָפּאָרט⸗זיכערקײַט; (דער\די) ער(אָ)פּאָרט⸗סעקיוריטי.
airs: he/she likes to put on airs
ער פירט זיך ווי אַ גאַנצער פּריץ [pórəts], דרומדיק: [pú:rəts], ל″נ: זי פירט זי ווי אַ גאַנצע פּריצעכע (\פּריצה [prí(y)tsə]);
ער\זי — פירט זיך ווי אין קיניג אַרטוס הויף; בלאָזט פון זיך;
airspace
(דער) לופט⸗רוים; (דער) לופט⸗שטח [lúft-shètəkh], דרומדיק: [líft-shèytəkh].
airtight
לופט⸗פאַרזיגלט; לופט⸗פאַרמאַכט;
{אין פיגוראַטיוון זין:}
סאָליד; זיכערדיק; אַבסאָלוט פעסט; אומאָפּפרעגלעך; אומספקותדיק [ùm-sféykəz-dik], דרומדיק: [ìm-sfáykəz-dik]; צווייפללאָז.
airway (biol.)
(דער\די) אָטעם⸗רער (ל″ר: -ן); (דער) אָטעם⸗וועג (ל″ר: -ן).
airy
לופטיק; מיט אַ סך לופט [asákh]; לופטעדיק;
דעליקאַט⸗עלעגאַנטיש; פלינק⸗גראַציעז; איידל און פלינק.
airy-fairy
נאַאיוו⸗אומפּראַקטיש; נאַאיוו⸗אידעאַליסטיש; תמעוואַטע⸗גלייבנדיק [tàməvátə]; מיטן קאָפּ אין די וואָלקנס.
aisle
(די) וואַרע (ל″ר: -ס); (דער) דורכגאַנג (ל″ר: דורכגענג);
{אין אַ קראָם אויך:} (די) קראָם⸗ריי (ל″ר: -ען).
aisle seat
(דער\דאָס) ברעג⸗אָרט (ל″ר: ⸗ערטער); (דער\דאָס) וואַרע⸗אָרט (ל″ר: ⸗ערטער).
aisle: (on) both sides of the aisle (pol.)
(בײַ די) ביידע פּאַרטייען (\ריכטונגען \בלאָקן \(פּאָליטישע) גרופּירונגען \צדדים [zdódəm], דרומדיק: [zdú:dəm]).
aisle: walk down the aisle (to wedding ceremony)
{בײַ יידן:} (צו)גיין צו דער חופּה [khúpə], דרומדיק: [khípə];
{בײַ קריסטן:} צוגיין צום אַלטאַר;
{אוניווערסאַליסטיש:} צוגיין צו דער חתונה⸗צערעמאָניע [khásənə].
aisle: walk someone down the aisle
אונטערפירן (צו דער חופּה) [khúpə], דרומדיק: [khípə].
ajar
אָנגעלענט; צוגענייגט; טיילווײַז אָפן; ני(ש)ט צוגעמאַכט.
aka (/AKA)
באַקאַנט אויך אַלץ (\ווי); וואָס (\וועלכע \וועלכער) ווערט אויך גערופן; וועמען מ′רופט אויך;
{פונעם טראַדיציאָנעלן פאָרמעלן באַנוץ, למשל אין גיטין (וואו מ′איז מחויב צוצוגעבן ווי דער יחיד ווערט אָנגערופן אין טאָגטעגלעכן לעבן), אויסגעשפּרייט אויפן טאָגטעגלעכן לעבן מיט פאַרשיידנאַרטיקער עמאָטיווקײַט, אַרײַנגערעכנט, לויטן קאָנטעקסט: אינטים; היימיש; שפּאַסיק; איראָניש; אָפּלאַכעריש; ביטולדיק:}
המכונה [hamkhúnə], דרומדיק: [hamkhínə].
akin to
ענלעך אויף; געגליכן צו; קרובהש מיט [króyvish], צפונדיק: [kréyvish];
{דיאַלעקטיש אַרכעאיש אין מערב, אויפגעלעבט סטיליסטיש:} פּאַכאָזשע אויף.
(Akiva ben Joseph (±50 – 135 CE
רבי עקיבא [ràb(ə)-akívə]; אויך: ר′ עקיבא [ràb(ə)-akívə] צי [rèbakívə].
(Aksenfeld, Israel (1787–1866
אַקסענפעלד [áks(ə)n-fèld];
ישראל אַקסענפעלד [yisró(ə)l|áks(ə)n-fèld], דרומדיק: [yisrú:(ə)l|áks(ə)n-fèld];
געבאָרן: נעמיראָוו (פּאָדאָליע); געשטאָרבן: פּאַריז.
Al Qaeda
אַל קאַידאַ; אַל⸗קאַאידאַ.
Alabama
אַלאַבאַמע [aləbámə] (אויך: אַלאַבאַמאַ).
alacrity
(דער) חשק (ממש) [(khéyshək(|máməsh], דרומדיק: [(kháyshək(|máməsh];
(די) גערנקײַט; (דער) ענטוזיאַזם; (דער) ענטוזיאַסטישער ווילן.
alarm (n.) (panic)
(די) צעשראָקנקײַט; (די) אָנשרעקעניש; (דער) פּחד [pákhəd], דרומדיק: [pá:khət];
{לומדיש:} אַן אימת מות [anéyməs|móvəs], דרומדיק: [anáyməs|múvəs].
alarm (n.) (alarm or security system)
(דער) אַלאַרם (אויך: אַלאַרעם); (די) אַלאַרם⸗סיסטעם;
{אזהרה: בעת אין קלובן פון קיוטישן לשון און שפּראַכיקער שעפערישקײַט, מ′שטיינס געזאָגט, איז לחלוטין רעכט ריידן וועגן דעם „געוואַלד⸗גלאָק“ וואָס פאַרטיידיקט עלעקטראָניש אַ שטוב צי אַ געשעפט, בלײַבט עס פאָרט אַ מאָראַלישע התחייבות, בכדי ניט עובר זײַן אויף גניבת דעת, בײַ יידישע לערער, געבן צו וויסן זייערע תלמידים, אַז טאָמער וועט זיי אויסקומען ריידן ערנסט, ניט מעשה קינדערשפּיל, מיט אַ יידיש⸗ריידנדיקן מענטשן, וועט גיין די רייד וועגן אַן — אַלאַרם (צי „געכשרט“ אויף „אַלאַרעם“ צי ניט). אַ קלוב איז אַ קלוב און אַ לשון איז אַ לשון}.
(.alarm (v. trans
אָנוואַרפן אַ פּחד [apákhəd], דרומדיק: [apá:khət]; (\אַ שרעק \אַ מורא [amóyrə], צפונדיק: [améyrə]); צערודערן; דערשיטערן; אויפטרייסלען;
{פראַזע:} אַזוי ריכטיק אָנשרעקן;
{לומדיש:} מטיל אימה זײַן [màtl-éymə-zayn], דרומדיק: [màtl-áymə-zayn].
alarm (adj.): a three alarm fire
(דער) דרײַ⸗אַלאַרמישע שריפה [sréyfə], דרומדיק: [sráyfə].
alarm clock
(דער) וועקער (ל″ר: -ס); (דער) וועק⸗זייגער (ל″ר: -ס);
{אין מזרח אויך:} (דער) בודילניק (ל″ר: -עס);
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער אויך:} (דער) אַלאַרם⸗זייגער (ל″ר: -ס).
alarmed (equipped with active security system)
מיט אַן אַלאַרם⸗סיסטעם; אַלאַרם⸗באַזאָרגט;
{אין מזרח אויך:} סיגנאַליזירט; מיט סיגנאַליזאַציע.
alarmed: be alarmed
זיך איבערשרעקן; זיך שטאַרק באַאומרואיקן.
alarming
שרעק⸗אָנוואַרפנדיק; פּחד⸗אָנוואַרפנדיק; שאַרף⸗באַאומרואיקנדיק; אַנגסט⸗ברענגענדיק.
alarmist (n.)
(דער) אַלאַרמיסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַלאַרמיסטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַלאַרמיסטקע (ל″ר: -ס); (דער) פּאַניק⸗שפּרייטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) פּאַניקיסט (ל″ר: -ן);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) שריפה⸗שרײַער [sréyfə], דרומדיק: [sráyfə] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
alarmist (adj.)
אַלאַרמיסטיש; פּאַניק⸗פאַרשפּרייטנדיק; פּאַניקעוואַטע.
alas
צום באַדויערן; צום אומגליק; ליידער; צו אונדזער פאַרדרוס (\פאַרדראָס);
{עמאָטיוו:} נעבעך; בעוונותינו הרבים [b(ə)avòynəséynu|horáb(i)m], דרומדיק: [b(ə)avòynəsáyni:|(h)u:ráb(i)m], צפונדיק: [b(ə)avòynəséynu|horáb(i)m];
{עמאָטיוו; אין מער קאַטאַסטראָפאַלישע סיטואַציעס; אויך ווען ניט ווען איראָניש:} אַ בראָך; אוי וויי איז (צו) מיר (\אונדז); אַז אָך און אַז ווי; אַזאָכנ(אַז)וויי; פאַר קיינעם ני(ש)ט געדאַכט; פאַר קיין מענטשן ני(ש)ט געדאַכט; פאַר קיין יידן ני(ש)ט געדאַכט.
Alaska
אַלאַסקע (אויך: אַלאַסקאַ).
Albania
{אָן אַן אַרטיקל} אַלבאַניע.
Albanian (n.)
(דער) אַלבאַנער (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַלבאַנערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַלבאַנערקע (ל″ר: -ס); (די\דער) אַלבאַנישע(ר).
Albanian (adj.)
אַלבאַניש;
{אומבייגעוודיק; גיכער וועגן פאָלק, קולטור, געשיכטע:} אַלבאַנער.
albeit
כאָטש (אויף אַן אמת [àfanéməs], דרומדיק: [òfanéməs]); כאָטש (ס′איז אויך דער פאַל, אַז); {דיאַלעקטישע וואַריאַנטן פון „כאָט“:} כאָטשיק; כאָטשע; כאָטשבע;
נאָר דערמאָנען דאַרף מען אויכ(עט), אַז; נאָר וואָסאנאמת, דאַרף אויך דערמאָנט ווערן.
albinism
(דער) אַלביניזם.
albino (n.)
(דער\די) אַלבינאָ.
albino (adj.)
אַלביניש.
album
(דער) אַלבאָם [albóm] (ל″ר: -ען);
{הערה: אין מערב דער עיקר אַ היימישער זאַמלבוך פון אייגענע און משפּחהשע פאָטאָגראַפיעס; אין מזרח אויך וועגן אַ בוך אין גרויס⸗פאָרמאַט, אָפטמאָל אַ פּראַכט⸗אויסגאַבע, מיט אַ סך בילדער צי אילוסטראַציעס (וואָס רופט זיך אויף ענגליש אויך אַ בוך צום קאַווע⸗טישל}.
{טאָמער וועגן מוזיק:}
(דער) לידער⸗אַלבאָם (ל″ר: -ען); (דער) לידער⸗דיסק (ל″ר: -ן); (די) לידער⸗זאַמלונג;
{וועגן אַמאָליקע פּלאַטעס:} (די) גרויס⸗פּלאַטע (ל″ר: -ס); (די) זאַמלונג⸗פּלאַטע (ל″ר: -ס).
Albuquerque
אַלבעקערקי.
alchemist
(דער) אַלכעמיסט (ל″ר: -ן).
alchemy
(די) אַלכעמיע.
alcohol
(דער) אַלקאָהאָל; (דער) ספּירט;
{טאָמער אין זין פון ′אַלקאָהאָלישע געטראַנקען′:}
{אָן אַן אַרטיקל:} משקה [máshkə]; לחיימס [ləkháyəmz], דרומדיק: [ləkhá:(y)əms] (ל″ר);
{אין מזרח אויך אומפאָרמעל, גוטמוטיק:} הונדערט גראַם;
{פאָרמעל צי אייפעמיסטיש:} שטאַרקע(רע) געטראַנקען;
alcohol abuse
(דער) קרומבאַנוץ (\שלעכטבאַנוץ) פון אַלקאָהאָל; (דער) אַלקאָהאָליזם.
alcohol free
אָן אַלקאָהאָל; אומאַלקאָהאָליש.
(.alcoholic (n
(דער) אַלקאָהאָליקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) בעל⸗שיכרות [bàl-shíkrəs] (ל″ר: בעלי⸗שיכרות [bàlə-shíkrəs]);
{בייגעוודיק:} (די\דער) שיכרות⸗לײַדנדיקע(ר); (די\דער) אַלקאָהאָליזם⸗לײַדנדיקע(ר); (די\דער) שכרותדיקע(ר) [shíkrəz-dik].
(.alcoholic (adj
אַלקאָהאָליש; מיט אַלקאָהאָל.
alcoholic drinks
(די) משקה [máshkə] (ל″ר {באַציענדיק זיך לגבי אַ ריי פאַרשיידענע אַלקאָהאָלישע געטראַנקען:} (די) משקאות [mash-kóəs], דרומדיק: [mash-kú:əs], צפונדיק: [mash-kó(y)əs] (ל″ר).
Alcoholics Anonymous
(די) „אַנאָנימע אַלקאָהאָליקער“ (ל″ר); (די) „אַלקאָהאָליש אַנאָנימע“ (ל″ר);
{הומאָריסטיש:} (די) „חברה פּלוני⸗אלמוני בני משקה“ [khèvrə|plòynə-almóynə|bnèy-máshkə], דרומדיק: [khèvrə|plòynə-almóynə|bnày-máshkə], צפונדיק: [khèvrə|plèynə-alméynə|bnèy-máshkə].
alcove
(דער) אַלקער.
alderman
(דער) אַלדערמאַן (ל″ר: אַלדערלײַט).
alef (/aleph)
א: (אלף, אַלֶף) [áləf] — דער ערשטער אות פון יידישן אלף⸗בית; = איינס (1) אין דער סיסטעם יידישע נומעראַציע.
מען קען אײַנטיילן דעם יידישן אלף אין פינף קאַטעגאָריעס:
(א) קמץ אלף: געשריבן „אָ“, וואָס ווערט אַרויסגערעדט: אין צפונדיקן (ליטווישן) יידיש און אין דער סטאַנדאַרדער שפּראַך („כלל יידיש“) — אַלעמאָל [o] (קורצער אָפענער /o/, דער טעכנישער סימבאָל: [ɔ]); אין די דרומדיקע דיאַלעקטן: אָדער [o] אָדער [u] (און דעמאָלט ערשט מיט צוויי מעגלעכקײַטן, קורץ ([u]) צי לאַנג ([:u]), למשל אין פּוילישן יידיש: זאָקן [zókn], אָבער: זאָגן [zúgn], זאָטל [zú:tl], זכרון [zəkú:rn]};
(ב) פּתח אלף: געשריבן „אַ“, וואָס ווערט אַרויסגערעדט: אַלעמאָל [a] אין גאַנצן צפון און אין ווײַטגרעסטן טייל דרום — אַחוץ אין פּאָדאָלער⸗בעסאַראַבער דיאַלעקט („טאָטע⸗מאָמע לשון“) וואו ס′איז [o] אין אַ סך פאָנעטישע שכנותן, למשל: „האַנט“ [ónt], „מכה“ [mókə].
(ג) דער שטומער אלף (מיטן מחיצה אלף אַרײַנגערעכנט):
(1) וואָס קומט בײַם אָנהייב וואָרט פאַר: ו, וי, י, יי, ײַ, למשל: און, אויב, אין, איי, אײַז {אין אַ ל ע וואַריאַנטן פון יידישן אויסלייג; די ווײַטערדיקע צוויי מינים שטומער אלף זײַנען פאַרווערט געוואָרן אין דער סאָוועטיש⸗יידישער אָרטאָגראַפיע פון די סטאַלינישע יאָרן און דערנאָכדעם באַזײַטיקט געוואָרן אין דער ראַדיקאַלער ייוואָ אָרטאָגראַפיע פון די סוף דרײַסיקער יאָרן (אין ביידע פאַלן מיט דער פונקציע דערפילט דורך דיאַקריטישע צייכנס גענומען פונעם העברעאישן ניקוד};
(2) אָנהייב טראַף (זילב) פאַר די אייגענע וואָקאַלן, למשל: באַציאונג; פריאיק; און
(3) אין דער טויזנטיאָריקער פונקציע פון אָפּטיילן צוויי וואָוון (דער קאָנסאָנאַנט [v]) פונעם וואָקאַלישן ו ([u]), למשל: וואו, וואונדער, פּרואוון; אין זעלטענע פאַלן אויף אָפּצוטיילן פיר וואָוון, למשל: פּרואוואונג. דעם אלף פון (2) און (3) רופט מען אָנעט: דער מחיצה אלף.
(ד) לשון⸗קודשדיקער אלף: אין סעמיטישן קאָמפּאָנענט איז דער אָרטאָגראַפישער אלף עלול זיך באַווײַזן אַרום פאַרשיידענע וואָקאַלן, למשל: אפשר [éfshər], גאולה [g(ə)úlə], גאון [gó(y)ən], דאגה [dáygə]; סוף וואָרט, איז דאָס בדרך כלל דער אומבאַטאָנטער רעדוצירטער שווא וואָקאַל געירשנט פון אַראַמיש, למשל: אכסניא [akhsányə], אדרבא [ádərabə], מסתמא [mistámə], שקלא וטריא [sháklə-v(ə)táryə]; דאָס איז פּאַראַלעל מיטן סוף⸗וואָרטיקן עין (ע) פון דער נײַער אָרטאָגראַפיע און מיטן סוף⸗וואָרטיקן יוד (י) פון דער עלטערער פאַר⸗משכילישער אָרטאָגראַפיע.
(ה) עיר⸗ואם אלף: אין די נעמען פון שטעט און שטעטלעך, סײַ אין אַמאָליקן אשכנז, סײַ איבערן שטח פונעם גאַנצן מזרח⸗אייראָפּעאישן יידנטום ביזן חורבן, איז צוגעקומען אַ מיסטיק פון דערהייבנקײַט איבער אַ שטאָט אָדער אַ שטעטל מיט אַ לאַנגער יידישער טראַדיציע — אַן עיר ואם בישראל — וועמענס נאָמען ס′ענדיקט זיך אויפן אומבאַטאָנטן שוָא וואָקאַל, אָט דעם נאָמען צו שרײַבן דווקא מיט אַן אַלף, אַן אלף וואָס טראָגט מיט זיך פאָר אַ געפיל, שיער ניט אַזאַ וואָס כישופט אַזש אײַנעט, אַז דער יידישער מהות פון שטאָט אָדער שטעטל איז אַ המשך פון דער אַראַמיש ריידנדיקער גמרא תקופה מיט אירע שטעט נהרדעא און פּומבדיתא (מיט אַן אוראַלטער טראַדיציע אַז דער אלף איז פאַר יידישע שטעט אין גלות, להיפּך צום הא פון די ארץ ישראלדיקע שטעט). אויף אַזאַ אופן האָט זיך דער עיר⸗ואם אלף פעסט אײַנגעפונדעוועט אין טראַדיציאָנעלן יידיש, און אין יידישן באַוואוסטזײַן, אַפילו נאָכדעם ווי די יידישיסטישע באַוועגונג האָט אָנהייב צוואַנציקסטן יאָרהונדערט גענומען איבערגיין אויפן סוף⸗וואָרטיקן ע — אויב אַפילו נאָר פון די שער⸗בלעטער און די אַמאָליקע אשכנזישע ירושה וואָס שפּאַנט דעם וואַנדער⸗וועג פון מערבדיקן ביזן מזרחדיקן אשכנז; די שטאָט נעמען מיטן אלף וואָרט⸗אויס שטעלן מיט זיך פאָר אַ לעבעדיקן גליד פון יידיש⸗טראַכטנדיקן מענטשן, ניט שייך צי אַליין שרײַבט מען מיטן מאָדערנעם, נייטראַלן ע. למשל:
אייזנא (איסני), אלטונא (אַלטאָנע), ברונא (ברין), הוראדנא (גראָדנע), ווילנא, ווארשא, וורמייזא (ווערמײַזע, וואָרמס); טארנא, מאגנצא (מאַגענצע, מײַנץ), נייטרא, סארנא, סלאבאדקא (סלאַבאָדקע [הײַנט: וויליאַמפּאָלע], בײַ קאָוונע), פיורדא, קאוונא, קראקא, ראוונא, ריגא, רישא (ריישע), שפּירא (שאַפּיראָ, שפּײַער).
(Aleinu (name of prayer
(אָן אַן אַרטיקל) עלינו [òléynu], דרומדיק: [:ù:láyni], ד″מ: [:ùléyni];
{מער פאָרמעל:} עלינו לשבח [olèynu-ləshabéyəkh], דרומדיק: [u:làyni:-ləshabáyəkh], ד″מ: [ulèyni:-ləshabéyəkh];
{פראַזעס:} קומען צו עלינו (אין זין פון ′האַלטן בײַם סוף′ — צי פון דאַוונען צי פון אַוואָס⸗ניט⸗איז — ווײַל עלינו איז האַרט בײַם אויסלאָז); {הומאָריסטיש:} קומען צום אויסשפּײַען {צוליב דער אַמאָליקער טראַדיציע פון אויסשפּײַען בײַ די ווערטער „ככל המונם“ וואָס אין דער תפילה גופא}.
Aleppo
(אָן אַן אַרטיקל) אַלעפּאָ [alépo].
(.alert (n
{נייטראַליש:}
אַן אַנאָנס (ל″ר: -ן); אַן איבערגעבונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} אַ מודעה [amədóə], דרומדיק: [amədú:ə] (ל″ר: מודעות);
{דרינגענדיק; אויף דער הייסער מינוט:}
אַן אַלאַרם (אויך: אַלאַרעם); אַ (דרינג⸗)וואָרענונג;
{מיט אָנצוהערעניש אַז דאָ גיין אין וואָרענען, ניט גלאַט איבערגעבן, דער עיקר וועגן אַ וואָגיקן מכשול:}
(די) אָנוואָרענונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} אַן אזהרה [anaz(h)órə], דרומדיק: [anaz(h)ú:rə]; {מער לומדיש, צי וועגן אַ מער סכנותפולן ענין:} אַן התראה [anasróə], דרומדיק: [anasrú:ə], צפונדיק: [anasró(y)ə].
(.alert (adj
וואַכיק; וואַכזאַם; אויפמערקזאַם;
{מער וועגן פאַרשטאַנד איידער די חושים:} אָנגעשפּיצט.
(.alert (v
{נייטראַליש:}
אַנאָנסירן;
{לומדיש:} מוסר מודעה זײַן [mòysər-mə(y)dóə-zayn], דרומדיק: [mòysər-mə(y)dú:ə-za:n], צפונדיק: [mèysər-mə(y)dó(y)ə-zayn];
{מיט מער דרינגעדיקײַט צי אַן אָנצוהערעניש אַז דאָ גייט אין וואָרענען, ניט גלאַט איבערגעבן:}
אָנוואָרענען; באַוואָרענען;
{לומדיש:} מזהיר זײַן [máz(h)ər-zayn]; {מער לומדיש, צי וועגן אַ מער סכנותפולן ענין:} מתרה זײַן [másrə-zayn].
alert: on high alert
אויף הויכוואַכיקײַט.
alert: on highest alert
אויף דער העכסטער וואַכיקײַט.
alertness
(די) וואַכזאַמקײַט; (די) אויפגעוואַכטקײַט; (די) וואַכעדיקײַט.
(Alexander the Great (356 BCE – 323 BCE
אלכסנדר מוקדון [aləksándər|múgd(i)n], דרומדיק: [aləksándər|mígd(i)n].
Alexander Jannaeus (± 127 – 76 BCE)
ינאי המלך [yánay-(h)amé(y)ləkh], דרומדיק: [yana:(y)-(h)aaméyləkh];
{מער פאָרמעל:} יהונתן אלכסנדר ינאי המלך [yòynəsn|aləksàndər-yánay|(h)amé(y)ləkh], דרומדיק: [yòynəsn|aləksàndər-yána:(y)|(h)améyləkh], צפונדיק: [yèynəsn|aləksàndər-yánay|(h)amé(y)ləkh].
(Alexander Susskind of Grodno (? – 1794
דער יסוד ושורש [dər-yəsód|v(ə)shóyrəsh], צפונדיק: [dər-yəsód|v(ə)shéyrəsh];
ר′ אלכסנדר זוסקינד בן משה מהוראדנא.
alfajor
(דער) אַלפאַכאָר (ל″ר: -ן).
(Alfasi, Isaac (1013–1103
דער רי″ף [dər-ríf];
ר′ יצחק אלפסי.
Alfes, Ben-Zion (1851–1941)
בן⸗ציון אלפס [bèn-tsíyən|álfəs];
דער מעשה אלפס [dər-màysə-álfəs], דרומדיק: [dər-mà:sə-álfəs];
געבאָרן: ווילנע; געשטאָרבן: פּתח תקווה.
Algemeiner Journal (/Algemeyner Zhurnal) (publication)
(דער) אַלגעמיינער זשורנאַל;
{פון קיצור וועגן:} {בייגעוודיק:} דער אַלגעמיינער; {אין ענגערע קרײַזן:} דער זשורנאַל;
{אומפאָרמעל בײַ טייל פונעם עולם:} יעקבסאָנס צײַטונג; דזשייקאָבסאָנס צײַטונג;
{דווקא וועגן יידישן „אַלגעמיינעם זשורנאַל“, אַז מ′דאַרף מבחין זײַן:} דער יידישער „אַלגעמיינער“;
{דווקא וועגן ענגלישן „אַלגעמיינעם זשורנאַל“, אַז מ′דאַרף מבחין זײַן:} דער ענגלישער „אַלגעמיינער“; דער אַ⸗זשורנאַל;
{הערה: בשעת ווען אויף ענגליש קען די „בכורה“ אַנדערש זײַן, באַדײַט „אַלגעמיינער זשורנאַל“ סתם — די פובליקאַציע וואָס אויף יידיש, די וואָכן⸗צײַטונג געגרינדעט דורך גרשון יעקבסאָן אין 1972 אין ניו⸗יאָרק אַלץ המשך פון דער דעמאָלט אָקערשט אונטערגעגאַנגענער טאָג⸗צײַטונג „טאָג מאָרגן זשורנאַל“}.
Algeria
(אָן אַן אַרטיקל) אַלזשעריע; אויך: אַלזשיריע.
Algerian (n.)
(דער) אַלזשערער (אויך: אַלזשירער) (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַלזשערערין (אויך: אַלזשירערין), ל″נ: -ס;
{אומפאָרמעל; מער אינטימיש; בייגעוודיק:} (די\דער) אַלזשערישע(ר) (אויך: אַלזשירישע(ר)). (די\דער) אַלזשערישע(ר) (אויך: אַלזשירישע(ר)).
Algerian (adj.)
אַלזשעריש; אויך: אַלזשיריש.
{אומבייגעוודיק; גיכער וועגן פאָלק, קולטור, געשיכטע:} אַלזשערער (אויך: אַלזשירער).
Algiers
{אָן אַן אַרטיקל} אַלזשער; אויך: אַלזשיר.
algorithm
(דער) אַלגאָריטעם (ל″ר: אַלגאָריטמען; אויך: אַלגאָריטעמס).
alias (n)
(דער) פּסעוודאָנים (ל″ר: -ען); (דער) געמאַכטער נאָמען (ל″ר: … נעמען);
{עמאָטיוו:} (דער) אויסגעקלערטער נאָמען (ל″ר: … נעמען);
{נאָכמער עמאָטיוו:} אַ נאָמען פון דער הפטורה [haftóyrə], צפונדיק: [haftéyrə].
alias (conj.)
אויך באַקאַנט אַלץ (\ווי); אויך לויטן נאָמען;
{מיט וואַרעמקײַט און היימישקײַט:} המכונה [ham(ə)khúnə], דרומדיק: [ham(ə)khínə].
alias: person of many aliases
(אַ מענטש) מיט יתרוס נעמען [yísroyz|némən], דרומדיק: [yísroys|néymən] צפונדיק: [yísreyz|némən];
{פראַזע:} יתרוס נעמען (האָט ער\זי);
{הערה: דאָס נעמט זיך פון חומש שמות, פון ערשטן פּסוק פון פּרשת יתרו (שמות י″ח: א′), פון פּירוש רש″י, וואו רש″י מאַכט (זיך פאַררופנדיק אויף דער מכילתא), אַז יתרו האָט זיבן נעמען געהאַט: רעואל, יתר, יתרו, חובב, חבר, קני, פּוטיאל. איז וואָס קען דען זײַן מער אָנגעמאָסטן אויף אַ מענטש אַ מרבה שמות…}.
alibi
(די) אַליבע (ל″ר: -ען); (דער) אויסדריי⸗תירוץ [tèrəts]; (די) אַרויסדרייאונגס⸗מעשה [màysə], דרומדיק: [mà:(n)sə]; (דער) באַווײַז אַז מ′איז אַנדערשוואו (דעמאָלט) געווען.
alien (n.) (from another planet)
{בייגעוודיק:} (די\דער) אַנדערפּלאַנעטעדיקע(ר); (די\דער) אַנדערוועלטישע(ר).
alien (adj.) (from another planet)
אַנדערפּלאַנעטעדיק; אַנדערוועלטיש.
alien (n.) (non-citizen)
{בייגעוודיק:} (די\דער) פרעמד⸗בירגערדיקע(ר); ני(ש)ט⸗בירגערדיקע(ר).
alien (adj.) (non-citizen)
פרעמד⸗בירגערדיק; ני(ש)ט⸗בירגערדיק.
alienate
אָפּשטויסן; אָפּפרעמדן;
{לומדיש:} מרחיק זײַן [márkhəg-zayn].
alienation
{בײַ אַ יחיד:}
(דאָס\דער) אָפּפרעמדן זיך; (די) פּערזענלעכע אָפּפרעמדונג;
{בכלל:}
(די) אָפּפרעמדונג; (די) אָפּגעפרעמדטקײַט [óp-gəfrèmt-kayt], דרומדיק: [úp-gəfrèmt-kayt];
{אַקאַדעמיש:} (די) אַליענאַציע.
align
{מעכאַניש:}
צוגלײַכמאַכן; אויסגלײַכן (מיט);
{פּאָליטיש, אידעאָלאָגיש, וכדומה:}
זיך אַליאירן (מיט); זיך צובינדן (צו\מיט); זיך צואייגענען (צו\מיט);
אַרײַן אין איין מחנה (מיט) [mákhnə]; אַרײַן אין זעלביקן לאַגער (ווי); קומען אין אײַנקלאַנג (מיט); אַריבער אויף איין ליניע (מיט).
זײַן אין הסכם (מיט) [héskəm]; (מיט)שטימען (מיט).
align left (typ.)
שורה⸗לינקס [shúrə], דרומדיק: [shí:rə].
align right (typ.)
שורה⸗רעכטס [shúrə], דרומדיק: [shí:rə].
aligned
{מעכאַניש:}
צוגלײַכגעמאַכט; אויסגעגליכן;
{פּאָליטיש, אידעאָלאָגיש, וכדומה:}
אין איין מחנה (מיט) [mákhnə]; אין זעלביקן לאַגער (ווי); אין אײַנקלאַנג (מיט); אויף איין ליניע (מיט).
alignment
{מעכאַניש:}
(די) צוגלײַכונג (ל″ר: -ען);
{פּאָליטיש, אידעאָלאָגיש, וכדומה:}
(די) אַליאירונג (מיט); (די) צושטימונג (צו\מיט); (דער) אײַנקלאַנג (מיט); (די) צוגעהעריקײַט.
alike
געגליכן; ענלעך; {אין מזרח; אין מערב סטיליזירט:} פּאַכאָזשע;
(שיער ני(ש)ט) דאָס זעלב(יק)ע; מיט איין פּנים [pónəm], דרומדיק: [pú:nəm].
alike (adv.): by day and by night alike
אַזוי בײַטאָג (און) אַזוי בײַנאַכט;
סײַ בײַטאָג (און) סײַ בײַנאַכט; {בײַם רוב אַרכעאיש:} אי בײַטאָג אי בײַנאַכט;
{לומדיש:} הן בײַטאָג הן בײַנאַכט [hen].
alimony
(די) אַלימענטן (ל″ר); (די) אויסהאַלטונג(ס)⸗צאָלונגען (ל″ר); (די) גט⸗צאָלונגען [gét] (ל″ר);
{לומדיש; דער עיקר וועגן יידן:}
(די) הספּקה [haspókə], דרומדיק: [h)aspúkə)]; (די) מזונות [məzóynəs], צפונדיק: [məzéynəs] (ל″ר).
alive
בײַם לעבן [bam-lébm], דרומדיק: [bam-léybm]; לעבעדיק; אַ לעבעדיקע(ר);
{עמאָטיוו:} חי וקים [khày-v(ə)káyəm];
{פראַזעס, וועגן מענטשלעכן לעבן:}
נאָך אַ תושב דאָ אויף דער וועלט [tóyshəv], צפונדיק: [téyshəv]; דערווײַל אויפן עולם השקר [òyləm-(h)ashékər], דרומדיק: [(òyləm-(h)ashéykə(r], צפונדיק: [èylom-(h)ashékər];
{מער אינטים; מיט הומאָר:} (וואָס) דרייט זיך נאָך אַרומ(עט) דאָ אויף דער וועלט; (וואָס) רײַסט זיך נאָך אַרומ(עט) מיט בני אדם [bnèy-ódəm], דרומדיק: [bnày-ú:dəm].
alive and well
{פראַזעס:} געזונט און שטאַרק; פריש און געזונט;
{מיט חברישער איראָניע:} חי וקים [khàyv(ə)káyəm]; קערט נאָך אַ וועלט.
alive: keep alive (v. trans.)
{וועגן אַ מענטשן:}
(דער)האַלטן בײַם לעבן; אויפהאַלטן אַ לעבעדיקן (\לעבעדיקע);
{וועגן אַ פּראָיעקט, באַוועגונג, אידיי, וכדומה:}
אויפהאַלטן; ווײַטערפירן; ממשיך זײַן מיט [mámshəgh-zayn]; פאַרהיטן פון אונטערגאַנג.
aliyah (being called to recite blessing on the Torah at synagogue)
(די) עליה [alíyə] (ל″ר: עליות);
aliyah: get an aliyah (be called to the Torah)
קריגן אַן עליה [ànalíyə]; אויפגערופן ווערן (צו אַן עליה) (\צו דער תורה [tóyrə], צפונדיק: [téyrə]).
aliyah (resettlement in the Land of Israel)
(דאָס\דער) עולה זײַן אין (\קיין) ארץ ישראל [óylə-zayn|kinèr(ə)ts-yisró(ə)l], דרומדיק: [óylə-za:n|kinè(y)r(ə)ts-yisrú:(ə)l], צפונדיק: [éylə-zayn|kinèr(ə)ts-isró(y)əl];
{די; אָפטמאָל אָן אַן אַרטיקל:} עליה [aliyá];
{הערה: בײַ טראַדיציאָנעל⸗פרומע יידן טרעפט זיך, אַז עליה מיטן איווריטישן אַרויסרייד ([aliyá]) באַציט זיך אויפן עולה זײַן קיין ארץ ישראל פון „מאָדערנע“ (על כל פּנים: ניט⸗חרדישע) יידן בשעת ווען אַ היימישער איז פּשוט עולה אין ארץ ישראל}.
aliyah: make aliyah (resettle in the Land of Israel)
עולה זײַן אין (\קיין) ארץ ישראל [óylə-zayn|kinèr(ə)ts-yisró(ə)l], דרומדיק: [óylə-za:n|kinè(y)r(ə)ts-yisrú:(ə)l], צפונדיק: [éylə-zayn|kinèr(ə)ts-isró(y)(ə)l].
all (n.): they gave it their all
דאָס האַרץ מיט דער נשמה האָבן זיי אין דעם אַרײַנגעלייגט; זיי האָבן אַלצדינג נאָר וואָס מ′קען געטאָן; זיי האָבן קיין כוחות דערפאַר ני(ש)ט געזשאַלעוועט [kóykhəs], צפונדיק: [kéykhəs]; מיט לײַב און לעבן האָבן זי זיך אין דעם אַרײַנגעטאָן.
(.all (pron
אַלע [álə]; די אַלע; {עמאָטיוו:} אַלדי; {צומאָל מער עמאָטיוו:} אַלדע; טיילן ד″מ: [ólə], אויך: אילע [ílə].
(.all (adv
אינגאַנצן; דורכאויס; גאָר.
all along
די גאַנצע צײַט; פון אָנהייב אָן; פון (סאַמע) אָנהייב ביז איצט(ער);
{לומדיש:} מלכתחילה [məlkhat-khí(y)lə]; {נאָכמער לומדיש:} מדלכתחילה [məd(ə)lkhàt-khí(y)lə].
all around (on all sides)
אַרום און אַרום; אַרומענאַרום; רונד אַרום; פון אַלע זײַטן.
all around (total, considered from any angle, multifarious)
פולשטענדיק; גאַנץ; טאָטאַל; פילפאַכיק; פילזײַטיק; ווי מ′זאָל ני(ש)ט קוקן אויף דעם.
all around: it’s better all around
ס′איז בעסער (אַזוי), ווי (אַזוי) מ′זאָל ני(ש)ט קוקן אויף דעם; אַזוי איז פון יעדן שטאַנדפּונקט בעסער.
all around: You’re an all around person
איר זײַט (\דו ביסט) אַ פילזײַטיקער (\פילפאַכיקער) מענטש;
{אַלץ קאָמפּלימענט אַ הויך טאַלאַנטירטן:} איר זײַט אַ מושלם [amúshləm], דרומדיק: [amíshləm], ל″נ: אַ מושלמת [mushléməs], דרומדיק: [amishléyməs].
All aboard!
אַלע אַרײַן!; אַלע אַרויף!; אַלע אײַנשטײַגן!.
all along
די גאַנצע צײַט; במשך (פון) דער גאַנצער צײַט [bəméshəkh], דרומדיק: [bəméyshəkh].
all at once
אַלץ אויפאַמאָל; אַלץ (\אַלצדינג) מיט איין מאָל.
all but
אַלצ(דינג) אַחוץ [akhúts], דרומדיק: [akhíts].
(.all day (adj
גאַנצטאָגעדיק; פולערטאָגעדיק;
{פּרעדיקאַטיוו אַדווערביאַל:} (אויף) אַ גאַנצן טאָג („סעמינאַר אויף אַ גאַנצן טאָג“).
(.all day (adv
אַ גאַנצן טאָג;
{פראַזעס:} פון אינדערפרי ביז בײַנאַכט [banákht]; פון קאַיאָר ביז האַלבע נאַכט.
All done!
געענדיקט!; פאַרטיק!; געמאַכט!.
all ears: I’m all ears!
כ′הער זיך צו מיט ביידע אויערן!; כ′הער זיך גוט צו!; איך בין אינגאַנצן אײַער (\דײַן) צוהערער!.
all encompassing
אַלץ אַרומנעמע(נ)דיק; טאָטאַליש כוללדיק [kóyləl-dik], צפונדיק: [kéyləl-dik].
all expenses paid
(מיט) אַלע הוצאות געדעקט [hətsóəs], דרומדיק: [hətsú:əs].
all female
בלויז⸗פרויעדיק; בלויז (פאַר) פרויען.
all for it: I’m all for it!
איך האַלט דערמיט אינגאַנצן!; איך בין אינגאַנצן פאַר דער זאַך!; מיין מיינונג איז אינגאַנצן פּאָזיטיוו (דערוועגן)!.
all in all
אַרום און אַרום; נעמענדיק אַלצדינג אין באַטראַכט; אינאיינעם גענומען;
בכלל גענומען [bəkhlál].
all in one (n.)
אַן אַלץ⸗אין⸗איינעם (ל″ר: -ס);
all in one (adj.)
אַלץ⸗אין⸗איינעם; אַלץ⸗אין⸗איינעמדיק.
all inclusive
אַלץ⸗אַרײַננעמע(נ)דיק; אַלץ⸗אַרומנעמע(נ)דיק; פולשטענדיק;
{לומדיש:} כולל⸗הכלעדיק [kòyləl-(h)akólədik], צפונדיק: [kèyləl-(h)akólədik].
all kinds of
אַלערליי; אַלערלייאיקע [álə(r)-léy(i)kə], דרומדיק: [álə(r)-láy(i)kə]; כלערליי [kòlə(r)léy], דרומדיק: [kòlə(r)láy]; כלערלייאיקע [kòlə(r)léy(i)kə], דרומדיק: [kòlə(r)láy(i)kə]; פאַרשיידענערליי; אַלע מיני [álə|mínə] {לומדיש: [álə|míney], דרומדיק: [álə|mínay]).
all male
בלויז⸗מענערדיק; בלויז (פאַר) מענער.
all my days
אַלע מײַנע יאָרן;
{לומדיש:} כל ימי [kòl|yómày], דרומדיק: [(kòl|yúmà:(y].
all night (adj.)
גאַנצענאַכטעדיק; פון בײַנאַכט ביז אינדערפרי.
all night party
(די) גאַנצענאַכטעדיקע הוליאַנקע (\פאַרברענגעניש; \מסיבה [məsíbə]).
all-nighter (n.)
(דער) גאַנצענאַכטיקער (ל″ר: -ס); אַזאַ אויף אַ גאַנצער נאַכט.
(all or nothing (not a spectral issue
אָדער גאָר אָדער גאָרני(ש)ט; אָדער אַהין אָדער אַהער;
{פראַזע; סאַרקאַסטישער ענטפער אויף דעם וואָס האַלט פון אַ מהלך ווען ס′איז בפירוש אַן ענין פון גאָר צי גאָרניט:} אַ קליין ביסעלע טראָגעדיק!; אַ ביסל שוואַנגערדיק; {לומדיש:} אַ קאַפּ מעוברת [akáp|m(ə)ubérəs], דרומדיק: [akáp|m(ə)i:béyrəs].
all out (adj.)
מאַקסימאַליש; פולשטענדיק; אומבאַגרענעצט; דורכאונדורכעדיק;
אויף אַלע פראָנטן; מיט אַלע כוחות [kóykhəs], צפונדיק: [kéykhəd].
all over
אומעטום; אין יעדן אָרט; איבעראַל;
{לומדיש:} בכל מקום שהוא [bəkhól|mókəm|shəhú], דרומדיק: [:bəkhól|múkəm|shəhí];
{פראַזעס:} וואו מ′טוט זיך נאָר אַ קער; וואו מ′זאָל זיך ני(ש)ט אַ קער טאָן; איבער דער גאַנצער וועלט; אויף יעדן קער און ווענד.
all over America
איבער גאַנץ אַמעריקע; איבער דער גאַנצער אַמעריקע.
all over New York
איבער גאַנץ ניו⸗יאָרק; איבערן גאַנצן ניו⸗יאָרק.
all over the country
איבערן גאַנצן לאַנד; פון איין עק לאַנד ביזן אַנדערן;
{לומדיש:} מדן ועד באר שבע [mədón-v(ə)àd|bərshévə ], דרומדיק: [mədón-v(ə)àt|bərshéyvə].
all over town (/the city)
איבער דער גאַנצער שטאָט; {דיאַלעקטיש:} איבערן גאַנצן שטאָט; איבער די גאַנצע שטאָט.
All Powerful (n.) (God)
דער אַלמעכטיקער; {אָביעקטיוויש:} דעם אַלמעכטיקן.
all powerful (adj.)
{קען פאַראַלגעמיינערט ווערן, ברענגט פאָרט אויפן זינען די באַצייכענונג פון אייבערשטן לויטן שם⸗דבר „דער אַלמעכטיקער“:}
אַלמעכטיק;
{אין אַלגעמיין:}
אַלמאַכטיק; מיט גרענעצלאָזער (\אַבסאָלוטער) מאכט.
all purpose (adj.)
צו (\פאַר) אַלע צוועקן; פאַרשיידנצוועקיק.
All right!
גוט!; מסכים! [máskəm]; אין אָרדענונג!; מהיכא תיתי! [màkhə|téysə], דרומדיק: [màkhə|táysə];
{מיט אַ קאַפּ ווינציקער ענטוזיאַזם:} גאַנץ גוט!; זאָל זײַן (אַזוי)!; פאַרוואָס ני(ש)ט?.
all right: be all right
{אין פּערזענלעכן צושטאַנד:} זײַן אין אָרדענונג; זײַן געזונט; {שמועס⸗שפּראך:} זײַן אָלרײַט; זײַן אָקיי (\אָקעי);
{וואָס שייך פּאַסיקײַט}: אין אָרדענונג; צוגעפּאַסט; פּאַסן; טויגן.
all right: It will be all right!
ס′(וו)עט זײַן גוט!; ס′עט זײַן אין אָרדענונג!;
{דער עיקר אין ארץ ישראל:} ס′(וו)עט זײַן בסדר [bəséydər], דרומדיק: [(bəsáydə(r];
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און אַ סך ווײַטער:} ס′עט זײַן אָקעי! (אויך: אָקיי); ס′(וו)עט זײַן אָלראַיט (אויך: אָלרײַט).
all right: guy who who is doing all right (/who always does all right /okay)
אַן אָלראַיטניק (אויך: אָלרײַטניק) (ל″ר: -עס), ל″נ: אַן אָלראַיטניצע (אויך: אָלרײַטניצע) (ל″ר: -ס).
(all risk insurance (guarantee
(די) אַלגאַראַנטיע [algarántyə]; „אַלע ריזיקעס“.
all star (adj.)
מיט נאָר די גרעסטע (פון די גרעסטע); מיט נאָר די באַרימטסטע (פון די באַרימט(סט)ע).
all systems go
(אַז ס′איז) אַלצ(דינג) אינגאַנצן גרייט (\צוגעגרייט).
all that
דאָס אַלצ(דינג); {אָביעקטיוו:} דעם אַלעמען.
all that jazz (/stuff)
אָטאָ די אַלע זאַכן; דאָס אַלצ(דינג); {אָביעקטיוו:} דעם אַלעמען;
{פראַזעס; אָפט איראָניש:} די אַלע מעשיות [máysəs], דרומדיק: [má:(n)səs]; אָטאָ די אַלע תורות [tóyrəs], צפונדיק: [téyrəs].
all the better
איז (שוין) נאָך בעסער; איז דאָך בעסער;
{לומדיש:} איז מה טוב [má-toyv], צפונדיק: [má-teyv].
all the more
איז נאָכמער [nókh-mèr], דרומדיק: [(nókh-mèyə(r]; איז נאָך מער [nòkh-mér], דרומדיק: [nòkh-méyə(r)].
all the rage (fashionable in a big way)
שוין איינמאָל אַ מאָדע; אַ מאָדע אַ רײַסעניש; אַ סופּער⸗מאָדע; אַ מאָדע, מ′גייט אויס נאָך איר.
all the same
אַלצאיינס; אַזוי צי אַזוי; ני(ש)טאָ קיין חילוק [khílək].
all the way (completely)
אינגאַנצן; ביזן סוף [sóf]; ביזן שלוס.
all the more
איז (אויף) נאָכמער; איז מכל שכן [məkól-shkèn].
all time (all-time)
פון אַוועלכער ני(ש)ט איז צײַט; פון אַוועלכע ני(ש)ט איז יאָרן; אויף אַלע יאָרן ביז איצט(ער);
וואָס שטעלט מיט זיך פאָר אַ רעקאָרד;
{מער ליטעראַריש און וועגן לענגערע צײַט⸗אָפּשניטן:} פון אַלע דורות און תקופות [dóyrəs|un-tkúfəs], דרומדיק: [dóyrəs|in-t(ə)kí:fəs], צפונדיק: [déyrəs|un-tkúfəs].
all told
סוף כל סוף [sófkl|sóf]; נאָך אַלעמען;
אַרום און אַרום; דער סך⸗הכל איז [sakhákl].
all volunteer (adj.)
אינגאַנצן⸗וואָלונטאַריש; נאָר⸗וואָלונטאַריש.
all: above all
מער פון אַלצדינג; דער עיקר [dəríkər]; {דיאַלעקטיש:} דערעיקרשט [dəríkərsht];
{לומדיש:} ועל כולם [v(ə)àlkúləm], דרומדיק: [v(ə)àlkíləm].
all: and for all that
און נאָך דעם אַלעמען; און ני(ש)ט קוקנדיק אויף דעם אַלעמען.
all: the be-all and end-all
דאָס סאַמע וויכטיקסטע (\גלאַוונע); די סאַמע וויכטיקסטע (\גלאַוונע);
מער פון (\איידער) אַלצדינג.
all: for all I care
אויף וויפל ס′איז מײַנע אַ דאגה [dáygə], דרומדיק: [dá:gə].
all: for all I know
פון דעם וויפל איך ווייס; פון דעם וואָס איך ווייס (\וואָס מיר איז באַקאַנט).
all: he/she is all talk
בײַ אים (\איר) איז עס אַלץ הוילע (\בלויזע \פּוסטע) דיבורים [dəbúrəm], דרומדיק: [dəbí:rəm] (\רייד).
all: it’s all in your head
ס′איז נאָר בײַ אײַך (\דיר) אין דמיון [dímyən] (\אין דער פאַנטאַזיע \אין קאָפּ).
all: It’s all over!
ס′איז שוין נאָכאַלעמען (\נאָך אַלעמען)!; ס′האָט זיך געענדיקט די מעשה! [máysə], דרומדיק: [má:(n)sə]; ס’איז שוין פאַרטיק אַ געשעפט!; ס′איז שוין אַראָפּ פון מאַרק!;
{פראַזעס:} אַ שטעקעלע אַרײַן, אַ שטעקעלע אַרויס, די מעשה איז אויס!; ס′איז שוין נאָך עלינו! [oléynu], דרומדיק: [:u:láyni]; ס′איז שוין נאָך נעילה! [n(ə)í(y)lə].
all: not all there
ני(ש)ט אינגאַנצן בײַ די קלאָרע געדאַנקען; ני(ש)ט אינגאַנצן;
{פראַזעס:} ס′פעלט בײַ אים (\איר, וכו′) אַ קלעפּקע (\אַ רעדל).
all: That’s all!
דאָס איז דאָס! [dòsí(z)-dòs], דרומדיק: {dùsí(z)-dùs], מער שמועסשפּראַכיק: [dòsí-dəs], דרומדיק: [dùsí-dəs];
אָט האָט איר (עס) [òt-hótir(-əs)]; {אינטים:} אָט האָסטע(ס)! [(òt-hóstə(s];
{מיט אַ שמץ אומגעדולד צי אויטאָריטעטס⸗באַווײַזונג בײַם דערקלערן דעם ענין אויס:}
שוין!; געמאַכט!; פאַרטיק!;פאַרטיק אַ געשעפט!; אַראָפּ פון מאַרק!;
{אין רוסיש ריידנדיקע לענדער אויך:} פסיאָ! (געשריבן אויך: ווסיאָ!);
{ענגלישע ריידנדיקע:} דעטס איט!; דעטס אָל!;
{ליטוויש:} (און) וויסקאַס!;
{ישראליש:} און זהו זה [zéhu-zè].
all: when all is said and done
נאָך אַלע דיסקוסיעס; נאָך דעם אַלעמען וואָס מ′האָט גערעדט און געטאָן;
{לומדיש:} נאָכן „הכל נשמע“ [hakól|níshmə] (< קהלת י″ב: י″ג).
allegation
(די) באַשולדיקונג (ל″ר: -ען); (דער) אָנקלאָג (ל″ר: -ן); (די) אַלעגאַציע (ל″ר: -ס);
{מער פאָרמעל, אַשטייגער פון פּראָקוראָר:} (דער\דאָס) אָנקלאָג⸗צעטל (ל″ר: -עך; אויך: -ען); {לומדיש:} (דער) כתב החשד [ksàv-(h)akshád] (ל″ר: כתבי חשדים [kìsvey-kh(ə)shódəm], דרומדיק: [kìsvay-kh(ə)shú:dəm]);
{לומדיש:} (די) תביעה [tvíyə]; {נאָכמער לומדיש:} (דער) ק(י)טרוג [kítrəg];
allege
באַשולדיקן; פאָרוואַרפן; באַהויפּטן.
alleged
{באַשולדיקונג:}
(צו\אין דער זאַך) באַשולדיקט; (אין דער באַשולדיקונג) אָנגערופענע(ר); אָנגעקלאָגט;
{סתם:}
כלומרשט(דיק); אַזויגערופענע(ר).
allegedly
{באַשולדיקונג:}
ווי ס′ווערט באַשולדיקט; ווי ס′ווערט אויפגעוואָרפן;
ווי מען איז חושד [khóyshəd], צפונדיק: [khéyshəd]; ווי מ′פאַרדעכטיקט;
{סתם:}
ווי מ′זאָגט; ווי מ′טענהט [mətáynət], דרומדיק: [mətá:nət]; ווי מ′רעדט.
allegiance
(די) געטרײַשאַפט; (די) פולע איבערגעגעבנקײַט;
{לומדיש:} (די) נאמנות [nəmónəs], דרומדיק: [nəmú:nəs].
allegorical
אַלעגאָריש.
allegory
(די) אַלעגאָריע.
allegiance: pledge of allegiance
(די) געטרײַשאַפט⸗דעקלאַראַציע.
allergic
אַלערגיש.
allergist
(דער) אַלערגיסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַלערגיסטין (ל″ר: -ס); (דער) אַלערגיעס⸗דאָקטער (ל″ר: ⸗דאָקטוירים), ל″נ: (די) ⸗דאָקטערשע (ל″ר: -ס).
allergy
(די) אַלערגיע (ל″ר: -ס).
alleviate
פאַרלינדערן; פאַרמילדערן; פאַרלײַכטערן; פאַרגרינגערן;
מילדער מאַכן; לײַכטער מאַכן; גרינגער מאַכן.
alleviation
(די) (פאַר)לינדערונג (ל″ר: -ען); (די) פאַרמילדערונג (ל″ר: -ען); (די) פאַרלײַכטערונג (ל″ר: -ען); (די) פאַרגרינגערונג (ל″ר: -ען); (די) אַלעוויאַציע;
(דאָס\דער) לינדער מאַכן; (דאָס\דער) מילדער מאַכן; (דאָס\דער) לײַכטער מאַכן; (דאָס\דער) גרינגער מאַכן.
{טאָמער אין רשות הרבים און פאָרט ברייט גענוג אויף אַ פור (בײַ הײַנטיקן טאָג — אויף אַ טיפּישן אויטאָמאָביל), ניט שייך צי מען קען דערמיט אַדורך צו דער ווײַטערדיקער פּאַראַלעלער גאַס צי ניט:} (דאָס\די) געסעלע (ל″ר: -ך); (דאָס\די) געסל (ל″ר: -עך); (דער) זאַוואוליק (\זאַוואולעק) (ל″ר: -עס; אויך: זאַוואולקעס);
{צי אין רשות היחיד צי אין רשות הרבים, אָבער ברייט גענוג נאָר צו פוסגייער:} (די) סטעזשקע (ל″ר: -ס); (דאָס\די\דער) וועגעלע (ל″ר: -ך); (דאָס\די\דער\) וועגל (ל″ר: -עך); {טאָמער קען מען אַדורך ביז צו דער פּאַראַלעלער גאַס: (דער) דורכגאַנג (ל″ר: דורכגענג, אויך: דורכגאַנגען); (אין עלטערן לשון אויך:) דורכגאַנג⸗הויף (ל″ר: -ן);
{טאָמער אַפילו אַ ספק לגבי רשות (למשל „רשות הסטאָראָזש“, ד.ד. בדרך כלל פאַר אַלעמען אָפן בײַטאָג), בדרך כלל ניט (גאַנצערהייט באַנומען) ברייט גענוג אויף אַ פור (צי אויף אַ הײַנטצײַטיקער מאַשין), אָבער כאָטש בײַטאָג שאַפנדיק אַ פרײַען דורכגאַנג צווישן צוויי (מערסטנטייל פּאַראַלעלע) גאַסן (מעגלעך אויך מיט טרעפּלעך דאָ און דאָרט:} (דער) דורכהויף (ל″ר: -ן).
alley: it’s right up my alley
ס′איז גראָד (\גראַדע) (פּונקט) אין מײַן בראַנזשע (\ווינקל \תחום [tkhúm], דרומדיק: [tkhím]);
מיר איז דאָס פּונקט אָנגעמאָסטן.
alleycat
(די) גאַסנקאַץ (ל″ר: גאַסנקעץ).
alliance
די אַליאירטע (ל″ר); (דער) פאַרבאַנד (ל″ר: -ן); (די\דער) אַליאַנץ (ל″ר: -ן); (דער) יד אחת [yadákhəs].
{הערה: דער באַנוץ פון „בונד“ אין דעם זין איז אַרכעאיש; אויף יידיש איז עס געבליבן דער פאַרקירצטער נאָמען פון „יידישן אַרבעטער בונד“}.
allied
אַליאירט; אין (אַ) פאַרבאַנד (\בונד \אַליאַנץ \פאַראיין).
allies (the allies; cf. ally)
די אַליאירטע (ל″ר); די חברישע לענדער [khávərishə] (ל″ר); די צוזאַמענגייענדיקע לענדער (ל″ר);
די מיטגלידער⸗לענדער פון אייגענעם צד [tsád].
alligator
(דער) אַליגאַטאָר (ל″ר: -ס).
allistic
אַליסטיש; אומאויטיסטיש.
alliteration
(די) אַליטעראַציע (ל″ר: -ס).
alliterative
אַליטעראַטיוו.
allocate
צוטיילן; אַלאָקירן; אָפּשרײַבן; געבן אַ סובווענץ (\אונטערשטיצונג \בײַשטײַערונג).
allocation
(די) צוטיילונג (ל″ר: -ען); (די) אַלאָקירונג (ל″ר: -ען); (די) אָפּשרײַבונג (ל″ר: -ען); (די) אונטערשטיצונג (ל″ר: -ען); (די) בײַשטײַערונג (ל″ר: -ען).
allograph
(דער) אַלאָגראַף (ל″ר: -ן).
allomorph
(דער) אַלאָמאָרף (ל″ר: -ן).
allomorphic
אַלאָמפאָרפיש.
allophone
(דער) אַלאָפאָן (ל″ר: -ען).
allophonic
אַלאָפאָניש.
allot
צוטיילן; אַסיגנירן; געבן.
allotment
(די) צוטיילונג (ל″ר: -ען); (די) אַסיגנירונג (ל″ר: -ען); (די) געבונג (ל″ר: -ען).
allotment (garden)
(דער) קליינגאָרטן (ל″ר: קליינגערטנער); (דער) באַזונדערער גאָרטן (ל″ר: באַזונדערע גערטנער).
(allow (permit
דערלויבן [dərlóybm], אויך: [dalóybm], צפונדיק: [daléybm]; לאָזן; דערלאָזן;
{אַ קאַפּ לומדיש:} געבן רשות [gèbm|r(ə)shús], דרומדיק: [gèybm|r(ə)shís];
{לומדיש, דער עיקר וועגן פראַגן פון יידישן דין צי מען מעג צי מ′טאָר ניט, אָבער אויך (צומאָל מיט אַ קאַפּ הומאָר) וועגן גאָר אַנדערע זאַכן וואו אַן אויטאָריטעט גיט אַ דערלויבעניש וואָס ווערט געגליכן צו אַ מין לעגאַליסטישן היתר:} מתיר זײַן [mátər-zayn].
(allow (concede the point
צוגעבן; נאָכגעבן; מודה זײַן (אַז) [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn].
allow for
אַרײַננעמען אין חשבון (די מעגלעכקײַט, אַז) [khézhbm].
(allowance (regular sum of money
{טאָמער וועגן אַ רעגולערער (אָפטמאָל באַשיידענער) סומע:} (דאָס\די) קעשענע⸗געלט; (דאָס\די) אויפהאַלט⸗געלט;
{טאָמער לויטן טאָג:} טעגלעכע קעשענע⸗געלט; טעגלעכע אויפהאַלט⸗געלט; טאָג⸗געלט;
{טאָמער אַלע וואָך:} וועכנטלעכע קעשענע⸗געלט; וועכנטלעכע אויפהאַלט⸗געלט; וואָכן⸗געלט;
{טאָמער אַלע חודש:} חודשלעכע געלט [khóydəsh-ləkhə], צפונדיק: [khéydəsh-ləkhə]; וועכנטלעכע אויפהאַלט⸗געלט; וואָכן⸗געלט;
{טאָמער אַלע יאָר:} (דאָס\די) יאָריקע געלט; (דאָס\די) יערלעכע געלט; יערלעכע אויפהאַלט⸗געלט.
alloy (n.)
(דער) אַלאָי (ל″ר: -ען); (דער) לעגירטער שטאָף (ל″ר: -ן); (דער) צונויפשמעלץ (ל″ר: -ן).
allude to
געבן אָנצוהערעניש (אויף\אַז); פאַררופן זיך (אויף); געבן אַן אָנוואונק (אַז); קאַם דערמאָנען (אַז);
{לומדיש:} מרמז זײַן (אויף\אַז) [m(ə)ráməz-zayn].
(.allure (n
(דער) צוציאונגס⸗כח [kóyəkh], צפונדיק: [kéyəkh]; (דער) צוצי⸗כח; (די) אַטראַקציע; (דער) גלאַנץ; דער כח (אויף צו) פאַרכישופן [farkíshəfn];
{לומדיש:} (דער) כח המושך [kòyəkh-(h)amóyshəkh], צפונדיק: [kèyəkh-(h)améyshəkh].
alluring
צוציענדיק; צוציאיק; אַטראַקטיוו; פאַרכאַפּנדיק; פאַרכישופנדיק [far-kíshəfn-dik].
allusion
אַן אָנצוהערעניש (ל″ר: -ן); אַן אָנוואונק (ל″ר: -ען); אַן אַלוזיע (ל″ר: -ס);
{לומדיש:} אַ מרומז [m(ə)rúməz], דרומדיק: [m(ə)rí:məs] (ל″ר: מרומזים [m(ə)rumózəm], דרומדיק: [m(ə)ri:mú:zəm]).
(.ally (n
{אין אַ פאָרמעלן מיליטערישן אָפּמאַך; בייגעוודיק:}
(דער\די) אַליאירטע(ר);
{בכלל:}
(דער) מיטקעמפער (ל″ר: ø); איינער אויף זײַן (\איר\זייער) צד [tsad]; חבר אין דער מחלוקה [khàvər-indər-makhlóykə];
{ליטעראַריש:}
(דער) בן⸗צד [bèn-tsád] (ל″ר: בני צד [bnèy-tsád], דרומדיק: [bnày-tsát]); ל″נ אויך: בת צד [bàs-tsád] (ל″ר: איראָניש; הומאָריסטיש; עמאָטיוו: בנות צד [bnòys-tsád], צפונדיק: [bnèys-tsád]).
ally with
זיך אַליאירן מיט; אַרײַן אין (אַ) פאַרבאַנד (\בונד \קאָאַליציע \פאַראיין \פאַראייניקטן פראָנט) מיט.
alma mater
(די\דער) אַלמאַ⸗מאַטער (ל″ר: -ס); די שול (\די לערן⸗אינסטיטוציע \דער אוניווערסיטעט) אַוואו מ′האָט אַליין געענדיקט.
almanac
(דער) אַלמאַנאַך (ל″ר: -ן).
almemar
(די) בימה [bí(y)mə];
{ליטעראַריש; וואָסאַמאָל זעלטענער מכח הײַנטיקע שולן:} (דער) באַלעמער [balémər]; {נאָך זעלטענער:} (דער) באַלמעמער (אויך: בעל⸗מימר [bàl-mémər]).
(The) Almighty
{בייגעוודיק:} דער אייבערשטער („בײַם אייבערשטן האָט ער געבעטן רחמים“); דער רבונו של עולם [dər-rəbòyne-shəlóyləm], צפונדיק: [dər-rəbèyne-shəléyləm];
{ע″ט און ליטעראַריש, בייגעוודיק:} דער אַלמעכטיקער;
{לומדיש:} דער רבונא דעלמא [dər-rəbòynə-d(ə)álmə], צפונדיק: [dər-rəbèynə-d(ə)álmə]; דער כביכול [dər-kavyókhl], דרומדיק: [dər-kavyúkhl].
!Almighty God
רבונו של עולם! [rəbóyne|shəlóyləm], צפונדיק: [rəbéyne|shəléyləm]; גאָט אין הימל!;
{אינטים:} גאָטעניו טײַערינקער!; טאַטעניו זיסינקער! [tát(ə)nyu]; אַלמעכטיקער!; דערבאַרעמדיקער!;
{לומדיש:} רבונא דעלמא! [rəbóynə|d(ə)álmə], צפונדיק: [rəbéynə|d(ə)álmə].
Almighty’s providence
(די) השגחה עליונה [h)azh-gòkhə-elyóynə)], דרומדיק: [h)azh-gùkhə-elyóynə)], צפונדיק: [h)azh-gòkhə-elyéynə)];
{טאָמער וועגן אַ געוויסן פאַל:} אַן השגחה עליונה.
(Almighty’s providence (regarding an individual
(די) השגחה פּרטית [h)azh-gòkhə-prótəs)], דרומדיק: [h)azh-gùkhə-prú:təs)];
{טאָמער וועגן אַ געוויסן פאַל:} אַן השגחה פּרטית.
almond
(די\דער) מאַנדל (ל″ר: -ען).
almost
כמעט [k(ə)mát] (דיאַלעקטיש אויך [kamát]); שיער ני(ש)ט [shíy(ə)r-ni(sh)t];
אָט⸗אָט;
{פראַזעס:} ס′פעלט אַ האָר (\אַ האָר פעלט); אויפן שוועל פון;
{דער עיקר בײַ סומעס און סך⸗הכלען:} באַלד; קרוב (צו) [kórəv], דרומדיק: קרוב [kú:rəf].
alms
{דער עיקר בײַ יידן:}
{מער אין אַלגעמיין, אָן אַן אַרטיקל:} צדקה [dzdókə], דרומדיק: [dzdúkə];
{וועגן אַ קאָנקרעטער געבונג:} אַ נדבה [an(ə)dóvə], דרומדיק: [an(ə)dúvə];
{אוניווערסאַל:}
אַ מתנה פאַר אָרעמעלײַט [àmatónə], דרומדיק: [àmatú:nə];
{ליטעראַריש:} אַן אָרעם⸗געשאַנק (ל″ר: -ען; דיאַלעקטיש אויך: ⸗געשענק);
{לומדיש:} אַ מתן אביונים [amàtn-evyóynəm], צפונדיק: [amàtn-evyéynəm].
alms box
{דער עיקר בײַ יידן:}
(די) צדקה⸗פּושקע [dzdókə-pùshkə], דרומדיק: [dzdúkə-pìshkə] (ל″ר: -ס);
{אוניווערסאַל:}
אַ געשאַנק⸗פּושקע (ל″ר: -ס); אַ קעסטעלע פאַר די אָרעמעלײַט.
aloe vera
(די\דער) אַלאָע⸗וועראַ [alòə-véra].
aloft
אינדערלופטן.
alone (/all alone /without company /lonely)
אַליין; איינע(ר) אַליין; פאַר⸗זיך [fárzəkh]; מיט זיך אַליין; אָן קיינעם (ני(ש)ט);
{באַטאָנענדיק איינזאַמקײַט}: עלנט; איינזאַם;
{פראַזעס:} ביחידות מיטן רבונו של עולם [bəy(ə)khí(y)dəs|mìtn|rəbòynə-shəlóyləm], צפונדיק: [bəy(ə)khí(y)dəs|mìtn|rəbèynə-shəléyləm]; אַליין ווי אַ בוים אין פעלד; ווי אין מדבר [mídbər]; ווי אויפן ים [yám]; אַליין מיט די פיר ווענט; אַליין ווי די אלמנה בת ציון [almònə|bas-tsíyən], דרמודיק: [almù:nə|bas-tsí:(y)ən];
{ווערטלעך:} אַליין איז די נשמה ריין [nəshómə], דרומדיק: [nəshúmə] (′גאָר ניט שלעכט בלײַבן אַליין); {און פאַרקערט:} אַליין איז אין גן עדן אויך ני(ש)ט גוט צו זײַן [ganéydn], דרומדיק: [ganáydn].
alone (all by oneself, without help from others)
איינע(ר) אַליין; אינגאַנצן אַליין;מיט די אייגענע הענט;אַליין, אָן קיינעם;
{חסידיש:} בידים [bəyodáyəm], דרומדיק: [bəyu:dá:(y)əm] (′מיט די (אייגענע) הענט′).
alone: live/be alone
(זײַן\לעבן) איינע(ר) אַליין; פאַר⸗זיך [fárzəkh]; („זי לעבט אין פּאַריז אַליין פון זינט דעם גט“);
{טאָמער איז דאָ אַן אָנוואונק אויף פּלאַנירטקײַט אָדער בכיוונדיקײַט:}
אָפּגעזונדערט; אָפּגעזונדערטערהייט;
{טאָמער אין גײַסטיקן זין, וועגן אַ מענטש וואָס פון שעפערישקײַט אָדער גײַסטיקײַט וועגן זונדערט זיך אָפּ פון אַנדערע מענטשן און פון די עניני דיומא; ליטעראַריש:}
פּראַווען (\זײַן) אין התבודדות [in-hizbóydədəs], צפונדיק: [in-hizbéydədus]; {מער לומדיש:} בהתבודדות [bə-həzbóydədəs], צפונדיק: [bə-hizbéydədus];
{חסידיש:}
{בײַ טייל חסידים גענוצט וועגן אַ פּריוואַטער באַגעגעניש מיטן רבין:} אין יחידות [in-yəkhídəs], דרומדיק: [in-yəkhí:dəs];
{טייל זײַנען מבחין צווישן „אין יחידות“ (מיטן רבין) און אויף אַ מער אַלגעמיינעם באַנוץ נעענטער מיט „בהתבודדות“:} ביחידות [bə-y(ə)khídəs] צי [biykhídəs].
{הערה: בײַ הײַנטיקן טאָג, זײַנען „לעבן אין התבודדות“ (צי „בהתבודדות“), און „לעבן ביחידות“ שטאַרק ניצלעך אַלץ פּאָזיטיווע באַגריפן מכח אָט אַזאַ מין לעבנסשטייגער, באַטאָנענדיק די רוחניותדיקע, רואיקע, אַליין⸗געוואונטשענע אַספּעקטן פון לעבן פאַר⸗זיך. די עמאָטיווע גײַסטיקײַט, צומאָל מיט קאַבאַליסטישע געפילן, ווערט אָן אַ שיעור פאַרשטאַרקט דורכן באַנוץ פונעם ווערב „פּראַווען“ וועמענס שטאַרק באַגרענעצטער באַנוץ אין דער שפּראַך איז דער שייך די יום⸗טובים און פאַלן פון עלית⸗נשמהדיקײַט.
בײַ טייל וועקן אָט די טערמינען אימאַזשן פון (אַשטייגער) „אַ שטיבעלע אין וואַלד“, בעת ווען בײַ אַנדערע איז דאָס פּונקט אַזוי גילטיק (אַשטייגער) אין אַ דירהלע אין סאַמע גרויסשטאָט}.
alone: go it alone
(עס) מאַכן (\טאָן) איינע(ר) אַליין (\פאַר⸗זיך [fárzəkh]).
alone: it’s cool to spend time (/live /be) alone
{פראַזע:} אַליין איז די נשמה ריין [nəshómə], דרומדיק: [nəshúmə].
alone: he/she was not alone (there)
ער\זי איז אַליין ני(ש)ט געווען (דאָרטן);
{סאַרקאַסטיש; הומאָריסטיש:} ער\זי איז (דאָרטן) געווען (\געזעסן) ווי די אלמנה בת ציון [almònə|bàs-tsíyən], דרומדיק: [almù:nə|bàs-tsí:ən].
alone: leave alone
לאָזן צורו [tsərú], דרומדיק: [:tsərí].
alone: leave well enough alone
לאָזן געמאַך; ני(ש)ט מישן זיך, אַז ס′איז שוין נישקשה [nìsh-kóshə], דרומדיק: [nìsh-kú:shə].
along
בײַ [ba]; לענגאויס [léyng-òys], דרומדיק: [lèynk-ó:(u)(ə)s]; פּאַזע.
along in years
שוין ני(ש)ט אַזוי יונג; ני(ש)ט אַזוי יונג ווי אַמאָל; שוין אין די העכערע יאָרן; שוין אַ היפּש ביסל עלטער (\פאַרעלטערט).
along the lines of
אויפן שטייגער פון; לויטן מוסטער פון;
אומגעפער ווי; {בײַ טייל אַ קאַפּ לומדיש:} בערך: [b(ə)érəkh], דרומדיק: [b(ə)éyrəkh].
along the way
אונטערוועגנס; אויפן וועג; אין וועג;
{דווקא וועגן אַ רײַזע:} בעתן פאָרן (\גיין \פליען) [b(ə)éysn], דרומדיק: [b(ə)áysn];
{דווקא פיגוראַטיוו:} דערווײַל(ע); בעת מעשה [b(ə)èys-máysə], דרומדיק: [b(ə)àys-má:sə], בשעת מעשה [b(ə)shàs-máysə], דרומדיק: [b(ə)shàs-má:sə].
along with
מיט; אינאיינעם מיט; צוזאַמען מיט; באַנאַנד (\בײַנאַנד) מיט; צוגלײַך מיט.
along: come along (accompany)
מיטגיין (\מיטפאָרן); קומען מיט; באַגלייטן.
along: get along
אויסקומען; לעבן גוט; לעבן בשלום [bəshóləm], דרומדיק: [bəshú:ləm].
along: go along for the ride
מיטגיין אַלץ (\ווי אַ) פּאַסאַזשיר.
along: go along with
מיטגיין דערמיט; זיך לאָזן מיטנעמען;
{עמאָטיוו:} נאָכשלעפּן; זיך לאָזן נאָכשלעפּן.
along: happen along
זיך באַווײַזן (\יאַווען) צופעליק (ע″פּ צופאַל [tsúfal]; ע″פּ טראַף).
along: string along
פירן פאַר דער נאָז; ווײַטער (עמעצן) האַלטן אונטערן קאָנטראָל (\אונטער דער השפּעה [hashpóə], דרומדיק: [h)ashpú:ə)]);
{אין פאַל פון אָפּנאַרונג:} האַלטן אין אָפּנאַרן (אויף לענגער).
alongside
בײַ [ba]; פּאַזע; האַרט לעבן;
{דער עיקר וועגן מענטשן:} אינאיינעם מיט; באַנאַנד (\בײַנאַנד) מיט; לעבן; מיט … דערלעבן.
aloof
אײַנגעהאַלטן; צוריקגעהאַלטן; רעזערווירט; (אַביסל) פונדערווײַטנס; (אַביסל) דערווײַטערט;
מיט דיסטאַנץ; דיסטאַנצירט; אומנאָענט; אויף איר און ני(ש)ט אויף דו; מיט אַ געוויסער קילקײַט;
{פאָלקלאָריסטיש; הומאָריסטיש:} מעשה ליטוואַק [màysə-lítvak], דרומדיק: [mà:sə-lítvak] צי {הומאָריסטיש⸗היפּערקאָרעקטיש:} [mà:sə-lútvak]; ווי אַ ליטוואַק; ליטוואַקיש;
{לומדיש:} מן הצד [min-(h)atsád]; צנועש [tsnú-ish], דרומדיק: [tsní:-ish].
aloofness
(די) אײַנגעהאַלטנקײַט; (די) צוריקגעהאַלטנקײַט; (די) רעזערווירטקײַט; (די) פונדערווײַטעניש; (די) געווײַטערטקײַט;
(די\דער) דיסטאַנץ; (די) אומנאָענטקײַט; (די) קילקײַט;
{פאָלקלאָריסטיש; הומאָריסטיש:} (די) ליטוואַקישקײַט; אַ ליטווישע קאַלטקײַט;
{לומדיש:} (די) מן⸗הצדיקײַט [min-(h)atsádə-kàyt]; (די) צנועשקײַט [tsnúish-kàyt], דרומדיק: [tsníish-kàyt].
aloud
אויף אַ קול [àfakól], דרומדיק: [òfakól]; אינדערהייך; מ′זאָל קענען הערן;
בקול רם [bəkól|róm].
alpha
(די\דער) אַלפאַ {ערשטער אות אין גריכישן אַלפאַבעט}.
alpha and omega
(דער) גאַנצער תמצית [támtsəs]; (די) סאַמע גאַנצקײַט; די גאַנצע זאַך; דער אָנהייב, מיטן און סוף [sóf];
{אין קריסטאָלאָָגישן זין:} יעזוס קרויסטוס, דער „אַלפאַ און אָמעגאַ“.
alpha male
{בײַ בעלי⸗חיים און מענטשן:} (דער) אַלפאַ⸗זכר [álfa-zòkhər], דרומדיק: [(álfa-zùkhə(r] (ל″ר: אַלפאַ⸗זכרים [álfa-skhòrəm], דרומדיק: álfa-skhù:rəm]);
{בײַ מענטשן:} (דער) אַלפאַ⸗מאַן [álfa-màn] (ל″ר: אַלפאַ⸗מענער); אַלפאַ⸗מאַנסביל (\מאַנצבל) [álfa-màn(d)zb(i)l] (ל″ר: אַלפאַ⸗מאַנסבילן).
alpha mom
(די) אַלפאַ⸗מאַמע (ל″ר: -ס); (די) אַלפאַ⸗מוטער (ל″ר: -ס);
(די) סופּער⸗מאַמע (ל″ר: -ס); (די) סופּער⸗מוטער (ל″ר: -ס).
alpha particle
(דער) אַלפאַ⸗פּאַרטיקל (ל″ר: -ען; אויך: -עך); (דער) אַלפאַ⸗טיילעכל (ל″ר: -עך).
alpha personality
(דער) אַלפאַ⸗מענטש (ל″ר: -ן); (די) אַלפאַ⸗פּערזענלעכקײַט (ל″ר: -ן).
alpha ray
(דער) אַלפאַ⸗שטראַל (ל″ר: -ן).
(.alpha test (n
(דער אַלפאַ⸗טעסט (ל″ר: -ן).
(.alpha test (v
מאַכן אַ (\דעם) אַלפאַ⸗טעסט.
alphabet
(דער) אַלפאַבעט [alfabét];
{בנוגע יידיש, לשון⸗קודש, אַראַמיש און אַנדערע לשונות געשריבענע מיט דער יידישער שריפט:}
(דער) אלף⸗בית [áləv-bèyz], דרומדיק: [áləv-bàys]; (דער) יידישער אַלפאַבעט.
alphabetize
אַלפאַבעטיזירן; {בנוגע יידיש, לשון⸗קודש, אַראַמיש:} מאַכן \ (אויס)שטעלן לויטן אלף⸗בית [áləvbeyz].
{היימיש:} אלף⸗ביתעווען [àləvbéyzəvn]. {היימיש שפּאַסיק (דורכן צונויפקלאַנג מיט „בייז“, „בייזערן“:} אַלעפבייזערן [àləvbéyzərn].
alphabetization
(די) אַלפאַבעטיזירונג (ל″ר -ען);
{אַמאָפטסטן בנוגע יידיש, לשון⸗קודש, אַראַמיש:} (די) אײַנסדרונג [áyn-sàdərung], דרומדיק: [á:n-sàdərink] לויטן אלף⸗בית [áləvbèyz], דרומדיק: [áləvbàys];
{היימיש:} (דאָס\דער) אלף⸗ביתעווען [àləvbéyzəvn], דרומדיק: [àləvbáyzəvn]; {היימיש שפּאַסיק (דורכן צונויפקלאַנג מיט „בייז“, „בייזערן“:} אַלעפבייזערן [àləvbéyzərn].
alphanumeric
אַלפאַ⸗נומעריש; אות⸗און⸗ציפערדיק [òs].
alpine skiing
(דאָס\דער) באַרגיקע(ר) סקיען; (דער) באַרגיקער סקי; (די) אַראָפּבאַרגיקע סקיאונג.
already
שוין [shoyn], צפונדיק: [sheyn], טייל מזרחדיקע מקומות אין צפון: [sheym].
Alps
(די) אַלפּן (ל″ר) (די) אַלפּן⸗בערג (ל″ר).
alright → all right
Alsace
{אָן אַן אַרטיקל} עלזאַס.
Alsatian (n.)
(דער) עלזאַסער (ל″ר: ø), ל″נ: (די) עלזאַסערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) עלזאַסערקע (ל″ר: -ס);
{אומפאָרמעל; מער אינטימיש; בייגעוודיק:} (די\דער) אַלזשערישע(ר) (אויך: אַלזשירישע(ר)). (די\דער) עלזאַסישע(ר).
Alsatian (adj.) (of Alsace)
עלזאַסיש;
{אומבייגעוודיק; גיכער וועגן פאָלק, קולטור, געשיכטע:} עלזאַזער.
alsatian (dog)
(דער) דײַטשישער הונט (ל″ר: …הינט); (דער) עלזאַס⸗הונט (ל″ר: …הינט).
also
אויך; אויכעט [(óykh(ət], צפונדיק: [(éykh(ət]; („איך וויל אויכעט דערמאָנען, אַז….“; „דאָס איז אויכעט אמת“);
{הערה: „אויכעט“ איז מער היימיש, און אינטימיש מיטן לייענער צי מיטן צוהערער, בעת „אויך“ געוועלטיקט אין פאָרמעלע סיטואַציעס; מ′קען אגב נוצן ביידע וואַריאַנטן אין זעלביקן טעקסט לויט ריטעם און פּרעפערענץ};
דערצו [dertsú] צי [datsú]; דרומדיק: [:dertsí] צי [:datsí];
צודערצו [tsùdertsú] צי [tsùdatsú]; דרומדיק: [:tsì:dertsí] צי [:tsì:datsí]; („דאָס איז נאָר איין פּונקט. צודערצו איז וויכטיק צו דערמאָנען, אַז…“);
אין צוגאָב צו דעם; דערצו נאָך;
{עמפאַטיש; צוגעבנדיק צו מער ווי איין פּרט:} צו דעם אַלעמען; צו אַלצדינג;
{הערה: דאָס אָפטסטע וואָרט, „אויך“ (\„אויכעט“) קומט בדרך כלל אינמיטן זאַץ, בשעת ווען די אַנדערע קענען קומען אויך אָנהייב זאַץ, בײַ אַ זאַץ וואָס קומט מוסיף זײַן צום געדאַנק פון פריערדיקן זאַץ; („מיר דאַרפן נאָך צען מענטשן צום כאָר. דערצו איז וויכטיק אַז זיי זאָלן זײַן פון געגנט, מען זאָל ניט דאַרפן גיין זוכן קיין טראַנספּאָרט“. דער באַנוץ פון אָט דעם „אויך“ אָנהייב זאַץ איז פאַרשפּרייט, אָבער קלינגט קרומלעך אין דער סטיליסטישער באַוואוסטזיניקײַט וואָס בײַ ט י י ל דיאַלעקטן).
{דער לשון⸗קודש שטאַמיקער „גם“ [gam], וואָס האָט אַנדערע (זעלטענע) באַנוצן אין יידיש, טרעפט זיך אין אַ צאָל פראַזעס, צווישן זיי: „גם אתם“ [gamátəm] (′אײַך אויכעט′, ענטפערנדיק אויף אַ באַגריסונג אָדער גוטן וואונטש); „גם זו לטובה“ [gàmzú|lətóyvə], דרומדיק: [gàmzí:|lətóyvə], צפונדיק: [gàmzú:|lətóyvə] (′דאָס איז אויכעט צום גוטן′ אַז מען טרייסט זיך צי יענעם איבער אַ שלעכטער געשעעניש); „הגם שאול בנביאים?“ [hagàm-shó(ə)l|banvíyəm] (′אויך שאול איז אַרײַן צווישן די נביאים?!′ < שמואל א′, י′: י″א), אין זין פון: ′וואָס טוט איר \ וואָס טוט יענער מיטאַמאָל אין אָטאָ דער גרופּע?!′).
ניט צום פאַרמישן מיט דער קאָניונקציע „הגם“ [hagám], וואָס איז אַ וואָרט אינעם לומדישן, עסייאיסטישן סטיל אין זין פון ′כאָטש′}.
also-ran (n.)
(דער) פאַרשפּילטער (\ני(ש)ט⸗דערגאַנענער) קאַנדידאַט (ל″ר: -ן), ל″נ: …קאַנדידאַטקע (ל″ר: -ס).
alt key
(דער) אַלט; (דער\דאָס) אַלט⸗קנעפּל; (דער) אַלט⸗קלאַוויר.
alt right (pol.)
(דער\די) (אַמעריקאַנער) אַלט⸗ראַיט (\אַלט⸗רײַט).
altar
{בײַ יידן, אין תנ″ך; ליטעראַריש; פיגוראַטיוו:}
(דער) מזבח [məzbéyəkh], דרומדיק: [məzbáyəkh] (ל″ר: -ות [məzbéykhəs], דרומדיק: [məzbáykhəs];
{ע″ט און ליטעראַריש; אויך פיגוראַטיוו:} (דער\די) אָפּער⸗שטול (ל″ר: -ן).
{קריסטלעך און אוניווערסאַל:}
(דער) אַלטאַר (ל″ר: -ן).
altar boy
(דער\דאָס) אַלטאַר⸗יינגל (ל″ר: -עך).
altar cloth
(דער) אַלטאַר⸗טוך (ל″ר: ⸗טיכער).
altar girl
(די\דאָס) אַלטאַר⸗מיידל (ל″ר: -עך).
alter (v.)
בײַטן; איבערבײַטן;
{באַטאָנענדיק אַ גרעסערן בײַט:} איבעראַנדערשן; איבערמאַכן;
{וועגן בגדים:} צופּאַסן;
{לומדיש:} אַרײַנפירן אַ שינוי [(ashínə(y];
{נאָכמער לומדיש:} משנה זײַן [məshánə-zayn].
alter ego
(דער) אַלטער עגאָ; (דער) צווייטער עגאָ; (דער) צווייטער טייל פון זעלב(יק)ן מענטשן;
{אין זין פון אַ צווייטן „ענלעכן“ מענטשן:}
אינגאַנצן זײַנער(\אירער) אַ מענטש; אַ געטרײַער וואָס וואָלט געמעגט זײַן דער זעלב(יק)ער; אַזאַ וואָס איז אַזוי איבערגעגעבן און ווייס(ט) וואָס מ′וויל, אַז ס′וואָלט געקענט זײַן איך (\ער \זי וכו′).
alteration
(דער) בײַט (ל″ר: -ן); (די) בײַטונג (ל″ר: -ען); (דאָס\דער) בײַטן;
(די) איבעראַנדערשונג (ל″ר: -ען);
{וועגן בגדים:} (די) צופּאַסונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} (דער\די) שינוי [shínə] (ל″ר: שינויים [shinúyəm], דרומדיק: [shiní:əm]).
altercation
אַן עפנטלעכע (\אָפענע) שפּאַרעניש (\קריגערײַ \רײַסעניש \אַמפּערניש \ראַנגלעניש \רײַסערײַ);
{פאָרמעל:} (די) אַלטערקאַציע (ל″ר: -ס).
alternate (n.)
(דער) במקום [bímkəm] (ל″ר: -ס); (דער) פאַרבײַטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) פאַרבײַטערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) פאַרבײַטערקע (ל″ר: -ס); (דער) אַלטערנאַט (ל″ר: -ן);
{אַ קאַפּ לומדיש; דער עיקר אין זין פון פאַרבײַטן אַ ספּעציפישן יחיד דווקא:} (דער) ממלא מקום [məmàlə-mókəm], דרומדיק: [məmàlə-múkəm] (ל″ר: -ס);
alternate (v. intrans.)
זיך בײַטן; זיך אָפּבײַטן; זיך איבערבײַטן; זיך טוישן; זיך וועקסלען;
אַלטערנירן.
alternate (adj.) (replacement)
אַלטערנאַט(יוו)(יש); פאַרבײַטנדיק; פאַרבײַט⸗; אָנשטאָט⸗;
{לומדיש:} במקומדיק [bímkəm-dik]; במקום⸗ [bímkəm].
alternate (adj.) (alternating)
יעדע(ר) צווייטע(ר); יעדע(ר) אַנדערע(ר).
alternate delegate
(דער) אַלטערנאַטישער דעלעגאַט (ל″ר: -ן); (דער) פאַרבײַט⸗דעלעגאַט (ל″ר: -ן);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) אַלטערנאַט (ל″ר: -ן); (דער) במקום [bímkəm] (ל″ר: -ס).
alternate facts (pej.)
די (אַזויגערופענע) „אַלטערנאַטיווע פאַקטן“; (די) כלומרשדיקע פאַקטן [klóymərsh-dikə], צפונדיק: [kléymərsh-dikə].
alternate route
(דער) צווייטער וועג (ל″ר: -ן); (דער) אַנדערער וועג (ל″ר: -ן); (דער) אַלטערנאַטישער וועג.
alternating (replacing each other)
אַלטערנירנדיק; פאַרבײַטנדיק איינער דעם אַנדערן; אין אַ פאַרבײַטונג;
{פראַזע:} במקום במקום [bìmkəm-bímkəm].
alternating current (AC)
(דער) אַלטערנישער שטראָם.
alternative
(די) ברירה [bréyrə], דרומדיק: [bráyrə], ל″ר: ברירות [bréyrəs], דרומדיק: [bráyrəs]; (די\דער) אַלטערנאַטיוו [altèrnatív] (ל″ר: -ן);
{אַז ס′גייט אין אויסזוכן אַביסל אַ מער „שעפערישע“ ברירה:} (דער) אויסוועג [óyzvèg], דרומדיק: [ó:(u)(ə)zvèyk];
{לומדיש, אַז ס′גייט אין געפינען אַן אויסוועג נאָכדעם ווי מען איז שוין אַדורך די „ביידע ברירות“: (דער) כתוב השלישי [kòsəv-hashlíshə], דרומדיק: [kù:sif-(h)ashlí:shə] ′דער דריטער טעקסט′: „איז לאָמיר זיך מיישב זײַן, אפשר איז פאָרט פאַראַן אַ כתוב השלישי, וואָס מיר האָבן גלאַט פאַרזען?″}.
alternative facts → alternate facts
Alternative for Germany party > AfD
alternative lifestyle
(דער) אַנדערשדיקער (\אַלטערנאַטיווישער) לעבנסשטייגער (ל″ר: -ס); (\אופן לעבן [óyfm|lébm], דרומדיק: [óyfm|léybm], צפונדיק: [éyfm|lébm]).
alternative medicine
(די) אַלטערנאַטיווע מעדיצין.
alternator
(דער) אַלטערנאַטאָר (ל″ר: -ס).
כאָטש {דיאַלעקטיש אויך: כאָטשע, כאָטשיק, כאָטשבע); ניט קוקנדיק וואָס – – –; ניט געקוקט אויף דעם [avdém] וואָס – – –;
{לומדיש:} הגם [hagám]
{דיאַלעקטיש און ליטעראַריש:} וויוואויל; {חסידיש אויך}: טראָץ (דעם וואָס).
altitude
(די) הייך (ל″ר: -ן); (די) הויכקײַט (ל″ר: -ן);
altitude sickness
(די) הייך⸗קראַנקײַט.
altogether
אַרום און אַרום; אַרומענאַרומעט; אינגאַנצן (גענומען); בסך⸗הכל [bəsakhákl].
alt-right (n.)
די אַלט⸗רעכטע (ל″ר); די „אַלט⸗רעכט“ באַוועגונג פון קאָנסערוואַטיווע ווײַסע נאַציאָנאַליסטן.
alt-right (adj.)
אַלט⸗רעכטיש; פון דער אַלט⸗רײַט (\⸗ראַיט); פון דער „אַלט⸗רעכט“ באַוועגונג פון קאָנסערוואַטיווע ווײַסע נאַציאָנאַליסטן.
altruism
(דער) אַלטרואיזם; (די) גרייטקײַט שטעלן יענעם פאַר זיך אַליין; די גרייטקײַט לײַדן, אַ צווייטן זאָל בעסער זײַן; (די) אָנפּניותדיקע הומאַניטאַרישקײַט [òn-pníyəz-dikə], דרומדיק: [ùn-pníyəz-dikə].
altruist
(דער) אַלטרואיסט (ל″ר: -ן).
altruistic
אַלטרואיסטיש.
alumin(i)um
(דער) אַלומינום;
{טאָמער דווקא נוסח בריטאַניע:} (דער) אלומיניאום.
almumnus (/alumni)
{בייגעוודיק:} (די\דער) גראַדואירטע(ר); אַלומנירטע(ר); (די\דער) געענדיקטע(ר).
alveolar
אַלוועאָליש.
alveolar ridge
(דער) אַלוועאָל⸗בויגן (ל″ר: -ס).
always
אַלעמאָל [álemòl], דרומדיק: [álemùl]; תמיד [tóməd], דרומדיק: [túmət]; {חסידיש אויך:} אימער;
{מיטן צוגאָבלעכן קנייטש: „אָן איבעררײַסן“:} כסדר [k(ə)séydər], דרומדיק: [k(ə)sáydər]; די גאַנצע צײַט.
Alzheimer’s (disease)
{אָן אַן אַרטיקל} אַלזהײַמער [álz-hàymər]; (די) אַלזהײַמער⸗קרענק;
{עמאָטיוו, יידישלעך:} אַלזהײַמער, פאַר קיינעם ני(ש)ט געדאַכט.
AM (in the morning)
אינדערפרי (\א.ד.פ.); פאַר מיטאָג (\פ.מ.) [far-mítik].
AM (radio broadcasting)
(דער) עי⸗עם [eyém] צי (מיט מער באַטאָנונג) [éy|ém] צי (דער עיקר פון קאָנטראַסט וועגן): [éy-em];
{דער עיקר אין מזרח:} (דער) אַ⸗עם [a-ém] צי (מיט מער באַטאָנונג) [á|ém] צי (דער עיקר פון קאָנטראַסט וועגן): [á-em].
am: I am
איך בין [ígh-bín], דרומדיק אויך: [égh-bín], וואַרשעווער לשון: [yágh-bín];
{פאַרקירצט, סײַ בײַם ריידן און בײַם שרײַבן:} כ′בין [kh-bín] צי [gh-bín];
{איבערגעדרייט נאָך אַן אַדווערביאַל, צי אויף נאַראַטיווער המשכדיקײַט: בין איך [bínəkh] צי [bín-ìkh], דרומדיק אויך: [bín-èkh];
{עמפאַטיש:}
בינען בין איך; בין איך טאַקע; בין איך אַוודאי [avádə].
!Am I an idiot
בין איך אַ נאַר!; בין איך אַן אידיאָט!.
!Am I a shmuck
{אומפאָרמעל, אינטים, בײַ טייל וואולגאַריש:} בין איך אַ שמאָק!; בין איך אַ פּאָץ!.
amalgam
(דער) אַמאַלגאַם (ל″ר: -ס).
amalgamate (v. intrans.)
זיך אַמאַלגאַמירן; זיך פאַראייניקן; צוזאַמענקומען און ווערן איין יש [éyn|yésh], דרומדיק: [áyn|yésh].
amalgamate (v. trans.)
אַמאַלגאַמירן; פאַראייניקן, צוזאַמענברענגען אין אַן איינציקן יש [yésh].
amalgamation
(די) אַמאַלגאַמירונג (ל″ר: -ען); (די) פאַראייניקונג (ל″ר: -ען); (די) צונויפברענגונג אין אַן איינציקן יש [yésh].
amass
זיך אַ סך אָנקלײַבן (\אָנזאַמלען) ([asákh]).
amateur (n.)
(דער) אַמאַטאָר [amatór] (ל″ר: -ן), ל″נ: אַמאַטאָרשע (ל″ר: -ס), אויך: (די) אַמאַטאָרין (ל″ר: -ס);
{בייגעוודיק:} ני(ש)ט⸗קיין פּראָפעסיאָנעלע(ר);
{אין זין פון אַ ניט⸗פּרעטענציעזן אַמאַטאָר וואָס אָנערקענט די אמתע פּראָפעסיאָנאַלן און איז זייער נאָכפאָלגער; פונדעסטוועגן באַליידיקנדיק לגבי דעם וואָס ה אַ ל ט זיך פאַר אַ מומחה אָדער פּראָפעסיאָנאַל:}
(דער) ליבהאָבער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ אויך: (די) ליבהאָבערין (ל″ר: -ס); (דער) ענטוזיאַסט (ל″ר: -ן), ל″נ אויך: (די) ענטוזיאַסטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) ענטוזיאַסטקע (ל″ר: -ס);
{אין זין פון אַ ניט⸗קוואַליפיצירטן וואָס מישט זיך אַוואו מ′דאַרף ניט:}
(דער) דילעטאַנט (ל″ר: -ן), ל″נ אויך: (די) דילעטאַנטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) דילעטאַנטקע (ל″ר: -ס).
amateur (adj.)
{גיכער נייטראַל דעסקריפּטיוו:}
אַמאַטאָר⸗; („מײַנע חברים דאָ זײַנען אַמאַטאָר⸗קינסטלער“); אַמאַטאָרן⸗; „דער אַמאַטאָרן⸗טעאַטער דאָ איש ניט שלעכט“);
{גיכער קריטיש צי ביטולדיק:}
אַמאַטאָריש; („דעם אמת זאָגנדיק, איז דער פילם אַביסל אַמאַטאָריש“); דילעטאַנטיש.
amateurish
ני(ש)ט (אינגאַנצן) פּראָפעסיאָנעל (\אויף אַ פּראָפעסיאָנעלן ניוואָ); אונטערהינקענדיק וואָס שייך פּראָפעסיאָנעלקײַט;
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} אַמאַטאָריש; אַמאַטאָריסטיש; דילעטאַנטיש.
amateurism
(דער) אַמאַטאָריזם; (די) אַמאַטאָרישקײַט;
{ביטולדיק:} (דער) דילעטאַנטיזם; (די) דילעטאַנטישקײַט.
amaze
(פאַר)פּלעפן; פאַרוואונדערן; דערשטוינען; בוֹלט פאַרחידושן [bóylət|far-khídəshn], צפונדיק: [béylət|far-khídəshn];
{מיט אַ באַשטימטן פּאָזיטיוון קנייטש:} פאַרכישופן [far-kíshəfn]; באַצויבערן; אַנטציקן;
{פראַזע}: אַרײַנברענגען אין אַ התפּעלות [həspáyləs], דרומדיק: [h)əspá:ləs)].
amazed
געפּלעפט; פאַרפּלעפט; פאַרוואונדערט; דערשטוינט; בוֹלט פאַרחידושט [bóylət|far-khídəsht], צפונדיק: [béylət|far-khídəsht];
{מיט אַ באַשטימטן פּאָזיטיוון קנייטש:} פאַרכישופט [far-kíshəft]; באַצויבערט; אַנטציקט;
{פראַזע}: אַרײַן אין אַ התפּעלות [həspáyləs], דרומדיק: [h)əspá:ləs)].
amazement
(די) געפּלעפטקײַט; (די) פאַרפּלעפטקײַט; (די) דערשטוינונג; (די) פאַרגאַפונג.
amazing (adj.)
נסים⸗ונפלאותדיק [nìsəm-vənifló(y)ə(z)dik]; אויסערגעוויינ(ט)לעך; פאַנטאַסטיש; וואונדערלעך; וואונדער איבער וואונדער.
{מיט באַוואונדערונג:}
או⸗וואַ! וואַ!; הו⸗האַ!; או⸗אַ!;
נסים ונפלאות! [nìsəm-vəniflóəs], דרומדיק: [nì:səm-vəniflú:əs], צפונדיק [nìsəm-vənifló(y)əs]; אַ נס מן השמים! [anés-minashomáyəm], דרומדיק: [anés-minashu(:)má:(y)əm];
{לומדיש:} פּלאי פּלאים! [pílə|plóəm], דרומדיק: [pílə|plú:əm]; אויך: פּלאי פּלאות [pílə|plóəs], דרומדיק: [pílə|plú:əs];
{נאָכמער לומדיש:} אַ דבר נפלא! [adòvər-níflə], דרומדיק: [adùvə(r)-níflə];
{בײַם אײַנזען אַז אַ „ניט מעגלעכע זאַך“ איז פאָרט וואָרהאַפטיק:}
טויזנט⸗איין נאַכט!; אַ קשיא אויף אַ מעשה! [akáshəf-amáysə], דרומדיק: [akáshəf-amá:(n)sə]; ני(ש)ט צום גלייבן!; {פראַזע:} אַז גאָט וויל שיסט אַ בעזעם [abézm], דרומדיק: [abéyzm].
!amazing: You’re amazing
דו ביסט (\איר זײַט \איר זענט) — אַ מאַלאַדיעץ! [malad(y)éts]; אַזוינס און אַזעלכעס!; אַן אויסערגעוויינטלעכע(ר)!.
Amazon
{וועגן דעם טײַך און זײַן געגנט:} (דער) אַמאַזאָן;
{וועגן דער פירמע, אָן אַן אַרטיקל:} אַמאַזאָן;
{וועגן אַ הויכן מענטשן, בייגעוודיק:} אַן אַמאַזאָנעדיקע(ר);
אַ לאָקש; אַן עוג מלך הבשן [anóg|mèləkh-(h)abóshn], דרומדיק: [anók|mèyləkh-(h)abú:shn] (ל″ר: -ס);
{וועגן אַ זעלטן הויכער פרוי:} אַן אַמאַזאָנקע [ànaməzónkə] (ל″ר: -ס).
ambassador
(דער) אַמבאַסאַדאָר [àmbasádər], אויך: [àmbasədór] (ל″ר: -ן [àmbasədórn]), ל″נ (אויך): (די) אַמבאַסאַדאָרשע (ל″ר: -ן).
ambassador’s residence
(די) אַמבאַסאַדאָרישע רעזידענץ; דעם אַמבאַסאַדאָרס וואוינונג.
ambassadorial
אַמבאַסאַדאָריש; אַמבאַסאַדאָרן⸗.
amber (n.)
(דער) בורשטין (אויך: בורשטיין); (דער) אַמבער.
amber (adj.)
בורשטי(י)נענע(ר); בורשטיין⸗.
ambidextrous
ביידע⸗הענטיק; (זײַן) אַמבידעקס; געלינקטע(ר)⸗גערעכטע(ר); (וואָס) שרײַבט מיט ביידע הענט.
ambience
(די\דער) אַטמאָספער; (די) שטימונג בכלל [bəkhlál]; (דער) אַרום; (די\דער) אַמביאַנץ.
ambiguity
(די) צווייטײַטשיקײַט; (די) צוויידײַטיקײַט;
(די) טאָפּלטײַטשיקײַט; (די) טאָפּלדײַטיקײַט;
(די) פילטײַטשיקײַט; (די) פילדײַטיקײַט.
ambiguous
צווייטײַטשיק; צוויידײַטיק;
טאָפּלטײַטשיק; טאָפּלדײַטיק;
פילטײַטשיק; פילדײַטיק.
ambition
(די) אַמביציע (ל″ר: -ס);
{מער אַלגעמיין:} (די) אַמביציעזקײַט;
{לומדיש; עמאָטיוו:} (די\דאָס) נצחנות [natskhónəs], דרומדיק: [natskhú:nəs].
ambitious
אַמביציעז.
ambitious person
(דער) אַמביציעזער מענטש (ל″ר: -ן);
{בייגעוודיק:} (די\דער) אַמביציעזע(ר).
ambivalence
(די) אַמביוואַלענט(יש)קײַט; (די\דער) אַמביוואַלענץ;
(די) אייגענע אומזיכערקײַט; (די) אינערלעכע סתירותדיקײַט [stíyrəz-dəkàyt]; (די) סתירותדיקע געפילן [stíyrəz-dikə].
ambivalent
אַמביוואַלענט(יש); אינערלעך⸗סתירותדיק [stíyrəz-dik];
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} וואַקנדיק; וואַקלענדיק; אומזיכער.
ambrosia
(די) אַמבראַָזיע; (די) (גריכישע) געטער⸗מאכלים [ma(y)khòləm], דרומדיק: [ma(:)khù:ləm];
{איראָניש:} דער גריכישער מן [mánambu].
ambulance
(דער) אַמבולאַנץ (ל″ר: -ן).
ambulance chaser
(דער) אַמבולאַנצן⸗יעגער (ל″ר: ø; אויך: -ס).
ambulette
(דער) אַמבולעט (ל″ר: -ן).
ambush (n.)
(דער) אַמבוש (ל″ר: -ן); (דער) איבערפאַל (ל″ר: -ן);
(דער) לאָקערונגס⸗אָנפאַל (ל″ר: -ן); (דער) לויערונגס⸗אָנפאַל (ל″ר: -ן).
ambush (v.)
אַמבושירן; אַמבושן; מאַכן אַן איבערפאַל;
לאָקערן און באַפאַלן; לויערן און באַפאַלן.
ameba
(די) אַמעבאַ (אויך: אַמעבע).
ameliorate
פאַרלײַכטערן; פאַרגרינגערן; פאַרמילדערן.
Amen!
{דער ענטפער אויף יידישע ברכות:} אמן [oméyn], דרומדיק: [umáyn];
{ריידנדיק ו ו ע ג ן די ווערטער (זע למשל אין קומעדיקן סימן), ווערן זיי נאָמינאַליזירט אַלץ שמות⸗דברים און ס′גילט דער מלעיל מיט דער פאַרטונקלונג פונעם וואָקאַל נאָכן טראָפּ:} [ómən], דרומדיק: [úmən]; {מער פאָרמעלע פאָרמעס, אָן דער פאַרטונקלונג:} [ómeyn], דרומדיק: [úmayn].
Amen to that!
הלוואי! [hal(ə)váy], דרומדיק אויך: [:h)al(ə)vá)];
מירצעשעם! [mírtsə-shèm], מער עמפאַטיש: [mìrtsə-shém], דרומדיק אויך: [mértsə-shèm], מער עמפאַטיש: [mèrtsə-shém];
אם ירצה ה′! [im(y)írtsə-shèm], דרומדיק אויך: [im(y)értsə-shèm]; מירטשעם, דרומדיק אויך: מערטשעם, {אַרכעאיש?} מאַרטשעם;
מירצעשעם בקרוב! [mírtsə-shèm|bəkórəv], דרומדיק: [mértsə-shèm|bəkú:rif];
זאָל גאָט געבן! [zòl-gót|gébm], דרומדיק: [zòl-gót|géybm]; מיטן אייבערשטנס הילף!;
אמן! [oméyn] צי [ómən], דרומדיק: [u:máyn] צי [úmən];
{לומדיש:} כן יהי רצון! [kén|yehì-rótsn], דרומדיק: [kén|yehì-rú:tsn]; בסיעתא דשמיא [bəsyàtə-dəshmáyə];
{מער לומדיש:} בעגלא בזמן קריב! [bo-agólə|bizmàn-kórəv], דרומדיק: [bu:-agú:lə|bizmàn-kú:rif];
{נאָכמער לומדיש:} יהא רעוא! [yəhèy-rávə], דרומדיק: [yəhày-rávə].
{פראַזעס:} פון דײַן (\אײַער) מויל אין גאָטס אויער!.
amen corner
{בײַ קריסטלעכע געבעטן, אַן אָרט וואו ס′זיצט דער וואָס פירט אָן מיטן זאָגן „אַמען“ (און אַנדערע ליטורגישע אָפּרופן), אָבער אין ברייטערן ענגלישן באַנוץ געזאָגט געוואָרן אויף אַ גרופּע אומקריטישע נאָכפאָלגער:} די אמן זאָגער [di-ómən-zògər], דרומדיק: [di:-úmən-zùgər]; די בלינדע נאָכפאָלגער.
amenable
גרייט מסכים (צו) זײַן [máskəm]; אַ בעלן דערויף זײַן [abáln];
ני(ש)ט (אַנט)קעגן זײַן; ני(ש)ט האָבן דערקעגן; וויליק.
amend
אַמענדירן; אַרײַנפירן ענדערונגען;
{לומדיש:} אַרײַנפירן שינויים [shənú(y)əm], דרומדיק: [shəní:əm]; מתקן זײַן [məsákn-zayn]; צוגעבן תקנות [takónəs], דרומדיק: [takú:nəs].
amendment
(די) אַמענדירונג (ל″ר: -ען);
{אַמאָפטסטן אין טראַדיציאָנעלן יידישן לעבן אָבער לאו דווקא:}
(די) תקנות [takónəs], דרומדיק: [takú:nəs] (ל″ר).
(Amendments (to the American constitution
(די) קאָנסטיטוציע אַמענדירונגען (ל″ר); (די) קאָנסטיטוציע תקנות [takónəs], דרומדיק: [takú:nəs] (ל″ר);
(„די ערשטע אַמענדירונג“ (\תקנה); „די פערצעטע (\פערצנטע) אַמענדירונג“ (\תקנה); וכו′).
amends: make amends
פאַרגיטיקן; גוט מאַכן די עוולה [ávlə];
{לומדיש:} מטיב זײַן [méytəv-zayn], דרומדיק: [máytəv-za:n].
amenities
(די) באַקוועמלעכקײַטן (ל″ר).
America
{אָן אַן אַרטיקל; ל″נ} אַמעריקע; (די) פאַראייניקטע שטאַטן (ל″ר);
{עמאָטיווע ראַזעס:} די גאָלדענע מדינה [góldənə m(ə)dínə]; קאָלומבוסעס מדינה [kəlúmbəs(əz)|m(ə)dínə]; יענקי⸗לאַנד; אַמעריטשקע;
{שפּאַסיק גוטמוטיק:} אַמעריקע גנב [amérikə|gánəv] {בפרט בײַם באַוואונדערן אַ נסימדיקן אַמעריקאַנער טעכנאָלאָגישן אויפטו}; אַמערי(טש)קע גנב [améri(tsh)kə|gánəv].
America First
אַמעריקע פאַראַלעמען; אַמעריקע אויפן ערשטן אָרט.
(.American (adj
{אומבייגעוודיק:} אַמעריקאַנער;
{בייגעוודיק; זעלטענער} אַמעריקאַניש.
(American (person
(דער) אַמעריקאַנער (ל″ר: ø); ל″נ: (די) אַמעריקאַנערין (ל″ר: -ס), {איראָניש, אָפטמאָל מיט גוטמוטיקן הומאָר:} (די) אַמעריקאַנקע (ל″ר: -ס).
{מיט גוטמוטיקן הומאָר:} (דער) אַמעריקאַניץ, אויך: אַמעריקאַנעץ (ל″ר: אַמעריקאַנצעס);
{סלענגיש:} יענקי [yé(y)nkə] (ל″ר: -ס).
American Civil Liberties Union (ACLU)
(דער) אַמעריקאַנער ציווילע רעכט פאַרבאַנד; (דער) (אַמעריקאַנער) סיוול ליבערטיס יוניאָן.
American Civil War
(דער\די) אַמעריקאַנער בירגערקריג.
American Legion
(דער) אַמעריקאַנער לעגיאָן.
American Revolution
(די) אַמעריקאַנער רעוואָלוציע.
American: all-American
בפירוש אַמעריקאַניש [bəféyrəsh], דרומדיק: [bəfáyrəsh]; ממש אַמעריקאַניש [máməsh]; דורכאויס(עט) אַמעריקאַניש; דורך און דורך אַמעריקאַניש.
American: the Americans
{סתם:} די אַמעריקאַנער;
{זעלטענער, דער עיקר ווען שילדערן אַזאַ אָדער אַן אַנדער שטריך:} די אַמעריקאַנישע;
{מיט ווארעמען, גוטמוטיקן הומאָר:} די אַמעריקאַנצעס;
{סלענגיש:} די יענקיס.
americanization
{גיכער וועגן אַן אַיינצלפאַל}: (די) אַמעריקאַניזירונג;
{גיכער וועגם דעם פּראָצעס בכלל:} (די) אַמעריקאַניזאַציע.
americanize
אַמעריקאַניזירן;
{איראָניש; קריטיש; ביטולדיק:} מערקאַניזירן.
americanized: become americanized
זיך אַמעריקאַניזירן; אַמעריקאַניזירט ווערן;
{מיט גוטמוטיקן הומאָר:} זיך אויסגרינען;
{איראָניש; קריטיש; ביטולדיק:} מערקאַניזירט ווערן; זיך מערקאַניזירן.
amiable
צוגעלאָזן; פרײַנדלעך (אויך: פריינטלעך); ליבלעך; ליבהאַרציק;
{ליטעראַריש:} לײַטזעליק.
amiable person
{בייגעוודיק:} אַ ציגעלאָזענע(ר); אַ פרײַנדלעכע(ר) (אויך: פרײַנטלעכער); אַ ליבלעכע(ר); אַ ליבהאַרציקע(ר);
{ליטעראַריש:} אַ לײַטזעליקע(ר);
{לומדיש:} אַ נאה לבריות [anòə-labríyəs]; דרומדיק: [anù:ə-labrí:(y)əs]
{נאָכמער לומדיש:} [anòe-labríyoys], דרומדיק: [anù:e-labríyoys], צפונדיק: [anò(y)e-labríyeys].
amicable
גוטברודעריש; גוטוויליק; שווה⸗בשווהדיק [shòvə-b(ə)shóvə-dik], דרומדיק: [shùvə-b(ə)shúvə-dik];
amicably
מיט גוטן; גוטברודעריש; בשלומדיק [bəshóləm-dik], דרומדיק: [bəshú:ləm-dik]; חברמעסיק [khávər-mèsik]; פרײַנדלעך (אויך: פרײַנטלעך).
amicably: not amicably
ני(ש)ט מיט גוטן; ני(ש)ט גוטברודעריש; ני(ש)ט חבר⸗מעסיק [nì(sh)t|khávər-mèsik];
אָן אַ גוטן ווילן; מיט בייזן; מיט שלעכטע געפילן;
{לומדיש:} כרעיה⸗דאבוהידיק [kàrə-d(ə)abúhə-dik], דרומדיק: [kàrə-d(ə)abí:(h)ə-dik].
(amid(st
אינמיטן; צווישן; אינצווישן.
(Amida(h) (prayer
{אָן אַן אַרטיקל:} שמונה עשרה [shmòyn(ə)ésrə], צפונדיק: [shmèyn(ə)ésrə];
{פאָלקיש:} [shìmənésrə], אויך [shàmənésrə];
{פאָרמעל:} די עמידה [di-amí(y)də];
❊
{זאָגן די תפילה:}
שטיין שמונה עשרה (ל″ע: איז געשטאַנען); אויסשטיין שמונה עשרה (ל″ע: איז אויסגעשטאַנען);
{די צוערשטיקע בלחשדיקע תפילה:}
די שטילע שמונה עשרה;
{די אָפּשליסונג פון דער שטילער שמונה עשרה מיטן אָפּטרעטן די דרײַ טרעפּ אויף צוריקצוצו:}
אויסגיין שמונה עשרה [óyz-gèyn], דרומדיק: [ó:(u)(ə)z-gàyn] (ל″ע: אויסגעגאַנגען);
{די איבערחזרונג פונעם שליח ציבור (\בעל⸗תפילה \חזן:}
די הויכע שמונה עשרה;
{פאָרמעל:} חזרת הש″ץ [khazòrəs-(h)asháts], דרומדיק: [khazù:rəs-(h)asháts];
{דער פאַרקירצטער נוסח, אַז דער בעל⸗תפילה זאָגט פאַרן עמוד בלויז ביז סוף קדושה (דער גאָר הייליקער אָפּטייל וואָס הייבט זיך אָן מיט „קדוש קדוש קדוש“); פאַראַן פאַרשיידענע טראַדיציעס וועגן פּרטים:}
אַ הויכע קדושה [kədúshə], דרומדיק: [kədí:shə].
Amish
אַמיש.
Amish person
{בייגעוודיק:} (די\דער) אַמישע(ר).
Amish: the Amish
(די) אַמישע (ל″ר).
amiss: something is amiss
עפּעס שטימט דאָ ני(ש)ט; עפּעס איז דאָ ני(ש)ט אין אָרדענונג; עפּעס איז דאָ ני(ש)ט ווי ס′באַדאַרף צו זײַן; עפּעס איז ני(ש)ט כשורה [kəshúrə], דרומדיק: [kəshí:rə].
amiss: take amiss
(אָנ)נעמען פאַר אומגוט; ני(ש)ט אָננעמען לטובה [lətóyvə], צפונדיק: [lətéyvə]; אָננעמען לרעה [ləróə], דרומדיק: [lərú:ə].
ammonia
(די) אַמאָניע.
ammunition
(די) אַמוניציע.
amnesia
(די) אַמנעזיע;
{לומדיש:} (די) שיכחה קרענק [shíkhəkhə].
amnesty
(די) אַמנעסטיע (ל″ר: -ס).
Amnesty International
(די) „אַמנעסטי אינטערנאַציאָנאַל“ אָרגאַניזאַציע.
amok: run amok
אַרומלויפן ווי אַ משוגענע(ר) [)am(ə)shúgənə(r] (ל″ר: אַרומלויפן ווי משוגעים [məshəgóyəm], דרומדיק: [məshəgú:əm]).
among(st)
צווישן [tsvíshn] צי [tsəvíshn]; (אויך: צעווישן);
{דרומדיק דיאַלעקטיש}: צישן.
<among the <+ superlative
פון די; צווישן די; („זיי זײַנען צווישן די סאַמע בעסטע פאָרשער אויף אָט דעם געביט“).
among others
צווישן אַנדערע; צ.א.
among them
צווישן זיי; בתוכם [psóykhəm] צי [bəsóykhəm], {מער לומדיש:} [bəsóykhom];
צפונדיק: [pséykhəm] צי [bəséykhəm], {מער לומדיש:} [bəséykhom].
Amoraim
די אמוראים [aməró(y)əm], דרומדיק: [amərú:əm]; (ל″י: (דער) אמורא [amóyrə], צפונדיק: [améyrə]).
amoral
אַמאָראַליש; אָנמאָראַליש.
amorality
(די) אַמאָראַלישקײַט.
amorous
ליבעדיק; ליבעפול; צערטלעך; ליבע⸗אויסדריקנדיק.
amorphous
אַמאָרפיש; פאָרמלאָז.
amortization
(די) אַמאַרטיזאַציע.
(.Amos (bibl
עמוס הנביא [òməs-(h)anóvə], דרומדיק: [ùməs-(h)anúvə]; {מער פאָרמעל:} [òmus-(h)anóvi], דרומדיק: [ùmis-(h)anúvi]; {נאָכמער פאָרמעל:} [òmoys-(h)anóvi], דרומדיק: [ùmoys-(h)anúvi], צפונדיק: [òmeys-(h)anóvi]; {בייגט זיך ווי אַ פּרט⸗נאָמען אַלץ אָביעקטיוו: עמוס⸗הנביאן}.
(Amos (bibl. book
(אָן אַן אַרטיקל:} עמוס [òməs], דרומדיק: [ùməs]; {מער פאָרמעל:} [ómus], דרומדיק: [úmis];{נאָכמער פאָרמעל:} [ómoys], דרומדיק: [úmoys], צפונדיק: [ómeys];
{מער פאָרמעל:} (דער) ספר עמוס [sèyfər-óməs], דרומדיק: [sàyfər-úməs]; {מער פאָרמעל:} [sèyfər-ómus], דרומדיק: [sàyfə(r)-úmis]; {נאָכמער פאָרמעל:} [sèyfər-ómoys], דרומדיק: [sàyfər-úmoys], צפונדיק: [sàyfər-ómeys];
{היימיש}: עמוס פון תרי עשר [treyósər], דרומדיק: [(tràyúsə(r].
(amount (n.) (sum
(דער) סך⸗הכל [sakhákl] (ל″ר: -ען [sakháklən]); (דער) באַטרעף (ל″ר: -ן); {לומדיש:} (דער) כמות [káməs];
{טאָמער דווקא געלט און ענלעכע ציילעוודיקע:} (די) סומע (ל″ר: -ס); (דער) סכום (ל″ר: -ען).
(amount (n.) (quantity
(דער) סכום [skhúm], דרומדיק: [skhím] (ל″ר: -ען); (דער) פאַרנעם (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} {דער\די) כמות [káməs].
amount to
דערגרייכן; באַטרעפן; אויסקומען {אַמאָפטסטן אין דריטער פּערזאָן ל″י: „מען באַמערקט ניט, אָבער לסוף קומט עס אויס צו גאָר אַ סך“).
amount to much: he won’t amount to much
פון אים וועט קיין סך ני(ש)ט אַרויס(עט) [kənsákh].
amount: Select amount (screen option)
אויסקלײַבן אַ סומע; זאָגן וויפל (\וויפיל); וואָסער סכום? [skhum], דרומדיק: [skhim].
ampersand (&)
(דער) אַמפּערסאַנד (ל″ר: -ן); (דער) און⸗צייכן [ún-tsèykhn], דרומדיק: [ín-tsàykhn] (ל″ר: -ס);
{אַרכעאיש:} (דער) עט⸗צייכן (ל″ר: -ס).
amphetamine
(דער) אַמפעטאַמין (ל″ר: -ען).
amphibious
אַמפיביש.
amphibious attack
(די) אַמפיבישע אַטאַקע (ל″ר: -ס).
amphitheater
(דער) אַמפיטעאַטער (ל″ר: -ס).
ample
קלעקנדיק; גענוגנדיק; באַפרידיקנדיק.
amplify
אַמפּליפיצירן; פאַרגרעסערן; פאַרהעכערן; פאַרשטאַרקן.
amputate
אַמפּוטירן.
amputation
(די) אַמפּוטירונג (ל″ר: -ען); (די) אַמפּוטאַציע (ל″ר: -ס).
amputee
{בייגעוודיק:} (די\דער) אַמפּוטירטע(ר).
Amsterdam
{אָן אַן אַרטיקל; ל″ז:} אַמסטערדאַם [ámstərdam] (ל″ז).
{אין אַמאָליקן האָלענדישן יידיש און אין היינטיקן האָלענדיש, און צווישן קענער פון יידיש עד היום גוטמוטיק:} מקום א′ [mò:kəm áləf] ,[mó:kəm óləf]; העט מקום [het mó:kəm].
Amtrak
(דער) אַמטראַק; (די) אַמטראַק (באַן⸗) ליניע.
amulet
{טאָמער אַ יידיש קאַבאַליסטישע:} (די) קמיע [kaméyə], דרומדיק: [kamáyə] (ל″ר: קמיעות);
{אוניווערסאַל:} (דער) אַמולעט [amulét]; (ל″ר: -ן).
(amuse (bring amusement
אַמוזירן; פאַרווײַלן; פאַרשאַפן פאַרגעניגן;
ברענגען שמחה וששון [brèyng(ə)n|sìmkhə-fsósn], דרומדיק: [brèyng(ə)n|sìmkhə-fsú:sn];
{לומדיש:} משמח זײַן [məsaméyəgh-zayn].
amuse: be amused
זיך אַמוזירן; זיך פאַרווײַלן.
!amuse: I am not amused
מיר איז דאָס ני(ש)ט קיין געלעכטער (\שפּאַס \שפּיל).
amusement
(די) פאַרווײַלונג (ל″ר: -ען); (די) אַמוזירונג (ל″ר: -ען);
{טאָמער וועגן אַ געפיל, אַ שטימונג:} (די) אַמוזירטקײַט.
amusement park
(דער) לונאַ⸗פּאַרק;
{פיגוראַטיוו:} (דער) קוני⸗אײַלענד [kun(ə)áylənd] (ל″ר: -ס).
amusing
אַמוזירנדיק; פאַרווײַלנדיק; אויפהייטערנדיק; פרייד⸗ברענגענדיק.
an (→ a)
{אומבאַשטימטער אַרטיקל, פאַר אַ וואָרט וואָס הייבט זיך אָנעט מיט אַ וואָקאַל:} אַן.
anachronism
(דער) אַנאַכראָניזם (ל″ר: -ען).
anachronistic
אַנאַכראָניסטיש.
anagram
(דער) אַנאַגראַם (ל″ר: -ען); (די) אַנאַגראַמע (ל″ר: ס).
anal
אַנאַליש.
anal fixation
(די) אַנאַלישע פיקסאַציע.
anal retentive
אַנאַליש רעטענטיוו.
anal sex
(דער) אַנאַלישער סעקס;
{לומדיש, אויך צומאָל איראָניש, הומאָריסיש, צי ביטולדיק:} (דער) תשמיש אחור [tàshməsh-ókhər], דרומדיק: [(tàshməsh-úkhə(r];
{וואולגאַריש:} (דער) תשמיש התחת [tàshməsh-(h)atókhəs], דרומדיק: [tàshməsh-(h)atú(:)khəs].
analog(ue)
אַנאַלאָגיש; אַנאַלאָג⸗.
analogical level(l)ing (ling.)
(די) אַנאַלאָגישע אויסגלײַכונג (ל″ר: -ען).
analogically
אַנאַלאָגיש; על⸗פּי אַנאַלאָגיע; על⸗פּי גזירה שווה [àlpə gzèyre-shóvə].
analogize
אַנאַלאָגיזירן; מאַכן אַנאַלאָגיעס.
analogous
אַנאַלאָגיש; געגליכן; ענלעך.
analogy
(די) אַנאַלאָגיע [analógyə];
{אַ קאַפּ לומדיש:} (די) גזירה שווה [gzèyre-shóvə], דרומדיק: [g(ə)zàyre-shúvə].
analogy: false analogy
אַ פאַלשע גזירה שווה [gzèyre-shóvə], דרומדיק: [g(ə)zàyre-shúvə]; פאַלשע אַנאַלאָגיע [analógyə]; {איידעלערהייט:} ניט⸗געלונגענע גזירה שווה (\ אַנאַלאָגיע).
{מיט ביטול, אָפּלאַכעריש:} אַ גזירה שווה פון כעלמער רבין; י ע נ ע גזירה שווה…
analogy: come up with (/make) an analogy
קומען מיט (\דורכפירן) אַ גזירה שווה [gzèyre-shóvə], דרומדיק: [g(ə)zàyre-shúvə] (\מיט אַן אַנאַלאָגיע);
{פאָרמעל אַקאַדעמיש:} אַנאַלאָגיזירן.
analysis
(דער) אַנאַליז [analíz];
{אָבער ווען מעדיציניש, למשל איבערן פּאַציענטס בלוט, איז עס בדרך כלל:} [análiz];
{מער ליטעראַריש; ווייניקער טעכניש⸗וויסנשאַפטלעך; אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (די) צעגלידערונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} (די) חקירה [khkìyrə]; (די) חקירה ודרישה [khkìyrə-vədrí(y)shə];
{אין ספּעציפישן זין פון פּסיכאָאַנאַליז:} (דער) (פּסיכאָ)אַנאַליז [psìkh(o)-analíz] צי: [psìkh(o)-análiz].
analysis: in the final analysis
אין לעצטן סך⸗הכל [sakhákl]; די אונטערשטע שורה (איז) [di-úntərshtə|shúrə], דרומדיק: [di-íntərshtə|shí:rə]; סוף כל סוף [sófkl|sóf].
analyst
(דער) אַנאַליסט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַנאַליסטקע (ל″ר: -ס);
{טאָמער פּסיכאָאַנאַליטיש:} (דער) (פּסיכאָ)אַנאַליסט [psìkh(o)análist] צי: [psìkh(o)-análist]; אויך: (דער) פּסיכאָאַנאַליטיקער.
analyst: my analyst
דער פּיסכאָאַנאַליסט מײַנער.
analyze
אַנאַליזירן; אַדורכשטודירן; (גרינטלעך) פונאַנדערקלײַבן זיך;
{מער ליטעראַריש; ווייניקער טעכניש⸗וויסנשאַפטלעך; אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} צעגלידערן.
{פיגוראַטיוו:} אַדורכאַקערן;
{לומדיש:} חוקר ודורש זײַן [khòykər-v(ə)dóyrəsh-zayn], צפונדיק: [khèykər-v(ə)déyrəsh-zayn];
{פראַזע:} צעלייגן אויף טעלערלעך.
(Anan ben David (±715 – ±795 CE
ענן בן דוד [ònən-bèn-dóvəd], דרומדיק: [ù:nən-bèn-dúvit]; {בייגט זיך אַלץ אָביעקט: „ענן⸗בן⸗דודן“}.
anapest (n.)
(דער) אַנאַפּעסט (ל″ר: -ן).
anapest (adj.)
אַנאַפּעסטיש.
anarchic
אַנאַרכיש; אַנאַרכיעמעסיק;
{עמאָטיוו:} הפקרדיק [héfkər-dik]; {פראַזע:} ס′איז לית דין ולית דיין [lèz-dín|v(ə)lèz-dáyən].
anarchic person
{בייגעוודיק:} אַן אַנאַרכישע(ר);
אַ הפקרניק [ahéfkərnik] (ל″ר: -עס), ל″נ: אַ הפקרניצע [ahéfkər-nitsə];
{לומדיש:} אַ לית דין ולית דיין [alèz-dín|v(ə)lèz-dáyən].
anarchism
(דער) אַנאַרכיזם.
anarchist
(דער) אַנאַרכיסט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַנאַרכיסטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַנאַרכיסטקע (ל″ר: -ס).
anarchy
(די) אַנאַרכיע [anárkhyə].
anathema: it was anathema to me/her/him/them etc
מיר\איר\אים\זיי — איז דאָס טרייף⸗פּסול געווען [trèyf-pósl], דרומדיק: [tràyf-pú:sl]; איז דאָס מוקצה מחמת מיאוס געווען [múktsə|màkhməs-míyəs], דרומדיק: [míktsə|màkhməs-mí:əs]; איז דאָס סם המות געווען [sàm-(h)amóvəs], דרומדיק: [sàm-(h)amúvəs].
(.ancient (adj
{אין יידישן באַוואוסטזײַן איז דער באַגריף אַמאָפטסטנס שייך פון סאַמע בראשית ביז צום סוף פון דער תקופה פון די גאונים און בבל, און פ אַ ר ן אויפקום פון אשכנז, ספרד וכו′:} אוראַלט; אוראַלטיש; גאָראַמאָלעדיק [goramólədik];
{לומדיש:} קדמוניותדיק [kadmóyn(ə)yizdik]; קדמוניש [kadmóynish];
{פראַזעס:} גאָר⸗גאָר אַמאָל; פון גאָר אַמאָליקע יאָרן; (לומדיש:} פון די שנים קדמוניות [shónəm|kadmóyn(ə)yəs]; פון די ימי עולם [fundə-y(ə)mèy-óylom].
ancient history
די אוראַלטע געשיכטע; די קדמונישע געשיכטע [kadmóynishə], צפונדיק: [kadméynishə].
(?Ancient history! (Who cares what happened back then
אַמאָליקע מעשיות! [amólikə|máysəz], דרומדיק: [amú:ligə-má:(n)səs]; מאַלע וואָס איז אַמאָל געווען!; אַ פאַראַיאָריקער שניי!; פון דעמאָלט, ווען נאַפּאָלעאָן איז געווען אַ יונגער!; פון ששת ימי בראשית [fun-shèyshəs|y(ə)mèy-bréyshəs], דרומדיק: [fin-shàyshəs|y(ə)mày-bráyshəs], (′פון די צײַטן פון די זעקס טעג פון באַשאַפונג′).
ancient world
די אוראַלטע וועלט; די קדמונישע וועלט [kadmóynishə], צפונדיק: [kadméynishə].
and
און;
{אין אַמאָליקן לשון אַמאָפטסטן געשריבן:} אונ′;
{צווישן צוויי פאַרבונדענע שמות דברים, אויך:} מיט.
Andean
אַנדיש.
Andes
די אַנדן (ל″ר); די אַנדן⸗בערג (ל″ר).
androgynous
אַנדראָגיניש;
{בײַ טייל עמאָטיוו נעגאַטיוו:} טומטומדיק [túmtəm-dik], דרומדיק: [tímtəm-dik].
androgynous person
(דער) אנדרוגינוס [andróygənəs], צפונדיק: [andréygənəs] (ל″ר: -ן).
android (n.)
(דער) אַנדרויד (אויך: אַנדראָיד) (ל″ר: -ן).
android (adj.)
אַנדרוידיש (אויך: אַנדראָידיש).
anecdotal
געבויט אויף דעם וואָס מ′דערציילט, ני(ש)ט דערוויזן; לויט דעם וואָס מ′רעדט, לאַו דווקא פאַקטיש [làv-dáfkə].
anecdotal evidence
(די) אַנעקדאָטישע עווידינעץ; (די) אַנעקדאָטישע ראיות [ráyəs] (ל″ר);
(כלומרשדיקע) ראיות פון דעם וואָס מ′רעדט [klóymərsh-dikə], צפונדיק: [kléymərsh-dikə]; דאָס וואָס מ′קען דרינגען פון דעם וואָס ס′ווערט געזאָגט (\גערעדט).
anecdotal style
אַ שטייגער (\סטיל) פון — דערציילן קורצע מעשהלעך [máysələkh], דרומדיק: [má:sələkh]; דער סטיל פון קורצע נאַראַטיוון.
anecdotally
לויט (\וועדליק) דעם, וואָס מ′דערציילט (\מ′גיט איבער \וואָס מ′רעדט).
anecdote
(דער) אַנעקדאָט [àneg-dót] (ל″ר: -ן).
anemia
(די) אַנעמיע [anémyə].
anemic
אַנעמיש.
anesthesia
(די) אַנעסטעזיע [ànastézyə]; (דער) אַנאַסטעז [ànastéz].
anesthesiologist
(דער) אַנאַסטעזיקער (ל″ר: ø), ל″נ אויך: (די) אַנאַסטעזיקערין (ל″ר: -ס).
anesthetic(s)
(דער) אַנעסטעט; (די) אַנעסטעטיק⸗מעדיצין.
anesthetize
אַנעסטעזירן; געבן אַנאַסטעז.
aneurism
(דער) אַנעריזם;
{אין מזרח:} (דער) אַנעווריזם (ל″ר: -ען).
anew
אויפסנײַ [af-snáy], דרומדיק: [(of-sná:(y]; פונסנײַ [fun-snáy], דרומדיק: [(fin-sná:(y];
{עלטערע\לענגערע פאָרמעס:} אויפדאָסנײַ, פונדאָסנײַ; איבעראַנײַס.
angel
(דער) מלאך [máləkh] (ל″ר: מלאכים [malókhəm], דרומדיק: [malúkhəm]); ל″נ (אויך): (די) מלאכטע [máləkhtə] (ל″ר: -ס);
{אינעם זין פון אַ זייער גוטהאַרציקן מענטשן:}
אַ מלאַך; אַן אויסערגעוויינטלעך גוטער מענטש;
{בייגעוודיק:} אַ זעלטן גוטע(ר); אַ זעלטן גוטהאַרציקע(ר);
{אין דער יידישער טראַדיציע:}
אַ צדיק [atsádik] (ל″ר: צדיקים [tsadí(y)kəm]), ל″נ: אַ צדיקת(טע) [(àtsadéykəs(-tə], דרומדיק: [(àtsadáykəs(-tə] (ל″ר: -ס).
Angel Gabriel
גבריאל המלאך [gavrìy(ə)l-(h)amáləkh]; דער מלאך גבריאל [dər-máləgh|gavríy(ə)l].
Angel Raphael
רפאל המלאך [rəfò(ə)l-(h)amáləkh], דרומדיק: [rəfù:(ə)l-(h)amáləkh]; דער מלאך רפאל [dər-máləkh|rəfó(ə)l], דרומדיק: [də(r)-máləkh|rəfú:(ə)l];
{הערה: דאָס איז פון די פאַלן וואו דער נאָמען בלײַבט דער זעלביקער וועגן אַ יש וואָס איז פאַרבונדן מיט גאָר פאַרשיידענע טראַדיציעס און אייגנשאַפטן בײַ יידן און בײַ קריסטן; טאָמער (לאָמיר אָנכאַפּן אין אַן אַקאדעמישער שטודיע) איז מען אויסן אַ נייטראַלקײַט בנוגע דעם קריסטלעכן באַגריף און אַן אויסמײַדעניש פון אַוועלכע⸗ניט⸗איז ספקות וועגן דעם אין וואָס ס′גייט די רייד, איז מעגלעך זיך באַנוצן מיט אַ דווקא ניט⸗אידישער פאָרמע, למשל: דער מלאך ראַפאַעל (אין דער קריסטלעכער טראַדיציע); דער ענגל ראַפאַעל, וכדומה}.
angel of death
דער מלאך המות [màləkh-(h)amóvəs], דרומדיק: [màləkh-(h)amúvis];
{טאָמער וועגן מלאך וואָס נעמט אויף דעם נפטר אין יענער וועלט:} (דער) מלאך דומה [màləkh-dóymə], צפונדיק: [màləkh-déymə];
{אוניווערסאַל:} דער מלאך פונעם טויט.
angel: guardian angel
אַ מלאך השומר [amàləkh|(h)ashóymər], צפונדיק: [amàləkh|(h)ashéymər]; אַ מלאַך אַ שומר [amàləkh|ashóymər], צפונדיק: [amàləkh|ashéymər];
אַזאַ וואָס היט אָפּ(עט) ווי אַ מלאך [amáləkh].
angelic
מלאכים⸗; מלאכימדיק [malókhəm-dik], דרומדיק: [malúkhəm-dik];
ווי אַ מלאך [máləkh]; מעשה מלאך [máyse|máləkh];
{פראַזע; דער עיקר וועגן מעשים טובים:} אַזש ווי אַ מלאך;
{פראַזע; דער עיקר וועגן זעלטענער שיינקײַט:} אַזש ווי בײַ די מלאכים.
anger (n.)
(דער) כעס [ká(ə)s], צפונדיק דיאַלעקטיש אויך [káyəs]; (דאָס\דער) בייזערן זיך; (דאָס\דער) קאָכן זיך;
{ליטעראַריש:} (דער) צאָרן; (ע″ט, אויפגעלעבט ליטעראַריש:} (דער) גרימצאָרן;
{לומדיש:} (די) חימה [khéymə], דרומדיק: [kháymə]; (די) רוגזא [rúgzə],דרומדיק: [rígzə];
{לומדיש, בפרט וועגן כעס פון גאָט אָדער פון אַ זייער חשובן מענטשן:} (דער) ירגזון [yərgózn], דרומדיק: [yərgú:zn];
{דער בײַנאַנדיקער כעס צווישן צוויי מענטשן צי צדדים:} (דער) ברוגז [b(ə)róygəz], צפונדיק :[b(ə)réygəz];
{הערה: אין געוויסע ערטער און סיטואַציעס, איז אין חסידישן לשון לעבעדיק געבליבן דער עמאָטיווער באַנוץ פון „גרימצאָרן“}.
anger (v. trans.)
אין כעס מאַכן [in-ká(y)(ə)s-màkhn]; אויפבייזערן [úv-beyzərn], דרומדיק: [ó:(u)(ə)v-bayzərn], טייל ד″מ: [ív-beyzərn]; אַרײַנפירן אין אַ כעס (\ רוגזא [rúgzə], דרומדיק: [rígzə];
{מיט אַַ באַזונדערער כוונה יענעם אַרײַנפירן אין אַ כעס:}
אָנדרודלען [ón-drùdlən]; אָנדרייען (ווי אַ זייגער); אונטערפײַערן.
anger management
(דער) כעס⸗קאָנטראָל [káəs-kəntròl]; (די) כעס⸗באַהערשונג.
anger: blow up in anger; have a fit (of anger)
זיך (גוט) אויפקאָכן; ווערן גוט אין כעס [ká(j)(ə)s]; ווערן אַזוי ריכטיק אין כעס; אַרײַנפאַלן אין אַ כעס (\אַ רוגזא [arúgzə], דרומדיק: [arígzə]);
{פראַזעס:} אַרויס(גיין) פון די כלים [kéyləm], דרומדיק: [káyləm];
{פראַזעס:} אַרויס(גיין) פון די כלים [kéyləm], דרומדיק: [káyləm]; אַרויס(גיין) פון די האַלאָבליעס [h)alóbl(y)əs)].
anger: get over one’s anger
זיך אָפּבייזערן; זיך איבערקאָכן; זיך איבעררוגזן [íbər-ròygəzn], צפונדיק: [íbər-rèygəzn].
(angle (geometry
(דער\די) שיפּוע [shəpúə], דרומדיק: [shəpí:(y)ə] (ל″ר: שיפּועים [shəpúəm], דרומדיק: [shəpí:(y)əm]);
{ווייניקער ספּעציפיצירט: (דער) ווינקל (ל″ר: -עך; אויך: -ען).
angle (geometry): acute angle
(דער) שפּיציקער ווינקל (ל″ר: -עך; אויך: -ען).
angle (geometry): obtuse angle
(דער) שטומפּיקער ווינקל (ל″ר: -עך; אויך: -ען).
angle (geometry): reflex angle
(דער) רעפלעקסער ווינקל (ל″ר: -עך; אויך: -ען); (דער) איבערשטומפּיקער ווינקל (ל″ר: -עך; אויך: -ען).
angle (geometry): right angle
(דער) גראָדער ווינקל (ל″ר: -עך; אויך: -ען).
(angle (viewpoint
(דער) שטאַנדפּונקט; (דער) שטייגער טראַכטן; (דער) באַנעם; (די) אויפפאַסונג; (די) פּאָזיציע [pəzítsyə].
angle: look at (from) every angle
באַטראַכטן פון יעדער זײַט; באַטראַכטן פון אַלע זײַטן (\שטאַנדפּונקטן); באַטראַכטן אין אַלע פּרטים [prótəm], דרומדיק: [prú:təm].
Anglican (n.)
(דער) אַנגליקאַנער (ל″ר: ø), ל″נ (אויך): (די) אַנגליקאַנערין (ל″ר: -ס).
Anglican (adj.)
אַנגליקאַניש; {אומבייגעוודיק:} אַנגליקאַנער.
Anglican Church
(די) אַנגליקאַנער קירך.
anglicism (in a non-English language)
(דער) אַנגליציזם (ל″ר: -ען).
anglicize
אַנגליזירן; פאַרענגלישן.
Anglo-American
אַנגלאָ⸗אַמעריקאַניש; {אומבייגעוודיק:} אַנגלאָ⸗אַמעריקאַנער.
Anglo-Saxon (n.)
(דער) אַנגלאָ⸗סאַקסאָנער (ל″ר: ø).
Anglo-Saxon (adj.)
אַנגלאָ⸗סאַקסיש; {אומבייגעוודיק:} אַנגלאָ⸗סאַקסאָנער.
Angola
{אָן אַן אַרטיקל, ל″נ} אַנגאָלע (אויך: אַנגאָלאַ).
Angolan (n.)
(דער) אַנגאָלער (ל″א: ø), ל″נ: (די) אַנגאָלערין (ל″ר: -ס).
Angolan (adj.)
אַנגאָליש; {אומבייגעוודיק:} אַנגאָלער.
angrily
מיט כעס [mit-ká(ə)s]; אינכעסערהייט [in-kà(ə)sərhéyt], דרומדיק: [in-kà:(ə)sə(r)háyt]; מיט בייזקײַט; בייזערהייט; צערוגזט [tsəróygəst], צפונדיק: [tsəréygəst]; צערוגזטערהייט [tsəròygəzt-ərhéyt], דרומדיק: [tsəròygəzt-ərháyt], צפונדיק: [tsərèygəzt-ərhéyt];
{עמאָטיוו:} צעקאָכטערהייט; אָנגעדרודלטערהייט;
{ליטעראַריש:} פאַרצאָרנט; {ע″ט, אויפגעלעבט ליטעראַריש:} פאַרגרימצאָרנט;
{לומדיש:} צערוגזהט [tsərúgzət], דרומדיק: [tsərígzət];
angry
אין כעס [inká(ə)s], צפונדיק: [inká(y)əs]; ברוגז [b(ə)róygəz], צפונדיק: [b(ə)réygəz]; בייז;
{עמאָטיוו:} אָנגעברוגזט [ón-gəbròygəst], דרומדיק: [ú:n-gəbròygəst] צפונדיק: [ón-gəbrèygəst]; צעקאָכט;
{לומדיש:} ברוגזא, ברוגזאדיק [(b(ə)rúgzə(dik], דרומדיק: [(b(ə)rígzə(dik];
angry person (one who is quick to anger)
אַ כעסן [aká(y)sn] (ל″ר: כעסנים [ka(y)sónəm], דרומדיק: [ka(:)sú:nəm]), ל″נ: אַ כעסנטע [aká(y)sn-tə] (ל″ר: -ס); אַ בעל⸗כעסן [abàl-ká(y)sn] (ל″ר: בעלי⸗כעסנים [bàlə-ka(y)sónəm], דרומדיק: [bàlə-ka(:)sú:nəm]), ל″נ: אַ בעל⸗כעסנטע [abàl-ká(y)sn-tə] (ל″ר: -ס);
{בייגעוודיק:} אַ בייזע(ר); אַ כעסדיקע(ר) [(aká(ə)z-dikə(r]; אַ רוגזדיקע(ר) [(aróygəz-dikə(r], צפונדיק: [(aréygəz-dikə(r];
אַ רגזן [arágzən] (ל″ר: רגזנים [ragzónəm], דרומדיק: [ragzú:nəm]), ל″נ: אַ רגזנטע [arágzn-tə] (ל″ר: -ס);
אַ בייזער מענטש (ל″ר: -ן);
{עמאָטיוו:} אַ כעסניק [aká(ə)s-nik] (ל″ר: -עס), ל″נ: אַ כעסניצע [aká(ə)s-nitsə] (ל″ר: -ס); אַ צעיושעטער קאָפּ (ל″ר: …קעפּ); אַ פאַרקאָכטע יוכע (ל″ר: -ס); אַ פײַער⸗פרעסער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: אַ פײַער⸗פרעסערין (ל″ר: -ס), {נאָכמער עמאָטיוו:} אַ פײַער⸗פרעסערקע (ל″ר: -ס);
{פראַזע:} אַ כהן צווישן כהנים [akóy(h)ən|tsvìshn-kəhánəm], צפונדיק: [akéy(h)ən|tsvìshn-kəhánəm] (פאַרבונדן מיטן פאָלקלאָר פון „א כהן איז אַ כעסן“).
angry: get angry (be angered)
אין כעס ווערן [in-ká(ə)s]; אויפגעבראַכט ווערן; אויפגעבייזערט ווערן; פאַרצאָרנט ווערן;
{גיכער וועגן אַַן אָנגייענדיקן פּראָצעס:} זיך כעסנען [ká(y)sənən], דרומדיק: [ká:sənən]; זיך רוגזן [róygəzn], צפונדיק: [réygəzn].
angry: make (someone) angry
אין כעס מאַכן [in-ká(ə)s]; אַרײַנפירן (\אַרײַנברענגען) אין אַ כעס; אויפרייצן;
{עמאָטיוו:} אָנדרודלען; אונטערפײַערן; אונטערהיצן.
angry: tendency to get angry a lot
(די\דאָס) רגזנות [ragzónəs], דרומדיק: [ragzú:nəs]; (די\דאָס) כעסנות [kà(ə)sónəs], דרומדיק: [kà(ə)sú:nəs].
angst
(דער) אַנגסט [ánkst]; (די) פּחדים [pkhódəm], דרומדיק: [phú:dəm] (ל″ר); (די) פּחדימדיקײַט [pkhódəm-dəkayt], דרומדיק: [pkhú:dəm-dəkayt]; (די) מוראהאַפטיקײַט [móyrə-hàftəkayt], צפונדיק: [méyrə-hàftəkayt];
(די) אומרואיקע מורא [úm-rù(i)ykə|móyrə], דרומדיק: [ím-rì:(i)ykə|móyrə], צפונדיק: [úm-rù(i)ykə|méyrə];
{הערה: בעת דער אינטערנאַציאָנאַליזם „אַנגסט“ גילט דאָ, איז כדאי זיך פאַרגעדענקען אַז דער רבים דערפון, „אַנגסטן“, איז שייך צום „קאַלטן שווייס“ וואָס איז טאַקע שייך די געפילן פון פאַרפּאַניקטער מוראהאַפטיקײַט}.
anguish (n.)
(דער) עגמת נפש [àgməs-néfəsh], דרומדיק: [àgməs-néyfəsh]; (די) אָנגעווייטיקטע דאגהניש [dáygə-nish], דרומדיק: [dá:gə-nish] (\זאָרגעניש); (די) גײַסטיקע מוטשענישן (ל″ר); די עינויים אויפן האַרצן [ənúyəm], דרומדיק: [əní:(y)əm];
{חסידיש:} (די\דאָס) גרימעניש;
{אַוואו ס′איז קלאָר אַז ס′גייט אין גײַסטיקע (ניט פיזישע) לײַדענישן:} (די) יסורים [yəsúrəm], דרומדיק: [yəsí:rəm] (ל″ר).
anguish over (v.)
לײַדן (\אויסשטיין) יסורים איבער (\וועגן) [yəsúrəm], דרומדיק: [yəsí:rəm]; האָבן גרויס זאָרג (\זאָרגעניש).
anguished
אַרומגענומען מיט דאגהנישן [dáygənishn], דרומדיק: [dá:gənishn]; טיף פאַרזאָרגט;
{אַוואו ס′איז קלאָר אַז ס′גייט אין גײַסטיקע (ניט פיזישע) לײַדענישן:} מיט אַ סך יסורים [asákh|yəsúrəm], דרומדיק: [asákh|yəsí:(y)rəm].
angular (with pointed, straight or angled features rather than rounded)
שאַרף⸗שפּיציק; שפּיציק⸗שאַרף; שאַרף געשפּיצט.
angularity
(די) שאַרף⸗שפּיציקײַט; (די) שפּיציקע שאַרפקײַט; (די) שאַרף⸗געשפּיצטקײַט.
animal (n.)
(די) חיה [kháyə] (ל″ר: חיות [kháyəs]);
{מער פאָרמעל:} (דער) בעל⸗חי [bàl-kháy], דרומדיק: [(bàl-khá:(y] (ל″ר: בעלי⸗חיים [bàlə-kháyəm]);
animal (adj.)
{גיכער וועגן דעם מין צי גלאַט דעסקריפּטיוו:} חיהדיק [kháyə-dik]; בעל⸗חיעדיק [bàl-kháyədik];
{גיכער עמאָטיוו וועגן מענטשלעכער אויפפירונג וואָס פּאַסט בעסער אַ חיה:} חיהש [kháyish], ווי אַ חיה [akháyə].
animal hospital
(דער) חיה⸗שפּיטאָל (ל″ר: -ן; דיאַלעקטיש אויך: שפּיטעלער); (דער) וועטערינאַרישער שפּיטאָל.
animal instinct
(דער) חיהשער אינסטינקט (ל″ר: -ן).
animal kingdom
די וועלט פון בעלי⸗חיים [bàlə-kháyəm]; די בעלי⸗חיים וועלט;
{כלומרשט לומדיש, צומאָל עמאָטיוו צי איראָניש:} (דער) מלכות החיות [màlkhəs-(h)akháyəs].
animal protection
(די) חיה⸗פאַרטיידיקונג [kháyə]; (די) פאַרטיידיקונג פון חיות [kháyəs].
animal shelter
(דער) בעלי⸗חיים שעלטער [baləkháyəm-shèltər] (ל″ר: -ס); (די) בעלי⸗חיים היים (ל″ר);
{הערה: „מקלט“, „מקום מקלט“, „אכסניא“, „האַרבעריק“ וכו′ זײַנען שייך דווקא צו מענטשן אין ברייטערן באַנוץ; מ′קען די מענטשן⸗טערמינען אָבער אָנווענדן אין ספּעציפישע סיטואַציעס, למשל אין הומאַנזירינדיקע מעטאַפאָרן בײַם אויסדריקן זיך לטובת בעלי⸗חיים}.
animal talk
(די) בעלי⸗חיים שפּראַך [bàlə-kháyəm] (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) לשון בעלי⸗חיים [lòshn|bàlə-kháyəm], דרומדיק: [lù:shn|bàlə-khá:(y)əm];
{מער אַלגעמיין:} די שפּראַך (\דאָס לשון [lóshn], דרומדיק: [lú:shn]) פון די חיות [kháyəs].
animal welfare
(דער) צער בעלי⸗חיים [tsár|bàlə-kháyəm].
animal welfare advocate
(דער) צער⸗בעלי⸗חיימניק [tsár|bàlə-kháyəm-nik] (ל″ר: -עס); ל″נ: (די) צער⸗בעלי⸗חיימניצע [tsár|bàlə-kháyəm-nitsə] (ל″ר: -ס).
animal: domestic animal
(די) שטוביקע חיה [kháyə] (ל″ר: …חיות [kháyəs]).
animal: farm animal
(די) פאַרם⸗חיה [khàyə] (ל″ר: …חיות [khàyəs]).
{אָפטמאָל פאַראַלגעמיינערט אויף פאַרשיידענערליי פאַרם⸗חיות:} (די) בהמות [bəhéyməs], דרומדיק: [bəháyməs] (ל″ר; ל″י: בהמה [bəhéymə], דרומדיק: [bəháyməs]).
animal: wild (dangerous) animal
אַ ווילדע חיה [kháyə] (ל″ר: חיות [kháyəs]);
{לומדיש:} אַ חיה רעה [akhàyə-róə], דרומדיק: [akhàyə-rú:ə] (ל″ר: חיות רעות [khàyəs-róəs], דרומדיק: [khàyəs-rú:əs]).
animalistic
חיהש [kháyish]; אַנימאַליסטיש; אַנימאַליש; בעלי⸗חיים מעסיק [bàlə-kháyəm-mèsik].
animate (v.)
{טעכניש שאַפן באַוועגנדיקע ישן אויפן עקראַן:}
אַנימירן;
{ברענגען לעבעדיקײַט צו אַוואָס⸗ניט⸗איז:}
באַלעבן; אַרײַנגעבן לעבעדיקײַט; מאַכן פאַר לעבעדיק.
animate (adj.)
באַלעבט; באַוועגנדיק.
animate object
(דער) באַלעבטער יש [yésh] (ל″ר: -ן).
animated
לעבהאַפטיק; לעבעדיק; שפּרודלדיק; מונטערדיק.
animated film
(די) אַנימאַציע (ל″ר: -ס); (דער) אַנימירטער פילם (ל″ר: -ען).
Ankara
{אָן אַן אַרטיקל} אַנקאַראַ (אויך: אַנקאַרע).
ankle
(דאָס\דער) קנעכל (ל″ר: עך).
ankle bracelet
(דאָס\דער) פוס⸗רינגל (ל″ר: -עך).
ankle: twist one’s ankle
אויסשרויפן אַ פוס.
annals
(די) קראָניקעס (ל″ר); (די) געשיכטע⸗שריפטן;
{לומדיש:} (די) דברי הימים [dìvrey-hayóməm], דרומדיק: [dìvray-(h)ayúməm];
{הערה: אָט דער לומדישער (צומאָל איראָנישער) באַנוץ פון „דברי הימים“ גילט מיטן לשון⸗רבימדיקן אַרטיקל „די“, בשעת ווען די תנ″כישע ספרים (דברי הימים א′ און דברי הימים ב′) גילטן אָן אַוועלכן ניט איז אַרטיקל}.
annex (n.) (to a building)
(דער) אַנעקס (ל″ר: -ן); (דער) צובוי [tsú-bòy], דרומדיק: [(tsí:-bò:(u]; (דער) צוגעבויטער טייל (ל″ר: -ן).
annex (v.) (incorporate territory)
אַנעקסירן; אינקאָרפּאָרירן; צואייגענען; פאַרכאַפּן און אײַנשליסן.
annexation
(די) אַנעקסירונג (ל″ר: -ען); (די) אײַנשליסונג פון די אײַנגענומענע (\פאַרכאַפּטע) טעריטאָריעס;
{טאָמער וועגן ארץ ישראל:} (די) אַנעקסירונג פון די שטחים [shtókhəm], דרומדיק: [shtúkhəm].
annihilate
חרוב מאַכן אינגאַנצן [khórəv], דרומדיק: [khú:rəf]; פאַרטיליקן; אויסראָטן; פאַרניכטן; {בײַ טייל חרדים:} אויסניכטן;
{ליטעראַריש, בײַ טייל אַרכעאיש:} פאַרלענדן;
{לומדיש:} עוקר מן השורש זײַן [òykər-min-(h)ashóyrəsh-zayn], צפונדיק: [èykər-min-(h)ashèyrəsh-zayn].
annihilated: be annihilated
חרוב ווערן (אינגאַנצן) [khórəv-vèrn], דרומדיק: [khú:rəv-vèyrn]; פאַרטיליקט ווערן; אויסגעראָטן ווערן; פאַרניכטעט ווערן; {בײַ טייל חרדים:} אויסגעניכטעט ווערן.
annihilation
(די) פולשטענדיקע חרוב⸗מאַכונג [khórəv], דרומדיק: [khú:rəf]; (די) פאַרטיליקונג; (די) פאַרניכטונג; {בײַ טייל חרדים:} (די) אויסניכטונג;
{ליטעראַריש:} (די) פאַרלענדונג;
{לומדיש:} (די) השמדה גמורה [hashmòdə-gmúrə], דרומדיק: [h)ashmù:də-gmí:rə)].
(anniversary (any
(דער) יאָרטאָג [yòr-tóg], אויך: [yór-tòg], דרומדיק: [yùə(r)-túk], אויך: [yúə(r)-tùk] (ל″ר: יאָרטעג).
(anniversary (of happy event, esp. round-numbered
(דער) יוביליי [yùbəléy] (ל″ר: -ען); {בײַ טייל אַרכעאיש:} (דער) יובילעאום [yùbəléyəm] (ל″ר: -ס);
(דער) יובל [yóyvl], צפונדיק: [yéyvl] (ל″ר: -ען [yóyvlən], צפונדיק: [yéyvlən]; לומדיש: [yóyvləs], צפונדיק: [yéyvləs]).
(anniversary of a death (according to Jewish calendar
(דער\די) יאָרצײַט [yór-tsàyt], דרומדיק: [yúə(r)-tsà:t] (ל″ר: -ן).
annotate
אַנאָטירן; צוגעבן (\צושטעלן) הערות [həórəs], דרומדיק: [həú:rəs] (\קאָמענטאַרן \באַמערקונגען).
annotated
אַנאָטירט; מיט הערות [həórəs], דרומדיק: [həú:rəs].
annotation
(די) אַנאָטירונג (ל″ר: -ען); (די) הערה [həórə], דרומדיק: [həú:rə].
announce
מעלדן (ל″ע: זיך געמאָלדן; אויך: זיך געמעלדעט); געבן צו וויסן; לאָזן וויסן; באַקאַנט מאַכן;
{אָפיציעל גערעדט:} אַנאָנסירן; {מער לומדיש:} מודיע זײַן [m(ə)dí(y)ə-zayn];
{לומדיש:} מוסר מודעה זײַן [mòysər-mədóə-zayn]; דרומדיק: [mòysər-m(ə)dú:ə-za:n]; צפונדיק [mèysər-m(ə)dó(y)ə-zayn];
{אַרכעאיש:} אָנקונדיקן.
announcement
(די) מעלדונג (ל″ר: -ען); (די) אַנאָנסירונג (ל″ר: -ען); (די) וויסנגעבונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} (די) מודעה [mədóə], דרומדיק: [mədú:ə].
announcer
(דער) אָנזאָגער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) מעלדער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{דער עיקר אין ראַדיאָ; בײַ טייל אַרכעאיש:} (דער) דיקטאָר [díktər] (ל″ר: דיקטאָרן [diktórn]), ל″ר: (די) דיקטאָרין [díktərin] (ל″ר: -ס), אויך: (די) דיקטאָרשע [diktórshə] (ל″ר: -ס);
{לומדיש:} (דער) מוסר מודעה [mòysər-mədóə], דרומדיק: [mòysə(r)-mədú:ə], צפונדיק: [mèysər-mədó(y)ə].
annoy
דערגיין (עמעצן) די יאָרן; זײַן (עמעצן) אַ נודניק; פאַרנודיען (\פאַרנודזשען); דולן (עמעצן) אַ קאָפּ; פאַרדרייען (עמעצן) אַ קאָפּ; זײַן (עמעצן) אַן אָנשיקעניש; דענערווירן;
{אַרכעאיש; דיאַלעקטיש:} דערקוטשען (\דאַקוטשען).
annoyance
(די) אָנשיקעניש (ל″ר: -ן); (די) דענערווירונג (ל″ר: -ען); (די) אָנמוטשעניש (ל″ר: -ן); (די) קאָפּדרייעניש (ל″ר: -ן); (די) פאַרנודיעניש (\פאַרנודזשעניש) (ל″ר: -ן);
{לומדיש; בײַ טייל אַרכעאיש:} אַ משולחת [am(ə)shulákhəs], דרומדיק: [am(ə)shi:lákhəs] (ל″ר: -ן).
annoyed
פאַרערגערט; צענערווירט; דענערווירט; צעבושעוועט; צעצאַפּלט; צעקאָכט;
{פראַזעס:} שפּירנדיק אַז מ′דערגייט אים (\איר) די יאָרן (\אַז מ′דרייט אים (\איר) אַ קאָפּ).
annoying
וואָס דערגייט די יאָרן; וואָס איז אַן אָנשיקעניש;
{ אין מערב ליטעראַריש; דיאַלעקטיש; אַרכעאיש:} זלידנע.
annoyingly
(ווי) אויף צו להכעיס [àftsə-lókhəs], דרומדיק: [òftsə-lúkhəs]; (ווי) אויף צעפּיקעניש; (ווי) אויף צעפּלאַצעניש; (ווי) אויף צעשפּרינגעניש.
(annual (n.) (publication
(די) יערלעכע אויסגאַבע (ל″ר: -ס); (די) יערלעכע פּובליקאַציע (ל″ר: -ס);
{טאָמער אין פאָרמאַט פון אַ בוך:} (דער\דאָס) יאָרבוך (ל″ר: יאָרביכער).
(.annual (adj
יערלעך; יאָריק; אַלעיאָריק; איינמאָלאַיאָריק;
(.annually (adv
אַלע יאָר; יעדן יאָר; יעדעס יאָר; יערלעך; איינמאָל אין יאָר.
{לומדיש:} מימים ימימה [miy(ə)mím|yəmímə].
annual publication in book format
(דער\דאָס) יאָרבוך [yór-bùkh], דרומדיק: [yúə(r)-bì:kh] (ל″ר: יאָרביכער [yór-bìkhər], דרומדיק: [(yúə(r)-bì:khə(r]).
annuity
(די\דער) אַנואיטעט (ל″ר: -ן); (די) לעבנלאַנגע הכנסה [hakhnósə], דרומדיק: [h)akhnú:sə)].
annul
אַנולירסן; נוליפיצירן; בטל מאַכן [bótl-màkhn], דרומדיק: [bú:tl-màkhn]; מבטל מאַכן (\זײַן) [məvátl-màkhn];
דערקלערן פאַר אומגילטיק (\ני(ש)ט⸗גילטנדיק);
{לומדיש; עמפאַטיש; עמאָטיוו:} דערקלערן פאַר בטלין ומבוטלין [bətéylin|umvutólin], דרומדיק: [bətáylin|imvi:tú:lin].
annulment
(די) אַנולירונג (ל″ר: -ען); (די) נוליפיצירונג (ל″ר: -ען); (די) נוליפיקאַציע (ל″ר: -ס);
(די) בטל⸗מאַכונג [bótl-màkhung], דרומדיק: [bú:tl-màkhink] (ל″ר: -ען); (די) בטלונג [bátlung], דרומדיק: [bátlink]; (דאָס\דער) מבטל מאַכן [məvátl-màkhn].
Annunciation (Chris.)
(די) קריסטלעכע אַנאָנציאַציע; (די) קריסטלעכע פאַרקונדיקונג;
{מער לומדיש:} (די) קריסטלעכע הכרזה [hakhrózə], דרומדיק: [h)akhrú:zə)].
anoint
זאַלבן; קריינען; מיט זאַלב⸗אייל באַקריינען.
anointment
(די) זאַלבונג (ל″ר: -ען); (די) קריינונג (ל″ר: -ען); די זאַלב⸗אייליקע באַקריינונג (ל″ר: -ען).
anomalous
אַנאָמאַליש; אַנאָמאַליסטיש;
אומרעגולעריש; אומנאָרמיש; אומנאָרמעדיק; אומנאָרמאַליש;
ני(ש)ט לויט די געוויינטלעכע רגילותן [rəgí(y)ləsn].
anomaly
(די) אַנאָמאַליע (ל″ר: -ס); (די) אַנאָמאַלישקײַט; (די) אומרעגולערישקײַט; (די) אומנאָרמעדיקײַט.
anonymity
(די) אַנאָנימקײַט;
{אַ קאַפּ לומדיש, מיט גוטמוטיקן הומאָר:} (די) פּלוני⸗אלמונישקײַט [plòyn(ə)-almóynish-kayt], צפונדיק: [plèyn(ə)-alméynish-kayt].
anonymous(ly)
אַנאָנים; אַנאָנימיש; אַלץ פּלוני אלמוני [alts-plóynə|almóynə], צפונדיק: [alts-pléynə|alméynə].
anonymous: Remain anonymous (screen option)
בלײַבן פּלוני אלמוני [plòynə-almóynə], צפונדיק: [plèynə-alméynə]; מײַן נאָמען זאָל בלײַבן באַהאַלטן (\אַנאָנים); אָן מײַן נאָמען!.
anorexia
(די) אַנאָרעקסיע.
anorexia nervosa
(די) אַנאָרעקסיע נערוואָסאַ.
anorexic
אַנאָרעקסיש.
anorexic person
(דער) אַנאָרעקסיקער (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַנאָרעקסיקערין (ל″ר: -ס);
{מער אינטימיש צי אומפאָרמעל; בייגעוודיק:} (די\דער) אַנאָרעקסישע(ר); (די\דער) אַנאָרעקסעדיקע(ר).
(another (different
{טרעפט זיך סײַ בייגעוודיק סײַ אומבייגעוודיק:} אַן אַנדער \ אַן אַנדערע(ר); („אַן אַנדער מענטש“ \ „אַ אַנדערער מענטש“; „אַן אַנדער מעשה“ \ „אַן אַנדערע מעשה“);
{הערה: בײַ אַ סך איז אָנגענומען נוצן דעם אומבייגעוודיקן „אַנדער“ מיטן אומבאַשטימטן אַרטיקל; די בייגעוועדיקע „אַנדער“\„אַנדערע“\„אַנדערער“\„אַנדערן“ מיטן באַשטימטן אַרטיקל („אַן אַנדער מעשה“, אָבער: „די אַנדערע מעשה“); פונדעסטוועגן איז שטאַרק פאַרשפּרייט די בייגעוודיקע פאָרמע אויך מיטן אומבאַשטימטן אַרטיקל („אַן אַנדערע מעשה“)}.
(another (one more
נאָך אַ;
{אָפטמאָל עמאָטיוו צי קריטיש:} נאָך איינע(ר) אַ;
{אין זין פון דער עצם פאַראַנענקײַט פון נאָך אַ ברירה:}
אויך אַ; („דאָנערשטיק איז אויך א טאָג!“, ד.ה. ′מען קען עס אָפּלייגן אויף דאָנערשטיק′).
another time
{וועגן אַ שעה אין טאָג:} אַן אַנדער(ע) שעה [anándər(ə)|shó], דרומדיק: [:anándər(ə)|shú]; אַן אַנדער צײַט;
{וועגן אַן אַנדער געלעגנהײַט:} אַן אַנדערש מאָל; אַ צווייט(ן) מאָל.
another: one another (re persons)
{סוביעקט ל″ז, אָביעקט ל″ז:} איינער דעם אַנדערן (\צווייטן);
{סוביעקט ל″ז, אָביעקט ל″נ:} איינער דער אַנדערער (\צווייטער); {דיאַלעקטיש:} איינער די אַנדערע (\צווייטע);
{סוביעקט ל″נ, אָביעקט ל″נ:} איינע דער אַנדערער (\צווייטער); {דיאַלעקטיש:} איינע די אַנדערע (\צווייטע);
{סוביעקט ל″נ, אָביעקט ל″ז; זעלטן:} איינע אַן (\דעם) אַנדערן (\צווייטן).
another: one after another
איינער נאָכן אַנדערן (\צווייטן), ל″נ: איינע נאָך דער אַנדערער (\צווייטער) {דיאַלעקטיש:} איינע נאָך די אַנדערע (\צווייטע);
{ווייניקער ספּעציפיש וואָס שייך מין און צאָל:} איינע(ר) נאָך די אַנדערע.
{פראַזע:} אין אַ ריי.
another’s (of/belonging to another person)
דעם אַנדערנס; יענעמס; דעם צווייטנס;
אַן אַנדערנס; אַ צווייטנס.
Ansky (/An-sky), Sh. (/Shloyme-Zanvl Rappoport) (1863–1920)
אַנ-סקי (\אַנסקי) [ánski];
ש. אַנ-סקי (\אַנסקי) [shín|ánski];
שלמה⸗זײַנוול ראַפּאָפּאָרט [shlòymə-záynvl|rápoport], צפונדיק: [shlèymə-zá(y)nvl|rápoport];
געבאָרן: טשאַשניק (וויטעבסקער גובערניע); געשטאָרבן: וואַרשע.
answer (n.)
(דער) ענטפער [éntfər], אויך: [énfər] צי [émfər] (ל″ר: -ס);
{לומדיש:} די תשובה [tshúvə], דרומדיק: [tshí:və] (ל″ר: תשובות);
{אין דער רבנישער טראַדיציע פון אַ תשובה אויף אַ שאלה אין הלכה, דער עיקר וועגן הלכה למעשה:} (די) שאלת⸗תשובה [shàyləs-tshúvə], דרומדיק: [shà:ləs-tshí:və]; אַ תשובה אויף דער שאלה [atshúvə avdər sháylə], דרומדיק: [atshí:və avdə(r) shá:lə];
{בײַם לערנען תורה (גמרא, וכו′), און אויסגעברייטערטערהייט וועגן אַן ענטפער אָדער לאָגישן צי שטאַרק קליגערישן אויסוועג לגבי אַוועלכער⸗ניט⸗איז שווערער פראַגע, קשיא, אַפּנימדיקער סתירה אָדער פאַרפּלאָנטערטן ענין:} אַ (\דער) תירוץ [térəts] (ל″ר: תירוצים [tərútsəm], דרומדיק: [tərí:tsəm]).
answer (v.)
ענטפערן [éntfərn], אויך: [énfərn] צי [émfərn]; געבן אַ תשובה [tshúvə], דרומדיק: [tshí:və];
{לומדיש:} משיב זײַן [méyshəv-zayn], דרומדיק: [máyshəv-za:n].
answer (someone) back
זיך אָפּרופן (מיט אַן ענטפער); אָפּענטפערן;
{פראַזע:} ני(ש)ט בלײַבן שולדיק אַן ענטפער;
answer for (be judged for, be held responsible for)
געהאַלטן (\באַטראַכט) ווערן פאַר פאַראַנטוואָרטלעך (\פאַרן טראָגן די (\דאָס) אחריות פאַר [akhráyəs]);
{טאָמער דווקא וועגן אַ פאַרברעכן:} קומען צום דין פאַר; קומען צום משפּט פאַר [míshpət].
answer for (atone)
גוטמאַכן; אָפּצאָלן דעם (מאָראַלישן) חוב [khóyv], צפונדיק: [khéyv].
answer sheet
(דער) ענטפער⸗בויגן (ל″ר: -ס); (דאָס\די) זײַטל מיט די ענטפערס.
answer the door
קומען צו דער טיר; אויפ(עפענען) די טיר; אויפמאַכן די טיר.
answer the (tele)phone
אויפהייבן דאָס (\דעם) טרײַבל; נעמען דעם טעלעפאָן;
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער, אויך:} ענטפערן דעם טעלעפאָן.
answer to (boss, higher authority)
דאַרפן {+דאַטיוו} אָפּגעבן אַ חשבון [akhézhbm]; זײַן פאַראַנטוואָרטלעך צו.
answer (to) the description
קאָרעספּאָנדירן (\גלײַכן זיך) מיט דער שילדערונג.
answer to the name
זיך אָפּרופן אויפן נאָמען.
answering machine
(די) ענטפער⸗מאַשין.
answering service
(די) ענטפער⸗סיסטעם (ל″ר: -ען); (די) ענטפער⸗דינסט.
ant
(די) מוראַשקע [muráshkə] (ל″ר: מוראַשקעס); (דיאַלעקטיש אויך:} מערעטשקע [mérətskhə], מורעשקע [mírətshkə];
{ווערטל:} גיי פויליאַק, טו אַ קוק (אויף) אַ מוראַשקע, און ווער אַזש אַ חכם! (< משלי ו′: ו′).
antagonism
(דער) אַנטאַגאָניזם; (די) עמאָטיווע קעגנערשאַפט; (די) אָנגעשטרענגטע קעגנערישקײַט;
{באַטאָנענדיק די עמאָציעס:} די קעגנאַנאַנדיקע בייזע געפילן (ל″ר); (דער) קעגנזײַטיקער ביטול [bítl].
antagonist
(דער) אַנטאַגאָניסט (ל″ר: -ן); (דער) קעגנער (אויך: קעגענער; געגנער) (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: ס); (דער) אָפּאָנענט (ל″ר: -ן);
{אַרכעאיש דיאַלעקטיש:} (דער) סטיגאָטער; (דער) שטיגוטער.
antagonize
אַנטאַגאָניזירן; אַרײַנפירן אין אַ כעס [aká(ə)s] (\אין דענערווירטקײַט); אויפרייצן; אָנרייצן; צערייצן; פּראָוואָצירן.
antagonizing
אַנטאַגאָניזירנדיק; אַרײַנפירנדיק אין אַ כעס [aká(ə)s]); אויפרייצנדיק; אָנרייצנדיק; צערייצנדיק; פּראָוואָצירנדיק.
Antarctic (n.)
(די) אַנטאַרקטיקע.
Antarctic (adj.)
אַנטאַרקטיש.
Antarctic: in the Antarctic
אין דער אַנטאַרקטיקע.
Antarctic Circle
(דער) אַנטאַרקטישער קרײַז.
ante: (to) up the ante
{אין זין פון ריזיקירן און דרייסט זײַן:}
שטעלן אין קאָן; הייבן די (געוועטס⸗)שאַנסן; אַ כאַפּ טאָן ריזיקאַליש; אײַנגיין אויף אַ ריכטיקער ריזיקע (\אויף אַ ריזיקע ממש [máməsh]); אָפּטימיסטש שאַצן די (אייגענע) כוחות [kóykhəs], צפונדיק: [kéykhəs]; אײַנגיין אויף אַ (ריזיקאַלישן) געוועט; שוין איינמאָל ריזיקירן;
{אין זין פון אַ דרייסטער פּרײַז⸗העכערונג:}
אַ ריכטיקן הייב טאָן דעם פּרײַז (\מקח [mékəkh], דרומדיק: [méykəkh]); אַ שפּיל טאָן אין יקרנות [yakrónəs], דרומדיק: [yakrú:nəs]; פּלוצעמדיק הייבן דעם פּרײַז; אַ דרייסטע פּרײַז⸗העכערונג דערלאַנגען (\מאַכן);
{הומאָריסטיש, דער עיקר אין ענגליש ריידנדיקע לענדער:} „אָפּן דעם אַנטי!“.
antebellum
פאַרמלחמהדיק [far-mə(l)khómə-dik], דרומדיק: [far-mə(l)khúmə-dik].
antecedent (n.)
(דאָס) פריערדיקע; (דאָס) פריער⸗קומענדיקע; (דאָס) פאָרגייענדיקע;
(דער) פריערדיקער פאַל (ל″ר: -ן); (דער) אַנטעצעדענט (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} (דער) מוקדם [múgdəm], דרומדיק: [mígdəm];
antecedent (adj.)
פריערדיק; קודם⸗קומענדיק; [kóydəm], צפונדיק: [kéydəm]; פריער⸗קומענדיק; פאָרגייענדיק; אַנטעצעדענטיש.
antedeluvian
{ספּעציפיש:}
אַנטידעלואוויאַניש;
{פראַזעס:} פון פאַר נחס מבול [nóyəkhs|mábl], צפונדיק: [néyəkhs|mábl]; פון פאַרן גרויסן מבול;
{ברייטער:}
אוראַלט; קדמוניש [kadmóynish], צפונדיק: [kadméynish]; גאָראַמאָלעדיק;
{פראַזעס:} פון ששת ימי בראשית [fun-shèyshəs|yəmèy-bréyshəs], דרומדיק: [fin-shàyshəs|yəmày-bráyshəs];
{פיגוראַטיוו:}
פּרימיטיוו; (שרעקלעך) צוריקגעשטאַנען (\צוריקגעשטאַנענע(ר)); אינגאַנצן פאַרעלטערט.
antenatal
{אַטריבוטיוו:} פאַרגעבורטיק; פּרענאַטאַליש; {לומדיש:} קודם⸗ללידהדיק [kòydəm-ləléydə-dik], דרומדיק: [kòydəm-ləláydə-dik], צפונדיק: [kèydəm-ləléydə-dik];
{פּרעדיקאַטיוו) פאַר דעם געבורט; פאַרן געבערן.
antenna
(די) אַנטענע (ל″ר: -ס).
antepenultimate (ling., phon.)
פאַרפאַרלעצט; דריטפונלעצטיש; פּענולטימאַטיש;
{בײַ יידישע לינגוויסטן, לכתחילה וועגן לשון קודש און אַראַמיש שטאַמיקע ווערטער, נאָר אויך אויסגעשפּרייט אויף אַוועלכן⸗ניט⸗איז לשון:} איינס פאַרן מלעיל [məléyl], דרומדיק: [məláyl].
anteroom
(דאָס\דער\די) פירעס (געשריבן אויך: פירהויז); (דער) פאָדער⸗חדר [khéydər], דרומדיק: [(kháydə(r]; (דער) פאָדערצימער.
anthem
(דער) הימען (ל″ר: -ס); (דער) אַנטעם [ántəm] (ל″ר: -ס).
anthologize
מאַכן (\צוגרייטן) אַן אָפּקלײַב; אַנטאָלאָגיזירן.
anthology
(די) אַנטאָלאָגיע [àntəlógyə] (ל″ר: -ס); (די) קאָמפּילאַציע [kòmpəlátsyə] (ל″ר: -ס);
{דער עיקר וועגן העברעאישע און אַראַמישע זאַמלונגען פון אויסגעקליבענע כתבים אויף אַ באַשטימטער טעמאַטיק:} (דער) ילקוט [yálkət], מער פאָרמעל: [yálkut] (ל″ר: ילקוטים [yalkútəm], דרומדיק: [yalkí:təm]).
anthropological
אַנטראָפּאָלאָגיש.
anthropologist
(דער) אַנטראָפּאָלאָג (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַנטראָפּאָלאָגין (ל″ר: -ס).
anthropology
(די) אַנטראָפּאָלאָגיע [àntro-pológyə].
anthropomorphic
אַנטראָפּאָמאָרפיש.
anthropomorphically speaking
אַנטראָפּאָפאָרמיש גערעדט;
{לומדיש:} כביכול [kavyókhl], דרומדיק: [kavyúkhl]; ריידנדיק (\רעדנדיק) מיטן כביכול.
anthropomorphism
(דער) אַנטראָפּאָמאָרפיזם (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} אַ לשון כביכול [alòshn-kavyókhl], דרומדיק: [alù:shn-kavyúkhl].
anthropomorphize
אַנטראָפּאָמאָרפיזירן;
{לומדיש:} ריידן (\רעדן) מיטן לשון כביכול [alòshn-kavyókhl], דרומדיק: [alù:shn-kavyúkhl].
anti(-)
אַנטי(⸗); קעגן(⸗) (אויך: געגנ(⸗)).
(anti: be anti (something
זײַן קעגן (אויך: געגן);
זײַן אַן אָפּּאָנענט פון;
{לומדיש און צומאָל גוטמוטיק⸗הומאָריסטיש:} זײַן אַ מתנגד פון [misnágəd].
antiaircraft (adj.)
אַנטי⸗פליענדיק; אַנטי⸗עראָפּלאַניש; אַנטי⸗פליגעריש.
antiaircraft artillery
(די) אַנטי⸗פליענדיקע אַרטילעריע; (די) אַנטי⸗עראָפּלאַנישע אַרטילעריע.
antiaircraft guns (/arms)
(דער\דאָס\די) אַנטי⸗עראָפּלאַן געווער; (דער\דאָס\די) אַנטי⸗פליענדיקע געווער.
antiballistic
אַנטיבאַליסטיש.
antibiotic (n.)
(די) אַנטיביאָטיק [àntəbyótik].
antibiotic (adj.)
אַנטיביאָטיש [àntəbyótish].
antibiotic resistant
אַנטיביאָטיק⸗רעזיזטירנדיק; אַנטיביאָטיק⸗רעזיזטאַנטיש.
antibody
(דער) אַנטיקערפּער [ànti-kérpər] (ל″ר: -ס); (דער\די) קעגנגיפט [kégn-gìft] (ל″ר: -ן);
(די) אַנטיס (ל″ר; ל″י: (דער) אַנטי); (די) אַקעגענערס (ל″ר; ל″י: (דער) אַקעגענער);
{אין ענגליש ריידנדיקע סביבות:} (די) אַנטיבאָדיס (ל″ר; ל″י: (דער) אַנטיבאָדי);
{אין רוסיש ריידנדיקע סביבות:} (די) אַנטיטעלעס (ל″י: (די) אַנטיטעלע).
antibody test
(דער) אַנטיס⸗טעסט (ל″ר: -ן); (דער) אַקעגענער⸗טעסט (ל″ר: -ן); (דער) אַנטיבאָדי טעסט (ל″ר: -ן).
anti-cancer drugs
(די) אַנטי⸗ראַק מעדיצינען (\מיטלען \רפואות [rəfúəs], דרומדיק: [rəfí:əs]).
Antichrist (n.)
{אין קריסטלעכן גלויבן:} (דער) אַנטיקריסטוס.
anticipate
{אין זין פון זען אָדער פאַרשטיין אַוואָס⸗ניט⸗איז אין פאָראויס:}
אַרויסקוקן (אויף); פאָראויסקוקן (אויף); ריכטן זיך (אויף); דערוואַרטן; (דער)שפּירן אַפריער;
{אין זין פון אַן אויפטו וואָס איז שפּעטער⸗צו דערגאַנגעגען צו אַ ברייטערער רעאַליזירונג:}
קומען (\זאָגן \אויפטאָן \דערפינדן) פון פריער (אַ סך) [asákh]; קומען אַ סך פריער פון אַנדערע מיט….
anticipate (out loud) what the teacher (lecturer / rabbi / interlocutor) will say
אויסכאַפּן [óys-khàpm], דרומדיק: [ó:(u)(ə)s-khàpm].
anticipated
געריכט; דערוואַרט; פאָראויסגעזען.
anticipation
(די) פאָראויסקוקונג; (די) פאָראויסזעאונג; (די) דערוואַרטונג; (דאָס\דער) ריכטן זיך; (די) צו⸗וואַרטעניש.
anticlimactic
אַנטיקלימאַקטיש;
{פראַזעס, טיילמאָל מיט איראָניע:} מיט אַ טעם פון נאָכאַלעמען [atám]; {פאַרשטאַרקט:} מיטן בפירושדיקן טעם פון נאָכאַלעמען [bəféyrəzh-dikn], דרומדיק: [bəfáyrəzh-dikn];
שוין אַ קאַפּ נאָכן עיקר [íkər]; ווי אַ ברומעניש נאָך דער באָמבע;
{פראַזעס; לומדיש:} ממש לאחר⸗המעשהדיק [màməsh|l(ə)akhər-(h)amáysə-dik], דרומדיק: [màməsh|l(ə)akhə(r)-amá:sə-dik].
anticlimax
(דער) אַנטיקלימאַקס.
anticlockwise
אַקעגנזייגערדיק; פאַרקערט⸗פון⸗זייגערדיק; אַנטיקלאָקיש.
antics
{ל″ר:} (די) שטיק; (די) דראַמאַטישע שטיק; (די) (אַלע) אַרומשפּילונגען;
{ל″י:} די (גאַנצע) שקאָצערײַ; (די\דאָס) טעאַטער⸗שפּיל; אַ סצענע פאַר דער בינע.
anti-depressant (n.)
(דער\דאָס) אַנטי⸗דעפּרעסיע מיטל; (דער\דאָס) מיטל קעגן דעפּרעסיע.
anti-depressant (adj.)
אַנטי⸗דעפּרעסיע…; קעגן⸗דעפּרעסיע….
antidisestablishmentarianism
(די) קעגנערשאַפט צום בטל מאַכן די מלוכהשע אָפיציעלקײַט פון דער ענגלישער קירך.
antidote
(דער) אַנטידאָט (ל″ר: -ן); (דער) אַנטי⸗סם מיטל [àntə-sám]; (דער) אַנטי⸗גיפט מיטל (ל″ר: -ען);
{פיגוראַטיוו:} אַ רפואה צו דער מכה [ar(ə)fúə|tsu-dər-mákə], דרומדיק: [ar(ə)fí:yə|tsi:-də(r)-mákə].
antifreeze (n.)
(דער) אַנטיפריז; (דער) אַנטיפריר⸗מיטל.
antigen
(דער) אַנטיגען (ל″ר: -ען).
antihistamine (n.)
(דער) אַנטיהיסטאַמין.
anti-inflammatory (n.)
(דער) אַנטיאָנצינד⸗מיטל (ל″ר: -ען); (דער) אַנטי⸗אינפלאַם (ל″ר: -ען).
anti-inflammatory (adj.)
אַנטיאָנצינדעריש; אַנטי⸗אינפלאַמיש.
anti-intellectual (n.)
(דער) אַנטי⸗אינטעלעקטואַל (ל″ר: -ן).
anti-intellectual (adj.)
אַנטי⸗אינטעלעקטואַליש; אַנטי⸗אינטעלעקטואַליסטיש.
anti-intellectualism
(דער) אַנטי⸗אינטעלעקטואַליזם.
antimatter
(דער) אַנטי⸗חומר [ánti-khòymər], צפונדיק: [ánti-khèymər]; (די) אַנטי⸗מאַטעריע (ל″ר: -ס).
anti-missile defense system
(די) אַנטי⸗ראָקעטן פאַרטיידיקונגס⸗סיסטעם (ל″ר: -ען);
{פון קיצור וועגן:} (די) אַנטי⸗ראָקעטן סיסטעם (ל″ר: -ען);
(Antiochus Epiphanes (±215 – 164 BCE
אנטיוכוס הרשע [antyókhəs|horóshə], דרומדיק: [antyúkhəs|(h)urú:shə]; {באַקאַנט פון דער מעשה פון חנוכה}.
antioxidant (n.)
(דער) אַנטי⸗אָקסידאַנט (ל″ר: -ן).
antioxidant (adj.)
אַנטי⸗אָקסידאַנטיש.
antipathy
(די) אַנטיפּאַטיע [àntəpátyə]; (דער) דערווידער; (דער) ווידערווילן;
{עמאָטיוו:} (דער) חלשות⸗אָפּרוף [khalóshəs], דרומדיק: [khalú:shəs] (ל″ר: -ן); (די) חלשות⸗רעאַקציע (ל″ר: -ס).
antiperspirant (n.)
(דער) אַנטי⸗פּערספּיראַנט (ל″ר: -ן).
antiperspirant (adj.)
אַנטי⸗פּערספּיראַנטיש.
antiphony
(די) אַנטיפאָניע [àntəfónyə].
antiphrasis
לשון סגי נהור (\לס″נ): [lòshn|sàgə-nóhər], דרומדיק: [(lù:shn|sàgə-nú:(h)ə(r].
antiphrasis: using (/by) antiphrasis
בלשון סגי נהור (\בלס″נ): [b(ə)lòshn|sàgə-nóhər], דרומדיק: [(b(ə)lù:shn|sàgə-nú:(h)ə(r].
anti-poverty
אַנטי⸗אָרעמקײַט.
antiquarian (n.)
(דער) אַנטיקוואַר (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַנטיקוואַרין (ל″ר: -ס).
antiquarian (adj.)
אַנטיקוואַריש.
antiquarian flea market
(דער) אַנטיקוואַר⸗באַזאַר (ל″ר: -ן); (דער) אַנטיקוואַר⸗מאַרק (ל″ר: ⸗מערק).
antiquated
ממש פאַרעלטערט [máməsh]; פאַרעלטערט ממש;
{עמאָטיוו:} אַלטפרענקיש; אַלטפעטעריש; אויסגעדראָשן (\אויסגעדראָשענע(ר)).
antique (n.)
אַן אַנטיקל⸗זאַך (ל″ר: -ן); (די) אַנטיקוואַרישקײַט; (די\דער) אַנטיק (ל″ר: -ן).
antique (adj.)
אַנטיקוואַריש; אַנטיקיש.
antique dealer
(דער) אַנטיקוואַר (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַנטיקוואַרין (ל″ר: -ס); (דער) אַנטיקן⸗סוחר [sòykhər], צפונדיק: [sèykhər] (ל″ר: סוחרים [sókhrəm]).
antique (/antiquarian) fair (/festival)
(דער) אַנטיקן⸗יאַריד [yarìd] (ל″ר: ⸗יאַרידים [yarìdəm]).
antique flea market
(דער) אַנטיקוואַר⸗באַזאַר (ל″ר: -ן); (דער) אַנטיקוואַר⸗מאַרק (ל″ר: ⸗מערק).
antique shop
(דער) אַנטיקוואַריאַט (ל″ר: -ן); (די\דאָס\דער) אַנטיקן⸗געשעפט (ל″ר: -ן).
antiquities (relic objects)
(די) אַלטערטימלעכקײַטן (ל″ר); (די) אוראַלטע חפצים [khféytsəm], דרומדיק: [khfáytsəm];
{פאָלקסטימלעך:} (די) אַנטיקל⸗זאַכן [antíkl-zàkhn].
antiquity (ancient times)
(די) אוראַלטע צײַטן (ל″ר).
{דער\דאָס; אַמאָפטסטן אָן אַן אַרטיקל:} אַלטערטום;
{די) קדמונישע צײַטן [kadmóynishə], צפונדיק: [kadméynishe] (ל″ר); (די) קדמונים⸗צײַט [kadmóynəm], צפונדיק: [kadméynəm].
antisemite (/anti-semite /anti-Semite)
(דער) אַנטיסעמיט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַנטיסעמיטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַנטיסעמיטקע (ל″ר: -ס);
{אין טראַדיציאָנעלן נוסח; עמאָטיוו:} אַ שונא ישראל [asòynə-yisró(ə)l], דרומדיק: [asòynə-yisrú:(ə)l]; צפונדיק: [asèynə-isró(yə)l] (ל″ר {לומדיש}: שונאי ישראל [sòney-yisró(ə)l], דרומדיק: [sònay-yisrú:(ə)l]); אַ שונא ציון [asòynə-tsíyən], צפונדיק: [asèynə-tsíyən] (ל″ר {לומדיש}: שונאי ציון [sòney-tsíyən], דרומדיק: [sònay-tsí:(y)ən]);
{אַ קאַפּ לומדיש:} אַ צורר היהודים [atsòyrər-hay(ə)húdəm], דרומדיק: [atsòyrə(r)-hay(ə)hí:dəm], צפונדיק: [atsèyrər-hay(ə)húdəm] (ל″ר {לומדיש:} צוררי היהודים [tsòyrərey-hay(ə)húdəm], דרומדיק: [tsòyrəray-(h)ay(ə)hí:dəm], צפונדיק: [tsèyrərey-hay(ə)húdəm];
{אימאַזשן פון דער יידישער געשיכטע:} אַן עמלק [ànamólək], דרומדיק: [ànamú:lək] (ל″ר: -ס); אַ המן [ahómən], דרומדיק: [ahúmən] (ל″ר: -ס); אַ המן בן המדותא [ahòmən-ben-hamdósə], דרומדיק: [ahùmən-ben-(h)amdú:sə] (ל″ר: -ס); אַ כמעלניצקי ימח שמו [yəmákh|shmóy], צפונדיק: [yəmákh|shméy] (ל″ר: -ס); אַ כאַמעליוק [akhaməl(y)úk] (ל″ר: -עס).
antisemitic (/anti-semitic /anti-Semitic)
אַנטיסעמיטיש;
antisemitism (/anti-semitism /anti-Semitism)
(דער) אַנטיסעמיטיזם;
{אַמאָליקער פאָלקישער טערמין וואָס ווערט נאָך אין פאַרשיידענע סיטואַציעס באַנוצט:} (די\דאָס) רשעות [ríshəs];
{אַמאָליקע לומדישע טערמינען וואָס ווערן נאָך אין פאַרשיידענע סיטואַציעס באַנוצט:} (דער) שנאת ישראל [sìnəs-(y)isró(ə)l]; (דער) שנאת ציון [sìnəs-tsíyən] {נאָכמער לומדישע ריידן אַרויס: [-sìnas]};
{אַמאָליקער אַקאַדעמישער און זשורנאַליסטישער טערמין וואָס ווערט נאָך אין פאַרשיידענע סיטואַציעס באַנוצט:} (דער) יידן⸗האַס [yídn-hàs].
antiseptic (n.)
(די\דער) אַנטיסעפּטיק.
antiseptic (adj.)
אַנטיסעפּטיש.
anti-social
אַנטי⸗סאָציאַל; אומדרך⸗ארצדיק צום עולם [ùm-der(ə)khérədz-dik|tsum-óyləm],
דרומדיק: [ìm-de(y)r(ə)khéyrədz-dik|tsim-óyləm], צפונדיק: [ùm-der(ə)khérədz-dik|tsum-éylom].
anti-suffrage
אַנטי⸗שטימרעכט.
anti-tank
אַנטי⸗טאַנק(יש).
anti-tank artillery
(די) אַנטי⸗טאַנק אַרטילעריע.
anti-theft device
אַנטי⸗גנב מאַכאַרײַקע [ànti-gánəv]; קאָנטראַ⸗גניבה מאַכאַרײַקע [kòntra-g(ə)néyvə], דרומדיק: [kòntra-g(ə)náyvə].
antithesis
(די) אַנטיטעזע (ל″ר: -ס); (דער) אַנטיטעזיס (ל″ר: -ן);
(דער) היפּוך [héypəkh], דרומדיק: [háypəkh] (ל″ר: היפּוכים [həpúkhəm], דרומדיק: [həpí:khəm]), צי: הפכים [h)afókhəm)], דרומדיק: [afúkhəm]).
antithetical
אין דירעקטער (און פולשטענדיקער) אָפּאָזיציע (\קעגנערשאַפט); לחלוטין אַקעגן [lakhlútn], דרומדיק: [lakhlítn]; ממש פאַרקערט [máməsh].
anti-vaxer
(דער) וואַקצין⸗קעגנער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ אויך: (די) וואַקצין⸗קעגנערין (ל″ר: -ס); {עמאָטיוו צי איראָניש:} (די) וואַקצין⸗קעגנערקע (ל″ר: -ס);
(דער) אַנטי⸗וואַקציניסט (ל″ר: -ן).
anti-virus program (comp.)
(די) אַנטי⸗ווירוס פּראָגראַם (ל″ר: -ען); (דער) ווירוס⸗פאַרהיטער (ל″ר: -ס).
antonym
(דער) אַנטאָנים (ל″ר: -ען).
Antwerp
{אָן אַן אַרטיקל} אַנטווערפּן [antvérpm]; אויך: [ántvèrpm].
anus
(דער) אַנוס; (די) אַנאַלע עפענונג; {לומדיש אַקאַדעמיש:} (דער) פּי⸗טבעת [pì-təbáəs];
{וואולגאַריש, קען זיך באַציען סײַ אויפן פּי⸗טבעת, סײַ אויפן גאַנצן הינטערחלק:} (דער) תחת [tókhəs], דרומדיק: [tú(:)khəs].
anvil
(די) קאָוואַדלע (ל″ר: -ס);
anxiety
(די\דאָס) האַרצקלעמעניש; (דער) אַנגסט; (דער) ציטער; (דער) פלאַטער; (די) פאַרדאגהניש [fardáygənish], דרומדיק: [fardá:gət-kayt]; (די) אומרו; (די\דאָס) באַדרענגעניש.
anxiety attack
(די) אַנגסט⸗אַטאַקע (ל″ר: -ס); (די) פארדאגהניש⸗אַטאַקע [fardáygənish], דרומדיק: [fardá:gənish] (ל″ר: -ס).
anxiety disorder
(די) אַנגסט⸗קרענק; (די) אַנגסט⸗שטערעניש; (דער) אַנגסט⸗דיסאָרדער;
(די) פאַרדאגהניש [fardáygənish]. דרומדיק: [fardá:gənish],
anxiety disorder: generalized anxiety disorder
(די) פאַראַלגעמיינערטע (\פאַרברייטערטע) אַנגסט⸗קרענק (\אַנגסט⸗שטערעניש \אַנגסט⸗דיסאָרדער);
(די) פאַראַלגעמיינערטע (\פאַרברייטערטע) פאַרדאגהניש [fardáygənish]. דרומדיק: [fardá:gənish],
(anxious (eager
נײַגעריק (צו); האָבן חשק [khéyshək], דרומדיק: [kháyshək] (צו\אויף); שטאַרק וועלן;
{לומדיש; עמפאַטיש:} להוט [ló(h)ət], דרומדיק: [lú:ət] (אויף\נאָך).
(anxious (uneasy
באַזאָרגט; אומרואיק [úm-rùik], דרומדיק: [ím-rì:ək]; באַאומרואיקט; פאַרדאגהט [fardáygət], דרומדיק: [fardá:gət]; נערוועז; דענערווירט; צעטומלט.
any
(אַ)וועלכע(ר) ני(ש)ט איז; וואָסער ני(ש)ט איז;
אַבי וועלכע(ר); אַבי וואָסער(ע);
(אַ)וועלכע(ר) ס′זאָל ני(ש)ט זײַן;
{חסידיש:} סײַ וועלכע(ר);
{דיאַלעקטיש; ליטעראַריש סטיליזירנדיק:} אַ ליאַדע.
any day now
הײַנט⸗מאָרגן; אין די נאָענטסטע טעג; (אָט) די טעג.
any: not any
קיין שום.
{באַטאָנענדיק די אומבאַשטימטקײַט:}
אַבי ווער (ל″ר: אַבי וועלכע); ווער ס′זאָל ני(ש)ט זײַן; ווער ני(ש)ט איז;
{דיאַלעקטיש; ליטעראַריש סטיליזירנדיק:} (אַ)ליאַדע ווער.
{באַטאָנענדיק די כוללדיקײַט:}
יעדער איינער; יעדערער; איטלעכער;
{טאָמער דווקא וועגן אַ גרופּע נאָר פון פרויען:} יעדע(ר) איינע; יעדערע; איטלעכע(ר);
{הערה: אין די דיאַלעקטן (דער עיקר צפונדיקע) אַוואו „יעדער“ איז אומבייגעוודיק, איז עס במילא „יעדער איינע“, בעת ווען אָדאָרטן וואו „יעדע(ר)“ בייגט זיך גילט די פאָרמע וואָס איז בײַ הײַנטיקן טאָג די דאָמינירנדיקע: „יעדע איינע“. ביידע ברירות זײַנען גראַמאַטיש}.
anyhow → anyway
(anymore (any longer
נאָך; נאָך אַלץ; („צי מאַכט מען נאָך אַלץ אַזאַ מאַשין?“);
אויף ווײַטער מער ני(ש)ט [av-váyter|mér-nìt], דרומדיק: [(ov-váyte(r)|méyə(r)-nìsh(t] („לאָמיר אָפּריידן, אַז אויף ווײַטער וועלן מיר זיך מער ניט קריגן“);
שוין ני(ש)ט; („מ′זעט שוין ניט, אַז אַ זומער זאָל אַדורך אָן גרויסע היצן“).
any more
מער קיין [mér|kən]; („שוין גענוג! איך וויל מער פון אים קיין צרות ניט האָבן!“).
anyone → anybody
(anything (something / no matter what
אַוואָס⸗ני(ש)ט⸗איז; עפּעס; עפּעס וואָס; וואָס זאָל ני(ש)ט זײַן; אַבי וואָס.
(anything (→ nothing at all
גאָרני(ש)ט; קיין זאַך ני(ש)ט; זע גאָרני(ש)ט.
anything can happen
ס′קען דאָך אַלצדינג טרעפן (\פּאַסירן);
מאַלע וואָס קען זיך מאַכן (\וואָס קען טרעפן).
anything: and if anything comes up
און טאָמער וואָס; און ווי נאָר (עפּעס) וואָס.
anytime
ווען ני(ש)ט איז; ווען ס′זאָל ני(ש)ט זײַן; אַבי ווען; ווען נאָר; צו יעדער צײַט;
{פראַזע:} ס′מאַכט ני(ש)ט אויס ווען.
סײַ ווי סײַ; אַזוי צי אַזוי; אין יעדן פאַל; אויף יעדן פאַל; ווי ס′זאָל ני(ש)ט זײַן;
{בײַ טייל אַרכעאיש:} יעדנפאַלס; אַלנפאַלס.
(anyway… (to sum up
אַכלל [aklál]; אַקיצור [akítsər]; דער סוף איז [dər-sóf|íz]; איז אָט וואָס; על כל פּנים [alkól-pònəm], דרומדיק: [alkól-pù:nəm]; אויך: [àlk(o)l-pónəm], דרומדיק: [àlk(o)l-pú:nəm]; {חסידיש אויך:} אַלזאָ.
anywhere (wherever it may be)
(אַ)וואו⸗ני(ש)ט⸗איז; אַבי וואו; (אַ)וואו ס′זאָל ני(ש)ט זײַן; וואו נאָר.
anywhere: get anywhere (make progress)
אַוואָס⸗ני(ש)ט⸗איז דערגרייכן; דערגיין אַ טאָלק.
anywhere: not anywhere (nowhere)
אין ערגעץ ני(ש)ט; אין קיין שום אָרט ני(ש)ט.
aorta
(די) אַאָרטע; (די) הויפּט⸗אַרטעריע.
aortic
אַאָרטיש.
aortic stenosis
(דער) אַאָרטישער סטענאָז.
apace
מיט אַ גיכן טעמפּאָ; מיט (דער) געהעריקער גיכקײַט; גיך און גלאַטיק.
apart
באַזונדער; אָפּגעזונדערט; אָפּגעטיילט; אָפּגעשיידט.
(apart from (except
אַחוץ [akhúts], דרומדיק: [akhíts]; אויסער; מיטן אויסנאַם פון;
{לומדיש:} מחוץ [məkhúts], דרומדיק: [məkhíts];
{נאָכמער לומדיש:} מלבד [mìlvád].
apart from all that
(אַ)חוץ (\אויסער) דעם אַלעמען [a)khúts)], דרומדיק: [a)khíts)].
apart: come apart
צעפאַלן ווערן;
apart: fall apart
צעפאַלן ווערן; (זיך) פונאַנדערפאַלן (ל″ע: איז פונאַנדערגעפאַלן).
apart: live apart
לעבן באַזונדער (איינער פונעם אַנדערן).
apart: take apart
צענעמען; פונאַנדערנעמען (אויף שטיקלעך).
apartheid
(די) אַפּאַרטהײַט.
apartment
(די) דירה [díyrə] (ל″ר: דירות); (די) וואוינונג (ל″ר: -ען); (דער) אַפּאַרט(אַ)מענט (ל″ר: -ן).
apartment house
אַ הויז מיט דירות; אַ בנין מיט דירות [abí(n)yən-mid-díyrəs]; (דער) בלאָק⸗מויער (ל″ר: -ן).
apartment for rent
דירה צום דינגען [díyrə].
apartment for sale
דירה צום קויפן [díyrə].
apathetic
אַפּאַטעטיש; אַפּאַטיש; גלײַכגילטיק; אָן (אַוועלכן ני(ש)ט איז) אינטערעס.
apathy
(די) אַפּאַטיע; (די) אַפּאַטעטישקײַט; (די) אַפּאַטישקײַט; (די) גלײַכגילטיקײַט; (די) אינטערעסלאָזיקײַט.
ape (n.)
{אַוואו מ′איז ניט מבחין לגבי אַ מאַלפּע:}
(די) מאַלפּע (ל″ר: -ס); (די) אַבעזיאַנע (ל″ר: -ס); (דער) בוזשאַן [buzhán] (ל″ר: -עס);
{אַוואו מ′דיפערענצירט:}
(דער) אַף (ל″ר: -ן); (די) אַף⸗מאַלפּע (ל″ר: -ס); (די) עקלאָזע מאַלפּע (ל″ר: -ס); (די) קלוג⸗מאַלפּע (ל″ר: -ס).
ape (v.)
{אין זין פון אומשעפעריש נאָכטאָן אַ⸗וואָס⸗ניט⸗איז:}
נאָכמאַלפּעווען [nókh-màlpəv(ə)n]; סתם נאָכמאַכן [stám|nòkhmakhn]); גלאַט נאָכמאַכן (\נאָכטאָן);
{אין זין פון אויסחוזקן דורכן אימיטירן:}
נאָכקרימען.
aperitif
(דער) אַפּעריטיף (ל″ר: -ן).
aperture
(די) עפענונג (ל″ר: -ען);
{טעכניש פאָרמעל; מעדיציניש:} (די) אַפּערטורע (ל″ר: -ס);
{לומדיש:} (די) פּתיחה [psí(y)khə] (ל″ר: פּתיחות).
apex
(דער) שפּיץ; (דער) הויכפּונקט.
aphasia
(די) אַפאַזיע [afázyə].
aphorism
(דער) אַפאָריזם (ל″ר: -ען); (די\דאָס) זאָגעניש (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) ווערטל (ל″ר: -עך);
(דאָס\דער) גלײַכוואָרט (ל″ר: גלײַכווערטער); (דאָס\דער) גלײַכווערטל (ל″ר: -עך).
aphrodisiac (n.)
(די) אַפראָדיזע (ל″ר: -ס); (די) ליבע⸗מיטלען (ל″ר; ל⸗י: (דער\דאָס) ליבע⸗מיטל);
{ספּעציפיצירט, צומאָל איראָניש:} ליבע⸗טראָפּנס (ל″ר); ליבע⸗טאַבלעטן (ל″ר).
aphrodisiac (adj.)
אַפראָדיזיש.
Aphrodite
אַפראָדיטע.
apiece
צו („צו צוואַנציק דאָלער“); (פאַר) יעדן איינעם.
aplenty
אָן אַ שיעור [ón-ashìy(ə)r], דרומדיק: [(ú:n-ashìyə(r], אויך: [òn-ashíy(ə)r],
דרומדיק: [(ù:n-ashíyə(r]; גאָר אַ סך [asákh]; {דיאַלעקטיש צפונדיק:} אַ פולע;
{אומפאָרמעל עמפאַטיש:} אַ וועלט; אַ ים [ayám]; אַ ירדן [ayárdn]; אַ שלל [ashlál]; מי יודע וויפל [mi-yədèyə-vífl], דרומדיק: [mi:-yədàyə-ví:fl];
{לומדיש:} בשפע [bəshéfə], דרומדיק: [bəshéyfə]; לרוב [ləróv]; אַ גוזמא רבה [agùzmə-rábə], דרומדיק: [agìzmə-rábə].
aplomb
(די) זעלבסט⸗זיכערקײַט; (די) זיכערקײַט צו (\מיט) זיך אַליין; (דער) גלויבן אין זיך; (דער) אַפּלאָמב;
{לומדיש}: (די) תקיפות [t(ə)kí(y)fəs]; (דער) תוקף [tóykəf], צפונדיק: [téykəf].
aplomb: with aplomb
סטאַטעטשנע [statétshnə]; תקיפותדיק [t(ə)kíyfəz-dik]; מעשה מײַסטער [màysə], דרומדיק: [mà:sə]; אַפּלאָמביש.
apocalypse
אַן אַפּאַקאָליפּס; (דער) קאַטאַקליסמישער קאַטאַסטראָף; (דער) קאַטאַסטראָפאַלער סוף [sóf]; אַ קאַטאָסטראָפאַטלער עק פון אַלע עקן.
Apocalypse (Book of Revelation in the New Testament)
דער אַפּאַקאָליפּס (אין נײַעם טעסטאַמענט); דער קריסטלעכער אַפּאַקאָליפּס; דער (\דאָס) בוך פון רעוועלאַציע (דער אַפּאַקאָליפּס) אין קריסטעלכן קאַנאָן.
apocalyptic
אַפּאָקאַליפּטיש; קאַטאַקליסמיש; ממש קאַטאַסטראָפיש [máməsh]; עק⸗וועלטיש קאַטאַסטראָפיש.
Apocrypha
{נייטראַל אַקאַדעמיש:}
די אַפּאָקריפן (ל″ר); די אַפּאָקריפישע ספרים [sfórəm], דרומדיק: [sfú:rəm];
{אין דער יידישער טראַדיציע:}
די כתובים אחרונים [ksùvəm-akhróynəm], דרומדיק: [ksì:vəm-akhróynəm], צפונדיק: [ksùvəm-akhréynəm];
די ספרים חיצונים [də-sfòrəm-khitsóynəm], דרומדיק [də-sfù:rəm-khitsóynəm], צפונדיק: [də-sfórəm-khitséynəm] (ל″ר).
apocryphal
שפּעטער⸗צוגעגעבן (\⸗צוגעגעבענע(ר)); לאו דווקא אַקוראַטיש [làv-dáfkə]; שטאַרק פאַרשפּרייט כאָטש אומהיסטאָריש (\אומאַקוראַטיש);
{לומדיש:} אַפּנים לאחר⸗המעשהדיק [apónəm|l(ə)àkhər-(h)amáysə-dik], דרומדיק: [apú:nəm|l(ə)àkhə(r)-(h)amá:(n)sə-dik]; מוטל⸗בספקדיק [mùtl-bəsófəg-dik], דרומדיק: [mìtl-bəsúfəg-dik].
apogee
(דער) שפּיץ (ל″ר: -ן); (דער) הויכפּונקט (ל″ר: -ן);
{אין דער אַסטראָנאָמיע:} (דער) אַפּאָגיי; (דער) אַפּאָגייאום.
apolitical
אַפּאָליטיש; אומפּאָליטיש.
apologetic(al)
אַפּאָלאָגעטיש; (זיך⸗) אַנטשולדיקנדיק; מחילה⸗בעטנדיק [məkhí(y)lə];
מיט אַ טאָן פון מחילה⸗בעטונג.
apologetics
(די) אַפּאָלאָגעטיק;
apologies: send one’s apologies (for not being able to attend an event)
בעטן פאַרשטענדעניש (פאַרן ני(ש)ט קענען קומען).
apologist
(דער) אַפּאָלאָגיסט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַפּאָלאָגיסטקע (ל″ר: -ס);
{קריטיש וועגן אַ שרײַבער, רעדנער, אָנפירער:} אַ מחילה⸗בעטער [am(ə)khí(y)lə] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{לומדיש:} אַ מצדיק [amádzdik] (ל″ר: מצדיקים [madzdíkəm]).
apologize
{בכלל:} זיך אַנטשולדיקן;
{וועגן אַ טיפערן אָדער ממש פּערזענלעכן ענין:} בעטן מחילה; {בנוגע צו אַן ערנסטער שלעכטואונג:} בעטן פאַרגעבונג;
{טאָמער מיט אַ פּרואוו בשעת מעשה צו דערקלערן און אין טייל פאַלן לינדערן די עוולה פאַר וועלכער מען אַנטשולדיקט זיך:} זיך פאַרענטפערן;
{לומדיש:} זיך מתנצל זײַן [məsnátsl-zayn];
{הערה: בשעת ווען „בעטן מחילה“ ווערט אַמערסטן גענוצט בנוגע טיפערע ענינים, ווערן פאַרקערט די אימפּעראַטיווישע ווענדונגען „זײַ מוחל!“ און „זײַט מוחל!“ גענוצט אויף סאַמע טאָגטעגלעכע קלייניקײַטן, אַשטייגער בײַם אַ ריר טאָן אַ מענטשן דורך אַ טעות};
{אזהרה: בײַ פּוריסטן וואָס פּסלען „אַנטשולדיקן זיך“ שווימען אויף, בלית ברירה, ניט⸗פּינקטלעכע באַנוצונגען פון „פאַרענטפערן זיך“ און „בעטן מחילה“; שפּראַך איז שוין איינמאָל אַן איידעלע סיסטעם סיסטעמעלעך אַוואו די מעכאַניש⸗פּוריסטישע ּפּסלונג פון איין וואָרט איז בעת מעשה עלול אַ תל מאַכן פון די סעמאַנטישע און סטיליסטישע ספּעציפישקײַטן פון אַ ריי אַנדערע…}.
apology
{בכלל:} (די) אַנטשולדיקונג (ל″ר: -ען);
{טאָמער אין אַ טיפן ענין, פאַר אַ גרויסער עוולה:} די מחילה⸗בעטונג (ל″ר: -ען); (דאָס\דער) מחילה בעטן [məkhílə];
{טאָמער מער גענייגט צו אַ תירוץ און באַרעכטיקונג, צי אַ פּרואוו אויף צו לינדערן די עוולה מיט אַ וואָרט וואָס טראָגט מיט זיך סײַ אַ שמץ אַנטשולדיקונג, סײַ אַ שטיקל באַרעכטיקונג:} (די) פאַרענטפערונג (ל″ר: -ען); (דער) פאַרענטפער (ל″ר: -ס);
{לומדיש, בפרט בײַ אַ מחבר וואָס גייט אין אייגענעם ווערק דערציילן דעם לייענער וועגן די בלויזן און מעגלעכע חסרונות וואָס דערײַן, צומאָל מיט אַ באַזונדערער הקדמה טאַקע מיטן טיטל:} (די) התנצלות [həsnátsləs] (ל″ר: -ן).
apology letter
(דער) אַנטשולדיקונגס⸗בריוו;
{עמאָטיוו:} (דאָס\דער) מחילה⸗בריוול [məkhí(y)lə] (ל″ר: -עך).
apology: demand an apology (of/from)
{מער פאָרמעל:} פאָדערן (\פאַרלאַנגען) אַן אַנטשולדיקונג (בײַ\פון);
{אין מער פּערזענלעכע סיטואַציעס:} בעטן (\פאָדערן), יענער זאָל בעטן מחילה [m(ə)khí(y)lə];
{אָפטמאָל בעטנדיק אַ דערקלערונג פאַר יענעמס מעשים:} בעטן (\פאָדערן) מ′זאָל זיך פאַרענטפערן.
apoplectic (full of anger, enraged)
ווילד אין כעס [in-ká(ə)s]; מלא רוגזא [mòlə-rúgzə], דרומדיק: [mù:lə-rígzə]; מלא רציחה [mòlə-rətsí(y)khə], דרומדיק: [mù:lə-rətsí:khə];
{לומדיש:} מלא חימה [mòlə-khéymə], דרומדיק: [mù:lə-kháymə]; ירגזונדיק [yərgózn-dik], דרומדיק: [yərgú:zn-dik];
{פראַזעס:} אין כעס ווי דער מלך אַחשוורוש [mèləkh-akhashvéyrəsh], דרומדיק: [mèyləkh-akhashváyrəsh]; אָנגעכאַפּט ווערן מיט אַ פּאָפּלעקסיע [pəpleksyə].
apoplexy (great anger, rage)
(דער) ווילדער כעס [ká(ə)s]; (די) רוגזא [rúgzə], דרומדיק: [rígzə]; (די) רציחה [rətsí(y)khə], דרומדיק: [rətsí:khə];
{עמאָטיוו:} אַ פּאָפּלעקסיע [pləpéksyə];
{לומדיש:} (די) חימה [khéymə], דרומדיק: [kháymə]; (דער) ירגזון [yərgózn], דרומדיק: [yərgú:zn];
{פראַזע:} אַ כעס פונעם מלך אַחשוורוש [mèləkh-akhashvéyrəsh], דרומדיק: [mèyləkh-akhashváyrəsh].
apostasy
{אין זין פון אַריבערגיין פון דער יידישער רעליגיע אויף אַן אַנדערער, בפרט אויפן קריסטלעכן גלויבן:}
(דער) שמד [shmád]; (דאָס\דער) שמדן זיך [shmádn];
{טאָמער וועגן עצם מעמד פונדערפון:} (די) משומדימשאַפט [məshumódəm-shàft], דרומדיק: [məshi:mú:dəm-shàft];
{אינעם זין פון אָפּזאָגן און אָפּלייקענען דעם יידישן גלויבן און דעם אייבערשטן גופא, אָן (דווקא) אַריבערגיין אויף אַוועלכער ניט איז אַנדער נאמנה:}
(די\דאָס) אפּיקורסות [ap(ə)kórsəs]; (די) מומרשאַפט [múmər-shàft], דרומדיק: [mímər-shàft];
{אַז ס′גייט בפירוש אין אויפרייצן, וויי טאָן, אַרײַנפירן אין כעס גלייביקע:}
(די) מומר⸗להכעיסדיקײַט [mùmər-ləhákhəz-dəkàyt], דרומדיק: [mìmə(r)-ləhákhəz-dəkàyt];
{אַז ס′גייט בפירוש אין אָפּלייקענען דעם אייבערשטן גופא:}
כפירה [k(ə)fíyrə]; {טאָמער איז נייטיק מער מפרט זײַן:} כפירה בעיקר [k(ə)fìyrə-bəíkər];
❊
{דער עיקר בײַ קריסטן וועגן אָפּזאָגונג פונעם גלויבן (צי אַ חלק פונדערפון):}
(די) אַפּאָסטאַסיע;
{אין מוסלמענישן גלויבן:}
(דער) אירטידאַד;
{אוניווערסאַליסטיש אין זין פון אָפּלייקענען די עצם פאַראַנענקײַט פון גאָט:}
(דער) אַטעאיזם [àteyízm]; (די) אַטעאיסטישקײַט [àteyístish-kàyt].
apostate
{אין זין פון אַריבערגיין פון דער יידישער רעליגיע אויף אַן אַנדערער, בפרט אויפן קריסטלעכן גלויבן:}
(דער) משומד [m(ə)shúməd], דרומדיק: [m(ə)shímət]; ל″ר: משומדים [m(ə)shumódəm], דרומדיק: [m(ə)shi:mú:dəm]; ל″נ: (די) משומדת(טע) [(m(ə)shumédəs(tə], דרומדיק: [(m(ə)shi:méydəs(tə];
{הערה: אַ סך מיינען אַז „משומד“ שטאַמט פון לשון „שמד“ (להשמיד — „פאַרטיליקן“, „פאַרניכטן“). ס′איז אַן אַלטער טעות, אַ פאָלקס⸗עטימאָלאָגיע וואָס שטאַמט פון אַ יידישער רוגזא וועגן אַ ייד וואָס לאָזט זיך באַפּטיזירן אין וואַסער, זיך צו קריסטן. דער אמתער אַראַמישער מקור, פאַקטיש פון סיריאַקיש (דער קריסטלעכער אראַמיש) איז „משועמד“, פון לשון „עמד“ (′שטיין′ און אין אַמאָליקן סעמיטישן שַפֶעל פּאַסיוו אין זין פון ′געשטעלט ווערן′ (אין הייליקן וואַסער). דער משועמד איז אַזוי אַרום דער געשטעלטער צום באַפּטיזם. אין די סאַמע ערשטע יאָרהונדערטער פון מוראדיקע קריסטלעכע רדיפות האָבן חז″ל „פאַרריכט די שרײַבונג“ אויף אויסדריקן דעם געדאַנק פון פאָלקישער פאַרניכטונג דורך אַזאַ פאַרראַט אינעם אייגענעם גלויבן. איז ניט קיין סורפּריז וואָס אויף סיריאַקיש טרעפט מען דעם נאָמען פון יוחנן דעם באַפּטיזירער כהאי לישנא (נוצנדיק די אַקטיווע אַגענטיווישע פאָרם): יוחנן מַעמדָנָא (′דער יוחנן וואָס שטעלט אַ מענטשן צום באַפּטיזם⸗ריטואַל′};
❊
{אינעם זין פון אָפּזאָגן און אָפּלייקענען דעם יידישן גלויבן און דעם אייבערשטן גופא, אָן (דווקא) אַריבערגיין אויף אַוועלכער ניט איז אַנדער נאמנה:}
(דער) אפּיקורס [ap(ə)kóyrəs], צפונדיק: [ap(ə)kéyrəs] (ל″ר: אפּיקורסים [ap(ə)kórsəm]), ל″נ: (די) אפּיקורסטע [ap(ə)kóyrəs-tə], צפונדיק: [ap(ə)kéyrəs-tə] (ל″ר: -ס);
(דער) מומר [múmər], דרומדיק: [mímər] (ל″ר: מומרים [múmrəm], דרומדיק: [mímrəm]);
{אַז ס′גייט בפירוש אין אויפרייצן, וויי טאָן, אַרײַנפיר גלייביקע אין צאָרן:}
(דער) מומר⸗להכעיס [mùmər-ləhákhəs], דרומדיק: [mìmə(r)-ləhákhəs];
{אַז ס′גייט בפירוש אין אָפּלייקענען דעם אייבערשטן גופא:}
(דער) כופר [kóyfər], צפונדיק: [kéyfər], ל″נ (אויך): (די) כופרטע (ל″ר: -ס);
{טאָמער איז נייטיק מער מפרט זײַן:} כופר בעיקר [kòyfər-bəíkər], צפונדיק: [kèyfər-bəíkər];
❊
{דער עיקר בײַ קריסטן וועגן אָפּזאָגונג פונעם גלויבן (צי אַ חלק פונדערפון):}
(דער) אַפּאָסטאַט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַפּאָסטאַטין (ל″ר: -ס);
{אין מוסלמענישן גלויבן:}
(דער) מורטאַד (ל″ר: -ן);
{אוניווערסאַליסטיש אין זין פון אָפּלייקענען די עצם פאַראַנענקײַט פון גאָט:}
(דער) אַטעאיסט [àteyíst] (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַטעאיסטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַטעאיסטקע (ל″ר: -ס);
{אומפאָרמעל; אינטימיש; איראָניש; בייגעוודיק:} (די\דער) אַטעאיסטישע(ר) [(àteyístishə(r].
apostle
{אין קריסטנטום:}
(דער) אַפּאָסטאָל (ל″ר: -ן [apostóln]);
{פיגוראַטיוו אויסגעברייטערט:}
(דער) פּיאָנערישער פאָרשטייער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (די) הויפּט⸗פיגור (ל″ר: -ן); (דער) גרינדנדיקער דענקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
apostrophe
(דער) אַפּאָסטראָף (ל″ר: -ן); (די) אַפּאָסטראָפע (ל″ר: -ס; אויך: אַפּאָסטראָפן); (דאָס\דער) אייבערשטריכל (ל″ר: -עך);
{אומפאָרמעל, אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} אַ שטריכעלע (ל″ר: -ך).
(.app (n
(דער) אַפּ (ל″ר: -ס);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (די) אַפּליקאַציע (ל″ר: -ס); (די) פּראָגראַַם (ל″ר: -ען).
appalled: be appalled
{פּאַסיוו, ל″ע:} אויף עמעצן (\אים\איר וכו′) איז — אָנגעפאַלן אַן עקלדיקײַט (\אַ גרויל \אַ שרעק \אַ ני(ש)ט⸗גוטקײַט \אַ דערווידער \אַ ווידערווילן \{עמאָטיוו:} אַ חלשות [khalóshəs], דרומדיק: [khalú:shəs]).
appalling
שרעקלעך; שרעק⸗אָנוואַרפנדיק; שוידערלעך; גרוילהאַפטיק.
appalling: It’s appalling!
שרעקלעך!; שוידערלעך!; מיאוס! [míyəs];
פע!; פויאַ!; טפו!.
apparatchik
(דער) אַפּאַראַטשיק (ל″ר: -עס).
apparatus
{גיכער וועגן אַן איינציקן מכשיר:} (דער) אַפּאַראַט (ל″ר: -ן);
{גיכער וועגן אַ קאָמפּלעט אָדער סיסטעם:} (די) אַפּאַראַטור.
apparel
(די) באַקליידונג; (די) קליידער (ל″ר); (די) מלבושים [malbúshəm], דרומדיק: [malbí:shəm] (ל″ר);
{אמפאָרמעל, צומאָל ביטולדיק:} (די) אָנטועכץ;
{אַ קאַפּ לומדיש:} (די) הלבשה [halbóshə], דרומדיק: [h)albú:shə)].
apparent: it’s apparent that
ס′איז באַשײַמפּערלעך (קלאָר), אַז; ס′איז קלאָר, אַז; ס′איז קענטיק, אַז;
{פראַזע; עמפאַטיש:} ס′איז קלאָר ווי דער טאָג, אַז.
(apparent (seeming
כלומרש(ט)דיק [klóymərzhdik], צפונדיק: [kléymərzhdik];
{אָפּלאַכעריש:} קלאָמפּערשדיק.
apparently
אַפּנים [apónəm], דרומדיק: [apú:nəm]; זעט אויס(עט), אַז; ווײַזט זיך אַרויס(עט), אַז [váyst-tsakh|aróys(ət)-áz], צי [váyzd-dzakh|aróys(ət)-áz]; דרומדיק: [vá:st-tsakh|aró:(u)(ə)s(ət)-ás] צי [vá:zd-dzakh|aró:(u)(ə)s(ət)-ás];
{בײַ טייל אַרכעאיש:} עס שײַנט, אַז;
{לומדיש:} משמעות אַז [mashmóəs-àz], דרומדיק: [mashmú:əs-às].
{מער לומדיש:} לכאורה [ləkh(ə)úrə], דרומדיק: [ləkh(ə)í:rə]; אויך: [ləkh(ə)óyrə], צפונדיק: [ləkh(ə)éyrə].
apparition
(די) כמו⸗זעעניש [k(ə)móy-zèənish], דרומדיק: [k(ə)móy-zèyənish], צפונדיק: [k(ə)méy-zèənish] (ל″ר: -ן); (די) אײַנגעזעעניש (ל″ר: -ן); (די) געדאַכטע זעעניש (ל″ר: -ן); (די) אַפּאַריציע (ל″ר: -ס);
אַן אומגעריכטע (\אומדערוואַרטע) באַווײַזונג פון אַ מענטשן;
{דעמאָניש:} אַ שדימדיקע אָנזעעניש [shéydəm-dikə], דרומדיק: [sháydəm-dikə]; אַ זעעניש אַ שד [ashéd]. אַ שרעטלדיקע ווײַזונג.
(appeal (n.) (attractiveness
(דער) חן [khéyn], דרומדיק: [kháyn]; (די) חנעוודיקײַט [khé(y)nəvdə-kàyt]; (דער) צוציאונגס⸗כח [kóyəkh], צפונדיק: [kéyəkh]; (דאָס\דער) אויסנעמען (בײַ); (דער) אויסנעמען⸗חן [óysnemən-khèyn], דרומדיק: [ó:(u)snemən-khàyn] {< לשון „אויסנעמען בײַ“}
{לומדיש:} נאה⸗לבריאותדיקײַט [nòə-ləbríyəz-dəkàyt], דרומדיק: [nù:ə-ləbríyəz-dəkàyt] (′אָנגענעמקײַט בײַ לײַטן′).
appeal (n.) (call for help)
(דער) אויסרוף (אויף\נאָך הילף) (ל″ר: -ן); (דער) עפנטלעכער אויסרוף (ל″ר: -ן);
(דער) עפנטלעכער אַפּעל (ל″ר: -ן);
{אין דער טראַדיציאָנעלער וועלט, דער עיקר מכח יידישע הצטרכותן:} (דער) קול קורא [kòl-kóyrə], צפונדיק: [kòl-kéyrə] (ל″ר: -ס).
(appeal (n.) (legal
(די) אַפּעלאַציע (ל″ר: -ס); (דער) אַפּעל (ל″ר: -ן).
(appeal to (higher court
אַפּעלירן; צושטעלן (\אָנגעבן) די אַפּעלאַציע (\דעם אַפּעל).
(appeal to (ask for help
זיך ווענדן צו; בעטן הילף בײַ; אָנקומען צו (עמעצן).
(appeal to (be liked
אויסנעמען בײַ <+דאַטיוו>; געפעלן (ווערן) <+דאַטיוו>; נושא חן זײַן בײַ [nòysə-khéyn-zayn], דרומדיק: [nòysə-kháyn-za:n], צפונדיק: [nèysə-khéyn-zayn] <+דאַטיוו>; געפינען חן [khéyn], דרומדיק: [kháyn] בײַ.
appeals (/appelate) court
(דער\די\דאָס) אַפּעל(אַציע)⸗געריכט (ל″ר: -ן).
(appear (look like
אויסזען; אויסווײַזן זיך.
(appear (show up
זיך באַווײַזן (ל″ע: זיך באַוויזן);
{טאָמער אומגעריכטערהייט אויך:} אַרויפשווימען (ל″ע: אַרויפגעשוואומען);
{חסידיש:} אַפירקומען;
{אינטים חבריש:} זיך אַ ווײַז געבן; זיך יאַווען [zəkh-yáv(ə)n]; {נאָכמער חבריש:} זיך פּאָיאַווען;
{פאָרמעל בײַ אַן אַמט:} זיך מעלדן (ל″ע: זיך געמאָלדן; אויך: זיך געמעלדעט).
appear (come into view)
זיך אָנווײַזן; זעעוודיק ווערן.
(appear (at a public event
אויפטרעטן (ל″ע: אויפגעטראָטן); אַרויסטרעטן (ל″ע: אַרויסגעטראָטן); קומען פאַרן עולם [óyləm], צפונדיק: [éylom];
{פאָלקיש:} קומען צום שטענדער; קומען צום באַלעמער [balémər].
appear: it appears that
זעט אויס(עט), אַז; זעט זיך אַרויס(עט), אַז; ווײַזט זיך אַרויס(עט), אַז; {אַרכעאיש אין טייל קרײַזן:} ס′שײַנט, אַז.
(appearance (looks
(דער) אויסזען [óy(z)-zèn], דרומדיק: [ó:(u)(ə)z-zèyn)];
{אַ קאַפּ ליטעראַריש:} (דער) אויסזע;
{דיאַלעקטיש:} (דער) אויסקוק [ó:(u)(ə)s-kì(:)k];
{שטאַרק לומדיש:} (דער\די) מראה [márə], אויך: [máre].
(appearance (person turning up
(דאָס\דער) באַווײַזן זיך;
{אינטים חבריש:} (דאָס\דער) אַ ווײַז געבן זיך; (דאָס\דער) יאַווען זיך [zəkh-yáv(ə)n]; {נאָכמער חבריש:} (דאָס\דער) פּאָיאַווען זיך;
{פאָרמעל בײַ אַן אַמט:} (דאָס\דער) מעלדן זיך.
(appearance (at public event
(דער) אויפטריט (ל″ר: -ן); (די) אויסטרעטונג (ל″ר: -ען); (דער) עפנטלעכער אָנטייל;
{פאָלקיש:} (דאָס\דער) קומען צום שטענדער; (דאָס\דער) קומען צום באַלעמער [balémər].
appearance: for appearance sake
לפּנים [ləpónəm], דרומדיק: [ləpú:nəm]; פון לײַטוועגן; פאַר לײַט(ן) אין די אויגן; פאַרן בלויזן אויסזען;
{פראַזעס:} פאַר די גוי(י)ם אין די אויגן; זאָל ני(ש)ט זײַן קיין שאַנדע פאַר די גוי(י)ם.
appearance: to all appearances
ווי ס′זעט אויס(עט) (צו זײַן); לויט די אַלע סימנים [simónəm], דרומדיק: [simú:nəm].
appearance(s) can be deceptive
{פראַזעס:} אויפן אויסזען (אַליין) קען מען זיך ני(ש)ט פאַרלאָזן; די ראיה קען אויכ(עט) אָפּנאַרן [ríyə]; די אויגן קענען אויך אָפּנאַרן; דער אויסזען קען (גוט) פאַרפירן.
appease
נאָכגעבן; בייגן זיך (פאַר) (ל″ע: געבויגן); מודה זײַן (פאַר) [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn];
{לומדיש; אויך אין פּאָליטישן זין בנוגע אַ בייזער מלוכה וכדומה:} מפייס זײַן [məfáyəz-zayn]; מפצה זײַן [məfátsə-zayn].
appeasement
(די) נאָכגעבונג פּאָליטיק; (די) אונטערטעניקײַט פּאָליטיק; (די) פּאָליטיק פון מודה זײַן [móydə-zayn], צפונדיק: [méydə-zayn]; (דער) אַפּיזמענט;
{לומדיש; אויך אין פּאָליטישן זין בנוגע אַ בייזער מלוכה וכדומה:} (די) פּאָליטיק פון מפייס זײַן [məfáyəz-zayn]; (די) פּאָליטיק פון מפצה זײַן [məfátsə-zayn].
appellant (n.)
(דער) אַפּעלאַנט (ל″ר: -ן); (דער) אַפּעלירער (ל″ר: ø); ש(דער) אַפּעל⸗צושטעלער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
append
צוטשעפּענען; צוגעבן; צוגיין; צוגעבן אַלץ צולאָג.
appendage
{פון קערפּער:}
(דער) קערפּער⸗טייל (ל″ר: -ן); אַ גליד (ל″ר: -ער);
{אַז ס′גייט אין עיקרדיקע קערפּער⸗טיילן:} אַן אבר [anéyvər], דרומדיק: [(anáyvə(r] (ל″ר: אברים [éyvrəm], דרומדיק: [áyvrəm]);
{אויסגעברייטערט, אָפטמאָל פיגוראַטיוו:}
(די) צוטשעפּעניש (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) צוגאָבל (ל″ר: -עך);
{לומדיש:} (דאָס\די) הוספהלע [həsófələ], דרומדיק: [həsúfələ].
appendectomy
(די) אַפּענדעקטאָמיע (ל″ר: -ס).
appendicitis
(דער) אַפּענדיציט.
appendix (anat.)
(דער) אַפּענדיקס (ל″ר: -ן);
(די) בלינדע קישקע (ל″ר: -ס).
appendix (to document, book, etc)
(דער) צולאָג (ל″ר: -ן); (דער) צוגאָב (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} (די) הוספה [həsófə], דרומדיק: [həsúfə] (ל″ר: הוספות).
appertain
זײַן שייך צו [sháyəkh-tsú], דרומדיק: [:shá:(y)əkh-tsí]; האָבן אַ שייכות מיט [asháykhəs], דרומדיק: [asha:khəs]; געהערן {+דאַטיוו}; געהערן צו.
appetite
(דער) אַפּעטיט;
{טאָמער אויסגעברייטערט אויף אַוועלכער⸗ניט⸗איז וועלעניש:}
(דער) חשק [khéyshək], דרומדיק: [kháyshək]; (די) (פעסטע) וועלעניש (ל″ר: -ן).
appetizer
(די\דער) פאָרשפּײַז; (די\דער\דאָס) ערשטע(ר) געריכט; (די\דער\דאָס) פאָרגעריכט;
{לומדיש, צומאָל מיטן גוטמוטיקן הומאָר:} מנה ראשונה [mónə-rəshóynə], דרומדיק: [mú:nə-rəshóynə], צפונדיק: [mónə-rəshéynə].
appetizing
אַפּעטיטלעך; צום געשמאַק.
applaud
{מיט די הענט:}
אַפּלאָדירן; פּאַטשן מיט די הענט; פּאַטשן בראַוואָ; {אַרכעאיש דיאַלעקטיש:} פּליעסקען מיט די הענט;
{לויבן בכלל:}
applause
(די) אַפּלאָדיסמענטן (ל″ר); (די\דאָס) פּאַטשערײַ (מיט די הענט); (די) בראַוואָ⸗פּאַטשערײַען.
apple
(דער\דאָס) עפּל (ל″ר: ø);
{צאַרטלעך; אינטים:} (דאָס\דער) עפּעלע (ל″ר: -ך);
{ווערטל:} דאָס עפּעלע פאַלט ניט ווײַט פון ביימעלע.
apple cider
(דער) עפּלווײַן (ל″ר: -ען); (דער) עפּל⸗סײַדער.
apple juice
(דער) עפּל⸗זאַפט.
apple strudel
(דער) עפּל⸗שטרודל.
apple tree
(דער) עפּלבוים (ל″ר: עפּלביימער).
appliance
(דער) מכשיר [mákh-shər] (ל″ר: -ים [makh-shírəm]); (דער) אַפּאַראַט [àpərát] (ל″ר: -ן).
appliance: home appliances
(די) שטוביקע אַפּאַראַטן (ל″ר); (די) שטוב⸗מכשירים [makh-shìyrəm].
applicability
(די) שייכותדיקײַט [sháykhəz-dəkàyt], דרומדיק: [shá:khəz-dəkàyt]; (די) גילטיקײַט; (די) אָנווענדלעכקײַט;
{לומדיש; דער עיקר וועגן געזעצן, כללים וכדומה:} (דאָס\דער) חל זײַן [khál-zayn], דרומדיק: [khál-zà:n].
applicable
שייכותדיק [sháykhəz-dik], דרומדיק: [shá:khəz-dik]; גילטיק; אָנווענדלעך;
{לומדיש:} וואָס איז חל [khál].
applicable to
שייך צו [sháyəkh|tsú], דרומדיק: [:shá:əkh|tsí]; גילטיק בײַ; חל אויף [khál-àf], דרומדיק: [khál-òf]; אָנווענדלעך אויף.
applicant
(דער) אַפּליקאַנט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַפּליקאַנטין (ל″ר: -ס);
{בייגעוודיק:} (די\דער) אַפּליקירנדיקע(ר);
{אַוואו פּאַסיק אויך:} (דער) קאַנדידאַט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) קאַנדידאַטין, {עמאָטיוו:} (די) קאַנדידאַטקע (ל″ר: -ס); {בייגעוודיק:} (די\דער) קאַנדידירנדיקע(ר).
(application (computers
(די) (קאָמפּיוטער) אַפּליקאַציע (ל″ר: -ס); (די) (קאָמפּיוטער) פּראָגראַם (ל″ר: -ען);
(application (applying of something
(די) אָנווענדונג (ל″ר: -ען); (דער) אויסנוץ (ל″ר: -ן); (די) אויסנוצונג (ל″ר: -ען).
(application (applying for something
(די) אַפּליקאַציע (ל″ר: -ס); (די) פאָרמעלע בקשה [bakóshə], דרומדיק: [bakú:shə] (ל″ר: בקשות).
(application (form
(די) אַפּליקאַציע [àp-ləkátsyə] (ל″ר: -ס); (דער) אַפּליקאַציע⸗בלאַנק (ל″ר: -ען);
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (דער) בלאַנק (ל″ר: -ען);
(די) פאָרמעלע (\געשריבענע) בקשה [bakóshə], דרומדיק: [bakú:shə] (ל″ר: בקשות).
apply for
צושטעלן אַן אַפּליקאַציע אויף; אָנגעבן אויף [óngèbm-af], דרומדיק: [ú:ngèybm-of]; זיך שטעלן אַלץ קאַנדידאַט אויף; {אַרכעאיש:} זיך שטעלן אין קאַנדידאַטור אויף;
{אין מערבדיקע לענדער אויך:} אַפּליקירן אויף;
{אַרכעאיש, צומאָל מיט איראָניע:} דערלאַנגען אַן אַפּליקאַציע אויף.
apply oneself
זיך קאָנצענטרירן (אויף); {אַ ביסל ווייניקער קאָנצענטרירט:} סטאַרען זיך; באַמיען זיך;
{צומאָל מיט אַ נעגאַטיוון בײַטעם פון אָבסעסיע:} זיך אַרײַנלאָזן (אין).
(apply to (be relevant to
{טאָמער סתם אַ פאַרבונדנקײַט:} האָבן אַ שייכות [sháykhəs] צו (\מיט); {אַ קאַפּ לומדיש:} שייך זײַן צו [sháyəkh]; {נאָכמער לומדיש:} נוגע זײַן צו [nəgéyə];
{טאָמער אין זין פון האָבן אַ האַפט, זײַן אויטאָריטאַטיוו:} חל זײַן אויף [khál]; גילטיק זײַן; גילטן.
(appoint (a person to something
באַשטימען (אַלץ \פאַר \צום אַמט פון);
{מער היימיש:} שטעלן;
{לומדיש:} ממנה זײַן [məmánə-zayn];
{הערה: דעם היימישן וואַריאַנט „שטעלן“ נוצט מען אַמערסטנס פּשוט מיטן אומבאַשטימטן אַרטיקל דערנאָכדעם („מ′האָט געשטעלט אַ נײַעם חזן“ צי „אַ נײַעם דירעקטאָר“); ס′קען אָבער באַנוצט ווערט מיט דער זעלביקער ריי פּרעפּאָזיציעס און קאָניונקציעס ווי מיט „באַשטימען“};
{אזהרה א: אַ סברא אַז ס′איז גלײַכער אויסמײַדן „זעצן“, וואָס האָט אין אַמעריקאַנער לשון אויך אַ וואולגאַרן סעקסועלן באַדײַט, און קען פאַרשטאַנען ווערן אַלץ גנאי לגבי דעם באַשטימטן מענטשן};
{אזהרה ב: אַ סברא אַז ס′איז אויך גלײַכער אויסמײַדן „באַשטימען ווי אַ…“, „שטעלן ווי אַ…“ ווי ס′איז דער גאַנג בײַ פּוריסטן וואָס פּסלען „אַלץ“\„אַלס“ — צוליבן חילוק אין פּשט אויף וועלכן ס′ווייזט אָנעט יודל מאַרק; וועגן דעם און וועגן די שרײַבונגען „אַלץ“ ∼ „אַלס“ זע בײַם סימן as (in the capacity of)}.
(appointed to (the position of
באַשטימט ווערן (אַלץ \פאַר אַ);
{מער היימיש:} געשטעלט ווערן (אַלץ \פאַר אַ);
{אזהרה: בעסער דאָ אויסמײַדן „געזעצט ווערן“, וואָס האָט אין אַמעריקאַנער לשון (אַ סברא אויך אַנדערשוואו) אויך אַ וואולגאַרן סעקסועלן באַדײַט, און קען פאַרשטאַנען ווערן אַלץ גנאי לגבי דעם באַשטימטן מענטשן}.
(appointment (of a person to a position
(די) באַשטימונג; (דאָס\דער) באַשטימען; (דאָס\דער) שטעלן.
(appointment (agreed date and time
{חבריש און פּערזענלעך:}
אַן אָפּריידעניש (\אָפּרעדעניש) (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) אָפּריידן (\אָפּרעדן) אויף;
{פראַזע} אָפּגערעדט אויף (…);
{מער פאָרמעל און פּראָפעסיאָנעל:}
(די) באַשטימונג (ל″ר: -ען); (די) באַשטעלונג (ל″ר: -ען).
appointment book
(דער) קאַלענדאַר (ל″ר: -ן); (דאָס\דער) ביכל מיט די באַשטימונגען (ל″ר: ביכלעך);
{לומדיש:} דער פּנקס [pínkəs] (ל″ר: פּנקסים [pinkéysəm], דרומדיק: [pinkáysəm]; אויך: -ן).
apportion (some degree of) blame
צושרײַבן (\צוטיילן) (אַ מאָס) שולדיקײַט (\שולד) (דערײַן).
appraisal
(די) אָפּשאַצונג (ל″ר: -ען).
appraise
געבן אַן אָפּשאַצונג; אָפּשאַצן;
{הערה: אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט, איז אויפן אָרט אויך „אָפּשאַצן“; טאָמער ניט אינגאַנצן, איז בעסער נוצן די איינטײַטשיקע פראַזע מיט „געבן“, ווײַל „אָפּשאַצן“ פאַרזעך גילט אויפן ערשטן אָרט אין פּערזענלעכע מענטשלעכע באַציאונגען}.
appraiser
(דער) אָפּשאַצער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
appreciable
{וואָס קלעקט אויף באַמערקט צו ווערן:}
מינימאַל⸗באַמערקלעך; מינימאַל⸗אָנזעעוודיק; מינימאַל⸗פאַראַנענע(ר);
{וואָס איז אין אַ קענטיקער מאָס:}
אַ היפּש ביסל; נישקשהדיק [nìsh-kóshə-dik], דרומדיק: [nìsh-kú:shə-dik]; ני(ש)ט ווייניק (\ווינציק).
appreciate (show gratitude)
אָנערקענען; אָפּשאַצן; זײַן דאַנקפול; זײַן דאַנקבאַר;
{עמפאַטיש:} אָנערקענען (\אָפּשאַצן) ווי ס′באַדאַרף צו זײַן (\ {לומדיש:} כדבעי [kəd(ə)bó(y)ə], דרומדיק: [kəd(ə)bú:ə]);
{לומדיש:} מכיר טובה זײַן [màkər-tóyvə-zayn], צפונדיק: [màkər-téyvə-zayn].
appreciate (comprehend)
באַנעמען; (ריכטיק) פאַרשטיין; באַגרײַפן;
{לומדיש:} תופס זײַן [tóyfəz-zayn], צפונדיק: [téyfəz-zayn]; משיג זײַן [másəg-zayn].
appreciating asset
(דאָס\דער) שטײַגנדיקע(ר) האָב⸗און⸗גוטס; אַן אייגנטום וואָס וואַקסט אין ווערט.
appreciation (recognition and/or gratitude)
(די) אָנערקענונג; (דאָס\דער) אָנערקענען; (די) (געהעריקע) אָפּשאַצונג; (דאָס\דער) אָפּשאַצן (ווי ס′באַדאַרף צו זײַן \ ווי געהעריק); (די) דאַנקפולקײַט; (די) דאַנקבאַרקײַט;
{חסידיש:} הערצה [ha(a)rótsə], דרומדיק: [h)a(a)rú:tsə)];
{לומדיש:} (דער\די) הכרת הטוב [hakòrəs-(h)atóyv], דרומדיק: [h)akù:rəs-(h)atóyf)], צפונדיק: [hakòrəs-(h)atéyv];
{אַ קאַפּ מער ספּעציפיש, אַשטייגער לגבי אַן איינציקער וואוילער טואונג:} (די) הכרת טובה [hakòrəs-tóyvə], דרומדיק: [h)akù:rəs-tóyvə)], צפונדיק: [hakòrəs-téyvə].
appreciative: be appreciative
וויסן ווי (אַזוי) אָפּ(צו)שאַצן (\צו אָנערקענען) (ווי ס′באַדאַרף צו זײַן); דאַנקבאַר זײַן;
{לומדיש:} מכיר טובה זײַן [màkər-tóyvə-zayn], צפונדיק: [màkər-téyvə-zayn]; האָבן (אַ) הכרת טובה [hakòrəs-tóyvə], דרומדיק: [h)akù:rəs-tóyvə)], צפונדיק: [hakòrəs-téyvə].
apprehension (arrest)
(דער) אַרעסט; (דאָס\דער) אַרײַננעמען אין אַרעסט.
apprehension (fear, unease)
(די) אומרו; (די) שטימונג פון מורא [móyrə], צפונדיק: [méyrə];
{לומדיש:} (די) פּחדימדיקײַט [phódəm-dəkàyt], דרומדיק: [phú:dəm-dəkàyt].
apprehensive
מיט אַ געוויסן פּחד [pákhəd]; מיט אַ געוויסער מאָס מורא [móyrə], צפונדיק: [méyrə]; שטאַרק אומרואיק.
apprentice
{בייגעוודיק:} (די\דער) פּראַקטיצירנדיקע(ר); (די\דער) אָנהייבנדיקע(ר);
(דער) פּראַקטיקאַנט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) פּראַקטיקאַנטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) פּראַקטיקאַנטקע (ל″ר: -ס);
{אַרכעאיש; אויפגעלעבט איראָניש צי הומאָריסטיש:} (דער) לער⸗יונג (ל″ר: -ען); (דער\דאָס) לערן⸗יינגל (ל″ר: -עך), ל″נ: (די) לערן⸗מויד (ל″ר: -ן).
apprentice: as an apprentice
אויף דער לער; ווי אַן אונטערלערנענדיקער אַרבעטער;
{פראַזע:} אַרבעטן, זיך אויסלערנענדיק די מלאכה [m(ə)lókhə], דרומדיק: [m(ə)lúkhə];
{אַרכעאיש:} ווי אַ לער⸗יונג.
apprenticeship
{די שטעלע:}
(די) לערן⸗שטעלע (ל″ר: -ס); (די) פּראַקטיק⸗שטעלע (ל″ר: -ס); (די) אויסשול⸗שטעלע (ל″ר: -ס);
{די תקופה:}
(די) לערן⸗צײַט; (די) פּראַקטיק⸗צײַט; (די) אויסשול⸗צײַט.
apprise
אינפאָרמירן; געבן צו וויסן; לאָזן וויסן;
{לומדיש:} מודיע זײַן [mədíyə-zayn];
{גיכער וועגן אַן איינצלנער אינפאָרמאַציע:} מוסר מודעה זײַן [mòysər-mədóə-zayn], דרומדיק: [mòysə(r)-mədú:ə-za:n], צפונדיק: [mèysər-mədó(y)ə-zayn].
approach (n.) (to an issue or question)
(דער) צוגאַנג (ל″ר: -ען); (די) באַנעמונג (ל″ר: -ען); (דער) באַנעם (ל″ר: -ען); (די) אויפפאַסונג (ל″ר: -ען); (די) קאָנצעפּציע (ל″ר: -ס); (דער) קוק (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} דער אופן תופס זײַן [dər-óyfm|tóyfəz-zayn], צפונדיק: [dər-éyfm|téyfəz-zayn]; (די) תפיסה {+בייגעוודיקער פּאָסעסיווער פּראָנאָם:} די תפיסה מײַנע (\דײַנע \זײַנע \אירע וכו′) [tfíysə].
approach (n.) (geographic)
(דער) צוגאַנג (ל″ר: -ען; אויך: צוגענג); (דער) צוקום (ל″ר: -ען); (דער) אָנקום (ל″ר: -ען);
{מער געאָגראַפיש:} (דער) דערנעענטערונגס⸗שטח [shètəkh], דרומדיק: [shèytəkh] (ל″ר: ⸗שטחים [shtòkhəm], דרומדיק: [shtùkhəm]); (דער) צוקום⸗שטח (ל″ר: ⸗שטחים).
approach (v.) (physically)
{גיכער וועגן אַן אָרט:}
זיך דערנע(ע)נטערן; האַלטן בײַם אָנקומען;
האַלטן בײַם דערגיין (\דערפאָרן \דערפליען);
{גיכער וועגן אַ מענטשן:}
צוקומען צו.
approachable (of a person)
וואָס מ′קען צו אים (\איר) צוקומען.
approachable person
{בייגעוודיק:} אַ צוטריטלעכע(ר); אַ צוגעלאָזענע(ר); אַ צוגענגלעכע(ר);
{בייגעוודיק:} אַ נעימותדיקע(ר) [(anəíyməz-dikə(r].
{לומדיש:} אַ נח לבריות [anòyəkh-ləbríyoys], צפונדיק: [anèyəkh-ləbríyeys]; אויך: [anòyəkh-labríyoys], צפונדיק: [anèyəkh-labríyeys].
(appropriate (v.) (assign
דעזיגנירן; אַסיגנירן; באַשטימען (אויף צוצוטיילן).
appropriate (v.) (seize)
עקספּראָפּיאירן; צונעמען; קאָנפיסקירן.
(.appropriate (adj
פּאַסיק; צוגעפּאַסט; אויפאַנאָרטיק; געהעריק.
appropriate: it wouldn’t be appropriate
ס′וואָלט ני(ש)ט געפּאַסט; ס′וואָלט ני(ש)ט פּאַסן;
ס′וואָלט ני(ש)ט געווען פּאַסיק; ס′וואָלט ני(ש)ט זײַן פּאַסיק;
ס’וואָלט ני(ש)ט זײַן (\געווען) פּאַסיק.
appropriate: It’s not appropriate!
ס′פּאַסט ני(ש)ט!; ס′איז ני(ש)ט אויפן אָרט;
{מער פּערזענלעך:} דיר (\אײַך) פּאַסט (דאָס) ני(ש)ט!; אים (\איר \זיי וכו′}) פּאַסט (דאָס) ני(ש)ט!.
appropriately
ווי ס′פּאַסט; ווי ס′איז צוגעפּאַסט; ווי ס′באַדאַרף צו זײַן [vìyz-badá(r)f]; ווי ס′געהער(ט) צו זײַן.
(appropriation (n.) (allocation
(די) אַסיגנירונג (ל″ר: -ען); (די) דעזיגנירונג (ל″ר: -ען); (די) באַשטימונג (אויף צוצוטיילן) (ל″ר: -ען).
appropriation (seizure)
(די) עקספּראָפּיאירונג (ל″ר: -ען); (די) עקספּראָפּיאַציע (ל″ר: -ס);
(די) קאָנפיסקירונג (ל″ר: -ען); (די) צונעמונג (ל″ר: -ען).
approval
(די) צושטימונג (ל″ר: -ען); (די) אָננעמונג (ל″ר: -ען); (די) גוטהייסונג (ל″ר: -ען);
{מיט גוטמוטיקער אויסשפּרייטונג פון ענינים פון כשרות אויף אַן אַנדער (לאו דווקא יידישער) סיטואַציע:} (דער) הכשר [hékhshər] (ל″ר: הכשרים [həkh-shéyrəm], דרומדיק: [həkh-sháyrəm]);
{לומדיש:} (די) הסכמה [haskómə], דרומדיק: [haskúmə].
approval: rabbinic approval
{אין ענינים פון כשרות:}
(דער) הכשר [hékhshər] (ל″ר: הכשרים [həkh-shéyrəm], דרומדיק: [həkh-sháyrəm]);
{וועגן אַ שריפטלעכער גוטהייסונג אויף אַ ספר צום דרוקן:}
(די) הסכמה [haskómə], דרומדיק: [haskúmə] (ל″ר: הסכמות [haskóməs], דרומדיק: הסכמות [haskúməs]);
{אין ענינים פון יידישן דין, אַ באַשלוס אַז אַוואָס⸗ניט⸗איז איז דערלויבט:}
(דער) התיר [hétər] (ל″ר: התירים [hətéyrəm], דרומדיק: [hətáyrəm]).
approve
צושטימען; אָננעמען; באַשטעטיקן; גוטהייסן; אַפּראָבירן; באַשטיין אויף; אײַנגיין אויף;
געבן אַ (\די) צושטימונג (\באַשטעטיקונג \אַפּראָבירונג);
{לומדיש:} (אַרויס)געבן אַ הסכמה [àhaskómə], דרומדיק: [àhaskúmə].
approve of
מסכים זײַן אויף [máskəm-zayn]; צושטימען אויף; אײַנגיין אויף;
{פאָרמעל; בײַ אָרגאַניזאַציעס:} האַלטן פאַר גילטיק; גוטהייסן; אַפּראָבירן.
approximate (v.) (estimate)
שאַצן; אָפּשאַצן; מאַכן אַן אָפּשאַצונג; באַשטימען אומגעפער;
קומען צו אַ בעערכדיקן אָפּשאַץ [bəérəgh-dikn], דרומדיק: [bəéyrəgh-dikn].
approximate (adj.)
אומגעפערעדיק; בערכדיק [bəérəgh-dik], דרומדיק: [bəéyrəgh-dik]; מער⸗ווייניקערדיק; אָפּגעשאַצט.
approximately
אַן ערך [anérəkh], דרומדיק: [anéyrəkh]; בערך [bəérəkh], דרומדיק: [bəéyrəkh];
אומגעפער; מער⸗ווייניקער; מער⸗ווינציקער;
אַקעגן; אַוועלכע; בײַ.
approximation
(די) אָפּשאַצונג (ל″ר: -ען); (די) באַשטימונג אויף אַ בערכדיקן אופן [abəérəghdikn|óyfm], דרומדיק: [abəéyrəghdikn|óyfm], צפונדיק: [abəérəghdikn|éyfm] (ל″ר: באַשטימונגען);
apricot
(די) אַפּריקאָזע (ל″ר: -ס).
April
אַפּריל [apríl]; {אין מזרח אָפטמאָל:} אַפּרעל.
April Fool’s Day
דער ערשטער אַפּריל; דער אַפּרילדיקער אָפּנאַר⸗טאָג.
apron
(דער) פאַרטעך (ל″ר: -ער).
apropos (prep.)
וואָס שייך [vosháyəkh], דרומדיק: [vu:shá:(y)əkh]; אַנטקעגן; {קאָניונקציע:} צו דעם וואָס;
{אַ קאַפּ לומדיש:} בנוגע [bən(ə)géyə], דרומדיק: [bən(ə)gáyə].
apt
פּאַסיק; צוגעפּאַסט; געהעריק;
{עמאָטיוו:} אָנגעמאָסטענע(ר).
aptitude
(די) פּאָטענציעלע פעאיקײַט [féy(ə)kàyt]; (די) פּאָטענציעלע אויסטויגעוודיקײַט; (דער) טויג⸗פּאָטענציאַל;
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} אַ נייגונג (צו); אַ נטיה (צו) [an(ə)tíyə].
aquarium
(דער) אַקוואַריום (ל″ר: -ס).
Aquarius (astrol.)
מזל דלי [màzl-dlí];
{אומפאָרמעל אויך, אַז ס′קלאָר אין וואָס ס′גייט די רייד:} די וואַסערטרעגערין; דער וואַסערטרעגער.
aquatic
אַקוואַטיש; וואַסער⸗.
aquifier
(דער) אַקוויפאַר (ל″ר: -ן).
Aquila
{די קאָנסטעלאַציע:} דער אָדלער; אַקווילע.
Aquila(s) of Sinope
עקילס הגר [akíləs|ha-gér];
{הערה: פאַראַן חילוקי דעות וועגן דעם, צי דער תנ″ך⸗איבערזעצער עקילס הגר, געשילדערט אינעם תלמוד, איז טאַקע אונקלוס הגר — צי ניט}.
(.Arab (n
(דער) אַראַבער [arábər] (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַראַבערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַראַבערקע (ל″ר: -ס);
{אָדער אומפאָרמעל צי אינטימיש וועגן אַן אַראַבער אָדער גלאַט עמאָטיוו; אויך ביטולדיק(⸗ראַסיסטיש) וועגן יידן אָפּשטאַמיקע פון אַראַבישע לענדער בייגעוודיק:} (די\דער) אַראַבישע(ר).
{לומדיש, צומאָל אויך בלשון סוד:} (דער) ישמעאלי [yishm(ə)éylə] (ל″ר: ישמעאלים [yishm(ə)éyləm], דרומדיק: [yishm(ə)áyləm]);
{לומדיש, היסטאָריש דרך⸗ארצדיק, וועגן פאָלק גופא:] די בני ישמעאל [də-bnèy-(y)ishmó(ə)l], דרומדיק: [də-bnày-(y)ishmú:(ə)l] (ל″ר);
{פראַזע אויפן פאָלק בכלל, צומאָל מיט (פאַרשיידנאַרטיקער) איראָניע:} אונדזערע (לײַבלעכע) שוועסטערקינדער.
(Arab (adj
{בייגעוודיק:} אַראַביש; {אומבייגעוודיק:} אַראַבער⸗.
Arabia
{אָן אַן אַרטיקל} אַראַביע [arábyə].
Arabic (language)
אַראַביש; די אַראַבישע שפּראַך;
{לומדיש:} לשון ערבים [lòshn-aróvəm], דרומדיק: [lù:shn-arú:vəm];
{הערה: ווען אַן אַראַבישער נאָמען (צי גלאַט אַ וואָרט) אינטערנאַציאָנאַליזירט זיך, און דער שורש פונדערפון איז „פונדעסטוועגן היימיש“ (דערקענעוודיק בײַם קענער פון יידיש און מכל שכן בײַם קענער פון לשון קודש), בלײַבט די ברירה: פאָנעטיזירן, צי אויפהיטן דעם סעמיטישן שורש אינעם אויסלייג. צומאָל קען גיין אין אַ סטיליסטישן חילוק אַוואָס צווישן טאָגטעגלעך און לומדיש („מוכאַמאַד“ ∼ „מוחמד“\„מוּחַמַד“; „קאָראַן“ ∼ „קוראַן“; „כאַלאַל“ ∼ „חלל\„חַלַל“; „שאַהיד“ ∼ „שהיד“\„שַׁהִיד“). דאָס איז אַפילו שייך צום נאָמען פון פאָלק: „אַראַבער“ ∼ „בני ערבים“ (\„עֲרָבִים“). אין ראַם פון הומאָר טרעפט מען גאַנץ לײַכט אַ היימישן שורש („באַראַק“ פון שורש פון אונדזער „ברוך“, ניט צום פאַרמישן מיטן פּאָפּולערן ישראלדיקן „ברק“ וואָס גילט סײַ אַלץ יינגל⸗נאָמען סײַ אַלץ פאַמיליע⸗נאָמען); „מובּאַראַק“ וואָס איז אַ דרום⸗סעמיטישער ענטפערער אויף „מבורך“ (′געבענטשט′).
וואָס אָבער אַן אמת, איז וויפל מ′זאָל זיך ניט דרייען אויף טיש און אויף בענק, בלײַבט די ברירה אַ חוץ⸗לינגוויסטישע. ס′גייען אין קאָן אַרײַן פּאָליטישע, אידעאָלאָגישע און רעליגיעזע פאַקטאָרן ווי אויך סטיליסטישע. וויל מען פאָרמולירן מער פּסיכאָלינגוויסטיש, קען מען עס אַ סברא אויפשטעלן אַלץ פראַגע וועגן קרובהשאַפט: צי מ′וויל צי מ′וויל ניט מרמז זײַן (צי גאָר מדגיש זײַן) די לינגוויסטישע קרובהשאַפט וואָס בײַ די סעמיטישע פעלקער, און בפרט צווישן אַראַבער (דרום סעמיטיש) און יידן (צפון⸗מערב סעמיטיש). ווי אַזוי מ′זאָל זיך ניט אויסקלײַבן איז כדאי אויפהיטן אַן אויסגעהאַלטנקײַט אינעם באַנוץ אין תחום פון אַן איינאיינציקער רעדאַקציע, פּובליקאַציע, ווערק}.
Arabic numeral(s)
(די) אַראַבישער ציפער (ל″ר: ø); (דער) אַראַבישער ציפער (ל″ר: -ן).
arable
קולטיווירעוודיק; פאַרזייאונגס⸗פעאיק [fèy(i)k];
{לומדיש:} זריעהדיק [zríyə-dik];
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט, אויך:} באַאַרבעטלעך; אַקערפעאיק.
Aramaic
אַראַמיש (אויך: ארמיש [arámish]); די אַראַמישע שפּראַך; אַראַמעאיש [araméyish];
{הערה: די כוונה איז בדרך כלל די יידישע שפּראַך פון גרויסע טיילן פונעם תלמוד, פון דער קבלה, פון טייל תפילות, פּיוטים און אַ סך פּירושים אויפן געביט פון גמרא און קבל. ווען ניט ווען דיפערענצירט מען צווישן דעם יידישן „אַראַמיש“ און דעם ניט⸗יידישן קרובהשן לשון „כאַלדעאיש“, אָדער אין פאַל פון קריסטלעכן לשון — „סיריאַקיש“};
{ווען ס′גייט די רייד וועגן לשון פון די תרגומים פון תנ″ך (אונקלוס, יונתן בן עוזיאל), צומאָל מיט אַ הומאָריסטישן אָנוואונק אויף דעם אַז דאָס איז אַ האַרבע זאַך, קען מען נוצן:} תרגום לשון [tárgəm-lòshn], דרומדיק: [tárgəm-lu:shn];
{הערה: אין זכות פון מאַקס ווײַנרײַכן איז די המצאה „תרגומיש“ אויפן יידישן אַראַמיש (האָבנדיק בדעה אויך שפּעטערדיקע וואַריאַנטן ביז אין דער נײַער צײַט אַרײַן, אַרײַן אין אַקאַדעמישן וואָקאַבולאַר איבער די יידישע לשונות, אָבער ניט אין אַוועלכן ניט איז ברייטערן באַנוץ}.
(Arba Kosoth (four glasses of wine at Passover seder
די ארבע כוסות [də-àrbə-kóysəs], צפונדיק: [də-àrbə-kéysəs]; די פיר כוסות.
arbiter → arbitrator
arbitrage
(דער) אַרביטראַזש (ל″ר: -ן).
arbitrariness
(די) אַרביטראַרישקײַט; (די) אינטערעסנדיקע איינזײַטיקײַט; (די) אויספעלונג פון פילזײַטיקײַט;
{עמאָטיוו:} (די) קאַפּריזעדיקײַט [kapríz-ədikàyt].
arbitrary
{מיט אַ תוכיקער טענה:} אַרביטראַריש;
{טענהנדיק, אַז אַוואָס⸗ניט⸗איז איז אָן געהעריקער לאָגישער צי עטישער מאָטיווירונג:} קאַפּריזנע;
{מיט די ביידע שטריכן:} קאַפּריזיש⸗אַרביטראַריש;
{פראַזע:} מ′מאַכט ווי מ′וויל און שוין (\און אַראָפּ פון מאַרק \און פאַרטיק אַ געשעפט).
arbitrary and capricious
אַרביטראַריש און קאַפּריזנע.
arbitrate
{אין יידישן דין; קען פונדעסטוועגן אויסגעשפּרייט ווערן:}
זײַן (אַ) בורר [abóyrər], צפונדיק: [abéyrər]; בורר זײַן; פּראַווען (\אָנפירן מיט) בוררות [bórərəs];
{אוניווערסאַליש:}
אַרביטרירן; דינען אַלץ אַרביטראַטאָר (\אַרביטרירער).
arbitration
{אוניווערסאַליש:} (דער) אַרביטראַזש;
{אין יידישן דין; קען פונדעסטוועגן אויסגעשפּרייט ווערן:}
{טאָמער דווקא אין אָדער אַרום אַ בית⸗דין:} (די) בוררות [bórərəs], מער לומדיש: [bórərus], דרומדיק: [bórəris];
{מער פאַרשפּרייט אין געשעפטלעכע סיכסוכים:} (די) שלישות [shlí(y)shəs], מער לומדיש: [shlí(y)shus], דרומדיק: [shlí(y)shis].
arbitration court
(דער\דאָס\די) בוררות⸗געריכט [bórərus], דרומדיק: [bórəris] (ל″ר: -ן); (דער\דאָס\די) אַרביטראַזש⸗געריכט (ל″ר: -ן).
arbitrator
{אין טראַדיציאָנעלן יידישן לעבן, קען פונדעסטוועגן אויסגעשפּרייט ווערן אויף מאָדערנע סיטואַציעס:}
(דער) בורר [bóyrər], צפונדיק: [béyrər]; (ל″ר: בוררים [bórərəm]);
{מער פאַרשפּרייט אין געשעפטלעכע סיכסוכים:} (דער) שליש [shóləsh], דרומדיק: [shú:ləsh] (ל″ר: שלישים [shlíshəm]).
{אוניווערסאַליש:}
(דער) אַרביטראַטאָר [àrbətrátər] (ל″ר: -ן [àrbətratórn]), ל″נ (אויך): (די) אַרביטראַטאָרין [àrbətrátər(i)n] (ל″ר: -ס);
(דער) אַרביטרירער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
Arbo(u)r Day
(דער) אַרבאָר⸗טאָג; (דער) בוים⸗פלאַנצונג טאָג.
arc
(דער) בויגן (ל″ר: -ס).
arcade
(די) אַרקאַדע (ל″ר: -ס).
arcane
אָבסקוראַנטיש; קוים⸗פאַרשטענדלעך; אומפאַרשטענדלעך; אומקלאָר; מטושטשדיק [mətúshtəzh-dik], דרומדיק: [mətíshtəzh-dik];
{פראַזע:} ני(ש)ט באַקאַנט דעם ברייטערן עולם [óyləm], צפונדיק: [éylom].
arch (n.) (archit.)
(די) אַרקע (ל″ר: -ס); (דער) רונדער (\גערונדיקטער) טויער (ל″ר: -ן); (דער) רונדער (\גערונדיקטער) דורכגאַנג (ל″ר: -ען; אויך: דורכגענג);
{אַרכעאיש:} (דער) בויגן (ל″ר: -ס).
arch…
אַרצי⸗ [ártsə].
arch bishop
(דער) אַרצי⸗ביסקופּ (ל″ר: -ן);
{לומדיש; אויך אין סודותדיקן לשון:} (דער) הגמון גדול [hègmən-gódl], דרומדיק: [hègmən-gú:dl] (ל″ר: -ס).
arch bridge
(די) געאַרקעטע בריק (ל″ר: -ן); (די) אַרקע⸗בריק (ל″ר: -ן); (די) רונדע בריק (ל″ר: -ן).
arch enemy
(דער) דם⸗שונא [dám-sòynə], צפונדיק: [dám-sèynə]; (ל″ר: דם⸗שונאים [dám-sònəm]);
ל″נ: ø (אָדער): דם⸗שונאטע [dám-sòynətə], צפונדיק: [dám-sèynətə]; (ל″ר: -ס).
arch rival
(דער) דם⸗קאָנקורענט [dám] (ל″ר: -ן); (דער) סופּער⸗קאָנקורענט (ל″ר: -ן); (דער) אַרצי⸗קאָנקורענט (ל″ר: -ן);
(דער) הויפּט קעגנפאַרמעסטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) הויפּט קאָמפּעטיטאָר (ל″ר: -ס).
arch villain
(דער) סופּער⸗רשע [súpər-ròshə], דרומדיק: [súpər-rù:shə] (ל″ר: ⸗רשעים [rəshòəm], דרומדיק: [rəshù:əm]);
{בייגעוודיק:} (די\דער) אַרצי⸗שלעכטע(ר);
{פראַזעס:} אַ רשע פון דער הגדה [hagódə], דרומדיק: [h)agú:də)]; אַן עמלק ממש [ànamólək|máməsh], דרומדיק: [ànamú:lək|máməsh]; אַן עמלק מיט המן אינאיינעם [ànamólək|mit-hòmən-inéynəm], דרומדיק: [ànamú:lək|mit-(h)ùmən-ináynəm].
archaeological
אַרכעאָלאָגיש.
archaeologically speaking
פון אַרכעאָלאָגישן שטאַנדפּונקט; אַרכעאָלאָגיש גערעדט.
archaeologist
(דער) אַרכעאָלאָג (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַרכעאָלאָגין (ל″ר: -ס).
archaeology
(די) אַרכעאָלאָגיע [àrkhə(o)lógyə].
archaic
אַרכעאיש; אויך: אַרכאַאיש;
{עמאָטיוו:} אַלטפרענקיש; אַלטפעטעריש; אָפּגעלעבט;
{פראַזעס:} פון מלך סאָביעצקיס יאָרן [méyləkh] צי [méləkh], דרומדיק: [máyləkh] צי [méyləkh]; פון מאַלעטאָפּצקיס יאָרן.
archaism (of an individual item)
(דער) אַרכעאיזם (ל″ר: -ען); אויך: (דער) אַרכאַאיזם (ל″ר: -ען);
archaism (as method, purpose or characterization)
(די) אַרכעאיסטישקײַט; (די) אַרכעאיסטישע מעטאָדיק (\שיטה [shíytə]).
archaization
{גיכער וועגן אַן איינצלפאַל:} (די) אַרכעאיזירונג (ל″ר: -ען);
{גיכער בכלל:} (די) אַרכעאיזאַציע.
archaized
אַרכעאיזירט; אויך: אַרכאַאיזירט.
archaizing
אַרכעאיזירנדיק; אויך: אַרכאַאיזירנדיק.
archer
(דער) פײַלנשיסער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) פײַל⸗און⸗בויגן שיסער.
archery
(די\דאָס) פײַלנשיסערײַ; (די\דאָס) פײַלנבויגערײַ.
archetypal
אַרכיטיפּיש; פּראָטאָטיפּיש; סאַמע טיפּיש.
archetype
(דער) אַרכיטיפּ (ל″ר: -ן); (דער) פּראָטאָטיפּ (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} דער יסודותדיקער טיפּ [yəsóydəz-dikər], צפונדיק: [yəséydəz-dikər].
archipelago
(דער) אַרכיפּעל (ל″ר: -ן); (דער) אַרכיפּעלאַגאָ (ל″ר: -ס);
(די) אינדזל⸗גרופּע (ל″ר: -ס); (די) אינדזל⸗קייט (ל″ר: -ן).
architect
(דער) אַרכיטעקט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַרכיטעקטין (ל″ר: -ס);
{אין מזרח אויך: (דער) אַרכיטעקטאָר (ל″ר: -ס), ל″ר (אויך): (די) אַרכיטעקטאָרין (ל″ר: -ס).
architectural
אַרכיטעקטוריש.
architecture
(די) אַרכיטעקטור.
archival
אַרכיוואַליש; אַרכיוו⸗.
archive
(דער) אַרכיוו (ל″ר: -ן).
archive (/archival) material(s)
(די) אַרכיוואַלע מאַטעריאַלן (ל″ר); (די) אַרכיוו⸗מאַטעריאַלן.
archivist
(דער) אַרכיוויסט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַרכיוויסטין (ל″ר: -ס); אויך: (די) אַרכיוויסטקע (ל″ר: -ס).
Arctic (n.): the Arctic
(די\דער) אַרקטיק.
arctic (/Arctic) (adj.)
אַרקטיש.
Arctic Circle
דער אַרקטישער קרײַז; דער צפונדיקער פּאָלאַר⸗קרײַז [tsófn-dikər], דרומדיק: [(tsú:fn-dikə(r].
Arctic Ocean
דער אַרקטישער ים [yám]; דער אַרקטישער אָקעאַן.
ardent
איבערגעגעבן און אײַנגעעקשנט [áyn-gə-àksh(ə)nt], דרומדיק: [á:n-gə-àksh(ə)nt];
אינגאַנצן איבערגעגעבן; פעסט דעטערמינירט; פעסט אַנטשלאָסן;
{עמאָטיוו:} קנאותדיק [kanóəz-dik], דרומדיק: [kanú:əz-dik].
ardently
איבערגעגעבענערהייט און אײַנגעעקשנטערהייט [áyn-gə-àksh(ə)ntər-héyt], דרומדיק: [á:n-gə-àksh(ə)ntə(r)-háyt];
מיט פולער איבערגעגעבנקײַט; מיט פעסטער דעטערמינירטקײַט; מיט פעסטער אַנטשלאָסנקײַט.
{עמאָטיוו:} מיט קנאות [kanóəs], דרומדיק: [kanú:əs].
ardor
אַ ברען (צו דער זאַך); (די) הייסע איבערגעגעבנקײַט; (די) פולע דעטערמינירטקײַט; (די) פעסטע אַנטשלאָסנקײַט;
{עמאָטיוו:} (די\דאָס\דער) קנאות [kanóəs], דרומדיק: [kanú:əs].
{איצטיקע צײַט (הווה), ערשטע⸗פּערזאָן (ראשון), לשון רבים (מערצאָל):}
{דרומדיק:} זענען; {צפונדיק:} זײַנען;
{איצטיקע צײַט (הווה), צווייטע פּערזאָן (ראשון), לשון רבים (מערצאָל):}
{דרומדיק:} זענט; {צפונדיק:} זײַט;
{הערה א: די ביידע פאָרמעס (זײַנען\זײַט און זענען\זענט) זײַנען לחלוטין גלײַכבאַרעכטיקט אין דער ליטעראַרישער שפּראַך, סײַ בײַם ריידן סײַ בכתב (אין אַלע סטילן, בתוכם סאַמע ליטעראַריש). אין שריפטלעכן לשון איז דאָס גראַדע געוואָרן אַ שבולת וואָס ווײַזט טאַקע אָן צי דער מחבר (צי גאָר — דער רעדאַקטאָר; אַמאָליקע יאָרן צומאָל אויך דער בחור הזעצער) איז אַליין פּערזענלעך גענייגט „צפונדיק“ צי „דרומדיק“. בשעת מעשה פאָדערט די יידישע סטיליסטיק אַן אויסגעהאַלטנקײַט אינעם באַנוץ אין אַן איינאיינציקן אַרטיקל אָדער ווערק בײַ אָט דעם לאַקמוס⸗טעסט צום מזרח⸗אייראָפּעאישן יידנטום};
{הערה ב: בשעת ווען בײַם אינפיניטיוו און ערשטע פּערזאָן רבים זײַנען אָטאָ די פאָרמעס מכריעדיקע סימנים אויף „צפון“ ∼ „דרום“, זײַנען פאַראַן בײַם רבים (און בײַם פאָרמעל) אין צווייטע⸗פּערזאָן אַ ריי דיאַלעקטישע איבערגאַנג⸗פאָרמעס צווישן „זענט“ און „זײַט“, בתוכם „זײַנט“ און „זאַנט“};
{הערה ג: אימפּעראַטיוויש איז קיין וואַריאַציע ניטאָ, ס′איז רק „זײַט געזונט“ און „זײַט געבענטשט“; הייסן הייסט דאָס אַז אינעם דרום איז מען אין דעם פּרט מבחין צווישן ל″ר ערשטע⸗פּערזאָן איצטיקע⸗צײַט און דעם ל″ר פונעם אימפּעראַטיוו; אינעם אימפּעראַטיווישן רבים איז אין דרום (און געוויסע גערענצדיקע וואַריאַנטן) פאַראַן דער אויסלאָז⸗ס, אַשטייגער: „זײַטס געזונט!“ [!zá:ts|gəzínt]}.
(area (of measurable space
(דער) שטח [shétəkh], דרומדיק: [shéytəkh] {ל″ר: שטחים [shtókhəm], דרומדיק: [shtúkhəm]};
{נוצנדיק ספּעציפישע מעסטערס:} (דער) מעטראַזש; (דער) קילאָמעטראַזש; (דער) מילאַזש; (דער) אַקעראַזש; (דער) העקטאָראַזש; (דער) וויאָרסטאַזש;
{אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} (די) גרייס (ל″ר: -ן); (דער) פאַרנעם (ל″ר: -ען).
(area (region
(די\דער) געגנט (ל″ר: -ן); (דער) ראַיאָן (ל″ר: -ען);
{אַרכעאיש, אויפגעלעבט ליטעראַריש:} (דער) קרײַז (ל″ר: -ן); (דער) תחום [tkhúm], דרומדיק: [tkhím] (ל″ר: תחומען).
(area (field of work or study
(דער\דאָס) געביט (ל″ר: -ן); (די) ספּעציאַליטעט (ל″ר: -ן); (דער) תחום [tkhúm], דרומדיק: [tkhím] (ל″ר: תחומען);
{הערה: דער באַנוץ דאָ פון „פעלד“, אויפן מוסטער פון ענגליש, בײַ פּוריסטן וואָס זײַנען „קעגן“ באַנוץ פון „געביט“ (רחמנא לצלן „דײַטשמעריש“), מאַכט אַ גאַנץ מאָדנעם אײַנדרוק בײַ אַ ייד פון אַ גאַנץ יאָר וואָס וועט דערזען פאַר די אויגן „די פעלדער מיט די וועלדער“… אָט די באַמערקונג צום לשון פון „פּוריסטיש אויסגעשולטע אַמעריקאַנער סטודענטן“ פלעגט אָפט מאַכן, גוטמוטיק, פּריוואַט מיטן סטודענט, פּראָפ. גרשון ווײַנער}.
area code
(דער) קאָד (ל″ר: -ן); (דער) טעלעפאָנישער קאָד (ל″ר: -ן);
(דער) געגנט⸗קאָד (ל″ר: -ן); (דער) ראַיאָן⸗קאָד (ל″ר: -ן).
areal
שטחדיק [shétəgh-dik], דרומדיק: [shéytəgh-dik]; געאָגראַפיש.
Argentina
{אָן אַן אַרטיקל; ל″נ} אַַַרגענטינע.
Argentinian (n.)
(דער) אַרגענטינער (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַרגענטינערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַרגענטינערקע (ל″ר: -ס);
{אומפאָרמעל; מער אינטימיש; בייגעוודיק:} (די\דער) אַרגענטינישע(ר).
Argentinian (/Argentine) (adj.)
אַרגענטיש;
{אומבייגעוודיק; גיכער וועגן מענטשן, פאָלק, קולטור:} אַרגענטינער.
!Argh
אוי!; אָך!; עך!; אײַ!.
argot
(דער) אַרגאָ (ל″ר: -ען); (דער) (סאָציאַלער) גרופּע⸗דיאַלעקט (ל″ר: -ן).
arguably
מ′קען טענהן, אַז [táynən], דרומדיק: [tá:nən]; ס′קען געטענהט ווערן, אַז [gətáynət], דרומדיק: [gətá:nət];
מ′קען (אויך) האַלטן, אַז; ס′קען געמאָלט זײַן; פאַראַן אויך אַ מעגלעכקײַט, אַז; פאַראַן אויך גרונטן (\סיבות [síbəs]) צו האַלטן, אַז;
{פאָלקיש; אויך ליטעראַריש:} אפשר, אַ סברא אויך, אַז [éfshər|asvórə-òykh], דרומדיק: [éfshə(r)|asvú:rə-òykh], צפונדיק: [éfshər|asvórə-èykh].
(argue (speak for a position
טענהן (אַז) [táynən], דרומדיק: [tá:nən]; אַרויסזאָגן זיך פאַר דער מיינונג (אַז); אײַנשטעלן זיך פאַר דעם (אַז); זיך אָננעמען פאַר דער דעה (אַז) [déyə], דרומדיק: [dáyə].
(argue (engage in debate or disputation
אַמפּערן זיך; שפּאַרן זיך; דיסקוטירן;
{חסידישח:} זיך דינגען;
{לומדיש:} (זיך) נושא⸗ונותן זײַן [nòysəv-nóysn-zayn], צפונדיק: [nèysəv-néysn-zayn]; זיך מתווכח זײַן [mizvə-kéyəkh-zayn], דרומדיק: [mizvə-káyəkh-za:n].
(argue (quarrel
קריגן זיך; רײַסן זיך; (צע)ווערטלען זיך; האָבן אַן איבעררייד.
(argument (claim, point(s) raised in support of an opinion
(די) טענה [táynə], דרומדיק: [tá:nə] (ל″ר: טענות); (דער) אַרגומענט [argumént] (ל″ר: -ן); {חסידיש אויך:} (די) באַהויפּטונג (ל″ר: -ען).
(argument (debate
(די) דעבאַטע [dəbátə] (ל″ר: -ס); (די) אַמפּערניש (ל″ר: -ן); (די) שפּאַרעניש (ל″ר: -ן);
{מער פאָרמעל, מער לומדיש, וועגן וויכטיקערע פראַגן:} (די) חילוקי דעות [kh(ə)lùkə-déyəs], דרומדיק: [kh(ə)lìkə-dáyəs] (ל″ר); (דער) ווידעראַנאַנד (ל″ר: -ן); (דער) מחלוקת (ל″ר: -ן; אויך: מחלוקות); (דער) וויכוח [vəkúəkh], דרומדיק: [vəkí:əkh] (ל″ר: וויכוחים [vəkúkhəm], דרומדיק: [vəkí:khəm]); (די) פּלוגתא [plúktə], דרומדיק: [plíktə] (ל″ר: פּלוגתות, מער לומדיש: פּלוגתאות [pluktó(y)əs], דרומדיק: [pliktú:əs]);
{חסידיש:} אַ טענהרײַ [atàynəráy], דרומדיק: [(atà:nərá:(y];
{אָפּלאַכעריש:} (די) געשפּאַרערײַ (ל″ר: -ען); (די) אַמפּערײַ (ל″ר: -ען); (די) שפּאַרערײַ (ל″ר: -ען);
{עמפאַטיש, אָפטמאָל וועגן אַ ברייטערער, גרעסערער קריג:} אַ ויתרוצצו [avàyisróytsətsu], צפונדיק: [avàyisréytsətsu] (ל″ר: -ס);
{ליטעראַריש שילדעריש:} (דער) פּירוד הלבבות [pèyrəd-(h)al(ə)vóvəs]; דרומדיק: [pàyrət-(h)al(ə)vúvəs].
(argument (quarrel
{דער עיקר בעל⸗פּה, אפטמאָל בנוגע אַן איינמאָליקער געשעעניש:}
(די) קריג (ל″ר: -ן); (די) טענהרײַ [tàynəráy], דרומדיק: [(tà:nərá:(y]; (די) קריגערײַ (ל″ר: -ען);
{מער לומדיש און מיט אָנצוהערעניש אַז אינאיינעם מיטן קריגן זיך זײַנען פאַראַן דערײַן ערנסטע פראַגן:} (דער) סכסוך [síkhsəkh] (ל″ר: סיכסוכים [səkh-súkhəm], דרומדיק: [səkh-sí:khəm]); (דער) מחלוקת (ל″ר: -ן; אויך: מחלוקות); (די) פּלוגתא [plúktə], דרומדיק: [plíktə] (ל″ר: פּלוגתות, מער לומדיש: פּלוגתאות [pluktó(y)əs], דרומדיק: [pliktú:əs]);
arguer: incessant arguer
אַ מקשן [mákshən] (ל″ר: מקשנים [makshónəm], דרומדיק: [makshú:nəm]);
{פראַזעס:} די גאַנצע צײַט פרעגט ער (\זי) קשיות [káshəs]; אַלעמאָל טענהט ער (\זי) זיך אײַן [táynət], דרומדיק: [tá:nət].
argumentation
(די) אַרגומענטאַציע; דער הלך פון די אַרגומענטן [héyləkh], דרומדיק: [háyləkh] (\פון די טענות [táynəs], דרומדיק: [tá:nəs]); (די) פּרעזענטירונג פון די אַרגומענטן; די מעטאָדיק פון דער אַרגומענטירונג.
argumentative
{וועגן כאַראַקטער⸗שטריך:}
קריגעריש; אַמפּערדיק; אַרומרײַסעריש; צעווערטלעריש; שטרײַטעריש;
{עמאָטיוו:} (צע)בוצקעדיק; צעפּאַטשעריש;
{וועגן נטיה שטעלן קשיות אין אַ דיסקוסיע:}
אַרגומענטאַטיוו; קשיא⸗פרעגנדיק [káshə]; איבערפרעגעריש; אַנטקעגנדיק;
{לומדיש:} התנגדעריש [hisnágdərish]; נוטה לקשיות [nòytə-ləkáshəs], צפונדיק: [nèytə-ləkáshəs]; {נאָכמער לומדיש: [nòytə-ləhákshoys], צפונדיק: [nèytə-ləháksheys].
argumentative person
{בייגעוודיק:} אַ קריגערישע(ר); אַן אַמפּערנדיקע(ר); אַן אַרומרײַסנדיקע(ר); אַ ווערטלדיקע(ר); אַ שטרײַטערישע(ר);
אַ גענייגטע(ר) זיך צו קריגן (\אַמפּערן \צעווערטלען \זיך אַרומ(צו)רײַסן);
{ביטולדיק:} אַ טשעפּוק (ל″ר: -עס), ל″נ: אַ טשעפּוקיכע (ל″ר: -ס);
{פראַזעס:} אַ מענטש וואָס קומט די גאַנצע צײַט מיט טענות [táynəs], דרומדיק: [tá:nəs]; …וואָס קריגט זיך מיט דער וועלט; …וואָס קריגט זיך די גאַנצע צײַט.
arid
טרוקן; אויסגעטריקנט.
aridity
(די) טרוקנקײַט; (די) אויסגעטריקנטקײַט.
Aries (astrol.)
מזל טלה [màzl-tlé], דרומדיק: [màzl-tléy].
arise (come into being or prominence)
אויפקומען; זיך לאָזן (\נעמען) אין וועג אַרײַן; אויפשפּראָצן; געבאָרן (\געבוירן) ווערן;
{ספּעציפישע סיטואַציעס:} אַרײַן אין דער מאָדע; {אויך פיגוראַטיוו:} אַרויף אויף דער בינע; געגרינדעט ווערן.
aristocracy
(די) אַריקטאָקראַטיע;
{עמאָטיווע פראַזעס:} די הויכע פענצטער; (די) הויכע מקומות [məkóyməs], צפונדיק: [məkéyməs];
{וועגן פריערדיקע תקופות, צי איראָניש וועגן הײַנטיקע:} (דער) אַדלשטאַנד; די אַדללײַט (ל″ר); (די) פּריצעשאַפט [prí(y)tsə-shàft]; די פּריצים [prí(y)tsəm] (ל″ר);
{אַרכעאיש:} די גילדע(ר)נע פאָן.
aristocrat
(דער) אַריסטאָקראַט (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַריסטאָקראַטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַריסטאָקראַטקע (ל″ר: -ס).
aristocratic
אַריסטאָקראַטיש.
{הערה: „אַריסטאָקראַטיש“ ווערט אין טייל טראַדיציאָנעלע קרײַזן גענוצט אַלץ פאַראיידלטער פאַרבײַט פון „רײַך“ צי „עשירותדיק“: „זעלטן ווען ווערן מיר פאַרבעטן אויף אַזאַ שיינעם, אַריסטאָקראַטישן אָוונט“}.
Aristotelian
אַריסטאָטעליש [àristotélish].
Aristotle
אַריסטאָ, בדרך כלל: [arístə], מער פאָרמעל צי אַקאַדעמיש: [arísto]; {צומאָל ווי אין לשון⸗קודשדיקן ספרים געשריבן: אריסטו}; אויך: אַריסטאָטעלעס; אין ענגליש ריידנדיקע לענדער אויך: אַריסטאָטל.
{פראַזעס, קענען זײַן ערנסט צי סאַרקאַסטיש, געווענדט אין קאָנטעקסט און אינטאָנאַציע:} אַ קאָפּ פון אַריסטאָ!; וואָס זאָגסטע אויף אַזאַ אַריסטאָ?}.
Arizona
{אָן אן אַרטיקל} אַריזאָנע (אויך: אַריזאָנאַ).
(ark (for Torah scrolls in a synagogue
(דער) ארון קודש [òrn-kóydəsh], דרומדיק: [ù:r(ə)n-kóydəsh], צפונדיק: [òrn-kéydəsh].
ark of the covenant
(דער) ארון הברית [òrn-(h)abrís], דרומדיק: [ù:rn-(h)abrís].
ark: Noah’s ark
(די) תיבה [téyvə], דרומדיק: [táyvə];
נחס תיבה [nóyəkhs|téyvə], דרומדיק: [nóyəkhs|táyvə], צפונדיק: [néyakhs|téyvə].
Arkansas
{אָן אן אַרטיקל} אַרקענסאָ.
arm (n.) (anat.)
(דער) אָרעם (ל″ר: -ס);
{צאַרטלעך צי וועגן אַ קינד:} (דאָס\דער) אָרעמל (אויך: ערעמל) (ל″ר: -עך);
{אַוואו ס′גייט אינעם אָרעם אינאיינעם מיט דער האַנט, אָדער ס′איז ניט וויכטיק דער חילוק, נוצט מען אויך:}
(די) האַנט (ל″ר: הענט); {צאַרטלעך צי וועגן אַ קינד:} (דאָס\די) הענטעלע (ל″ר: -ך).
arm (n.) (section, division, branch)
(די) אָפּטיילונג (ל″ר: -ען); (דער) אָפּטייל (ל″ר: -ן); (די) סעקציע (ל″ר: -ס); (דער) צווײַג (ל″ר: -ן); (דער) דעפּאַרט(אַ)מענט (ל″ר: -ן).
arm rest (n.)
(דער) אָנלען; (דער) פּאַרענטש.
arm twister (person)
אַ מענטש וואָס דרייט און דרייט (אויף) אויספּועלן דאָס זײַניקע (\איריקע) [óys-pòy(ə)ln], צפונדיק: [óys-pèy(ə)ln];
אַ מענטשנדרייער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
arm twisting (n.)
(די) טאַקטיק פון שאַרף דריקן אויף מענטשן; (די) טאַקטיק פון דרייען אַ קאָפּ ביז וואַנעט מ′פּועלט (ני(ש)ט) אויס(עט) [póyəlt], צפונדיק: [péyəlt].
arm wrestle (n.)
(דער\דאָס) האַנט⸗געראַנגל (ל″ר: -ען); (דער) האַנט⸗פאַרמעסט (ל″ר: -ן).
arm: an arm and a leg
אַ וועלט מיט געלט; אַ (גאַנצער) פאַרמעגן; אַן אפּותיקי (\אַ פּותיקי) [à(na)póytəkə], צפונדיק: [à(na)péytəkə].
(arm (n.): hold someone in one’s arms (embrace
אַרומנעמען; זיך צוטוליען צו (עמעצן).
arm: keep at arm’s length
האַלטן פונדערווײַטנס; האַלטן ווײַט פון זיך; זיך האַלטן מיט (אַ) דיסטאַנץ.
arm: with open arms
מיט אָפענע הענט.
arm (v. trans.) (→ armed, arms)
{אַלץ טראַנזיטיווער ווערב:} באַוואָפענען; באַזאָרגן מיט געווער.
arm (v.): get armed, acquire arms
זיך באַוואָפענען; זיך באַזאָרגן מיט געווער; אויפבויען די באַוואָפנטע (\מיליטערישע) כוחות [kóykhəs], צפונדיק: [kéykhəs];
{אַלץ אומטראַנזיטיווער ווערב:} זיך באַוואָפענען; זיך באַזאָרגן מיט געווער; באַזאָרגט ווערן מיט געווער.
armada
(די) אַרמאַדע; (די) קריגסשיף⸗פאָרמאַציע (ל″ר: -ס); (דער) מלחמה⸗פלאָט (ל″ר: -ן); (דער) ים⸗מלחמה פלאָט (ל″ר: -ן).
Armageddon
{אַפּאָקאַליפּטיש⸗עסכאַטאָלאָגישע טראַדיציע אין קריסטלעכן גלויבן, לויטן „בוך פון רעוועלאַציעס“ וואָס אין נײַעם טעסטאַמענט:}
אַרמאַגעדאָן;
{דער פריערדיקער העברעאישער געאָגראַפישער באַגריף אין תנ″ך:}
מגידו (מְגִדּוֹ) [m(ə)gídòy], צפונדיק: [m(ə)gídèy];
{מיטן שפּעטערדיקן נאָך⸗תנ″כישן צוגאָב פון:} הר [har] (′באַרג—′) > הר מגידו;
{דער אַפּאָקאַליפּטיש⸗עסכאַטאָלאָגישער פּאַראַלעל בײַ יידן, פון „גּוֹג אֶרֶץ הַמָּגוֹג“ (′גוג פון לאַנד מגוג′, יחזקאל ל″ח: ב′), אין נאָך⸗תנ″כישן זין פון:}
גוג⸗ומגוג [gòg-məgóg]; {אָפטמאָל אין דער לענגערער פאָרם:} די מלחמה פון גוג ומגוג [də-mi(l)khómə|fun-gòg-məgóg], דרומדיק: [də-mi(l)khúmə|fin-gòg-məgóg]; {אין דער יידישער טראַדיציע אַ מלחמה צווישן צוויי גיגאַנטישע קעניגן האַרט פאַרן קומען פון משיחן, אַ טייל פון די חבלי משיח};
{הערה: די קירצערע פאָרם, „גוג⸗ומגוג“ (צי: „גוג⸗מגוג“) האָט אין יידיש אַ צווייטן באַדײַט, געזאָגט געוואָרן אויף עפּעס ריזיק⸗גיגאַנטיש}.
armaments
(די) געווער⸗באַזאָרגונגען (ל″ר); (די) באַוואָפענונגען (ל″ר).
armband
(דאָס\די) אָרעמבענדל (ל″ר: -עך).
armband: White Armbanders (Holocaust era)
{אַגענטיוויזירט:} די ווײַסע אָרעמבענדלעך (ל″ר).
armchair (n.)
(דער) פאָטעל (ל″ר: -ן); (די) קרעסלע (ל″ר: -ס); (די\דער) פאָטערשטול (ל″ר: -ן); (די\דער) לענשטול (ל″ר: -ן).
armchair (adj.) (of armchair critic, general, revolutionary etc)
סאַלאָן⸗ („דער סאַלאָן⸗גענעראַל“, „דער סאַלאָן⸗קעמפער“ וכו′);
{בייגעוודיק: (די\דער) שטוביקע(ר)…; (די\דער) אינדערהיים⸗זיצנדיקע(ר).
armed
באַוואָפנט; באַזאָרגט מיט געווער.
armed conflict
(דער) באַוואָפנטער קאָנפליקט (ל″ר: -ן); (דער) באַגעווערטער קאָנפליקט (ל″ר: -ן);
(דער) שיסן⸗קאָנפליקט (ל″ר: -ן).
armed robbery
(די) באַוואָפנטע רויבערײַ; (די) גוואַלד⸗גניבה מיט געווער [g(ə)néyvə], דרומדיק: [g(ə)náyvə].
armed with
באַוואָפנט מיט; באַזאָרגט מיט געווער מיט.
armed: unarmed
אומבאַוואָפנט; אומבאַגווערט; ני(ש)ט באַזאָרגט מיט געווער.
Armenia
{אָן אַן אַרטיקל} אַרמעניע.
Armenian (n.)
(דער) אַרמענער (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַרמענערין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַרמענערקע (ל″ר: -ס);
{אומפאָרמעל; מער אינטימיש; בייגעוודיק:} (די\דער) אַרמענישע(ר).
Armenian (adj.)
אַרמעניש;
{אומבייגעוודיק; גיכער וועגן מענטשן, פאָלק, קולטור:} אַרמענער.
armistice
(דער) שטילשטאַנד⸗הסכם [héskəm] (ל″ר: -ס); (דער) פײַער⸗אָפּשטעל הסכם (ל″ר: -ס);
(די) פײַער⸗אָפּשטעל לאַגע;
(די) אַרמיסטיצע (ל″ר: -ס); (די) פּראָוויזאָרישע מלחמה⸗אָפּשטעלונג [mə(l)khómə], דרומדיק: [mə(l)khúmə] (ל″ר: -ען).
arms
(די\דאָס\דער) געווער (קאָלעקטיוו); אויך: די געווער (ל″ר); (די) באַוואָפענונג; (די) וואָפנס (ל″ר); (דער) וואָפן; (די) אַרמאַמענטן (ל″ר);
{אין אַ ריי ספּעציפישע פאַלן:} (די) כלי⸗זין [klə-záyən]; {מער פאָרמעל:} [klèy-záyən], דרומדיק: [klày-zá:(y)ən];
{הערה א: אָנווענדן דעם שיינעם, אַלטן טערמין „כלי⸗זין“ אין שייכות מיט הײַנטיקע געאָפּאָליטישע סיטואַציעס סתם איז סטיליסטיש⸗סעמאַנטיש טעותדיק. פונדעסטוועגן זײַנען פאַראַן אַ ריי לעבעדיקע באַנוצונגען, אַצווישן זיי: וועגן דעראוראַלטער (דער עיקר תנ″כישער) געשיכטע; וועגן מעסערס, שווערדן, שפּיזן און אַנדערע אומפּולווערדיקע געווער⸗מיטלען; וועגן אַ יחידס אַרומגיין מיט געווער און וועגן אַ צונויפשטויסונג מיט כלי⸗זײַן צווישן גרופּעס און באַנדעס. די עיקרדיקע ראָלע פון „כלי⸗זין“ איז אָבער פיגוראַטיוו, אין דעם שפּרודלדיקן יידישן אַרסענאַל צו דיסקוסיעס, דעבאַטעס, פּאָלעמיק, און די שילדערונגען פונדערפון, למשל: „אַז מיר האָבן זײַנע טעאָריעס בכבודיק קריטיקירט אינעם זשורנאַל, האָט ער אָפּגעענטפערט מיט אַ שלל זלזולים און פּערזענלעכע באַליידיקונגען. איז האָבן מיר אין דער תשובה לתשובה אָפענערהייט אַ פרעג געטאָן, אַלמאי ער דערנידעריקט זיך מיט אַזעלכע כלי⸗זין?“
{הערה ב: בדרך כלל איז דער פאַרנעם פון „געווער“ קלענער אין איכות און כמות איידער „וואָפנס“ צי „באַוואָפענונגען“, למשל: „דער פּרעזידענט האָט זיי טאַקע געשאָנקען אַ ביסל געווער דאָ און דאָרט, פונדעסטוועגן זיך צוריקהאַלטנדיק פון אַ מדרגה באַוואָפענונגען וואָס וואָלט מיט זיך פאָרגעשטעלט אַ סכנה די שכנישע לענדער“.}
arms control
(דער) וואָפן⸗קאָנטראָל; (דער) באַוואָפענונג⸗קאָנטראָל; (דער) באַוואָפענונגס⸗קאָנטראָל; (די) אַרמאַמענטן⸗קאָנטראָל.
arms dealer
(דער) וואָפן⸗הענדלער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) אַרמאַמענטן⸗הענדלער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{ביטולדיק:} אַ סוחר כלי⸗זין [asòykhər-kləzáyən], צפונדיק: [asèykhər-kləzáyən]; {נאָכמער ביטולדיק: אַ סוחר המות [asòykhər-(h)amóvəs], דרומדיק: [asòykhə(r)-(h)amúvəs], צפונדיק: [asèykhər-(h)amóvəs].
arms dump
(די) געווער⸗מאַלינע (ל″ר: -ס); (אויך:) ⸗מלינה (ל″ר: מלינות); (די\דאָס) געווער⸗באַהעלטעניש (ל″ר: -ן).
arms embargo
(דער) וואָפן⸗עמבאַרגאָ (ל″ר: -ס); (דער) עמבאַרגאָ אויף אַרמאַמענטן.
arms inspector
(דער) וואָפן⸗אינספּעקטאָר [inspèktər] (ל″ר: -ן [inspektòrn]).
arms race
(די) וואָפן⸗קאָנקורענץ; (דער) וואָפן⸗קאָנקורס;
(דער) פאַרמעסט אין אַרמאַמענטן.
arms reduction treaty (/agreement)
(דער) וואָפן⸗רעדוצירונג אָפּמאַך (ל″ר: -ן).
arms trade
(דער) וואָפן⸗האַנדל.
arms: lay down (one’s) arms
אַנידערלייגן די געווער.
arms: take up arms
זיך נעמען צו (די) געווער; זיך נעמען צום באַוואָפנטן קאַמף; נעמען אָנווענדן געווער⸗מיטלען.
army (n.)
(די) אַרמיי [arméy] (ל″ר: -ען); (די) מיליטער [milətér];
{ברייטערער טערמין צום סך⸗הכל פון די אַרמייאישע כוחות פון אַ מלוכה:}
די חיילות [khayóləs], דרומדיק: [khayú:ləs] (ל″ר); („די גענעראַלן דאָרטן האָט אַפּנים געמאַכט אַ חשבון, אַז מיט די חיילות פון אַמעריקע איז ניט כדאי זיך אַרײַנלאָזן אין אַ מלחמה“);
{זעלטענער אַ סך, און מער לומדיש איז דער ל″י:} (דער) חיל [kháyəl].
army (adj.)
אַרמיי⸗; אַרמייאיש.
army engineer
(דער) סאַפּיאָר [sapyór] (ל″ר: -ן); (דער) אַרמיי⸗ענזשענער (ל″ר: -ן).
army man
אַרמייער (ל″ר: ø).
army unit
(דער) אַרמיי⸗איינס; (די) אַרמיי⸗גרופּע (ל″ר: -ס).
army: (he/she/they) joined the army
(איז\זײַנען) אַרײַן אין דער אַרמיי; (…) אַוועק אין סאָלדאַטן;
{האָט\האָבן) זיך פאַרשריבן אין (דער) אַרמיי.
aroma
(דער) אַראָמאַט (ל″ר: -ן); (די) אַראָמאַטישקײַט.
aromatherapy
(די) אַראָמאַטעראַפּיע [aròmətərápyə].
aromatic
אַראָמאַטיש.
(aron hakodesh (synagogue ark for Torah scrolls
(דער) ארון⸗קודש [òrn-kóydəsh], דרומדיק: [ù:rn-kóydəsh], צפונדיק: [òrn-kéydəsh];
{ליטעראַריש פאָרמעל:} (דער) ארון⸗הקודש [òrn-ha-kóydəsh], דרומדיק: [ù:rn-(h)a-kóydəsh], צפונדיק: [òrn-(h)akéydəsh];
{הערה: אמת, בײַ שול⸗גייער טרעפט מען די פאַרקירצונג „דער ארון“ („דער חזן גייט צו צום ארון“), אָבער אין מער פאָרמעלן באַנוץ און בײַם שרײַבן מײַדט מען עס אויסעט, מחמת „דער ארון“ פאַר⸗זיך איז טײַטש ′אַ טרונע פאַרן מת′}.
around (approximately)
אַרום; אומגעפער [úmgəfèr], אויך: [ùmgəfér]; אַן ערך [anérəkh], דרומדיק: [anéyrəkh]; מער אָדער ווייניקער; מער⸗ווייניקער; מער⸗ווינציקער;
{לומדיש:} בערך [b(ə)érəkh], דרומדיק: [b(ə)éyrəkh]; לערך [l(ə)érəkh], דרומדיק: [l(ə)éyrəkh].
around (in the area, not far, available)
דאָ ני(ש)ט ווײַט; ערגעצוואו דאָ אַרומ(עט); דאָ פאַראַנ(ען).
around here (in this area)
דאָהי; דאָ אַרומ(עט); אַרום דאַנעט; דאָ אין געגנט; דאָ ני(ש)ט ווײַט;
{פראַזע, צומאָל וועגן אַ גרעסערן שטח:} אין (אָטאָ) די מקומות [məkóyməs], צפונדיק: [məkéyməs].
around the bend (crazy)
משוגע [məshúgə], דרומדיק: [məshí:gə]; אַראָפּ פון די רעלסן.
around the clock
אַ גאַנצן מעת⸗לעת [məslés]; פיר⸗און⸗צוואַנציק שעה אין מעת⸗לעת [shó], דרומדיק: [:shú];
{פראַזעס:} בײַטאָג און בײַנאַכט [batóg], דרומדיק: [batúk]; טאָג ווי נאַכט; פון חצות ביז חצות [kh(ə)sós].
around the corner
אַרום דעם ראָג (\ווינקל); בײַם אַרומגיין דעם ראָג (\ווינקל); נאָכן (\בײַם) (אומ)דרייען זיך בײַם ראָג (\ווינקל).
around town
דאָ און דאָרטן אין שטאָט; אין שטאָט וואו⸗ני(ש)ט⸗וואו; ערגעצוואו אין (דער) שטאָט;
{פראַזע:} אַוואו⸗ני(ש)ט⸗וואו אין אונדזער שטעטל.
around: all around
אַרום און אַרום; אַרומענאַרום; רונד אַרום.
around: enough to go around
גענוג אויף צו קלעקן (פאַר אַלעמען); גענוג פאַר יעדן;
{פראַזע; לומדיש:} די והותר [dày-v(ə)hóysər], צפונדיק: [dày-v(ə)héysər].
around: I get around
{וועגן פּערזענלעכער שטאַנדהאַפטיקײַט:}
איך קען מײַן שטעטל באַשטיין; איך גיב זיך אַן עצה [éytsə], דרומדיק: [áytsə]; איך קום אויס(עט); איך בין ני(ש)ט קיין זיבעלע (\עופעלע [éyfələ], [óyfələ]);
{אין מער עמפאַַטיש⸗פּאָזיטיוון זין:} איך ווייס ווי צו לעבן אַ טאָג!;
{וועגן אויסלעבן זיך אין פאַרשיידענע ערטער צי סביבות:}
איך בין שוין אַ (האַלבע) וועלט אויסגעפאָרן; איך בין (שוין) אַרומגעווען; איך האָב שוין געטאַנצט אויף אַ סך חתונות [asákh|khásənəs].
איך בין ני(ש)ט קיין שטוב⸗זיצער (\⸗זיצנדיקע(ר)); איך בין ני(ש)ט קיין באַנק⸗קוועטשער; {לומדיש:} איך בין ני(ש)ט קיין יושב אוהל [yòyshəv-óy(h)(ə)l], צפונדיק: [yèyshəv-éy(h)(ə)l]; איך זיץ ני(ש)ט די גאַנצע צײַט אין בויבעריק (\באַלבירישאָק); דאָס איז ני(ש)ט בײַ מיר די ערשטע חתונה [khásənə].
around: he/she has been around
{וועגן די אָנגעזאַמלטע איבערלעבונגען און עפּיזאָדן אין משך פון יאָרן:}
{בייגעוודיק:} ער\זי איז אַ דורכגעטריבענע(ר) (\אַ דורכגעבראָטענע(ר)); {סלענגיש; בײַ טייל וואולגאַריש:} …אַ דורכגעממזרטע(ר) [(adúrkh-gəmàmzərtə(r];
{וועגן אַ מאַנסביל}: אַ דורכגעטריבענער יונג (\חברהמאַן [khévrə-màn]) (ל″ר: יונגען; חברהלײַט [khévrə-làyt], דרומדיק: [khévrə-là:t]);
{וועגן זײַן שוין ניט יונג:}
{פראַזעס; ל″ז:} ער איז שוין ני(ש)ט קיין בר⸗מצווה בחור (\בעל⸗מצווה בחור [bal-mítsvə-bòkhər], דרומדיק: [(bal-mítsvə-bùkhə(r]); …קיין חתן⸗בחור [khósn-bòkhər], דרומדיק: [(khú:sn-bùkhə(r];
{פראַזעס; ל″נ:} זי איז שוין ני(ש)ט קיין כלה⸗מויד [kálə-mòyd] (\כלה⸗מיידל [kálə-mèydl], דרומדיק: [kálə-màydl]); {אין סביבות אַוואו מ′פּראַוועט בת⸗מצווה:} …ני(ש)ט קיין בת⸗מצווה מיידל [bas-mítsvə-mèydl], דרומדיק: [bas-mítsvə-màydl].
around: this time around
דאָסמאָל; אָדאָסמאָל; אָט דאָסמאָל;
{צפונדיק דיאַלעקטיש:} (אַ)דעם מאָל.
around: turn around
זיך אומדרייען; זיך אומקערן; זיך קערן אויף צוריק (\קאַריק);
אַ דריי טאָן אויף פאַרקערט (\צוריק);
{פראַזע:} מאַכן אַ השיבנו נאַזאַט (אויך: נאַזאַד) [hashivéynu|nazát], דרומדיק: [h)ashiváyni:|nazát)].
arousal
{סעקסועל:} (די) אויפרייצונג (ל″ר: -ען); (די) אויפרייצעניש (ל″ר: -ן); (די) אויפגלוסטונג (ל″ר: -ען); (די) תאווה⸗וועקונג [táyvə], דרומדיק: [tá:və] (ל″ר: -ען);
{מער פאָרמעל:} (די) סעקסועלע (\געשעכטלעכע) דערוועקונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש; סענסועל צי אין דער קונסט:} (די) תשוקה [tshúkə], דרומדיק: [tshí:kə].
(arouse (v. trans.) (sexually
אין אַ תאווה אַרײַנפירן [atáyvə], דרומדיק: [atyá:və]; אויפרייצן צו גלוסטעניש (\תאווה);
{מיט גוטמוטיקן הומאָר:} אַ וועק טאָן דעם יצר⸗הרע [avék-tòn|dəm-yèytsər-hórə], דרומדיק: [avék-tì:y(ə)n|dəm-yàytsə(r)-(h)ú:rə];
{לומדיש שפּאַסיק:} מעורר זײַן דעם יצר⸗הרע [məóyrər-zayn], צפונדיק: [məéyrər-zayn];
{לומדיש פּאָעטיש:} מעורר זײַן די תשוקה [tshúkə], דרומדיק: [tshí:kə].
arouse: be aroused
צעוועקט ווערן; צעפלאַמט ווערן; צערייצט ווערן;
{מיט גוטמוטיקן הומאָר:} פאַריֵצר⸗הָרעט ווערן [far-yèytsər-hórət|vèrn],
דרומדיק: [far-yèytsə(r)-(h)ú:rət|vèyrn].
(arouse (from sleep
אַ וועק טאָן; אויפוועקן.
arousing (sexually)
תאווה⸗וועקנדיק (\⸗צינדנדיק) [táyvə], דרומדיק: [tá:və]; אויפרייצנדיק; צעגלוסטנדיק; פאַרתאווהנענדיק; צעפלאַמענדיק.
arraign
{מצד דער מאַכט — פונעם פּראָקוראָר אָדער אַן אַנדער מלוכהשן אינסטאַנץ:} שטעלן צו דער באַשולדיקונג; פירן צום ריכטער אויף דער באַשולדיקונג (\אויף די קלאַגן\קלאַגעס);
{הערה: דער שם⸗דבר „קלאַגע“ גילט סײַ אין ציווילע סײַ אין קרימינאַלע פּראָצעסן (ל″ר פונדעפון: „קלאַגעס“ צי „קלאַגן“) — ניט צום פאַרמישן מיט „קלאָג“ (ל″ר: -ן) וואָס באַציט זיך אַלעמערשטן צום פּערזענלעכען און געזעלשאַפטלעכן לעבן, ניט צו געריכטס⸗ענינים. אַזוי אויך דער ו ו ע ר ב „קלאָגן“; פאַרקערט, בײַ די פרעפיקסירטע (דאָ: קאָנווערבן) „אָנקלאָגן“ און „אײַנקלאָגן“ גייט דאָס אין געריכטלעכע ענינים. אַמאָפטסטן בײַ „אָנקלאָגן“ — ציוויל; בײַ „אײַנקלאָגן“: קרימינאַליש}.
arraignment
(די) אויפנאָרטיקע אײַנקלאָגונג (ל″ר: -ען); (די) אײַנקלאָגונגס⸗פּראָצעדור (ל″ר: -ן); (די) שטעלונג פאַרן געריכט אויף באַשולדיקט (צו) ווערן;
{פון קיצור וועגן:} (די) געריכט⸗שטעלונג (ל″ר: -ען).
arrange (plan, organize)
אַראַנזשירן; אָרגאַניזירן; פּלאַנירן; אײַנאָרדענען; אײַנסדרן [áyn-sèydərn], דרומדיק: [á:n-sàydərn];
{היימיש; וועגן אַ פריידיקער געלעגנהײַט:} אײַנפּראַווען, אויך: אײַנפּראַווענען.
(arrange (put in order
אײַנאָרדענען; מאַכן (אַן) אָרדענונג; אײַנסַדרן [aýn-sàdərn]; אויססַדרן [óys-sàdərn]; שטעלן אין אַ סדר [séydər], דרומדיק: [(sáydə(r].
arrange one’s affairs
מאַכן אין די אייגענע ענינים אַן אָרדענוגנ [inyónəm], דרומדיק: [inyú:nəm].
arranged marriage
{אין טראַדיציאָנעלן לעבן; אויך אויסגעברייטערטערהייט:} אַ גערעדטער שידוך [shídəkh] (ל″ר: גערעדטע שידוכים [shədúkhəm], דרומדיק: [shədí:khəm]);
{אויניווערסאַליסטיש:} אַן אַראַנזשירטער שידוך.
(arrangement (practical agreement
אַ פאַרשטענדעניש (ל″ר: -ן); אַ צונויפריידעניש (ל″ר: -ן); אַ פאַקטישער אָפּמאַך (ל″ר: -ן).
arrangement: come to an arrangement
דערגיין אַ טאָלק (ל″ע: דערגאַנגען); קומען צו אַ הסכם [héskəm]; דערריידן זיך.
arrangements
(די) צוגרייטונגען (ל″ר); (די) פּלענער (ל″ר); (די) אויספּלאַנירונגען (ל″ר); (די) אַראַנזשירונגען (ל″ר).
array (n.): an array of
אַ ריי (מיט\פון) (ל″ר: -ען);
אַ ברייטער (\היפּשער) אָפּקלײַב (\אויסוואַל) (פון) (ל″ר: -ן).
arrears
(די) הינטערשטעליקײַט אין (\פון) צאָלונגען; (די) פאַרפעלטע צאָלונגען (ל″ר);
(די) שולדיק⸗געבליבענע סומעס (ל″ר).
(.arrest (n
(דער) אַרעסט (ל″ר: -ן).
(.arrest (v
אַרעסטירן.
arrest warrant
(דער) אַרעסט⸗דאָקומענט (ל″ר -ן);
{כלומרשט לומדיש; צומאָל הומאָריסטיש:} אַ כתב תפיסה [aksàf-tsí(y)sə].
arrest: under arrest
אונטער (\אין) אַרעסט; אַרעסטירט.
arrestable offense
אַן אַרעסטירע(וו)דיקער פאַרברעכן (ל″ר: -ס).
arrested development
(די) אָפּגעשטעלטע (\פאַרהאַקטע) אַנטוויקלונג (ל″ר: -ען).
arrythmia
(די) אַריטמיע; (די) אַריטמישקײַט.
arrythmic
אַריטמיש.
arrival
(דער) אָנקום (ל″ר: -ען); (די) אָנקומונג (ל″ר: -ען); (דאָס\דער) אָנקומען.
(arrival: new arrival (of a person
{בייגעוודיק:} אַן (ערשט) אָנגעקומענע(ר); אַן (ערשט) אָנגעפאָרענע(ר).
arrivals hall
(דער) אָנפאָר⸗זאַל (ל″ר: -ן); (דער) אָנקום⸗זאַל (ל″ר: -ן); (דער) זאַל פאַר די אָנקומענדיקע.
arrive
אָנקומען;
{טאָמער דווקא צופוס:} קומען צו גיין;
{טאָמער דווקא מיט אַ מאַשין:} קומען צו פאָרן;
{טאָמער דווקא מיט אַן עראָפּלאַן:} קומען צו פליען.
arrive at a decision
דערגיין אַ טאָלק; קומען צו אַ באַשלוס; דערגרייכן אַן אויספיר;
{לומדיש:} קומען לידי מסקנא (אויך: מסקנה) [lidèy-maskónə], דרומדיק: [lidày-maskú:nə].
arrive at the wedding
אָנקומען אויף דער חתונה [khásənə].
arrive at the (bus) station
אָנקומען אויף דער (אויטאָבוס⸗) סטאַנציע.
arrive at the (train) station
אָנקומען אויפן וואָקזאַל.
arrive unexpectedly
זיך יאַווען (\זיך באַווײַזן \אָנקומען) אומגעריכטערהייט (\אומדערוואַרטערהייט).
arrogance
(די\דער) אַראָגאַנץ; (די) גאווהדיקע גרויסהאַלטערישקײַט [gáyvə-dikə], דרומדיק: [gá:və-dikə]; אַ העזה פון גאווה [ahózə|fun-gáyvə], דרומדיק: [a(h)ú:zə|fin-gá:və]; (די\דאָס) גדלות [gádləs]; (די) גדלותדיקײַט [gádləz-dəkàyt];
(בעל⸗)גאווהדיקייט [bàl-)gáyvə-dikàyt)]; דרומדיק: [balgá:və-dikàyt]; (די) גרויסהאַלטערישקײַט; (דער\דאָס,די) עזות [ázəs]; (די) עזותדיקײַט [ázəz-dəkàyt]; (די) חוצפּה [khútspə], דרומדיק: [khítspə];
{דיאַלעקטיש:} (די) פאַרריסנקײַט.
arrogant
אַראָגאַנט(יש); (בעל⸗)גאווהדיק [bàl-)gáyvə-dik)]; דרומדיק: [bal-)gá:və-dik)]; גרויסהאַלטעריש; חוצפּהדיק [khútspə-dik], דרומדיק: [khítspə-dik]; העזהדיק [hózə-dik], דרומדיק: [h)ú:zə-dik)]; גדלותדיק [gádləz-dik]; העזהדיק⸗גאווהדיק [hòzədik-gáyvədik], דרומדיק: [h)ù:zədik-gá:vədik)].
arrogant person
אַן עזות⸗פּנים [anàzəs-pónəm], דרומדיק: [anàzəs-pú:nəm] (ל″ר: ⸗פּנימער [pénəmər], דרומדיק: [(péynəmə(r]);
אַ חוצפּהניק [akhútspə-nik], דרומדיק: [akhítspə-nik] (ל″ר: -עס), ל″נ: אַ חוצפּהניצע (ל″ר: -ס);
אַ מחוצף [am(ə)khútsəf], דרומדיק: [am(ə)khítsəf] (ל″ר: מחוצפים [məkhutsófəm], דרומדיק: [məkhitsúfəm]), ל″נ: אַ מחוצפטע [am(ə)khútsəf-tə], דרומדיק: [am(ə)khítsəf-tə] (ל″ר: -ס);
אַ חצוף [akhótsəf], דרומדיק: [akhú:tsəf] (ל″ר: חצופים [kh(ə)tsúfəm], דרומדיק: [kh(ə)tsí:fəm]), ל″נ: אַ חצופה [kh(ə)tsúfə], דרומדיק: [kh(ə)tsí:fə] (ל″ר: חצופות);
{מיט רעדופּליקירונג אויף פאַרשטאַרקונג צי אויף שפּאַס:} אַ חצוף מחוצף [akhòtsəf-m(ə)khútsəf], דרומדיק: [akhùtsəf-m(ə)khítsəf];
{פראַזעס:} אַ ייד מיט אַ העזה [ahózə], דרומדיק: [a(h)ú:zə];
{מער שמועסשפּראַכיק:} אַן עכבראָש [anàkhb(ə)rósh]; אַ גראָביאַן [agrobyán] (ל″ר: -עס; אויך: -ען); אַ יאַ⸗טביע⸗דאַם (\יאַ⸗טעבע⸗דאַם \יאַ טאָבע דאַם וכו′).
arrogant: be arrogant
האָבן אַ חוצפּה [khútspə], דרומדיק: [khítspə]; האָבן אַ העזה [ahózə], דרומדיק: [a(h)úzə]; האַלטן זיך גרויס; האַלטן זיך בגאווה [bəgáyvə], דרומדיק: [bəgá:və].
arrogantly
בעל⸗גאווהדיק [balgáyvə-dik]; דרומדיק: [balgá:və-dik];
{לומדיש:} בגאווה [bəgáyvə], דרומדיק: [bəgá:və].
arrow
(די\דער) פײַל (ל″ר: -ן);
{טאָמער אַ קליינער, אָפטמאָל וועגן אַ געדרוקטן סימבאָל:} (דאָס\די\דער) פײַל(ע)כל (ל″ר: -עך);
{טאָמער אין אַ טאַבעלע, אַשטייגער אין אַ לערנבוך, אויך:} (דער) ווײַזער (ל″ר: -ס).
arsenal
(דער) אַרסענאַל (ל″ר: -ן).
arsenic
(די\דער) אַרסעניק; (דער) אַרסען.
arsenic poisoning
(די) אַרסען⸗פאַרסמונג [arsén-farsàmung] (ל″ר: -ען); (די) אַרסען⸗פאַרגיפט(יק)ונג (ל″ר: -ען).
arson
(די) אונטערצינדונג; (דער) קרימינאַל⸗בראַנד.
arsonist
(דער) אַרסאָניסט (ל″ר: -ן); (דער) אונטערצינדער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) קרימינאַל⸗צינדער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{פאָלקיש; עמאָטיוו; צומאָל פיגוראַטיוו צי איראָניש:} שרפענער [sárfənər] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס).
art (n.) (cf. arts)
(די) קונסט; (די) קונסט⸗שאַפונג; (די) שאַפונגס⸗קונסט; קינסטלערישע שאַפונגען (ל″ר);
{לומדיש:} די יצירה [yətsírə];
{וויזועלע און בוי⸗קונסטיקע:}
מעשה בצלאל [máysə-ptsáləl].
{שטאַרק רעליגיעז נעגאַטיוו לגבי קינסטלעכע (און במילא קינסטלערישע) צורות פון מענטשן וכו′:} פּסל וכל תמונה [pésl|fkhol-tmúnə], דרומדיק: [péysl|fkhol-tmínə] {נאָך די עשרת הדברות, שמות כ′: ′ד}.
art collection
(די) קונסט⸗זאַמלונג (ל″ר: -ען); (די) זאַמלונג פון קונסטווערק.
art collector
(דער) קונסט⸗זאַמלער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) זאַמלער פון קונסטווערק.
art dealer
(דער) קונסט⸗סוחר [kúnst-sòykhər], צפונדיק: [kúnst-sèykhər] (ל″ר: ⸗סוחרים [sòkhrəm]).
Art Deco
(די\דער) אַר⸗דעקאָ [àr-déko].
art for the sake of art
(די) קונסט לשמה [ləshmó];
art gallery
(די) בילדער⸗גאַלעריע (ל″ר: -ס); (די) קונסט⸗גאַלעריע (ל″ר: -ס).
art history
(די) קונסט⸗געשיכטע.
Art Nouveau
(די\דער) אַרט⸗נואוואָ [àr-núvo], אויך: [àr-nuvó]; (די) נואוואָ⸗קונסט; (די) יוגנט⸗קונסט.
art restorer
(דער) קונסט⸗רעסטאַוורירער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) קונסט⸗רעסטאַווראַטאָר (ל″ר: -ס).
art school
(די) קונסט⸗שול (ל″ר: -ן);
{באַטאָנענדיק אַז ס′גייט אין העכערער בילדונג:} (דער) קונסט⸗אינסטיטוט (ל″ר: -ן); (דער) קונסט⸗פאַקולטעט (ל″ר: -ן).
art teacher
(דער) קונסט⸗לערער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) לערערקע (ל″ר: -ס); אויך: (די) לערערין (ל″ר: -ס);
{טאָקמער דווקא אין זין פון לערנען מאָלן: (דער) לערער פון מאָלערײַ.
art: a work of art
(דער\דאָס) קונסטווערק (ל″ר: ø).
art: life imitates art
דאָס (\דער) לעבן טוט נאָך דער קונסט; דאָס (\דער) לעבן איז אַזוי ווי אין די קונסטווערק.
arterial
אַרטעריעל(יש); אַרטעריאַל(יש); אַרטעריע⸗.
arterial blockage
(די) אַרטעריע⸗בלאָקירונג (ל″ר: -ען); (די) אַרטעריע⸗פאַרשטאָפּונג (ל″ר: -ען).
arterial disease
(די) אַרטעריאַלישע קראַנקײַט.
artery (traffic)
(דער) הויפּטוועג (ל″ר: -ן); די הויפּט דורכפאָרן (ל″ר);
{אין שטאָט:} (די) אַרטעריע⸗גאַסן (ל″ר); (די) אַרטעריאַלע גאַסן.
artful (clever, construed with originality)
אָריגינעל; דווקא פעאיק [dàfkə-féy(i)k]; ראַפינירט; ווירטואָזיש; באַגאַבט.
artful (cleverly sly)
כיטריש⸗פעאיק [féy(i)k]; פעאיק און בשעת מעשה כיטרעדיק [bəshàs-máysə], דרומדיק: [bəshàs-má:(n)sə]; ממש קינסטלעריש כיטרעדיק [máməsh].
arthritic
אַרטריטיש.
arthritis
(דער) אַרטריט [artrít].
arthritis sufferer
(דער) אַרטריטיקער (ל″ר: ø), ל″נ אויך: (די) אַרטריטיקערין (ל″ר: -ס).
artefact → artifact
artichoke
(דער) אַרטישאָק (ל″ר: -ן);
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער} (דער) אַרטיטשאָק.
article (gram.)
(דער) אַרטיקל (ל″ר: -ען).
(article (item, thing
(דער) חפץ [khéyfəts], דרומדיק: [kháyfəts] (ל″ר: חפצים [khféytsəm], דרומדיק: [kh(ə)fáytsəm];
אַ זאַך (ל″ר: -ן);
{טאָמער אין אַ געשעפט אָדער אַ רשימה זאַכן צום קויפן; אַרכעאיש:} אַ גם [agám] (ל″ר: -ען).
(article (text
(דער) אַרטיקל (ל″ר: -ען; אויך: -עך);
{לומדיש און וועגן אַ לומדישן אַרטיקל, צי איראָניש וועגן אַ שוואַכן:} (דער) מאמר [maymər], דרומדיק: [(má:mə(r] (ל″ר -ים [maymórəm], דרומדיק: [ma:mú:rəm]).
article (text): really bad article
אַ שרײַבעכץ [ashráybakhts], דרומדיק: [ashrá:bakhts]; אויך: [ashráybəkhts], דרומדיק: [ashrá:bəkhts]; אַ שטיק שמאַטע; אַ גראַפאָמאַנסקע(ר) אַרטיקל; אַ כלומרשטער אַרטיקל [klóymərshtər], צפונדיק: [kléymərshtər].
article of clothing
אַ בגד [abégəd], דרומדיק: [abéygət] (ל″ר: בגדים [b(ə)gódəm], דרומדיק: [b(ə)gu:dəm]); אַ מלבוש [amálbəsh] (ל″ר: מלבושים [malbúshəm], דרומדיק: [malbí:shəm]).
article of faith
אַן אני⸗מאמין [anànə-máymən], דרומדיק: [anànə-má:mən];
אַ פראַגע פון (רעליגיעזן) גלויבן; אַ רעליגיעזע גלייבונג (ל″ר: -ן).
article: definite article (gram.)
(דער) באַשטימטער אַרטיקל (ל″ר: -ען);
{אין טייל נאָרמאַטיוויסטיש⸗פּוריסטישע קרײַזן:} (דער) וויסיקער אַרטיקל (ל″ר: -ען);
{וועגן לשון קודש; צומאָל אויסגעברייטערט אויף יידיש און אַנדערע לשונות:}
(דער\די) הא הידיעה (אויך: ה′ הידיעה) [héy|hay(ə)díyə], דרומדיק: [háy|(h)ay(ə)dí:ə];
{הערה: די פראַזע „מיט (אַ) הא הידיעה“ איז אַן עמאָטיווער אויסדרוק פון עמפאַטישקײַט („זי איז דער בעסטער אַדוואָקאַט אין שטאָט מיט אַ הא הידיעה!“ — ד.ה. מיט די געפילן פון ′אַוודאי און אַוודאי′). פונדעסטוועגן ווערט עס אויך באַנוצט אין דיסקוסיעס אַרום וואָסער⸗ניט⸗איז לשון וואן די סעמאַנטישע עמפאַטישקײַט פּאָרט זיך טאַקע מיטן באַשטימטן אַרטיקל, אַשטייגער: „צי איז דאָס גלאַט איינער פון די אַלע תירוצים אָדער ס′איז טאַקע ′דער תירוץ′ מיט (אַ) הא הידיעה“}.
article: indefinite article (gram.)
(דער) אומבאַשטימטער אַרטיקל (ל″ר: -ען);
{אין טייל נאָרמאַטיוויסטיש⸗פּוריסטישע קרײַזן:} (דער) אומוויסיקער אַרטיקל (ל″ר: -ען).
article: leading article (Brit.)
(דער) עדיטאָריאַל (ל″ר: -ן); דער רעדאַקציעס אַ מיינונגס⸗אַרטיקל (ל″ר: -ען);
{בײַ טייל אַרכעאיש:} (דער) לײַט⸗אַרטיקל (ל″ר: -ען).
articled clerk (Brit.)
(דער) שטודיר⸗אַדוואָקאַט (ל″ר: -ן); (דער) לערנענדיקער אַדוואָקאַט (ל″ר: -ן); (דער) אַדוואָקאַט⸗פּראַקטיקאַנט (ל″ר: -ן);
{איראָניש; הומאָריסטיש:} (דער) אַרטיקלטער קלאַרק (ל″ר: -ן; {נאָכמער איראָניש:} -עס).
Articles of Confederation (United States, 1777)
די אַמעריקאַנער „פּונקטן פון דער קאָנפעדעראַציע“ (ל″ר); (די) אַמעריקאַנער „ערשטע קאָנסטיטוציע“ (1777).
articles of impeachment
(די) אימפּיטשמענט פּונקטן (ל″ר; ל″י: דער אימפּיטשמענט פּונקט); (די) פּונקטן (פון די באַשולדיקונגען) אויף אימפּיטשמענט (ל″ר).
articles of incorporation
(די) רעגלאַמענטן פון דער קאָרפּאָראַציע; (די) פירמע⸗רעגלאַמענטן (ל″ר);
{לומדיש; אַוואו ס′איז קלאָר פונעם קאָנטעקסט:} די תקנות [takónəs], דרומדיק: [takú:nəs] (ל″ר).
Articles of Union (United Kingdom, 1707)
די בריטאַנישע „פּונקטן פון דער פאַראייניקונג“ (1707);
דער ענגלאַנד⸗שאָטלענדישער אייניקונגס⸗הסכם (1707) [hèskəm].
articulate (v.) (clearly express)
אויסדריקן; קלאָר איבערגעבן (\אַרויסזאָגן); ברענגען צום אויסדרוק; קלאָר געבן צו פאַרשטיין; קלאָר דערקלערן;
{לומדיש:} מסביר זײַן [mázbər-zayn] (ל″ע: האָט מסביר געווען);
articulate (v.) (pronounce, enunciate)
אַרטיקולירן; אַרויסריידן (\אַרויסרעדן); אויסשפּרעכן (ל″ע: אויסגעשפּראָכן);
articulate (skillful at expressing oneself)
קלאָר⸗ריידנדיק (\⸗רעדנדיק); קלאָר⸗דערקלערנדיק; זיך⸗קלאָר⸗אויסדריקנדיק; דײַטלעך;
{לומדיש:} בעל⸗דרשנדיק [bàl-dárshn-dik]; בעל⸗דברנדיק [bàl-dábrən-dik]; כח⸗הדיבורדיק
[kòyəkh-(h)adíbər-dik], צפונדיק: [kèyəkh-(h)adíbər-dik]; בעל⸗מסביריש [bàl-mázbər-ish].
articulately (with skill in self-expression)
מיט קלאָרע דיבורים [dəbúrəm], דרומדיק: [dəbí:rəm]; מיט קלאָרע דערקערלונגען;
מיט אַ גאָלדענעם (\אַן אײַזערנעם) כח הדיבור [kòyəkh-(h)adíbər], צפונדיק: [kèyəkh-(h)adíbər]; מיט אַן אויסגעטאָקט(ן) וואָרט; מיט אַ צונג פון אַ מגיד [amágəd] (\פון אַ בעל⸗דרשן [abàl-dárshn] \פון אַ בעל⸗מסביר).
articulateness
(די) קלאָרע אויסדריקונג; (דאָס\דער) קלאָר אויסדריקן; (די) קלאָרע אַרויסברענגונג; (די) קלאָרע דערקלערונג; (דאָס\דער) קלאָרע דערקלערן; (דאָס\דער) גוט געבן צו פאַרשטיין;
{אַ קאַפּ לומדיש:} אַן אײַזערנער (\גאָלדענער) כח הדיבור [kòyəkh-(h)adíbər], צפונדיק: [kèyəkh-(h)adíbər];
{נאָכמער לומדיש:} אַ הסברה ברורה [ahazbòrə-brúrə], דרומדיק: [ahazbù:rə-brí:rə]; אויך: [anazbòrə-brúrə], דרומדיק: [anazbù:rə-brí:rə].
articulation (n.) (pronunciation)
(דער) אַרויסרייד; (די) אויסשפּראַך; (די) אַרטיקולירונג; (די) אַרטיקולאַציע;
{לומדיש:} (דער) חיתוך הדיבור [khìtəkh-(h)adíbər].
artifact (object of human interest)
(דער) אינטערסאַנטער (\טשיקאַווער) חפץ [khéyfəts], דרומדיק: [kháyfəts] (ל″ר: חפצים [khféytsəm], דרומדיק: [kh(ə)fáytsəm];
אַן אַנטיקל⸗זאַך (ל″ר: -ן); אַן אַנטיקוואַרל (ל″ר: -עך); אַ שטיקל אַמאָליקײַט.
artifact (non-inherent feature resulting from secondary impact)
(דער) אַרטיפאַקט (פון) (ל″ר: -ן); אַ סעקונדערע דערשײַנונג (ל″ר: -ען).
artificial
קינסטלעך; געקינצלט; האַנט⸗געמאַכט;
אומאויטענטיש; אומעכט; אומנאַטירלעך;
{אין קינסטלערישן זין, קריטיקירנדיק אַ כלומרשדיקע אָריגינעלקײַט:} נאָכגעמאַכט; נאָכגעטאָן; {ביטולדיק:} נאָכגעמאַלפּעוועט.
artificial flowers
(די) געמאַכטע (\סינטעטישע \קינסטלעכע) בלומען (\קווייטן) (ל″ר);
{ביטולדיק:} פאַלשע בלומען (\קווייטן) (ל″ר).
artificial insemination
(די) קינסטלעכע באַפרוכפּערונג (\אינסעמינירונג \אײַנזוימונג).
artificial intelligence
(די) געקינצלטע אינטעליגענץ; (די) אַרטיפיציעלע אינטעליגענץ; (דער) אַ⸗אי (\{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער:} עי⸗אַי);
{ברייטער:}
(די) געמאַכטע אינטעליגענץ; (דער) קאָמפּיוטער⸗שכל;
{מיט ביטול:} (די) קונצעדיקע אינטעליגענץ; {מיט ביטול, שפּאַסיק:} (די) אויכמיר אינטעליגענץ; {וועגן אַ פּרט⸗פאַל:} דעם קאָמפּיוטערס אַ חכמה; {וועגן דוחק אין מענטשלעכן שכל:} מיט אַ קאָמפּיוטערשן שכל.
artificial limb
(די) פּראָטעזע (ל″ר: ס); (דער) פּראָטעז (ל″ר: -ן); (דער) קינסטלעכער אבר [éyvər], דרומדיק: [áyvər] (ל″ר: אברים [éyvrəm], דרומדיק: [áyvrəm]);
artificial resuscitation
(די) קינסטלעכע רעאַנימירונג; (די) קינסטלעכע באַלעבונג; (די) קינסטלעכע רעסוסיטירונג;
{אין דער יידישער טראַדיציע, ע″פּ מלכים ב′: ד′: ל″א–ל″ו, בפרט ל″ד:}
מעשה אלישע [màysə-elíshə], דרומדיק: [mà:sə-elí:shə]; מעשה אלישע בן שפט
[màysə-elíshə|bèn-shófet], דרומדיק: [mà:sə-elí:shə|bèn-shú:fet];
{פראַזע:} וישם פיו על פיו [vayòsəm|pív|àl-pív], דרומדיק: [vayù:səm|píf|àl-píf];
{פון קיצור וועגן:} [pív|àl-pív], דרומדיק: [píf|àl-píf].
artificial respiration
(די) קינסטלעכע רעספּיראַציע.
artificial sweetener
(דער) קינסטלעכער זיסמאַכער (ל″ר: -ס); (דער) צוקער⸗פאַרבײַט; (דער) במקום צוקער [bìmkəm].
artificial teeth
(די) פּראָטעזישע ציינער (\ציין); (די) אַרײַנגעשטעלע ציינער; (די) קינסטלעכע ציינער.
artillery (n.)
(די) אַרטילעריע.
artillery (adj.)
אַרטילעריש; אַרטילעריע⸗.
artillery barrage
(דער) אַרטילעריע⸗באַראַזש (ל″ר: -ן).
artillery battalion
(דער) אַרטילעריע⸗באַטאַליאָן (ל″ר -ען).
artillery exchange
(דער) אַרטילעריע⸗אויסטויש (ל″ר -ן).
artillery: heavy artillery
(די) שווערע אַרטילעריע.
artisan
(דער) האַנטווערקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ אויך: (די) האַנטווערקערין (ל″ר: -ס);
(דער) בעל⸗מלאכה [bal-m(ə)lókhə], דרומדיק: [bal-m(ə)lú:khə] (ל″ר: בעלי⸗מלאכות [balm(ə)lókhəs], דרומדיק: [balm(ə)lúkhəs]; {לומדיש:} [bàlə-m(ə)lókhəs], דרומדיק: [bàlə-m(ə)lúkhəs]); {נאָכמער לומדיש:} [bàley-m(ə)lókhəs], דרומדיק: [bàlay-m(ə)lúkhəs]);
{לומדיש:} (דער) אומן [úmən], דרומדיק: [ímən] (ל″ר: אומנים [umónəm], דרומדיק: [imú:nəm]); (דער) אומן יד [ùmən-yád], דרומדיק: [ìmən-yát].
artist
(דער) קינסטלער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); ל″נ: (די) קינסטלערין (ל″ר: -ס);
{טאָמער דווקא אויף דעם וואָס מאָלט בילדער:}
(דער) מאָלער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); ל″נ: (די) מאָלערין (ל″ר: -ס);
{טאָמער אין דער דראַמע, אַלץ שוישפּילער אויף אַ קינסטלערישן ניוואָ:}
(דער) אַרטיסט (ל″ר: -ן), ל″נ אויך: (די) אַרטיסטין (ל″ר: -ס), {עמאָטיוו:} (די) אַרטיסטקע (ל″ר: -ס).
artist: bullshit artist
אַ קינסטלער אַ ליגנער; אַן אָנבאַרער אַן עילוי [íl(u)ə]; אַ שקרן אַ מאדים [a-shákrən|amáydəm]; אַ שקרן פון שקרנים⸗לאַנד [shakrónəm-land]; אַ מײַסטער אַ פאַרנאַרער;
{פון דער יידישער געשיכטע:} אַ לבן הארמי [a-lòvn|(h)o-arámə], דרומדיק: [a-lùvn|(h)u-arámə] (< בראשית כ″ט: ט″ז–כ″ז); אַ שבתי צבי [a-sháptsə-tsví].
artist: con artist
אַ זשוליק (ל″ר: -עס); אַ באַשווינדלער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: באַשווינדלערין (ל″ר: -ס); אַ בלאַטער חברהמאַן [khévrə-màn] (ל″ר: בלאַטע חברהלײַט [khévrə-layt]); אַן אָפּנאַרער (ל″ר: ø, אויך: -ס); אַ פאַרדרייער (ל″ר: ø, אויך: -ס), ל″נ: אַ פאַרדרייערקע (ל″ר: -ס); אַ שאַכער⸗מאַכער (ל″ר: ø, אויך: -ס);
{אַ קאַפּ לומדיש:} אַ רמאי [arámay], אויך [arámə] (ל″ר: רמאים [ramó(y)əm], דרומדיק: [ramú:əm]).
artistic
קינסטלעריש; קונסטמעסיק;
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער אויך:} אַרטיסטיש;
{הערה: דער אַנגליציזם ברענגט צו אַ מעגלעכער צווייטײַטשיקײַט אין די מזרחדיקע לענדער אַוואו „אַרטיסט“ = „אַקטיאָר“ און קען הייסן „אַזוי ווי בײַ אַן אַקטיאָר“; אַזויאַרומעט, איז „קינסטלעריש“ דאָ דער פּאַסיקער טערמין}.
artless (without cunning, with natural simplicity)
אָן כיטרעקײַט; אָן שפּילערײַען; אָן דריידלעך; אָן אַלע מעשיות [máysəs], דרומדיק: [má:(n)səs];
{מיטן בײַבאַדײַט פון אַ געוויסער נאַאיווקײַט בשעת מעשה:} תמימותדיק [tmí(y)məz-dik];
{דער עיקר אין דער קונסט⸗קריטיק:} פּשוט⸗נאַטירלעך [póshət], דרומדיק: [pú:shət]; נאַטוראַליסטיש; אומפּרעטענציעז; אומבאַפּוצט.
artless (unsophisticated, unrefined, unskilled)
אומראַפינירט; אומגעלומפּערט; אומבאַהאָלפן; אומגעשיקט;
{עמאָטיוו; אויך ליטעראַריש:} ני(ש)ט⸗אַרומגעטאָקט; ני(ש)ט⸗אַרומגעהובלט.
arts and crafts
קונסט מיט האַנטאַרבעט.
arts and sciences
(די) הומאַניסטישע און וויסנשאַפטלעכע שטודיעס (\לימודים [ləmúdəm], דרומדיק: [ləmí:dəm]) (ל″ר).
arts: liberal arts
(די) הומאַניסטישע שטודיעס (\לימודים [ləmúdəm], דרומדיק: [ləmí:dəm]) (ל″ר);
די הומאַניסטיק.
arts: the arts
{אין ענגערן זין:} די וועלט פון (דער) קונסט; די קונסט⸗וועלט; די (שעפערישע) קונסטן (ל″ר);
{ברייטער גערעדט:} די הומאַניסטישע געביטן ({לומדיש:} תחומען [tkhúmən], דרומדיק: [tkhímən]).
art(s)y person
אַן אָריגינעלער טיפּ (\ פּאַרשוין); אַ באָהעמישער טיפּ; אַ שטיקל קינסטלער(ל);
{בייגעוודיק:} אַן אָריגינעלע(ר); אַ באָהעמישע(ר); אַן אַרטיסטיש געשטימטע(ר);
{אין טייל חסידישע קרײַזן:} אַן אַרטיסט (ל″ר: -ן) {אַמאָפטסטן גענוצט אין ל″ר:} „די אַרטיסטן“.
artwork (of a publication, website, etc)
(די) גראַפיק; (די) פּאָליגראַפיע; (דער) (קינסטלערישער) צונויפשטעל.
(Arvit (evening prayer
(דער) מעריב [máyrəv], דרומדיק: [má:rəf];
{הערה: „מ′דאַוונט מעריב“, אָ ן אַן אַרטיקל (דאָס זעלביקע ווי בײַ שחרית, מנחה, מוסף, נעילה וכו′); נאָר וואָדען, אין די זעלטענע פאַלן ווען מ′שילדערט אַ „סעסיע תפילה“ אַלץ איינמאָליקע געשעעניש, נוצט מען דעם אַרטיקל: „ער איז געקומען דאַווענען מעריב, ניט וויסנדיק אַז דאָס וועט זײַן דער ערשטער פאַרשטערטער מעריב אין אַלע זײַנע יאָרן“; „אַ שיינער מעריב“}.
Aryan (n.)
(דער) אַריער (\אַריאַנער) (ל″ר: ø).
Aryan (adj.)
אַריאַניש;
{אומבייגעוודיק:} אַריער; אַריאַנער.
Aryanist (n.)
(דער) אַריאַניסט (ל″ר: -ן);
(דער) (פאַשיסטישער \ היטלעריסטישער) ראַסיסט (ל″ר: -ן) (\ראַסן⸗סופּרעמיקער).
Aryanist (adj.)
אַריאַניסטיש; ראַסיסטיש⸗אַריאַניסטיש; פאַשיסטיש⸗אַריאַניסטיש; נאַציסטיש⸗אַריאַניסטיש; היטלעריסטיש⸗אַריאַניסטיש.
arythmic
אַריטמיש; אומריטמיש; אומריטעמדיק.
as (like)
ווי; אַזוי ווי; („זיכער ווי גאָלד“; „רײַך ווי ראָק(ע)פעלער“, „זי קען אַזוי גוט אָנפירן ווי די עלטערע שוועסטער אירע“);
{עמפאַטיש:} גלײַך ווי; פּונקט ווי; ממש ווי [máməsh];
{הערה: אין די דרומדיקע דיאַלעקטן (און במילא בײַם ווײַט⸗גרעסטן רוב פון ריזיקן חסידישן עולם), אַוואו ס′קלינגען דאָס זעלביקע „וואו“ און „ווי“ ([:vi]), ווערט סטאַנדאַרד די דיפענצירונג „אַזוי ווי“ [:azóy-vi] כנגד „וואו“ [:vi]}.
as (in the capacity (/role /nature) of)
{′אין דער סיטואַציע (צי: פּאָזיציע) פון′:} אַלץ (די פאַרשפּרייטע שרײַבונג:) אַלס; („איך ענטפער אים אַלץ צוקוקער, ני(ש)ט אַלץ עקספּערט“; „אַלץ פּאָליטיקער דריקן זיי זיך אויס אַנדערש“);
{לאָזנדיק אָפן די מעגלעכקײַט אַז מ′איז אויסן אַ היפּאָטעטישן פאַרגלײַך; זע הערה:} ווי; אַזוי ווי;
{ליטעראַריש:} מעשה [máysə], דרומדיק: [má:sə];
{לומדיש:} בתורת [bətóyrəs], צפונדיק: [bətéyrəs]; אין דער בחינה פון [pkhínə];
{נאָכמער לומדיש:} בבחינת [bəf-khínəs];
{הערה: אין איצטיקן ווערטערבוך ווערט אויפגעלעבט די אַמאָליקע פאָלקס⸗שרײַבונג „אַלץ“ בהסכם מיטן לעבעדיקן באַנוץ אין פאַרשיידענע דיאַלעקטן (סײַ דרומדיקע סײַ צפונדיקע), אויפן אָרט פון „אַלס“, די דאָמינירנדיקע שרײַבונג (אין גאָר אַמאָליקע טעקסטן טרעפט מען: „אלז“, „אַלש“ א.א.); אַ קשיא אויף אַ מעשה, דאָס וואָרט ווערט בײַ פּוריסטן גלאַט געפּסלט, ניט קוקנדיק אויפן פאַרשפּרייטן באַנוץ; פאַראַן דיסקוסיעס דערוועגן אין די קרײַזן פון דער ווילנער ייוואָ};
{אזהרה: ס′בלײַבט צווישן „ווי“ און „אַלץ“ אַ נפקא⸗מינה ממש; ע″פּ יודל מאַרק: אינעם זאַץ „ער רעדט אַלץ ייד“ איז דאָס דווקא אַ ייד, בשעת ווען „ער רעדט ווי אַ ייד“, קען גרײַלעך הייסן אַ ניט⸗ייד וואָס רעדט, לאָמיר אָנכאַפּן, וועגן אַ געוויסן ענין אויפן זעלביקן שטייגער ווי אַ ייד}.
(as (bearing in mind that, since
וויבאַלד; נעמענדיק אין חשבון, אַז [khézhbm]; אַזוי ווי;
{לומדיש:} היות ווי [heyóyz-vì], צפונדיק: [heyéyz-vì].
as (when; at the time when)
בשעת [bəshás]; בעת [b(ə)éys], דרומדיק: [b(ə)áys]; אַזוי ווי; אַז; אין (\צו) דער צײַט ווען.
as … as (expressing sameness of degree: ‘as tall as’)
אַזוי … ווי: אַזוי הויך ווי; {אַזוי אויך: „אַזוי קליין ווי“, „אַזוי גוט ווי“, „אַזוי שווער ווי“}.
as … goes (expressing delimitation to one issue)
אויף וויפל (\וויפיל) ס′גייט אין (\מ′רעדט וועגן \ס′גייט די רייד וועגן).
(as far as (… is concerned
וואָס שייך [vò(s)-sháyəkh], דרומדיק: [vù:(s)-shá:(y)əkh]; וואָס איז שייך [vòsə-sháyəkh], דרומדיק: [vù:sə-shá:(y)əkh];
{אַ קאַפּ לומדיש:} וואָס איז נוגע [vòsə-n(ə)géyə], דרומדיק: [vù:sə-n(ə)gáyə]; {אַ קאַפּ מער לומדיש:} בנוגע [bən(ə)géyə], דרומדיק: [bən(ə)gáyə].
as for
וואָס שייך [vò(s)-sháyəkh], דרומדיק: [vù:(s)-shá:(y)əkh];
אַקעגן (אויך:} אַנטקעגן; מכח [məkóyəkh], צפונדיק: [məkéyəkh];
{אַ קאַפּ לומדיש:} וואָס איז נוגע [vòsə-n(ə)géyə], דרומדיק: [vù:sə-n(ə)gáyə]; {אַ קאַפּ מער לומדיש:} בנוגע [bən(ə)géyə], דרומדיק: [bən(ə)gáyə].
as if
אַזוי ווי; כאילו [k(ə)ílə];
{ליטעראַריש:} עלעהיי.
as if nothing happened
כאילו (\עלעהיי) גאָרני(ש)ט (\גאָרנישניט) [kəí(y)lə]; אַזוי ווי ס′וואָלט קיין זאַך ני(שט) געשען; אַזוי ווי ס′האָט (\ס′וואָלט) קיין זאַך ני(ש)ט פּאַסירט.
as in (for example in the case of)
(אָט) אַזוי (אָ) ווי אין פאַל פון (\ווי בײַ); אָט (אַזוי) ווי בײַ (\אין פאַל פון);
ווי אַשטייגער (\למשל [ləmóshl], דרומדיק: [ləmú:shl] \צום בײַשפּיל).
as it should be
ווי ס′באַדאַרף צו זײַן; ווי ס′וואָלט באַדאַרפט (צו) זײַן; ווי ס′געהער צו זײַן.
as of now
ווי ס′שטייט איצט(ער) די זאַך; ווי ס’האַלט איצטער(ט)⸗אָ.
as it were
ווי ס′רעדט זיך [vì(ə)srétsəkh] צי [vi(ə)srédzəkh]; ווי מ′זאָגט [vìm(ə)zókt], דרומדיק: [vìm(ə)zúkt]; אַזוי צו זאָגן [azóy-tsə-zògn], דרומדיק: [azóy-tsə-zùgn], צפונדיק: [azéy-tsə-zògn].
(as long as (conditional
אַבי [abí]; אויב(ע) נאָר; מיטן תנאי אַז [mitn-tnáy-az]; מיט דער באַדינגונג, אַז.
(as long as (time
כל⸗זמן [kol-zmán]; אַזוי לאַנג ווי; אויף ווי לאַנג [avì-láng], אויך: [aví-làng].
as many as
אַזש ביז; ני(ש)ט ווייניקער (\ווינציקער) ווי (פון\איידער);
אַ קיימא לן [akáymə-lòn], דרומדיק: [aká:mə-lòn].
as much as
אַזויפיל ווי [azòyfíl|víy] צי: [azóyfl|víy] (אויך געשריבן: אַזויפל ווי).
as soon as
וויבאַלד; באַלד ווי; ווי נאָר;
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער:} אַזוי גיך ווי.
as much as one would like to
אַוויפל מ′וויל [avífl|m(ə)víl]; אַוויפל מ′זאָל ני(ש)ט וועלן.
(as sure as heck (/hell
זיכער ווי גאָלד; קלאָר ווי דער טאָג;
❋
{מיט אַ מאָס עמאָטיווקײַט צי איראָניע, געווענדט אינעם באַנוצער:}
ווי איך בין אַ ייד!; ווי איך בין אַ…!;
ווי ס′איז דאָ אַ גאָט אויף דער וועלט; ווי ס′איז דאָ אַ בורא עולם [abòyrə-óyləm], צפונדיק: [abèyrə-éylom]; זיכער ווי דער גן⸗עדן [ganéydn], דרומדיק: [ganáydn]; זיכער ווי תחית המתים [tkhìyəs-(h)améysəm], דרומדיק: [tkhìyəs-(h)amáysəm];
{אַ קאַפּ דראַמאַטיש:) זיכער ווי מיטן מלאך המות [mal(ə)khamóvəs], דרומדיק: [mal(ə)khamúvəs]; זיכער ווי מיטן טויט.
as though
אַזוי ווי; כאילו [k(ə)ílə]; ווי אַשטייגער;
{ליטעראַריש:} עלעהיי.
as usual
(אַזוי) ווי געוויינ(ט)לעך; (אַזוי) ווי ס′איז דער שטייגער; (אַזוי) ווי ס′איז אָפטמאָל דער פאַל.
as well as
ווי אויך; (און) דערצו נאָך; (און) (צו)דערצו; (און) אין צוגאָב צו דעם; (און) נאָכמער.
as: so as to
אויף צו [àf-tsu], דרומדיק: [:òf-tsi]; בכדי (צו) [bighdéy(-tsu)], דרומדיק: [bighdáy(-tsi:)].
as: try as one may
(אויף) וויפל (\וויפיל) מ′זאָל ני(ש)ט פּרואוון (\פּרובירן \זיך סטאַרען).
ASAP (as soon as possible)
באַלד ווי מעגלעך; ב.וו.מ.; ממש באַלד [máməsh];
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער: אַזוי גיך ווי מעגלעך.
עשרה בטבת [asòrə|b(ə)téyvəs], דרומדיק: [asù:rə|b(ə)táyvəs].
asbestos
(דער) אַסבעסט [azbést]; (דער) אַסבעסטאָס.
asbestos removal
(די) אַראָפּנעמונג פונעם אַסבעסט (\אַסבעסטאָס);
{עמאָטיוו:} (דאָס\דער) פּטור ווערן פונעם אַסבעסט (\אַסבעסטאָס) [pótər-vèrn], דרומדיק: [pú:tə(r)-vèyrn].
ascend
אַרויפגיין [arúv-gèyn], דרומדיק: [aró:(u)(ə)v-gàyn], טייל ד″מ: [arív-gìyn]; זיך אַרויפלאָזן; (אַרויפ)שטײַגן;
{עמאָטיוו; צומאָל מיט פאַרשיידענע נואַנסן פון איראָניע צי אינטימקײַט:} זיך אַרויפכאַפּן; זיך אַרויפקלײַבן; זיך אַרויפשאַרן.
ascend the throne
אַרויף אויף דער טראָן; צו מלכות אַרויף [málkhəs].
ascendant (rising in power)
אויפקומענדיק; אויפגייענדיק; שטײַגנדיק; וואַקסנדיק אין מאַכט.
ascendant (n.) (astrol.)
(דער) אַסצענדאַנט.
ascension (/right ascension /RA) (astron.)
(די) רעכט⸗אַסצענציע.
Ascension (Chris.)
{אין קריסטלעכן גלויבן:} די אַסצענציע; קריסטוסעס (\יעזוסעס) אויפשטייג;
{איראָניש; שפּאַסיק:} די קריסטלעכע עליה [alíyə];
{לומדיש:} עלית הנוצרי [alìyəs-(h)anótsrə].
Ascension Day (Chris.)
{אין קריסטלעכן גלויבן:} {אָן אַן אַרטיקל} אַסצענציע; (דער) אַסענציע⸗טאָג; (דער) הימלשטײַג⸗טאָג.
ascent
(דער) אויפגאַנג; (די) אַרויפלאָזונג; (די) הייבונג; (דער) אויפשטײַג; (דער) אַרויפשטײַג;
{עמאָטיוו; צומאָל מיט פאַרשיידענע נואַנסן פון איראָניע צי אינטימקײַט:} (דאָס\דער) אַרויפכאַפּן זיך; (דאָס\דער) אַרוייפקלײַבן זיך; (דאָס\דער) אַרויפשאַרן זיך.
ascent (slope of mountain)
(די) באַרג⸗שטײַגעניש (ל″ר: -ן); (דער) באַרגאַרויפגאַנג (ל″ר: -ען).
ascertain
דערגיין; פעסטשטעלן; באַשטעטיקן; געוואָר (\געוואויר) ווערן (אויף זיכער); אויסגעפינען (מיט זיכערקײַט).
ascertainable
וואָס לאָזט זיך פעסטשטעלן (\באַשטעטיקן);
וואָס מ′קען אויף זיכער אויסגעפינען.
ascertained
פעסטגעשטעלט; באַשטעטיקט; דערגאַנגען אַלץ פאַקט.
ascetic (n.)
אַ פּרוש [apórəsh], דרומדיק: [apú:rəsh], ל″נ: אַ פּרושטע [apórəsh-tə]; אַן אַסקעט (ל″ר: -ן);
{בייגעוודיק:} אַ נזירותדיקע(ר) [(an(ə)zíyrəz-dikə(r];
{לומדיש:} אַ מתבודד [amizbóydəd], צפונדיק: [amizbéydəd] (ל″ר: מתבודדים [mizbódədəm]), ל″נ: אַ מתבודדת [amizbədédəs], דרומדיק: [amizbədéydəs] (ל″ר: -טעס);
{פראַזע:} ווי אַ נזיר [anózər], דרומדיק: [(anú:zə(r], ל″נ: …נזירטע [anózər-tə], דרומדיק: [anú:zər-tə] (ל″ר: -ס).
ascetic (adj.)
אַסקעטיש; נזירותדיק [nəzíyrəz-dik]; נזיריש [nəzíyrish]; פּרושדיק [pórəzh-dik], דרומדיק: [pú:rəzh-dik].
asceticism
{אַלץ שילדערונג:} (די) אַסקעטישקײַט; (די) נזירידותדיקײַט [nəzíyrəz-dəkàyt]; (די) נזירישקײַט [nəzíyrish-kàyt]; (די) פּרושדיקײַט [pórəzh-dəkàyt], דרומדיק: [pú:rəzh-dəkàyt]);
{אַלץ שיטה:} (דער) אַסקעטיציזם.
ascribe
צושרײַבן; צורעכענען.
ascribing (n.)
(די) צושרײַבונג (ל″ר: -ען); (די) צורעכענונג (ל″ר: -ען).
asexual
אומסעקסועל; ני(ש)ט⸗סעקסועל; אַסעקסועל;
{שילדערנדיק אַ מענטשן וואָס האָט דערײַן קיין אינטערעס ניט:}
אַסעקסועליש; אומסעקסועלעדיק; אומסענסועל; {אומפאָרמעל, צומאָל הומאָריסטיש:}
אום⸗יצר⸗הרעדיק [ùm|yèytsər-hórə-dik], דרומדיק: [ìm|yàytsə(r)-(h)ú:rə-dik];
{פראַזעס; אומפאָרמעל; צומאָל הומאָריסטיש:} מיט אַ פּאַפּירענעם (\בלעכענעם) יצר⸗הרע [yèytsər-hórə], דרומדיק: [yàytsə(r)-(h)ú:rə]; מיטן יצר⸗הרע פון אַ מילב.
{אין טעכניש⸗ביאָלאָגישן זין:}
מינלאָז; אוממינעדיק; אוממיניש.
Ash, Sholem (Asch, Sholom) (1880–1957)
אַש;
שלום אַש [shòləmásh], דרומדיק: [shù:ləmásh];
{בײַ טייל פון זײַנע אָפּאָנענטן:} דער נאַז(ע)רענער; דער נאַזעראַנער;
געבאָרן: קוטנע (פּוילן); געשטאָרבן: לאָנדאָן.
ash(es) (n.)
(דער\דאָס\די) אַש (קאָלעקטיוו).
ash(en) (adj.)
אַשענע(ר); אַש⸗; פון אַש;
{מער ליטעראַריש צי פיגוראַטיוו:} אַשיק.
ash: ashen faced
בלאַס⸗פּנימדיק [pónəm-dik], דרומדיק: [pú:nəm-dik]; בלייך⸗פּנימדיק;
בלאַס⸗גרוי (אויך: ⸗גראָ) [bláz|gró(y)];
טויט בלאַס; טויט בלייך.
ashamed: be ashamed
זיך שעמען;
{פראַזעס:} שעמען זיך ווי אין באָד; שעמען זיך ווי אַ קאָזאַק פאַרן שפּיגל; שעמען זיך אין ווײַטן האַלדז; שעמען זיך ווי אַ ציג (\באָק) אין גאָרטן; שעמען זיך ווי אַ קאַץ נאָכן איבערקערן די סמעטענע;
{גיכער איבער מאָראַלישער שלעכטואונג:} שעמען זיך צו ווײַזן פאַר די אויגן; שעמען זיך אין ווײַטן האַלדז אַרײַן; זיך וועלן אַ לעבעדיקע(ר) באַגראָבן; זיך וועלן באַגראָבן לעבעדיקערהייט (\לעבעדיקערהייט באַגראָבן).
ashamed: be ashamed of
זיך שעמען מיט.
!ashamed: Be ashamed of yourself
שעמען (זיך) מעגט איר! \ שעמען (זיך) מעגסטו! (\מעגסטע [mékstə]);
איר מעגט זיך שעמען \ דו מעגסט זיך שעמען!.
Ashdod
אשדוד
{גיכער וועגן דער תנ″כישער שטאָט:} [ázh-doyd], צפונדיק: [ázh-deyd];
{גיכער וועגן דער הײַנטיקער שטאָט:} [ázhdod], אויך {אַ סברא אַרכעאיש}: [ázhdud].
Asher (one of the twelve tribes of Israel)
דער שבט אשר [shèyvət|óshər], דרומדיק: [(shàyvət|ú:shə(r]; {מער פאָרמעל:} [shèyvet|ósher], דרומדיק: [shàyvet|ú:sher].
(Asher ben Yehiel (±1250 – 1327
דער ראש [dər-rósh]; („ער האָט דאָס נאָכגעקוקט בײַם ראש“ [bam|rósh]);
רבינו אשר בן יחיאל [rabéynu|òshər-ben-yekhíy(ə)l], דרומדיק: [rabáyni:|ù:shə(r)-ben-yekhíy(ə)l];
געבאָרן: קעלן (?); געשטאָרבן: טאָלעדאָ.
(Asherah (ancient goddess
(די) אשירה [ashéyrə], דרומדיק: [asháyrə].
Ashkelon
אשקלון
{גיכער וועגן דער תנ″כישער שטאָט:} [ásh-kəloyn], צפונדיק: [ásh-kəleyn];
{גיכער וועגן דער הײַנטיקער שטאָט:} [áshkəlon].
{א: דער עיקרדיקער הײַנטיקער באַנוץ בײַ טראַדיציאָנעל⸗היימישע יידן, אין זין פון נוסח אשכנז:}
נוסח אשכנז [nùsəkh-áshkənaz], פון קיצור וועגן: אשכנז [áshkənaz], ′סטאַנדאַרדער טעקסט פון סידורים, מחזורים, סליחות און אַנדערע הייליקע ספרים אויף צום דאַוונען לויטן מנהג אשכנז′ {וואָס שטייט אַקעגנאיבער אַנדערע נוסחאות, דער עיקר נוסח ספרד און נוסח חב″ד; אַשטייגער, אין אַ נוסח אשכנז סידור טרעפט מען ניט אינעם קדיש די ווערטער „ויצמח פּורקניה ויקרב משיחיה“ וואָס אין נוסח ספרד}; למשל: „דער סידור אויפן טיש איז אשכנז צי ספרד?“; {דאָ רעדט זיך נאָר און בלויז וועגן גענויען טעקסט, ניט וועגן אַרויסרייד ← אשכנזישע הברה}.
{ב: דער צווייטער עיקרדיקער הײַנטיקער באַנוץ בײַ היימישע יידן, בנוגע מנהגים און שטייגער:}
מנהג אשכנז [mìn(h)əg-áshkənaz], פון קיצור וועגן: אשכנז, ווידעראַמאָל אָדאָרטן אַוואו ס′איז פאַראַן אַ קלאָרער חילוק לגבי מנהג ספרד (מנהג חב″ד און אַנדערע), דער עיקר אין הלכה פראַגן, למשל: לויטן מנהג ספרד מעג מען עסן רײַז אום פּסח בשעת ווען ס′איז פאַרווערט בײַ אשכנזים; פאַראַן אויך אָן אַ שיעור טראַדיציעס און מנהגים וואָס זײַנען ניט דווקא „דינים“. פון די קלאַסישע ווערק איז אויפן ערשטן אָרט צום דערמאָנען דעם „אשכנזירנדיקן“ קאָמענטאַר פונעם רמ″א (ר′ משה איסרליש) צום שולחן ערוך פון ספרדישן פּוסק ר′ יוסף קאַראָ (קארו).
{ג: נוסח אשכנז, נוסח ליטא, און אַ היפּוך אויך חסידיש און נוסח ספרד:}
אַרויסשפּרייטנדיק דעם זין פון געדרוקטן נוסח און פאַרשיידענע מנהגים און השגות, אַלץ אין תחום פון דער טראַדיציאָנעלער רעליגיעזער יידישקײַט, נוצט מען אין היימישע קהילות דעם באַגריף „אשכנז“ ווי אַ במקום אויף ′לחלוטין ניט חסידיש′ (צי אין טייל מקומות אַפילו ′אַנטי חסידיש′ וואָס אין דער הײַנטיקער מזרח אייראָפּע איז דאָס פאַר⸗זיך אַ במקום אויף: ′אַנטי חב″ד′). איז מען צו דעם אַלעמען מוסיף די (לפי⸗ערך) קליינינקע אונטערשיידן אין תחום פון נוסח (אָדער מנהג) אשכנז גופא, שווימט דעמאָלט אויפעט דער חילוק צווישן „אשכנז“ סתם (וואָס איז כולל אַשטייגער די ניט⸗חסידישע אונגאַרישע קהילות, דײַטשלענדישע יידישע טראַדיציעס און אַנדערע) קעגנאיבער „נוסח ליטא“ וואו דער אַנטי⸗חסידישער עלעמענט ווערט פאַרשטאַרקט דורך דער אידענטיפיצירונג מיטן ליטווישן נוסח וואָס איז דאָך דער מתנגדישער נוסח און מער אַקעגן חסידיזם „אָפענערהייט“. אַכלל: יעדערער וואָס האַלט נוסח ליטא איז במילא נוסח אשכנז, פאַרקערט לאו דווקא;
{ד: אין עלטערן זין פון אַמאָליקן יידישן ישוב אין די דײַטש ריידנדיקע לענדער:}
(די אַמאָליקע גערמאַנישע, דײַטש ריידנדיקע לענדער אַוואו יידן האָבן זיך באַזעצט מיט העכער טויזנט יאָר צוריק, אַרײַנגערעכנט די ישובים בײַם רינוס (רײַן) צו מערב און דאָנײַ (דאָנאַו) צו מזרח: ארץ אשכנז [érəts|áshkənaz], פון קיצור וועגן: אשכנז; (< בראשית י′: ג′);
{ה: אין דער יידישער קולטור⸗געשיכטע און בפרט די כתבים פון מאַקס ווײַנרײַכן:}
{אינעווייניקסטער יידישער זין, וואָס איז בהדרגה אויסגעוואַקסן אין משך פון יאָרהונדערטער און עקזיסטירט באַנאַנד מיטן ענגערן געאָגראַפישן זין:} די אַלע „צוגעקומענע“ געאָגראַפישע שטחים וואָס ציען זיך ניט⸗איבערגעריסענערהייט פונעם לכתחילהדיקן אשכנז דער עיקר אויף מזרח, אַוואוהין ס′האָבן זיך גענומען מתישב זײַן אשכנזים, אַזויאַרומעט, למשל, אַז פּוילן און ליטא זײַנען אויך „אשכנז“ (אָבער ניט: ארץ אשכנז). מאַקס ווײַנרײַך האָט וויסנשאַפטלעך סיסטעמאַטיזירט די פאָלקישע פּראָגרעסיעס אין באַדײַט לויט זײַן סכעמע פון אשכנז I (אין די דײַטש ריידנדיקע לענדער) קעגנאיבער אשכנז II (אין די סלאַוויש און באַלטיש ריידנדיקע לענדער); בײַ פאַרשיידענע מחברים קומט אויסעט צו קלערן אַז אשכנזישע און יידיש ריידנדיקע ישובים מעבר לים קען מען משיג זײַן אַלץ גלידער פון אַן אשכנז III.
Ashkenaz: Eastern Ashkenaz
מזרח אשכנז [mízrəkh|áshkənaz]; (דער) מזרחדיקער אשכנז.
Ashkenaz: Western Ashkenaz
מערב אשכנז [máyrəv|áshkənaz], דרומדיק: [má:rəf|áshkənaz]; (דער) מערבדיקער אשכנז.
(Ashkenazi (person
אַן אשכנזי [ànashkənázə]; (ל″ר: אשכנזים [ashkənáz(ə)m], {זעלטן, דיאַלעקטיש:} [ashkənéyz(ə)m] צי [ashkənáyz(ə)m]);
{בייגעוודיק:} (אַ\דער) אשכנזישע(ר) [(ashkənázishə(r];
{אין זין פון אַ ייד וואָס דאַוונט נוסח אשכנז צי איז אַ ליטווישער מתנגד:}
אַ נוסח אשכנז; („ער איז אַ נוסח אשכנז“).
Ashkenazic (adj.)
אשכנזיש [ashkənázish]; {זעלטן, דיאַלעקטיש:} [ashkənéyzish] צי [ashkənáyzish].
Ashkenazic Aramaic
אשכנזיש אַראַמיש [ashkənázish]; (דער\דאָס) אשכנזישע(ר) אַראַמיש;
{לומדיש:} אראַמיש בהברה אשכנזית [bəhavòrə-ashkənázis], דרומדיק: [bə(h)avù:rə-ashkənázis].
Ashkenazic Hebrew
אשכנזיש [ashkənázish]; (דער\דאָס) אשכנזישע(ר) העברעאיש [həbréy-ish]; (דער) אשכנזישער לשון קודש [lòshn-kóydəsh], דרומדיק: [lù:shn-kóydəsh], צפונדיק: [lòshn-kéydəsh];
{לומדיש; זיך באַגרענעצנדיק אויף אַרויסרייד:} הברה אשכנזית [havòrə-ashkənázis], דרומדיק: [havù:rə-ashkənázis]; לשון קודש בהברה אשכנזית [bəhavòrə], דרומדיק: [bə(h)avù:rə]; עברית אשכנזית [ívris|ashkənázis];
{אָפטמאָל אָפּלאַכעריש בלשון היפּערקאָרעקציע:} [ashkənózish], דרומדיק: [ashkənúzish]; [ashkənéyzish], דרומדיק: [ashkənáyzish].
די אשכנזישע הברה [ashkənázishə|havórə], דרומדיק: [ashkenázishə / ashkənéyzishə|(h)avú:rə];
{לומדיש:} די הברה אשכנזית [havòrə-ashkənázis]; {די עיקרדיקע באַנוצן זײַנען כדלהלן:}
(א) די סטאַנדאַרדע מזרח⸗אייראָפּעאישע אשכנזישע הברה וואָס שטעלט מיט זיך פאָר אַ ממש פּינקטלעכע אָפּשפּיגלונג פונעם סטאַנדאַרדן יידיש („די אַלע וואָקאַלן ווי בײַ די ליטוואַקעס אויסער ′יענעם ey′, דאָס הייסט: ′חולם oy′);
(ב) די אַמאָליקע דײַטשלענדישע (מערב אשכנזישע) נוסחאות מיט [:o] אָדער [ou] אויפן חולם און די אַמעריקאַנער, בריטאַנישע און אַנדערע וואַריאַנטן פון דער הברה אשכנזית וואָס וואַקסן פון זיי אַרויסעט, בײַ הײַנטיקן טאָג שטאַרק זעלטן;
(ג) די הײַנטיקע אשכנזישע הברות: צפונדיק (ליטוויש⸗ווײַסרוסיש) און סטאַנדאַרד (דער חולם ey איז געוואָרן אַ יקר המציאות וואָס היט זיך אויפעט שיער נאָר אין געוויסע סעקטאָרן פון חב″ד), קעגנאיבער: דרומדיק — דער גרויסער רוב וואָס רעדט אויפן דרומדיקן, „פּויליש⸗אונגאַרישן“ (אַ סך זעלטענער דרום⸗מזרחדיקן, „אוקראַינישן“) יידיש און וואו אין הלכות הברה זײַנען דער דיאַלעקט פון יידיש און דער נוסח אשכנזישע הברה געבליבן פאַרקניפּט און ניט צום צעטיילן); במה דברים אמורים? פאַרן חורבן אין היסטאָרישן היימלאַנד. אין נאָכמלחהדיקע סביבות און בײַ הײַנטיקן טאָג טרעפט מען פאַרשיידנאַרטיקע צעגייאונגען: למשל פאַרשיידענע חסידים אָפּשטאַמיקע פון דרום⸗מזרחדיקע („אוקראַינישע“) מקומות וואָס היטן אויף יענעם אשכנזיש (דער עיקר: צירה = [ey]) בײַם לייענען די תורה וכו’ בשעת ווען בײַם ריידן איז מען לאַנג שוין אַריבער אויפן כלל⸗חסידישן „פּוילישן אַי“ [ay] (אַשטייגער די וויזשניצער און די סקווערער). אינגאַנצן אַנדערש ווידער איז בײַ אַ סך יינגערע „ליטווישע חרדים“ אין ארץ ישראל הײַנט וואָס ריידן אויפן ישראלדיקן העברעאיש (איווריט, הברה ספרדית, ניט יידיש), אָבער דאַוונען דאַוונען זיי מיט דער סטאַנדאַרדער אשכנזישער הברה, אַזאַ גאַנג ווי בײַ „מאָדערנערע חב″דניקעס“ און פאַרשיידענע חסידים וואָס שטעלן מיט זיך הײַנט פאָר אַ לינגוויסטישן מיטלפּונקט צווישן ריכטיקע חרדים און מאָדערנע אָרטאָדאָקסן.
(Ashkenazic rite (for prayers and customs
(דער) נוסח אשכנז [nùsəkh-áshkənaz], דרומדיק: [nìsəkh-áshkənaz].
ashore: be ashore
זײַן אויף דער יבשה [àvdər-yabóshə], דרומדיק: [òvdə(r)-yabú:shə]; זײַן אויפן לאַנד; זײַן אויפן פעסטן באָדן;
ashore: go (head) ashore
אַרויף אויף דער יבשה [àvdər-yabóshə], דרומדיק: [òvdə(r)-yabú:shə]; (\אויפן לאַנד; אויפן פעסטן באָדן).
(Ashtoreth (ancient goddess
עשתורת [ashtóyrəs], צפונדיק: [ashtéyrəs].
ashtray
(דאָס\דער) אַש⸗טעצל (ל″ר: -עך); (דער) אַש⸗בעכער (ל″ר: -ס).
Asia
אַזיע [ázyə].
Asia Minor
קליין⸗אַזיע.
(.Asian (n
(דער) אַזיער [ázyər] (ל″ר: ø); ל″נ: (די) אַזיערין [ázyərn];
{הערה: די אַרכעאישע פאָרמעס „אַזיאַט“ און „אַזיאַטן“ האָבן בײַ אַ טייל אַ בײַ⸗טעם פון קאָלאָניאַליסטישן ראַסיזם, איז כדאי זיי אויסמײַדן; אַזאַ פּגם איז אָבער ניטאָ בײַם אַדיעקטיוו, זע אין קומעדיקן סימן}.
(.Asian (adj
אַזיש; {אומבייגעוודיק:} אַזיער; {זע הערה אין פריערדיקן סימן:} אַזיאַטיש.
Asian-American (n.)
(דער) אַזיש⸗אַמעריקאַנער (ל″ר: ø), ל″נ: (די) אַזיש⸗אַמעריקאַנערין (ל″ר: -ס);
{אומפאָרמעל; מער אינטימיש; בייגעוודיק:} (די\דער) אַזיש⸗אַמעריקאַנישע(ר).
Asian-American (adj.)
אַזיש⸗אַמעריקאַניש; {אומבייגעוודיק:} אַזיש⸗אַמעריקאַנער.
Asian Studies
(די) אַזיע⸗שטודיעס; (די) אַזיאַטיק;
{אַרכעאיש:} (די) אָריענטאַליסטיק;
{הערה: דער טערמין „אָריענטאַליסטיק“ (צי „אָריענטאַלישע שטודיעס“) איז אין פאַרשיידענע לענדער און אַקאַדעמישע סביבות כולל אויך (צי אַפילו דער עיקר) שטודיעס איבערן מיטעלן מזרח, אַזוי אַרום אַז די אומקלאָרקײַט גופא האָט שוין פון לאַנג גורם געווען די אַרכעאיזירונג פונעם טערמין, אָדאָרטן, אַוואו דער סאַמע מיין איז גראָד דער עיקר}.
aside (n.) (in a play)
(דער) אַפּאַרט (ל″ר: -ן); (די) ווענדונג צום עולם [óyləm], צפונדיק: [éylom];
{פראַזע:} (דער) בלויז⸗פאַר⸗משהן [móyshən], צפונדיק: [méyshən]; {ד.ה. נאָר פאַרן עולם, ניט די אַנדערע שפּילער};
{אַרכעאיש:} (די) פּאַבאָטשקע (ל″ר: -ס).
aside (n.): as an aside
אַלץ בײַ⸗באַמערקונג; אַלץ בײַזאַך; ני(ש)ט צום עיקר [íkər]; ני(ש)ט צום הויפּטפּונקט; אַ זײַטיקער פּונקט;
אגב [ágəv]; {לומדיש:} אגב אורחא [àgəv-úrkhə], דרומדיק: [àgəf-írkhə];
{לומדיש:} בתורת אגב אורחא [bətòyrəs|àgəv-úrkhə], דרומדיק: [bətòyrəs|àgəf-írkhə], צפונדיק: [bətèyrəs|àgəv-úrkhə].
aside (to one side, on the sidelines, out of consideration, away from the center)
אָן (\אין) אַ זײַט; בײַ דער זײַט.
aside from
אַחוץ [akhúts], דרומדיק: [akhíts]; חוץ; אויסער;
{טאָמער דווקא אין זין פון צוגאָב:} צו דעם וואָס; צודערצו וואָס;
{עמפאַטיש:} (שוין) אָפּגערעדט פון.
aside from all that
אַחוץ (\אויסער) דעם אַלעמען [akhùdz-dem-áləmən], דרומדיק: [akhìdz-deym-áləmən], {עמפאַטיש:}; [akhùdz-dém|áləmən], דרומדיק: [akhìdz-déym|áləmən];
{טאָמער דווקא אין זין פון צוגאָב:} צו דעם אַלעמען; דערצו נאָך; אין צוגאָב צו דעם אַלעמען.
aside from that
אַחוץ דעם [akhúdz-dèm], דרומדיק: [akhídz-dè(y)m], {עמפאַטיש:} [akhùdz-dém], דרומדיק: [akhìdz-déym]; אויסער דעם;
{טאָמער דווקא אין זין פון צוגאָב:} צו דעם; צודערצו; דערצו.
asinine
סתם נאַריש [stám]; נאַרישעוואַטע(ר); גלופּסקע(ר); טיפּשדיק [típəzh-dik];
לעכערלעך; שטותעוואַטע(ר) [(shtúsəvatə(r], דרומדיק: [(shtísəvatə(r].
ask (a question)
פרעגן;
❊
{אין אַ בערכדיקן סדר פון דער פּשוטסטער פראַגע ביז אויף אַן אינטעלעקטועל קאָמפּליצירטער צי לאָגיק⸗באַזירטער:}
{פּשוטע אינפאָרמאַציע צי אַ קלייניקײַט:}
אַ פרעג טאָן [afrék-ton], דרומדיק [afréyk-tí:(ə)n]; {זעלטענער:} אַ פרעג געבן [afrég-gèbm], דרומדיק: [afréyg-gèybm]; („טו אַ פרעג, וויפל אַזייגער זיי פאַרמאַכן זיך הײַנט?“).
{דער כוללדיקער סתם⸗ווערב:}
פרעגן; פרעגן אַ פראַגע; שטעלן אַ פראַגע;
{דער עיקר וועגן אַ פראַגע צי מ′מעג צי מ′טאָר ניט, קודם כל בײַ אַ רב; אויסגעברייטערטערהייט (צומאָל מיט אַ שמייכעלע) בײַ אַוועלכן⸗ניט⸗איז אויטאָריטעט:}
פרעגן אַ שאלה; קומען מיט אַ שאלה; ברענגען אַ שאלה [asháylə], דרומדיק: [ashá:lə] (ל″ר: שאלות);
{וועגן אַ העכערן ענין, אָפטמאָל מיט אַ שמץ, צי מער ווי אַ שמץ, פון פּרובירן מיט לאָגיק, חכמה, פּקחות צי וויסן אָפּפרעגן צי סותר זײַן יענעם:}
פרעגן אַ קשיא; קומען מיט אַ קשיא; ברענגען אַ קשיא [akáshə] (ל″ר: קשיות);
{טאָמער איז די געבראַכטע קשיא (צי אַפילו אַ פראַגע צי אַ שאלה) אַ נאַרישע:
פרעגן (\קומען מיט) אַ קלאָץ⸗קשיא [aklóts-kàshə];
{טאָמער וועגן אַזאַ וואָס האָט די טבע די גאַנצע צײַט צו קומען מיט קשיות:}
אַ מקשן זײַן [amákshn]; אַ בעל⸗מקשן זײַן [abàl-mákshn].
ask (request)
בעטן [bétn], דרומדיק: [béytn].
ask (demand, require, call for, assertively request)
פאָדערן; פאַרלאַנגען; מאָנען.
ask (set a price)
בעטן; פאַרלאַנגען; שטעלן אַ (\דעם) פּרײַז;
{לומדיש:} שטעלן אַ (\דעם) מקח [mékəkh], דרומדיק: [méykəkh].
ask a favor
בעטן אַ טובה [bètn|atóyvə], דרומדיק: [bèytn|atóyvə], צפונדיק: [bètn|atéyvə].
ask about a (/the) situation
אַ פרעג טאָן ווי ס′האַלט [afrék-tòn], דרומדיק: [afréyk-tì:(ə)n]; פרעגן וועגן דער סיטואַציע (\לאַגע \{אין מזרח; דיאַלעקטיש: פּאַלעזשעניע).
ask after
זיך נאָכפרעגן וועגן; אַ פרעג טאָן וועגן; אַ פרעג טאָן געוואָר (\געוואויר) ווערן וועגן; זיך אינטערעסירן וועגן.
ask for a lot
פאָדערן אַ סך [asákh]; פאָדערן ני(ש)ט ווייניק (\ווינציק).
ask for advice
פרעגן אַן עצה (בײַ) [anéytsə], דרומדיק: [anáytsə]; זיך אַן עצה האַלטן (מיט).
ask for it (look for trouble)
זיך אויסזוכן אַ צרה [atsórə], דרומדיק: [atsú:rə];
{נוסח אַמעריקע:] זוכן טראָבל.
Ask me something easier!
פרעג(ט) בײַ מיר (\פרעג(ט) מיר\מיך) עפּעס גרינגער (\לײַכטער)!.
ask out (on a date)
פאַרבעטן (\אײַנלאַדן) טרעפן זיך (אויף אַ ראַנדקע); פאַרבעטן אויף אַ ראַנדקע; פאַרבעטן אין רעסטאָראַן;
{באַזדונערס עלעגאַנטיש:} אין שטאָט פאַרבעטן;
{אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און ווײַטער:} פאַרבעטן אַרויסגיין.
ask to (invite)
אײַנלאַדן (אויף); פאַרבעטן (אויף).
ask to marry
פאָרלייגן (\פאָרשלאָגן) חתונה האָבן [khásənə-hòbm], דרומדיק: [khásənə-ùbm];
{אין יידישן לעבן:}
פאָרלייגן ({דיאַלעקטיש, מער אינטים:} \נאַרײַען) שטעלן אַ חופּה [akhúpə], דרומדיק: [akhípə]; פאָרלייגן (אינאיינעם) אונטער דער חופּה גיין;
פאָרלייגן חופּה וקדושין [khùpə-vəgdúshn], דרומדיק: [khìpə-vəgdí:shn], {מער פאָרמעל:} [khùpə-vəkidúshin], דרומדיק: [khìpə-vəkidí:shin].
ask: Don’t ask!
פרעג(ט) ני(ש)ט!; בעסער ני(ש)ט פרעגן!;
ask: I ask you!
איך בעט בײַ אײַך (\בײַ דיר)!; איך בעט אײַך (\דיר \דיך)!
{טאָמער אויף אויסדריקן ווידערווילן צי שאַרפע אומצופרידנקײַט:} (אָט) אַזוי האַנדלט מען?!; דאָס הייסט אַ פירעכץ?!; וואָס איז דאָס פאַראַ מעשה?! [máysə], דרומדיק: [má:(n)sə].
ask: if you ask me
טאָמער פרעגט איר (\פרעגסטו) בײַ מיר; וועט איר (\וועסטו) בײַ מיר פרעגן; טאָמער פרעגן בײַ מיר;
{פראַזעס:} פון מײַנ(ע)טוועגן; וואָס שייך מיר [vò(s)-sháyəkh], דרומדיק: [vù(s)-shá:(y)əkh].
ask: you may well ask
ס′קען אײַך (\דיר) גרײַלעך אײַנפאַלן פרעגן.
ask: you only have to ask
איר דאַרפט (\דו דאַרפסט) מערניט פרעגן; איר דאַרפט (\דו דאַרפסט) נאָר אַ פרעג טאָן.
askew
קרום; פאַרקרימט; אָנגעקרימט; פאַרדרייט; ני(ש)ט גלײַך; ני(ש)ט גלאַטיק.
asking price
דער אָפיציעלער פּרײַז; דער געבעטענער פּרײַז (\{לומדיש:} מקח [mékəkh], דרומדיק: [méykəkh]).
asking: for the asking
{פראַזעס:} מ′דאַרף נאָר בעטן; אַזוי גוט ווי געמאַכט.
asking: without a need for asking (/to ask /make explicit requests)
אָן קיין שום בעטענישן; אָן דעם מ′זאָל (דאַרפן) (גיין) בעטן.
asleep: be asleep
שלאָפן (ל″ע: איז \זײַנען\זענען געשלאָפן); „איצטער שלאָפט ער, קלינגט אָנעט, זײַט אַזוי גוט, אַ ביסל שפּעטער“;
{מיט הומאָר צי ביטול:} פּאָפן [pófm];
asleep: fall asleep
אײַנשלאָפן; אַנטשלאָפן ווערן; אײַנדרעמלען (\אײַנדרימלען);
{אַנגליציזם; צומאָל הומאָריסטיש אָנגעווענדט:} פאַלן שלאָפן.
asleep: be asleep at the wheel
אײַנשלאָפן בײַ די לייצעס; פּאָפן בײַם רודער.
(asleep: fall asleep (of hand or foot
אײַנשלאָפן <+ דאַטיוו> („איז מיר פּונקט דעמאָלט אײַנגעשלאָפן אַ פוס“).
asocial
אַסאָציאַל; אומסאָציאַל;
{אין זין פון ניט פרײַנטלעך:} אומפרײַנטלעך (\אומפרײַנדלעך); קאַלטלעך; ני(ש)ט שטאַרק חבריש [khávərish];
{אין זין פון אומהעפלעך צו אַנדערע:} אומהעפלעך; אומלײַטזעליק; אומבתרבותדיק [ùm|bətárbəz-dik], דרומדיק: [ìm|bətárbəz-dik];
{לומדיש:} זײַן אַ שונא הבריאות [asòynə-(h)abríyəs], צפונדיק: [asèynə-(h)abríyəs].
asparagus
(די) ספּאַרזשע; (דער) שפּאַרגל; (דער) ספּאַרעגוס.
(aspect (n.) (feature, component, characteristic
(דער) פּרט (ניטאָ קיין ל″ר אין דעם גענויען זין {„פּרטים“ איז טײַטש: איינצלהײַטן});
(דער) אַספּעקט (ל″ר: -ן); (דער) קאָמפּאָנענט (ל″ר: -ן);
{בײַ אַ סך אַרכעאיש:} (דער) מאָמענט.
aspect (n.) (gram.)
(דער) אַספּעקט (פון ווערב).
aspect (n.) (view from home or window)
(דער) אַרויסקוק; (דער) אַרויסזע; (די) זע⸗ריכטונג; (דער) אַספּעקט.
aspect (particular part or feature): this aspect
אָט(אָ) דער שטריך; אָט(אָ) דער פּרט [prát]; אָט(אָ) די אייגנשאַפט; אָט(אָ) דער אַספּעקט.
aspect: in this aspect (in this respect)
אין (אָט) דעם פּרט [prát]; פון דעם שטאַנדפּונקט; אין דאָזיקן הינזיכט.
aspectual
אַספּעקטיש.
aspersion: cast aspersion(s)
אַרויפוואַרפן (אויף עמעצן) אַ חשד (\פאַרדאַכט \פאַרדעכטיקײַט) [akh-shád]; {אַרכעאיש:} נאַוולען;
{ברייטער:} באַרעדן; אָנרעדן אויף; באַשמוצן; רעדן (\טרײַבן) לשון⸗הרע אויף [lòshn-hórə], דרומדיק: [lù:shn-(h)ú:rə];
{לומדיש:} מוציא שם⸗רע זײַן (אויף) [mòytsə|shém-rà], צפונדיק: [mèytsə|shém-rà]; מוציא דיבה זײַן [mòytsə|díbə], צפונדיק: [mèytsə|díbə];
{פראַזע:} רעדן אסור לדבר אויף [òsər-lədábər], דרומדיק: [ù:sə(r)-lədábər] (′אָדאָס וואָס איז פאַרווערט צו רעדן′).
asphalt (n.)
(דער) אַספאַלט.
asphalt (v.)
אַספאַלטירן; באַדעקן מיט אַספאַלט.
asphalt (adj.)
אַספאַלטענע(ר); אַספאַלטירט; אַספאַלט⸗.
asphalt jungle
(דער) אַספאַלטענער דזשונגל.
asphyxia
(די) אַספיקציע.
asphyxiate (v. intrans.): be asphyxiated
אַספיקציאירט ווערן; דערשטיקט ווערן.
asphyxiate (v. trans.)
אַספיקציאירן; דערשטיקן.
asphyxiation
(די) אַספיקציאַציע; (די) אַספיציאירונג; (די) דערשטיקונג; (דאָס\דער) דערשטיקן.
aspirate (v.) (phon.)
אַספּירירן.
aspirated (phon.)
אַספּירירט.
aspiration
(די) אַספּיראַציע (ל″ר: -ס); (די) שטרעבונג (ל″ר: -ען); (די) אַמביציע (ל″ר: -ס).
aspire to
שטרעבן צו; פאַרמעסטן זיך אויף; צילן זיך אויף;
{עמאָטיוו; אינטענסיוו; אָפטמאָל ביטולדיק:} רײַסן זיך צו (\אויף); נאָכלויפן נאָך; זיך קוואַפּען אויף; זיך ראַדעווען אויף;
aspirin
(דער) אַספּירין.
aspiring
{פּרעדיקאַטיוו:} אין וועג; אין גאַנג פון אויפאַרבעטן זיך;
{אַטריבוטיוו:} אונטערוואַקסנדיק; אויסוואַקסנדיק; זיך⸗אויפאַרבעטנדיק; זיך⸗אַנטוויקלענדיק.
ass (human anat. slng.)
(דער) הינטערחלק [híntər-khèylək], דרומדיק: [híntə(r)-khàylək]; (דער) הינטן; (דער\דאָס) געזעס;
(דער) אחור [ókhər], דרומדיק: [(úkhə(r]; {מיט צוגעגעבענעם הומאָר:} (די) אחוריים [akhəráyəm] (ל″ר {בעצם דער אַמאָליקער לשון⸗קודשדיקער דואַל, עלעהיי אין „ידיים“, „רגליים“});
{וואולגאַריש:} (דער) תחת [tókhəs], דרומדיק: [túkhəs] (ל″ר: תחתער [tékhəsər], דרומדיק: [(téykhəsə(r]);
{סעקסועל צי אינטים צי לגבי אַ קליין קינד:} (דאָס\דער) תחתל [tékhəsl], דרומדיק: [téykhəsl] (ל″ר: -עך);
{אזהרה: בעת דער ענגלישער טערמין איז בײַ הײַנטיקן טאָג גלאַט סלענגיש, און אין אַ שלל מיט קאָנטעקסטן אַפילו סאַלאָן⸗פעאיק, איז בײַ אויפאַנאמת יידיש ריידנדיקע „דאָס ת′⸗וואָרט“ פאַרבליבן שוין איינמאָל וואולגאַריש, און איז צום נוצן נאָר און בלויז אין „איינמאָל אין אַ יובלדיקע“ מאָמענטן פון עקסטרעמען כעס און אויפרעגונג. די גוזמאדיקע אויסשפּרייטונג פון באַנוצונגען („דאָ תחת און דאָרטן תחת“) איז געוואָרן אַ סימן מובהק פון אונערגייענדיקן יידיש צי אונטערגעגאַנגענעם יידיש אין ענגליש ריידנדיקע לענדער און אין ישראל, און אַ סברא אויך אַנדערשוואו. דער סאָציאָלינגוויסטישער פענאָמען איז באַקאַנט שוין פון לאַנג אין סביבות אַוואו אַן אינטים⸗אייגענע עטנישע שפּראַך איז פאַרבליבן מערניט אַלץ רעשטלעך דאָ און דאָרטן, און די סאַמע וואולגאַריזמען לעבן זיך ווײַטער מיטן כח אַרויסצורופן שיער ניט ווילדן געלעכטער. דאָס איז אַלצדינג אַ ווײַטער מהלך פון די סביבות אַוואו די שייכותדיקע שפּראַך לעבט זיך ווײַטער אַלץ לשון גופא}.
(.ass: Kiss my ass! (/Up your ass, etc) (vlgr
{וואולגאַריש:} קוש מיר אין תחת! [kúshmər|in-tókhəs], דרומדיק: [kí(:)shmə(r)|in-tú(:)khəs];
{פאַראיידלטערהייט און בשעת מעשה מיט הומאָר:}
ישקני! [yə)shòkéyni)], דרומדיק: [:yə)shùkáyni)] (< שיר השירים א′: ב′);
הפּרשדונה! [hà-parzh-dóyno], דרומדיק: [:h)à-parzh-dóynu)], צפונדיק: [hà-parzh-déyno] (< שופטים ג′: כ″ב);
וַיִּסְעוּ מִתָּחַת וַיַּחֲנוּ בְּתָרַח! [vayìsu-mi-tókhas|vayákh(a)nu-bəsórakh], דרומדיק: [vayìsi:-mi:-tú(:)khas|vayákh(a)ni:-bəsú:rakh] (< במדבר ל″ג: כ″ז);
{הערה: בײַ אַלע דרײַ „פאַראיידלטערהייטן“ וואַקסט דער הומאָר ניט נאָר פון דער „קרובהשאַפט“ (צי קלאַנגיק צי סעמאַנטיש) מיטן וואולגאַריזם (וואו⸗ניט⸗וואו צוגעפעפערט דורך דיאַלעקטישע קנייטשן), נאָר אויך פון די גאָר⸗גאָר נ י ט⸗נאָענטע טײַטשן פון די פּסוקים גופא (סײַדן דווקא אין מיטלדיקן, אַוואו קיין עטימאָלאָגישער צי קלאַנגיקע קרובהשאַפט איז גראָד — ניטאָ)}.
ass (animal) → donkey
ass (fool)→fool
assassin
(דער) אַטענטאַט⸗דורכפירער (\⸗אויספירער) (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) אידעאָלאָגישער מערדער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); (דער) אַסאַסין (ל″ר: -ען; אויך: -עס);
{לומדיש; צומאָל מיט אַן אָנצוהערעניש, אַז דער נרצח איז קיין צדיק אויך ניט געווען; מיט פאַרשיידענע נואַנסן געווענדט אין אָפּשאַצונג פון די אומשטענדן בײַ אַ פּרט⸗פאַל:}
(אַ\דער) אהוד בן גירא [èyhud-ben-géyro], דרומדיק: [:àyhit-ben-gáyru] (ע″פּ שופטים ג′: י″ב-ל′);
(אַ\דער) יהוא בו נמשי [yèyhu-ben-nímshiy], דרומדיק: [:yàyhi:-ben-nímshi] (ע″פּ מלכים ב′: ט′);
{טאָמער דווקא וועגן אַ פרוי:}
(אַ\די) יעל (אשת חבר הקיני) [(yóeyl(|èyshəs|khèvər-hakéyniy], דרומדיק: [(:yú:ayl(|àyshəs|khèyvə(r)-hakáyni] (′יעל, די ווײַב פון חבר הקיני′; ע″פּ שופטים ד′: י″ז-כ″ב);
{שטאַרק זעלטן:} יהודית (פון ספר המכבים) [y(əh)údəs|fun-sèyfər-ham(a)kábəm], דרומדיק: [y(əh)í:dəs|fin-sàyfə(r)-ham(a)kábəm].
assassinate
אַסאַסינירן; דורכפירן אַ געלונגענעם אַטענטאַט.
assassination
(די) אַסאַסינירונג (ל″ר: -ען); (דער) (אויסגעפירטער \דורכגעפירטער \געלונגענער) אַטענטאַט [àt(ə)n-tát] (ל″ר: -ן); (די) פּאָליטישע דערמאָרדונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} אַ הריגת מלכות [aharéygəs-màlkhəs], דרומדיק: [aharàygəs-màlkhəs]; אַ רציחת מפורסם [ar(ə)tsìykhəs-məfúrsəm], דרומדיק: [ar(ə)tsìykhəs-məfí:rsəm], אויך: [ar(ə)tsìykhəs-məfé:rsəm]; אַ רציחת מנהיגים [ar(ə)tsìykhəs-manhíygəm];
{הערה א: „אַטענטאַט“ פאַר⸗זיך קען זײַן צווייטײַטשיק; בײַ טייל איז דער פּשט ′אַ ניט⸗געלונגענער פּרואוו אויף אַסאַסינירן′ אַוועמען⸗ניט⸗איז; בײַ אַנדערע ווידער איז עס כולל אויך אַ פאַל פון אַן אַדורכגעפירטן פּאָליטישן מאָרד. בײַם באַנוצן זיך מיט „אַטענטאַט“, איז ממש נייטיק צוגעבן (אין פאַל פון ניט⸗דערגאַנגענקײַט): „געפּרואווט“ (צי „ניט⸗געלונגען“, „אומגעלונגען“ וכו′); אין פאַל פון אויסגעפירטן מאָרד — „דורכגעפירט“, „אויסגעפירט“, „געלונגען“ וכו′. אָט די רעקאָמענדאַציע קומט ניט אונטערשפּאַרן אַוועלכן⸗ניט⸗איז צד אין דער פראַגע וועגן „ריכטיקן“ (צי „אַמאָליקן“) זין פון „אַטענטאַט“. אַז אַ וואָרט קען פאַרשטאַנען ווערן אויף צווייערליי אופנים, אין אַ פאַל וואו ס′האַנדלט זיך ממש אין החיים והמות, אַ פראַגע פון לעבן און טויט, קען מען עס שוין ניט אָנווענדן אָן דער נייטיקער ספּעציפיצירונ. איז בלײַבט: „דער געפּרואווטער (\„ניט⸗געלונגענער) אַטענטאַט“ קעגנאיבער „דער געלונגענער אַטענטאַט“ וכדומה. דבר אחר: נוצן „אַסאַסינירונג“ צי „הריגת מלכות“ וכו′ (טאָמער אומגעלונגען: „פּרואוו אויף…“) און אַראָפּ פון מאַרק};
{הערה ב: אין חסידישן באַנוץ (און ניט נאָר אין חסידישן), הייסט „אַטענטאַט“ סתם אַן אויסגעפירטער מאָרד (ד.ה. ס′איז די אוממאַרקירטע פאָרמע), און מ′איז מוסיף אַ וואָרט דעמאָלט ווען ס′איז ניט געלונגען, אַשטייגער: „אַטענטאַט⸗פּרואוו“ (חסידיש אויך: „אַטענטאַם⸗פאַרזוך“)};
{הערה ג: אָדאָרטן וואו דער באַלדיקער ריכטיקער פאַרשטאַנד וועגן אַ מעשה שהיה איז ניט דער עיקר, למשל אין אַ דראַמאַטישער שילדערונג, אַוואו מ′ ו ו י ל אַזש לאָזן אָפן, אומבאַשיידט, צי דער פּרואוו אויף ממית זײַן אַ בשר ודם איז געלונגען צי ניט (און פאַרשיידענע מדרגות פאַרוואונדעט ווערן קענען אויכעט אַרײַן אין חשבון), קען גוט דינען דער כוללדיקער טערמין אויף די ביידע פאַלן: „אַטענטאַט“}.
assassination attempt
(דער) אומגעלונגענער אַטענטאַט (ל″ר: -ן); (דער) פּרובירטער אַטענטאַט (ל″ר: -ן);
(דער) אַטענטאַט⸗פאַרמעסט (ל″ר: -ן); (דער) אַטענטאַט⸗ּפּרואוו (ל″ר: -ן); {חסידיש, אויך:} (דער) אַטענטאַט⸗פאַרזוך (ל″ר: -ן).
(די) געפּרואווטע (\ני(ש)ט⸗געלונגענע) אַסאַסינירונג.
{הערה: זע די הערות בײַם פריערדיקן סימן}.
(.assault (n
(דער) אָנפאַל (ל″ר: -ן); (די) אַטאַקע (ל″ר: -ס); (דאָס\דער) באַפאַלן;
{דער עיקר מיליטעריש:} (דער) אָנגריף (ל″ר: -ן); (דער) איבערפאַל (ל″ר: -ן).
(.assault (v
אָנפאַלן (אויף); אַטאַקירן; באַפאַלן;
{דער עיקר מיליטעריש:} אָנגרײַפן; איבערפאַלן (אויף);
{אומפאָרמעל צי סלענגיש:} דערלאַנגען; געבן איבערן קאָפּ; געבן אַ מכה [amákə].
assault rifle
(די\דער) אַרמיי⸗ביקס (ל″ר: -ן); (די\דער) מלחמה⸗ביקס (ל″ר: -ן); (די\דער) אָנפאַל⸗ביקס (ל″ר: -ן).
assault unit
(דער) אַטאַק⸗אָפּטייל (ל″ר: -ן); (דער) אָנפאַל⸗אָפּטייל (ל″ר: -ן).
assault weapons
(די\דאָס\דער) אָנפאַל⸗געווער (קאָלעקטיוו); (די\דאָס\דער) אַטאַק⸗געווער.
(.assemble (v. intrans
זיך פאַרזאַמלען; זיך אײַנזאַמלען; זיך אויפקלײַבן; זיך צונויפקלײַבן; זיך צוזאַמענקלײַבן.
(.assemble (v. trans
אײַנזאַמלען; צונויפזאַמלען; צונויפקלײַבן; צונויפרופן.
assembly
(די) פאַרזאַמלונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש; דער עיקר וועגן אונטערנעמונגען אין דער חרדישער וועלט:} (די) אסיפה [así(y)fə] (ל″ר: אסיפות); (די\דאָס) התועדות [həsvá(ə)dəs] (ל″ר: -ן).
(Assembly (U.S. legislative body
(דער\די) אַסעמבלי (ל″ר: -ס).
assembly hall
(דער) זאַל (ל″ר: -ן); (די) אוידיטאָריע (ל″ר: -ס).
assembly line
(די) אויסבוי⸗ליניע (ל″ר: -ס); (די) צונויפשטעל⸗ליניע (ל″ר: -ס).
assembly: right of assembly
(די\דאָס) רעכט זיך פאַרזאַמלען; (די\דאָס) רעכט זיך צונויפקלײַבן.
assemblyman (U.S. legislative body)
(דער) אַסעמבלי⸗מאַן (ל″ר: אַסעמבלי⸗לײַט); (דער) אַסעמבלי⸗מיטגליד (ל″ר: -ער).
assemblywoman (U.S. legislative body)
(די) אַסעמבלי⸗פרוי (ל″ר: אַסעמבלי⸗פרויען); (דער) אַסעמבלי⸗מיטגלידערין (ל″ר: -ס).
assent (n.)
(די) צושטימונג (ל″ר: -ען); (דער) צושטים (ל″ר: -ען); (די) אײַנשטימונג (ל″ר: -ען);
{לומדיש:} (די) הסכמה [haskómə], דרומדיק: [h)askúmə)] (ל″ר: הסכמות).
assent (v.)
צושטימען; געבן אַ צושטימונג (\אײַנשטימונג);
{לומדיש:} געבן אַן הסכמה [ànaskómə], דרומדיק: [ànaskúmə]; אויך: …אַ הסכמה [ahaskómə], דרומדיק: [ahaskúmə].
assert
דערקלערן; מאַכן אַ דערקלערונג (אַז); זיך אַרויסזאָגן (אַז);
{מער פאָרמעל:} פעסטשטעלן; קאָנסטאַטירן (אויך: קאָנסטאַנטירן); {בײַ טייל אַרכעאיש:} באַהויפּטן;
{לומדיש, דער עיקר אַז ס′גייט אין מוסר מודעה זײַן פאַרן עולם:} פעסטשטעלן בפרהסיא [bəfrésyə].
assertion
(די) דערקלערונג (ל″ר: -ען); (די) אַרויסזאָגונג (ל″ר: -ען); (די) פעסטשטעלונג (ל″ר: -ען); (די) קאָנסטאַטירונג (ל″ר: -ען);
{בײַ טייל אַרכעאיש:} (די) באַהויפּטונג (ל″ר: -ען).
assertive
וואָס זאָגט זיך אַרויס; וואָס זאָגט אַרויס זײַן\איר מיינונג;
{פראַזע:} וואָס שעמט זיך ני(ש)ט (אויפ)עפענען דאָס (\אַ) מויל.
assertive: be assertive
(אויפ)עפענען דאָס (\אַ) מויל;
{פראַזע:} זײַן אַזאַ וואָס זאָגט אַרויס אַ דעה [déyə], דרומדיק: [dáyə].
assertiveness
(די) אַסערטיווקײַט;
{פראַזע:} די טבע זיך אַרויסשטעלן אין דער דיסקוסיע; (דאָס\דער) ני(ש)ט שעמען זיך נעמען אַ וואָרט (\עפענען דאָס מויל).
assess
{אויף אַ פּינקטלעכן אופן:} אָפּשאַצן;
{מער אַלגעמיין:} באַטראַכטן; אַרומטראַכטן; אָפּוועגן;
{צום באַשטימען די שטײַערן:} אָפּשאַצן אויף שטײַער;
{און דעם היזק אויף סטראַַכאָווקע:} אָפּשאַצן דעם היזק [hézək].
assessment
{אויף אַ פּינקטלעכן אופן:} (די) אָפּשאַצונג;
{מער אַלגעמיין:} (די) באַטראַכטונג; (די) אַרומטראַכטונג;
{צום באַשטימען די שטײַערן:} (די) שטײַער⸗אָפּשאַצונג;
{און דעם היזק אויף סטראַַכאָווקע:} (די) שעדיקונגס⸗אָפּשאַצונג.
asset (a plus or advantage)
(דער) פּלוס (ל″ר: -ן); (די) מעלה [máylə], דרומדיק: [má:lə] (ל″ר: מעלות);
{לומדיש:} אַ יתרון [ayísrən] (ל″ר: יתרונות [yəsróynəs], צפונדיק: [yəsréynəs].
asset (possession of worth)
אַ רכוש [ar(ə)khúsh], דרומדיק: [ar(ə)khísh]; (די) ווערט⸗זאַך [vérd-zàkh]; (די) ווערטיקע זאַך (ל″ר: -ן); (דער\דאָס) אייגנטום (ל″ר: -ען).
asset allocation
(די) צושרײַבונג (\אַלאָקירונג) פון די רכושים [di-r(ə)khúshəm], דרומדיק: [di-r(ə)khí(:)shəm].
asset management
(די) רכוש⸗פירונג [rəkhúsh], דרומדיק: [rəkhísh]; (די) געלטער⸗פאַרוואַלטונג.
assets
די רכושים [di-r(ə)khúshəm], דרומדיק: [di-r(ə)khí(:)shəm]; די נכסים [di-n(ə)khósəm], דרומדיק: [di-n(ə)khúsəm]; (די) פאַרמעגנס (ל″ר).
asshole (anat.) → anus
asshole (fig.) → nasty person
assiduous
פילבאַמיענדיק; פילבאַמיעוודיק; פלייסיק; אַרבעטזאַם;
{לומדיש:} התמדהדיק [hasmódə-dik], דרומדיק: [h)asmú:də-dik)].
assign (give job or responsibility, decide on person for same)
באַשטימען; צושרײַבן; דעזיגנירן.
assign (reading, homework, etc)
שטעלן (\געבן \דערלאַנגען \פאַרלאַנגען) אַלץ אויפגאַבע (\היימאַרבעט \קלאַסאַרבעט);
{דיאַלעקטיש אַרכעאיש:} פאַרגעבן;
{אזהרה: אַז דער באַנוץ פון „פאַרגעבן“ אין זין פון אָטאָ דעם סימן וואָלט סתם דיאַלעקטיש אַרכעאיש געווען, וואָלט אַזאַ מין באַנוץ פאָרט געקענט גילטן בײַ (לאָמיר אָנכאַפּן) לערער וועמען ס′פאַרגעדענקט זיך אַזאַ אָנווענדונג אין דער משפּחה צי אַ יוגנט⸗סביבה און היטן אויף אַ פאָרמע אין תחום פון אַ קאָנסטעלאַציע מיט פאָרמעס פון יענעם דיאַלעקט וואָס שטעלן מיט זיך פאָר אַן אויטענטישע גאַנצקײַט. איז דאָך אָבער די צרה אַז אין לעבעדיקן לשון האָט שוין „פאַרגעבן“ דעם זין פון „מוחל זײַן“ (מיט איידעלע קנייטשן פון דיפערנצירונג פודערפון, זע בײַ ← forgive)}.
assignment
{פון לערער:} (די) אויפגאַבע [ֹúvgàbə], דרומדיק: [ó:(u)v-gàbə] (ל″ר: -ס {דיפערענצירט זיך פון ל″ר: אויפגאַבן [úvgàbm] ′(העכערע) צילן′}; (די) היימאַרבעט; (די) קורס⸗אַרבעט;
{בכלל:} שליחות [shlíkhəs] (ל″ר: -ן); אַן אַרבעט אויף דורכצופירן; (די) אויפגאַבע (ל″ר: -ס); (די) קאָמאַנדע (ל″ר: -ס);
{לומדיש:} (די) עובדא (אויך: עובדה) [úvdə], דרומדיק: [ívdə] (ל″ר: עובדות).
assignment book
(דאָס\דער) אויפגאַבע⸗ביכל (ל″ר: -עך); (די\דער) אויפגאַבע⸗העפט (ל″ר: -ן);
{אַז ס′גייט דווקא אין היימאַרבעט:} (דאָס\דער) היימאַרבעט⸗ביכל (ל″ר: -עך).
assimilate (v. intrans.)
זיך אַסימילירן; זיך אינטעגרירן; זיך אויסמישן;
{פראַזע:] בטל בששים ווערן [bòtl-b(ə)shí(y)shəm|vèrn], דרומדיק: [bù:tl-b(ə)shí:shəm|vèyrn].
assimilate (v. trans.)
אַסימילירן; אינטעגרירן; אַרײַנציען אין געמיש.
assimilation
(די) אַסימילאַציע;
{ריידנדיק מער ספּעציפיש וועגן אַ גרופּע, צײַט וכו′:}
(די) אַסימילירונג; („טייל האַלטן אַז די אַסימילירונג פון יענע יידן אין שיקאַגאָ איז טייל פון ברייטערן פּראָצעס פון דער אַמעריקאַנער אַסימילאַציע“}.
assimilate: become assimilated
אַסימילירט ווערן; זיך אַסימילירן;
{פראַזע, לומדיש:} ווערן בטל בששים [bòtl-bəshíshəm], דרומדיק: [bù:tl-bəshí:yshəm].
assimilationist (n.)
(דער) אַסימילאַטאָר [asìməlátər] (ל″ר: -ן [asìməlatórn]); (דער) אַסימילאַציאָניסט (ל″ר: -ן.
assimilationist (adj.)
אַסימילאַטאָריש⸗געשטימט; אַסימילאַטאָריש⸗גענייגט; אַסימילאַציע⸗שטיצנדיק; אַסימילאַציאָניסטיש.
assimilatory
אַסימילירנדיק; אינטעגרירנדיק.
assist
העלפן; צוהעלפן; אַרויסהעלפן; קומען צו הילף; באַהילפיק זײַן [bahílfik]; בײַהילפיק זײַן [báy-hìlfik];
{לומדיש:} מסייע זײַן [məsáyə-zayn];
{פראַזע:} צושטעלן אַ פּלייצע.
assistance
(די) הילף; (די) באַהילפיקײַט; (די) מיטהילף.
assistance: be of assistance
קומען צו הילף; באַהילפיק זײַן [bahílfik]; בײַהילפיק זײַן [báy-hìlfik];
{פראַזע:} צושטעלן אַ פּלייצע.
(.assistant (n
(דער) אַסיסטענט (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) אַסיסטענטין (ל″ר: -ס), {שויוויניסטיש סעקסואַליזירט, זע הערה:} (די) אַסיסטענטקע (ל″ר: -ס);
(דער\די) געהילף;
(דער) באַהעלפער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) באַהעלפערין (ל″ר: -ס); {עמאָטיוו:} (די) באַהעלפערקע ל″ר: -ס);
{אזהרה: טאָמער איז בכלל דאָ שייך נוצן אַ גראַמאַטישן פעמינין פון „אַסיסטענט“ בײַ הײַנטיקן טאָג איז — „אַסיסטענטין“. די פאָרמע „אַסיסטענטקע“ איז ניט סתם עמאָטיוו, ס′איז טיף פאַרקראָכן דערצו אין מענעריש⸗סעקסיסטישן — און סעקסואַליזירטן — זין, ניט זעלטן גלאַט מיסאָגעניסטישערהייט. דער בוֹלטסטער סימן אַפדערוף איז די פּאָפּולערע פאַרדרייעניש פונדערפון, „אַסיסטרענערקע“ פון אַן אַמאָליקער שויוויניסטישער אַרבעטס⸗סביבה אַוואו דער סאַמעראָדנער באַלעבאָס האָט זיך געסטאַרעט אַרומגערינגלט צו זײַן מיט „אַסיסטענטקעס“. דערצו איז אַמאָל געווען אַ קרובהשער באַנוץ וואו אַ פרוי האָט זיך שפּאַסיק פאָרגעשטעלט אַלץ „אַסיסטענקטע“ (אַלץ לשון נקיה אויף „אַסיסטרענערקע“) פון איר געליבטן אין ענגערע קרײַזן חברים. אַזוי ווי אין אַלע שפּראַכן וואָס מאַכן אַדורך דעם פּראָגרעס פון גלײַכבאַווערטיקונג פון אַלע מענטשן, זײַנען די פּרטים טשיקאַווע (און גילטן נאָך הומאָריסטיש אין אַ ריי סיטואַציעס). צום הײַנטיקן באַנוץ אָבער טויגן ניט שפּראַך⸗פאָרמעס וואָס דערנידעריקן, צי בכוונה צי תמימותדיקערהייט, סעקטאָרן פון דער מענטשהײַט וואָס האָבן שוין דורכגעליטן איבערגענוג דיסקרימינאַציע}.
assistant (adj.)
אַסיסטענט⸗; געהילף⸗.
assistant dean
(דער) פּראָ⸗דעקאַן (ל″ר: -ען); (דער) אַסיסטענט⸗דעקאַן (ל″ר: -ען).
assistant director
דער) געהילף⸗דירעקטאָר (ל″ר: -ן); (דער) אַסיסטענט⸗דירעקטאָר (ל″ר: -ן);
{אין מזרח אויך:} דער שטעלפאַרטרעטער פונעם דירעקטאָר.
assistant principal
{אין אַ בילדונגס⸗אינסטיטוציע אויפן פאָלקשולישן צי גימנאַזישן ניוואָ:} (דער) געהילף⸗פּרינציפּאַל (ל″ר: -ן); (דער) אַסיסטענט⸗פּרינציפּאַל (ל″ר :-ן);
{אין מזרח אויך:} דער שטעלפאַרטרעטער פונעם דירעקטאָר.
assistant professor
(דער) אַסיסטענט⸗פּראָפעסאָר (ל″ר: -ן), ל″נ (אויך): (די) אַסיסטענט⸗פּראָפעסאָרשע (ל″ר: -ס).
assistant professorship
(די) אַסיסטענט⸗פּראָפעסור (ל″ר: -ן); (די) געהילף⸗פּראָפעסור (ל″ר: -ן).
assistant to traditional Jewish elementary school teacher
(דער) בעלפער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס),
assistant: shop assistant
(דער) פאַרקויפער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) פאַרקויפערין (ל″ר: -ס), {היימיש:} (די) פאַרקויפערקע (ל″ר: -ס);
(דער) קראָם⸗אַרבעטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) קראָם⸗אַרבעטערין (ל″ר: -ס).
assistant: teaching assistant (TA)
{אין אַ מאָדערנער אינסטיטוציע:} (דער) לערער⸗געהילף (ל″ר: -ן); (דער) געהילף לערער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס); דעם לערערס געהילף;
{אין אַ טראַדיציאָנעלן חדר:}
(דער) בעלפער; {זעלטן פאָרמעל:} (דער) באַהעלפער (ל″ר: ø, דיאַלעקטיש אויך: -ס);
{הערה: היות ווי דאָס איז געוויינטלעך אַ מאַנסביל, האָט „בעלפערקע“ צוגעוואונען דעם טײַטש: ′דעם בעלפערס ווײַב′).
assistant: virtual assistant
(דער) ווירטועלער אַסיסטענט (\געהילף) (ל″ר: -ן).
assistantship
(דער) אַסיסטענט⸗פּאָסטן (ל″ר: -ס); (די) אַסיסטענט⸗שטעלע (ל″ר: -ס);
(דער) געהילף⸗פּאָסטן (ל″ר: -ס); (די) געהילף⸗שטעלע (ל″ר: -ס).
assisted living
(די) מיטהילפיקע באַדינגונגען (ל″ר); (די) וואוינונגען מיט באַקוועמלעכקײַטן פאַר עלטערע (ל″ר).
assisted reproduction
(די) צוגעהאָלפענע קינדער⸗האָבונג;
{מיט אַ יידישלעכן טעם:} (די) צוגעהאָלפענע פּריה ורביה [pìryə-v(ə)rívyə].
assisted suicide
(דער) צוגעהאָלפענער זעלבסמאָרד.
assisted: AI (artificial intelligence) assisted
assisted: computer assisted
קאָמפּיוטער⸗געהאָלפענע(ר) (\⸗געהאָלפן).
asslicker (/asskisser) (fig.)
(דער) אונטערלעקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) אונטערלעקערין (ל″ר: -ס);
{וואולגאַריש:}
(דער) תחת⸗לעקער, [tókhəs-lèkər], דרומדיק: [tú(:)khəs-lèkər] (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) תחת⸗לעקערין (ל″ר: -ס); {מער ביטולדיק:} (די) תחת⸗לעקערקע (ל″ר: -ס);
{ווייניקער וואולגאַריש אָבער פאָרט:} (דער) צולעקער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש אויך: -ס), ל″נ: (די) צולעקערין (ל″ר: -ס); {מער ביטולדיק:} (די) צולעקערקע (ל″ר: -ס).
{בכבודיקערהייט:}
(דער) חנפן [khánfm] (ל″ר: חנפנים [khanfónəm], דרומדיק: [khanfú:nəm]); די חנפנטע [khánf(ə)ntə] (ל″ר: -ס);
(דער) חונף [khóynəf] (ל″ר: חונפים [khóynfəm], צפונדיק: [khéynfəm]; אויך: חניפים [khanéyfəm], דרומדיק: [khanáyfəm]); ל″נ: (די) חונפטע [khóynəf-tə], צפונדיק: [khéynəf-tə]; אויך חניפתטע [khanéyfəs-tə], דרומדיק: [khanáyfəs-tə] (ל″ר: -ס);
(דער) חניפהניק [kh(ə)nífənik], (די) חניפהניצע [kh(ə)nífinitsə];
{מיט מער ביטול:} (דער) חניפושניק [khànə-fúsh-nik], דרומדיק: [khànə-físh-nik] (ל″ר: -עס), ל″נ: (די) חניפושניצע (ל″ר: -ס).
(associate (n.) (colleague
{אויף ביידע מינים:} (די\דער) קאָלעגע (ל″ר: ס; אויך: קאָלעגן);
{דיפערענצירט לויטן מין:} (דער) קאָלעג (ל″ר: -ן), ל″נ: (די) קאָלעגין (ל″ר: -ס);
(דער) מיטאַרבעטער (ל″ר: ø; דיאַלעקטיש און פּוריסטיש אויך: -ס);
{אָפּלאַכעריש צי אינטים איראָניש:} (די) קאָלעגעלעך (ל″ר; ל″י: (דאָס, צי לויטן מין — די\דער) קאָלעגעלע).
associate professor
(דער) אַסאָציאירטער פּראָפעסאָר [profésər] (ל″ר: -ן [pròfəsórn]), ל″נ אויך: (די) אַסאָציאירטע פּראָפעסאָרשע (ל″ר: -ס); (דער) דאָצענט [dotsént] (ל″ר: -ן), ל″נ אויך: (די) דאָצענטין (ל″ר: -ס); {עמאָטיוו:} (די) דאָצענטקע (ל″ר: -ס).
associate with
האָבן צו טאָן מיט; האָבן באַציאונגען מיט; האַלטן געזעלשאַפט מיט;
{מער בנוגע חברשאַפט:} זײַן חבר מיט [khávər]; זײַן אַ פרײַנט (\פרײַנד) מיט;
{מער לומדיש און בעת מעשה צומאָל אויך איראָניש, אָפטער באַנוצט נעגאַטיוו (אַשטייגער בײַ באַשולדיקונגען אין אוממאָראַלישע סעקסועלע באַציאונגען צי באַציאונגען מיט אונטערוועלטניקעס וכדומה); צומאָל פאַרדריסעריש לאחר המעשה:}
האָבן מחזקות מיט [makh-zókəs], דרומדיק: [makh-zúkəs]; האָבן עסקים מיט [asókəm], דרומדיק: [asú:kəm].
associated with: be associated with
האָבן אַ שייכות מיט [asháykhəs], דרומדיק: [ashá:(y)khəs]; האָבן צו טאָן מיט; האָבן פאַרבינדונגען מיט;
{טאָמער פאָרמעל פּראַָפעסיאָנעל:} זײַן פאַרבונדן מיט; זײַן אַסאָציאירט מיט.
association (connection, bond)
(די) פאַרבינדונג (ל″ר: -ען); (די\דאָס\דער) שייכות [sháykhəs], דרומדיק: [shá:khəs] (ל″ר: -ן);
{לומדיש:} {דער\דאָס\די) התקשרות [his-káshrəs] (ל″ר: -ן);
{טאָמער פּראָפעסיאָנעל:} (די) אַסאָציאירונג (ל″ר: -ען); (די) אַסאָציאַציע (ל″ר: -ס).
(association (organization
(דער) פאַראיין (ל″ר: -ען); (דער) פאַרבאַנד (ל″ר: -ן) (די) אָרגאַניזאַציע (ל″ר: -ס); (די) אַסאָציאַציע (ל″ר: -ס); (די) געזעלשאַפט (ל″ר: -ן);
{אין טראַדיציאָנעלע יידישע קהילות:} (די) חברה [khévrə] (ל″ר: חברות).
association: by association
ע″פּ אַסאָציאַציע (\ע″פּ באַציאונגען מיט אַנדערע) [álpə], אויך: [alpíy];
אומדירעקט (לויט די חברים) [khavéyrəm], דרומדיק: [khaváyrəm].
association: guilt by association
(די) שולדיקײַט ע″פּ אַסאָציאַציע (\ע″פּ באַציאונגען מיט אַנדערע) [álpə], אויך: [alpíy].
assorted
פאַרשיידענע (\פאַרשידענע); פאַרשיידנאַרטיקע; פאַרשיידענערלייאיקע (ל″ר).
assortment
אַן אָפּקלײַב (ל″ר: -ן); אַן אָפּקלײַבונג (ל″ר: -ען); אַ סעלעקציע [asəléktsyə] (ל″ר: -ס); אַן אויסוואַל (ל″ר: -ן).
assuage
(פאַר)לינדערן; פאַרלײַכטערן; פאַרגרינגערן; פאַרווייכערן; (פאַר)מילדערן; פאַרמינערן;
{גיכער וועגן מענטשלעכע געפילן און באַציאונגען:} פאַרגלעטן.
assuaging
(פאַר)לינדערנדיק; פאַרגלעטנדיק; פאַרווייכערנדיק; (פאַר)מילדערנדיק; פאַרמינערנדיק.
(assume (presume
(זיך) משער זײַן [məshá(y)ər-zayn], דרומדיק: [məshá:ə(r)-za:n]; אָננעמען; זיך פאָרשטעלן; זיך אויסמאָלן;
{מיט דאַטיוו רעפלעקסיוו:} דאַכטן (זיך); דוכטן (זיך); אויסווײַזן (זיך);
{לומדיש:} זיך מתדמה זײַן (אַז) [məzdámə-zayn].
assume control
ווערן באַלעבאָס; קומען צו דער מאַכט;
{לומדיש:} שליטה נעמען [shlí(y)tə];
{פראַזעס:} נעמען די לייצעס אין די הענט אַרײַן.
assume power
קומען צו דער מאַכט; איבערנעמען די מאַכט.